Download de bijlagen - Centrum voor Taal & Onderwijs

1
Bijlagen
Inhoudstafel
Bijlage 1: Overzicht van centraal beschikbare gestandaardiseerde
toetsen of toetsbatterijen voor taal
p. 2-79
Bijlage 2: Lijst van personen en instellingen, geconsulteerd in binnenen
buitenland
p. 80-81
Bijlage 3: Questionnaire
p. 82-83
Bijlagen Haalbaarheidsstudie

2
Bijlage 1: Overzicht van centraal beschikbare gestandaardiseerde
toetsen of toetsbatterijen voor taal
1.1 Toelichting
Het overzicht als bijlage inventariseert:
(1) centraal beschikbare, (2) gestandaardiseerde en/of genormeerde (3) toetsen of
toetsbatterijen.
(1) De keuze voor centraal beschikbare toetsen is evident. De toetsen moeten voor iedereen
toegankelijk en bruikbaar zijn. Komen dus niet in aanmerking:
- centrale proeven van de onderwijskoepels (Vlaanderen en Nederlandstalig onderwijs
in Brussel, bv. interdiocesane proeven),
- toetsen gebonden aan de onderwijsleermethode,
- toetsen ontworpen door de school,
- toetsen ontworpen door de leerkracht.
(2) “Gestandaardiseerde en genormeerde toetsen scoren voor outputmeting hoog op het
gebied van validiteit en betrouwbaarheid. Ze worden door gespecialiseerde diensten of
deskundigen ontworpen, zijn uitgebreid getest en zo nodig bijgestuurd om voldoende valide te
zijn. De toetsen worden volgens duidelijk bepaalde, uniforme procedures afgenomen: tijdstip,
instructie, tijdsduur en andere condities zijn vooraf vastgelegd en moeten minutieus worden
gevolgd.” 1 . Bijkomend voordeel is in veel gevallen de beschikbaarheid van normeringsgegevens.
We beperken ons in het overzicht tot toetsen of toetsbatterijen waarvan de
oorspronkelijke normen niet ouder zijn dan 15 jaar of gedurende de afgelopen 15 jaar
vernieuwd. Normen van tests waarmee gedurende 15 jaar geen hernormerings- of
ijkingsonderzoek plaatsvond, mogen volgende de COTAN (Commissie Testaangelegenheden
Nederland) als ‘verouderd’ worden bestempeld. Twintig jaar oude normen verdienen het label
‘niet meer bruikbaar’.
(3) Omdat voor het efficiënt en snel screenen van grote groepen leerlingen observatieinstrumenten
minder geschikt zijn, beperken we ons tot toetsen en toetsbatterijen.
(4) Toetsen om eventuele specifieke leermoeilijkheden op het spoor te komen (bijvoorbeeld
dyslexie) worden niet in het overzicht betrokken.
In het overzicht worden de toetsen of toetsbatterijen beschreven volgens een aantal
parameters. Dit zijn:
• naam
• auteur en/of
• instelling
• publicatiejaar (en dus in het geval van genormeerde toetsen het jaar waarin de
oorspronkelijke normen werden bepaald)
• update van de nomen (eventueel)
1 Bron: WOTO (Werkgroep Output en Toetsontwikkeling), (2004), DOK. Dossier Output & Kwaliteitsbewaking.
Basisboek: Achtergronden en concept. Antwerpen/Apeldoorn: Garant
Bijlage 1 – toelichting

