Agressief gedrag in het verkeer - Swov

Conclusie
Concluderend kan gesteld worden dat organisaties agressief gedrag een
belangrijk 'topic' vinden. Aan de orde zijn steeds (a) instrumentele agressie,
bestaande uit intentionele normovertredingen met intentionele schade, en
(b) reactieve agressie, waarbij invloeden van buiten en binnen het verkeer
mensen geneigd maken met boosheid en agressie te reageren op hinder door
anderen. Deze hinder kan intentioneel zijn, maar dat hoeft niet. Men onderscheidt
mensen die eerder geneigd zijn tot agressieve daden: met name jonge
mannen die overigens niet sterk in het leven staan. Bij de reactieve agressie
heeft men vooral oog voor de excessen.
Mogelijkheden tot preventie liggen in toezicht en straf, en in het beïnvloeden
van attitudes en attributies.
3.1.2.
Attitudes. overtredingen en ongevallen
De Driver Behaviour Research Group van de Universiteit van Manchester
doet al tien jaar onderzoek naar ongevallen en de voorafgaande gedragingen:
vergissingen, fouten en bewuste overtredingen als uitdrukking van psychologische
kenmerken van de bestuurder (Stradling & Parker, 1997).
Een vergissing (lapse) is een fout veroorzaakt door geheugenproblemen.
Eenfout (error) is het falen van een actie gepland om een bepaalde consequentie
te hebben. Het kan gaan om waarnemingsfouten of foute beoordelingen.
Van een overtreding (violation) wordt gesproken bij het bewust afwijken
van gedragingen die noodzakelijk geacht worden om een veilige werking te
handhaven van een potentieel gevaarlijk systeem. Vergissingen, fouten en
bewuste overtredingen worden gemeten met de Manchester Driver
Behaviour Questionnaire.
Het zal duidelijk zijn dat vergissingen en fouten ook vaak overtredingen
impliceren, en in de Engelse literatuur is ook wel van bewuste en onbewuste
overtredingen sprake. Het hier genoemde onderscheid is echter nuttig.
Bewuste overtredingen komen dicht bij de definitie van Roszbach: het moet
gaan om bewuste normovertredingen wil er sprake zijn van agressiviteit.
Rothengatter zou oorspronkelijk conflicten voorkomend uit vergissingen en
fouten ook agressief noemen.
Een serie onderzoeken naar de relaties met ongevallen heeft laten zien dat
alleen bewuste overtredingen een verband hebben met ongevallen, zowel
met actieve als passieve. Met 'verband' wordt bedoeld dat mensen die vaak
overtredingen begaan ook vaker ongevallen hebben, zowel voorheen als in
de toekomst. Er wordt verondersteld dat ongevallen, bijna-ongevallen en
conflicten het meest waarschijnlijk zijn wanneer een fout gemaakt wordt in
situaties waarin een overtreding plaatsvindt. Vergissingen en fouten hebben
meer met vaardigheden van doen; bewuste overtredingen hangen samen met
attitudes.
Bovengenoemde studies kunnen bijdragen aan inzicht in het proces van
agressie. In de onderzoeken voorkomende overtredingen zijn:
- te hard rijden;
door rood rijden;
dicht volgen;
rechts inhalen (voor Engelsen links);
steeds van baan wisselen;
banen afsnijden om bij de afrit te komen;
racen met anderen;
44