Agressief gedrag in het verkeer - Swov

edoeling anderen te schaden zonder zelf schade op te lopen. en gaat men
ervan uit dat agressie toeneemt, dan is een dergelijke trend te verwachten.
Omvang altnti:,me
Alleen Rothengatter behandelt de tegenpool van agressie: altruïsme.
Hij constateert een enorme omvang hiervan. Mensen maken zeer vaak geen
gebruik van heersende normen. In de helft van de gevallen dat een automobilist
op een kruising voorrang kan laten gelden op andere automobilisten
en fietsers. doet hijlzij het niet.
Relatie met verkeersveiligheid
De relatie van met verkeersveiligheid komt op drie manieren aan de orde:
relatie met conflicten en ongevallen, relatie met gevaarlijk rijgedrag, relatie
met socialisering.
Conflicten en ongevallen
"Af en toe moest de medewerker voor het leven lopen", zo bleek uit het
zebra-experiment waarbij in 25% van de gevallen agressief werd gereageerd
op de overstekende voetganger. Hauber constateert overigens dat alle
geobserveerde conflicten goed zijn afgelopen.
Asmussen & Griep (1974) en Roszbach (1991) oordelen dat er niet veel
bekend is over de relatie tussen agressie en ongevallen. De eersten sluiten
niet uit dat dit door een meetprobleem veroorzaak.1: wordt. De tweede wijst
hier ook op: de VOR-omschrijvingen laten weinig zien van door agressie
veroorzaakte ongevallen.
Roszbach ziet wel twee categorieën: snelheid vermeerderen bij inhalen en
voorwerp gooien en steken. In 1990 vond hij 25 maal deze toedracht op
96.138 letselongevallen. Hij constateert dat het hierbij niet om vormen van
agressie gaat waarbij de bedoelde schade in het ongeval zelf is gelegen.
Hij is van mening, net als de ANWB, en in overeenstemming met hetgeen
uit de persanalyse naar voren komt, dat excessieve agressie weinig
voorkomt. De grote aantallen schadeongevallen en gewonden ten gevolge
van agressie, zoals Slotegraaf die tegenkomt, moeten te wijten zijn aan het
aselecte karakter van de steekproef.
Rijgedrag
Roszbach behandelt de emotietheorie van Frijda (Frijda, 1988) en wijst op
de zogenaamde 'stuurvoorrang' die emoties eisen. Hieronder wordt verstaan
dat alle aandacht nog alleen op dat ene wordt gericht: de oorzaak van de
boosheid, of de boosdoener. De actiebereidheid richt zich daar op. Alle
andere activiteiten worden onderbroken. Hier is een mogelijke bron van
problematisch verkeersgedrag. Dit geldt natuurlijk ook voor andere emoties
dan boosheid.
Kijken we nogmaals naar het rij~e gedragingen dat mensen zeggen zelf te
vertonen als agressieve reactie (Slotegraaf 1993b) dan zien we dat de meeste
gedragingen expressies zijn van boosheid zoals de waarheid zeggen,
schelden, wijzen, claxonneren en lichtsignalen geven. Maar ook treffen we
gedragingen aan als hard rijden, kort volgen, rechts inhalen, snijden, door
rood rijden, geen voorrang verlenen enzovoort. De omvang is niet bekend,
en ook is weinig bekend van de relatie van deze gedragingen met
ongevallen. Hard rijden is daarbij een uitzondering.
Asmussen & Griep gingen zover te stellen dat het overtreden van regels niet
altijd onveilig en het zich conformeren niet altijd veilig is, en dat slechts van
weinig overtredingen de relatie met onveiligheid bekend is: met name van
rijden onder invloed. Daar kunnen we nu misschien snelheid aan toevoegen.
36