3
• onderwijsniveau (voor het leerplichtonderwijs: kleuteronderwijs, lager onderwijs,
secundair onderwijs)
• doelgroep (zoals gedefinieerd door de auteurs of instelling, afhankelijk van Vlaamse of
Nederlandse oorsprong); legende:
Voor het basisonderwijs:
Vlaanderen
1ste kleuterklas
2de kleuterklas
3de kleuterklas
1ste leerjaar
2de leerjaar
3de leerjaar
4de leerjaar
5de leerjaar
6de leerjaar
Nederland
Primair Onderwijs
(Kinderen gaan pas op 4-jarige leeftijd naar
school.)
groep 1
groep 2
groep 3
groep 4
groep 5
groep 6
groep 7
groep 8
Voor het secundair onderwijs:
Vlaanderen
Beroeps Secundair Onderwijs (BSO)
1e + 2e graad
Technisch Secundair Onderwijs (TSO) en
Kunst Secundair Onderwijs (KSO)
1e + 2e graad
Algemeen Secundair Onderwijs (ASO)
1e + 2e + 3e graad
Algemeen Secundair Onderwijs (ASO)
1e + 2e + 3e graad
Nederland
Voorgezet Onderwijs (VO)
Voorbereidend Beroeps Onderwijs (VBO)
Leeftijd: 12-16 jaar
Voorbereidend Middelbaar Beroeps
Onderwijs (VMBO)
(voorheen Middelbaar Alg. Voorgezet
Onderwijs (MAVO))
Leeftijd: 12-16 jaar
Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs
(HAVO)
Leeftijd: 12-17 jaar
Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs
(VWO)
Leeftijd: 12-18 jaar
• getoetste prestatie (meetpretentie, zoals gedefinieerd door de auteurs of instelling)
• beschrijving (meer info over de getoetste prestatie, het achterliggende construct, ...)
• maatstaf
• volgsysteem: ja, neen of deel van
• diagnose/screening (inschatting van bruikbaarheid door de onderzoekers):
o Hier geven we in eerste instantie aan of de toets kan worden ingezet voor
diagnose of screening, en op welk niveau: leerling, klas, school of systeem.
Het moge duidelijk zijn dat het niveau ‘leerling’ alle globalere niveaus
impliceert.
Bijlage 1 – toelichting

4
o Vervolgens geven we weer op welk niveau van taalvaardigheid er gemeten
wordt:
• het microniveau van elementen en aspecten,
• het mesoniveau van afzonderlijke vaardigheden (luisteren, spreken,
lezen, schrijven),
• het macroniveau van globale taalvaardigheid.
o Hier gaat het niet over de meetpretentie, zoals aangegeven door de auteurs van
de toets, maar wel om de inschatting van de bruikbaarheid door de
onderzoekers in deze studie. In de tekst wordt daarop ingegaan.
• Vlaams/Nederlands: oorsprong van de toets en ook van de normeringsgroep, tenzij
anders vermeld
De informatie bij de parameters zal voor alle toetsen en toetsbatterijen worden beschreven
voor zover deze beschikbaar is en/of binnen het bestek van deze studie kon worden
verworven.
De voornaamste bronnen van de onderzoekers bij het opmaken van het overzicht waren:
• de websites van:
o Cito-groep: www.citogroep.nl
o Harcourt Test Publishers: www.harcourt.nl
o Eduforce: www.eduforce.nl
• de website www.toetswijzer.nl (een onderdeel van Kennisnet)
Toetswijzer is een gids op internet voor het onderwijs met informatie over
toetsing, examinering en evaluatie.
• de volgende naslagwerken:
o Melis, G., (2004), DLE-boek. Met DLE-schalen van alle bruikbare testen in
Nederland. Leeuwarden: Eduforce. (coproductie van DOBA Onderwijsadviseurs,
Harcourt Test Publishers, Uitgeverij Eduforce)
o C.A.P. (Coördinatieteam Antwerpen voor Psychodiagnostiek), (2001), CAP-
Vademecum van diagnostische instrumenten en methoden voor C.L.B.
(samenstelling: W., R. Grysolle, A. Bos & W. De Cleen)
Het hierna volgende overzicht behandelt achtereenvolgens de toetsen voor het
kleuteronderwijs, het lager onderwijs en het secundair onderwijs. Telkens worden eerste de
Vlaamse toetsen besproken en vervolgens de Nederlandse. Binnen elk van deze categorieën
zijn de toetsen alfabetisch geordend op naam.
kleuteronderwijs – Vlaanderen p. 5-14
kleuteronderwijs – Nederland p. 15-23
lager onderwijs – Vlaanderen p. 24-32
lager onderwijs – Nederland p. 33-53
secundair onderwijs – Vlaanderen p. 54-57
secundair onderwijs – Nederland p. 58-79
Bijlage 1 – toelichting

