Agressief gedrag in het verkeer - Swov

gebruikt worden. Eén stap verder is 'een lesje Ieren' door iemand kort te
volgen, of erachteraan te jagen. Er kan een keten ontstaan van agressieve
manoeuvres, en het gevecht kan zich buiten de auto verder afWikkelen.
Oorzaken liggen dus in het territorium-gedrag. Congestie kan spanning
opwekken. Conflicten kunnen ontstaan door onduidelijke voorrangsituaties.
Ook op het laatste moment invoegen is een bron van irritatie. Verschillen in
persoonlijkheid, met name als het gaat om de geneigdheid je kalmte te
verliezen, zouden een factor kunnen zijn. Voorts spelen stemmingen een
belangrijke rol: een slechte stemming kan tot onveilig rijgedrag leiden, en
onveilige bestuurders worden meer door stemmingen beïnvloed. Zij worden
ook meer geïrriteerd door wat ze als 'stomme gedragingen' opvatten. Stress
en vermoeidheid zijn eveneens bijdragende voorwaarden.
Wat de omvang betreft: 62% van de automobilisten vinden dat het verkeersgedrag
de afgelopen jaren is verslechterd.
De vraag welke soorten gedrag ze de afgelopen twaalf maanden hebben
ondervonden en welke ze hebben vertoond, levert het lijstje op dat in
Tabel 3 is weergegeven. In dezelfde tabel worden de gegevens van
Slotegraaf (l993b) vermeld. Daar was de vraag welk onvriendelijk of
agressief gedrag men het laatst had ondervonden dan wel had vertoond.
Verschillen in vragen leiden ertoe dat bij Joint respondenten meer dan één
agressieve daad kunnen noemen. Bij Slotegraaf niet. Om de onderlinge
verhoudingen van de daden te kunnen vergelijken, is steeds in een tweede
kolom alles omgerekend naar 100%.
Bovendien geeft Slotegraaf alleen de resultaten van de tien meest gegeven
antwoorden. Daarom blijft het percentage bij hem onder de 100%. Bij Joint
zegt 40% van de ondervraagden dat ze geen van de agressieve daden hebben
gepleegd. Joint wijst hier op problemen in verband met de sociale wenselijkheid.
Opvallend is dat de vraagvorm zeer bepalend is voor de antwoorden. Als
men niet naar een categorie vraagt, komt deze er ook niet uit. Joint heeft
'snijden' niet in zijn lijst opgenomen, terwijl Slotegraaf dat juist als een
belangrijke agressieve categorie tegenkomt. Andere onderzoekers stellen dat
doorrijden na een ongeval het meest agressief is. Dat komt in beider lijsten
niet voor. Slotegraafheeft claxonneren opgenomen, Joint niet.
Er zijn globaal twee categorieën te onderscheiden: emotionele expressies, en
agressieve gedragingen. Joints respondenten ondervinden relatief twee maal
zoveel scheldpartijen en grove gebaren als die van Slotegraaf. Bovendien
ook tweemaal zoveel lichtsignalen. Zestig procent van de ervaren agressie in
Engeland bestaat uit dit soort expressies tegen 25% bij de ANWB-lezers.
Bij zelf vertoond agressief gedrag zien we hetzelfde: in Nederland is 46%
expressie, in Engeland 88%.
Er moeten hierbij kanttekeningen worden geplaatst. Drie van de zes categorieën
in Joints lijst bestaan uit expressies, tegen twee van de tien in de lijst
van Slotegraaf. En eerder is gebleken dat de ANWB-lezers waarschijnlijk
zichzelf geselecteerd hebben op recente nare agressieve ervaringen.
De nadruk zal dus minder op expressies liggen.
Wel kan worden geconcludeerd dat men bij eigen gedrag veel meer nadruk
legt op expressie dan op agressieve gedragingen.
Over het absolute niveau valt bij Joint niets te zeggen. Men komt in een jaar
nogal wat agressie tegen, maar hoe vaak is volstrekt onduidelijk. Ook zegt
Joint weinig over de relevantie, de consequenties voor de veiligheid. Het
enige is dat 4% zegt dat men na het voorval minder zelfvertrouwen had bij
het rijden.
40