5
1.2 Kleuteronderwijs – Vlaanderen
Genormeerde kleutertoetsen:
- (1) Test voor woordvlotheid
- (2) INTAK: individuele taalniveautest voor kleuters
auteur
P. Dudal
instelling
VCLB Service, Brussel
publicatiejaar 1999, 2002 (gezamenlijke uitgave in 2003)
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuterschool
doelgroep
tweede en derde kleuterklas
getoetste prestatie INTAK: woordenschat
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
Het kind moet een voorgezegde zin aanvullen met een naam-,
een doe- of een hoewoord dat het tegengestelde of een
gelijkenis uitdrukt.
(1) normen voor midden 2de kleuterklas en begin 3 de
kleuterklas
(2) normen voor midden tweede kleuterklas, voor begin derde
kleuterklas en voor begin eerste leerjaar LO
screening
microniveau
ja
Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

6
Kleuterstapjes
auteur
N. Breban et al
instelling
uitgegeven Wolters Plantyn
publicatiejaar 2003
update van de normen neen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
eerste t.e.m. derde kleuterklas
getoetste prestatie luistervaardigheid
(meetpretentie)
spreekvaardigheid
leesvaardigheid
schrijfvaardigheid
taalbeschouwing
beschrijving
kindvolgsysteem dat zowel sociaal-emotionele als cognitieve
aspecten (wiskunde en taal) in kaart brengt;
observatie op basis van gestandaardiseerde set activiteiten;
geënt op leerplannen en ontwikkelingsdoelen
afnamemodaliteiten afname (screening) op drie momenten per schooljaar
leerkracht
individueel
voor risicokinderen: observatie (idem)
maatstaf
geen normen, wel score 'laag-midden-hoog'
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
diagnose op leerlingniveau
microniveau (woordenschat, uitspraak) en mesoniveau
ja
Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

7
Kleuters veilig oversteken (Signaallijst voor kleuters)
auteur
J. Scheiris/Bosman et al
instelling
SIG-intervisiegroep
publicatiejaar 1992, 2005
update van de normen 2005
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
2 tot 6,6 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
auditieve perceptie
uitspraak
spreekvaardigheid
beschrijving
observatie-instrument met verschillende ontwikkelingsdomeinen
afnamemodaliteiten afname (screening) halfjaarlijks
eenieder
individueel
maatstaf norm vanaf 2,6 jaar; voor 8 leeftijdscategorieën, scores 1-3
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
diagnose op leerlingniveau
microniveau (woordenschat, uitspraak, morfologie, syntaxis)
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

8
KOBI-TV. Kleuterobservatie-instrument Taalvaardigheid
auteur
S. Gysen, K. Rossenbacker & M. Verhelst
instelling
Steunpunt NT2
publicatiejaar 1999-2000
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
tweede kleuterklas
getoetste prestatie luistervaardigheid en spreekvaardigheid
beschrijving
afname op verschillende momenten (norm op drie momenten)
geënt op de ontwikkelingsdoelen
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
15’ per leerling
maatstaf
norm (andere leerlingen, leerling zelf op eerder moment,
leerlingpopulatie in Vlaanderen, differentiatienorm voor OVBscholen)
diagnose/screening
(meetpretentie)
screening op leerlingniveau
mesoniveau
volgsysteem
ja, binnen de tweede kleuterklas
Vlaams/Nederlands Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

9
Leerlingvolgsysteem (Cito) voor Vlaanderen
auteur
J. van Kuyk
instelling
Cito-groep (Vlaamse aanpassing op initiatief van de Vlaamse
Gemeenschap, departement Onderwijs)
publicatiejaar 2003
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
tweede en derde kleuterklas
getoetste prestatie
(meetpretentie)
ordenen (Ordenen) (wordt verder niet besproken)
taal (Taal voor Kleuters)
beschrijving
In de toetsen Taal voor Kleuters voor Vlaanderen zijn aspecten
van de taalontwikkeling (conceptueel bewustzijn, 2de en 3de
kleuterklas) en de beginnende geletterdheid (metalinguïstisch
bewustzijn, enkel 3de kleuterklas) opgenomen:
- conceptueel bewustzijn: hieronder valt passieve woordenschat
en kritisch luisteren. Dit is het herkennen van begrippen en het
begrijpen van korte teksten.
- metalinguïstisch bewustzijn: hieronder valt schriftoriëntatie,
klank en rijm, laatste en eerste woord horen en auditieve
synthese. Metalinguïstisch bewustzijn is de vaardigheid om af
te zien van de betekenis en te letten op de vorm, bijvoorbeeld
de gerichtheid van kinderen op geschreven taal en de
gerichtheid op klanken.
Voor elke klas zijn er twee afnamemomenten.
Voor leerlingen met een lage of zeer lage vaardigheidsscore
(zie maatstaf) is het van belang verder te onderzoeken waar de
problemen zich voordoen. Daartoe is een analyseformulier
voorzien. Voor risicoscores wordt het gebruik van het
Observatie- en Hulpprogramma Taalplezier aangeraden.
Daarmee kan o.a. achterstand verder in kaart worden gebracht
en gerichte hulp geboden.
afnamemodaliteiten leerkracht
groepsgewijs (na oefenen met oefenboekje) of individueel
afname in twee periodes van 20 à 30’
maatstaf
De opdrachten van de toetsen worden op een schaal van
gemakkelijk naar moeilijk geplaatst. Hoe meer, maar ook hoe
moeilijker opdrachten een kind goed maakt, hoe groter de
taalvaardigheid van het kind is. Dit wordt uitgedrukt door een
vaardigheidsscore. Deze vaardigheidsscore kan worden
vergeleken met de vaardigheidscore van de leerling zelf op een
eerder moment of met een landelijke (Vlaamse)
vergelijkingsgroep. Er worden 5 niveaus of normen onderscheiden.
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
micro- tot mesoniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Vlaams
Vlaamse versie van het Nederlandse Cito-LVS, aangepast aan
de Vlaamse situatie en normering
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

10
RTOS. Reynell Taalontwikkelingsschalen (vertaling van de Reynell Developmental
Language Scales)
auteur
A. Schaerlaekens, I. Zink & K. Van Ommeslaeghe
instelling
K.U.Leuven (uitgever Berkhout Nijmegen)
publicatiejaar 1993
update van de normen geen
onderwijsniveau
voorschools en kleuterklas
doelgroep
2 tot 5 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
taalbegrip
taalproductie (woordenschat, taalinhoud en beoordeling van
spontane taal)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
toets bestaande uit subtesten
leerkracht of andere
individueel
45’
norm (‘grenzen’) op 13 momenten (om de drie maanden)
diagnose op leerlingniveau
microniveau
ja
Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

11
TALK. Taalvaardigheidstoets Aanvang Laatste Kleuterklas
auteur
Werkgroep Taaltoetsen
instelling
Steunpunt NT2
publicatiejaar 1996
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
derde kleuterklas
getoetste prestatie luistervaardigheid
beschrijving
eenmalige afname van 30 korte items, begin schooljaar
geënt op schooltaalonderzoek
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
50’
maatstaf
norm (andere leerlingen)
diagnose/screening
(meetpretentie)
screening op leerlingniveau
meso-niveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

12
TAL. Taalvaardigheidstoets Aanvang Lager Onderwijs
auteur
Werkgroep Taaltoetsen
instelling
Steunpunt NT2
publicatiejaar 1995
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
derde kleuterklas/eerste leerjaar
getoetste prestatie luistervaardigheid
beschrijving
eenmalige afname van 50 korte items, einde schooljaar (derde
kleuterklas) of begin schooljaar (eerste leerjaar)
geënt op schooltaalonderzoek
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
50’
maatstaf
norm (andere leerlingen)
diagnose/screening
(meetpretentie)
screening op leerlingniveau
meso-niveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

13
Test voor Functioneel Taalbegrip (t.f.t.)
auteur
K. Maes
instelling
Waas revalidatiecentrum Lokeren
uitgegeven bij Swets Test Services
publicatiejaar 1993
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
3 jaar t.e.m. 6,6 jaar
getoetste prestatie luistervaardigheid en 'taalbegrip' (woordenschat)
(meetpretentie)
beschrijving
eenmalige testafname, herhaalde meting mogelijk
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
15’
maatstaf normen voor tweede en derde kleuterklas (daterend van 1987)
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
screening op leerlingniveau
micro- en mesoniveau
ja (verschillende normen voor verschillende leeftijden maar op
basis van dezelfde test)
Vlaams
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

14
Toeters. TOEts voor Taal– en Rekenvoorwaarden, Schrijfmotoriek en observatie van de
werkhouding
auteur
Lessius Hogeschool Antwerpen, departement psychologie
en Centrum voor Leerlingenbegeleiding, Haacht
instelling
idem
publicatiejaar 1995
update van de normen 2003
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
derde kleuterklas
getoetste prestatie
(meetpretentie)
lees- en schrijfvoorwaarden (visueel-auditief-rekenen-visuomotoriek)
beschrijving
schoolrijpheidstest
afnamemodaliteiten eenmalige afname (februari)
leerkracht (of anderen)
klassikaal
maatstaf
norm (met verfijnde opsplitsing van normgroepen naar leeftijd)
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Vlaams
Vergelijkbare toets: Kontrabas (vervolg op Toeters voor zwak scorende kleuters)
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Vlaanderen

15
1.2 Kleuteronderwijs – Nederland
Cito-leerlingvolgsysteem
Begrippentoets (Cito-leerlingvolgsysteem)
auteur
L. Verhoeven
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1993
update van de normen geen
onderwijsniveau kleuteronderwijs en lager onderwijs (groep 2-3)
doelgroep
5 jaar tot 7 jaar
getoetste prestatie passieve woordenschat
(meetpretentie)
beschrijving
toets in 2 delen (concrete woordenschat en woordenschat m.b.t.
aanvankelijk lezen
afnamemodaliteiten afname op 2 momenten (eerste: april-juni groep 2), bij zwakke
scoorders en tweetalige leerlingen opnieuw na 5 maanden
leerkracht
klassikaal
2 x 15’
maatstaf
norm in 3 categorieën
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

16
Taal voor Kleuters (TvK) (Cito-leerlingvolgsysteem)
auteur
J. Van Kuyk
instelling
Cito-groep (V.U.B. voor Vlaamse aanpassing)
publicatiejaar 1996 (Vlaamse aanpassing 2003)
update van de normen 2003 voor Vlaanderen (zie Leerlingvolgsysteem voor
Vlaanderen)
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
4 jaar tot 6 jaar (tweede en derde kleuterklas)
getoetste prestatie
(meetpretentie)
passieve woordenschat (groep 1-2)
kritisch luisteren (groep 1-2)
klank en rijm (groep 2)
laatste en eerste woord horen (groep 2)
schriftoriëntatie (groep 2)
auditieve synthese (groep 2)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
bestaat uit toets voor jongste en toets voor oudste kleuters
afname onderdelen (subtesten deelvaardigheden; keuze op basis
van observatie), ongeveer 2x per jaar (januari en juni; in totaal
op 4 momenten)
leerkracht (of digitaal)
klassikaal
2 x 20 à 30’
norm in 5 categorieën, aparte waarden voor jongste en oudste
kleuters
screening op leerlingniveau
microniveau en mesoniveau (enkel onderdeel kritisch luisteren)
ja
Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

17
Toets Tweetaligheid (Cito-leerlingvolgsysteem)
auteur
L. Verhoeven, G. Narain, G. Extra, Ö.A. Konak & R. Zerrouk
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1995
update van de normen geen
onderwijsniveau kleuteronderwijs (groep 1-2)
doelgroep
4 jaar tot 6 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
klankonderscheiding
woordenschat
cognitieve begrippen
zinsvorming
tekstbegrip
beschrijving bestaat uit toetsenset in telkens twee talen: Nederlands +
Turks/Marokkaans-Arabisch/Papiamentu om vast te stellen
welke taal bij allochtone kleuters het sterkst is ontwikkeld: de
moedertaal of het Nederlands. De toets geeft eveneens aan hoe
de vaardigheid in elk van beide talen zich verhoudt tot die van
allochtone en autochtone leeftijdgenootjes.
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
leerkracht
klassikaal
norm
screening op leerlingniveau
microniveau en mesoniveau (enkel onderdeel tekstbegrip)
ja
Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

18
OBIS. Onderbouw Informatiesysteem (bewerking van de Engelse PIPS Baseline
Assessment (Performance Indicators in Primary Schools))
auteur
A. van der Hoeven
instelling
ITS, Radboud Universiteit Nijmegen
publicatiejaar 2005
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep groep 1 en 2
getoetste prestatie schrijven
(meetpretentie)
woordenschat
leesbegrip
klanken en woorden
beschrijving
rijmwoorden
toetsing van ‘kennis van vaardigheden voor aanvankelijk lezen
(en rekenen)’; vertaling door tolk in T1 toegelaten; met centraal
(digitaal) feedbacksysteem
afnamemodaliteiten afname (screening), eerste keer na 2 maanden in groep 1;
vervolgmeting op 5/6 jaar
leerkracht (en digitaal)
individueel
20’
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
geen normen, wel ‘tussendoelen’
diagnose op leerlingniveau
microniveau en mesoniveau (enkel onderdeel leesbegrip)
ja
Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

19
Peutervolgsysteem
auteur
J. van Kuyk
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2000
update van de normen geen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
3 tot 4,2 jaar
getoetste prestatie passieve woordenschat
(meetpretentie)
definitievaardigheid
kritisch luisteren
actieve woordenschat
beschrijving
kindvolgsysteem met verschillende ontwikkelingsdomeinen,
bestaande uit observatielijst en toetsen
afnamemodaliteiten afname (screening) halfjaarlijks
door leerkracht
individueel
15’ per kind
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
norm, 5 niveaus
diagnose op leerlingniveau
microniveau (woordenschat) en mesoniveau (enkel onderdeel
kritisch luisteren)
ja
Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

20
SNEL-test (Spraak- en taal Normen Eerste Lijn)
auteur
M. Luinge
instelling
Universiteit Groningen
publicatiejaar 2006
update van de normen neen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep groep 1 (kan vanaf 2,6 tot 6,1)
getoetste prestatie
(meetpretentie)
luistervaardigheid
spreekvaardigheid
beschrijving
14 vragen
afnamemodaliteiten verzorger/leerkracht
individueel
3’
maatstaf
geen normering op basis van onderzoek
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening (observatie-instrument, geen toets)
micro- en mesoniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

21
VTO. Taalscreenings-instrument (TSI) voor 3-, 4- en 5-jarigen
auteur
F.M.E. Gerritsen
instelling
uitgegeven bij Swets Test Services
publicatiejaar 1992-1994
update van de normen neen
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep
2,9 jaar t.e.m. 5,8 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
receptieve en productieve woordenschat
woordvorming
uitspraak
beschrijving
eenmalige testafname
(bestaat daarnaast uit vragenlijst voor ouders, speelzaal en
school)
afnamemodaliteiten verzorger/leerkracht
individueel
maatstaf normen voor 3-, 4- en 5-jarigen (daterend van voor 1988)
(apart normeringsonderzoek voor allochtonen)
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

22
Woordenschattest voor groep 1
auteur
G. Dijkstra & T. de Vos
instelling
Eduforce
publicatiejaar 2000
update van de normen DLE in 2002
onderwijsniveau
kleuteronderwijs
doelgroep groep 1 (kan vanaf 2,6 tot 6,1)
getoetste prestatie productieve woordenschat
(meetpretentie)
beschrijving
na twee maanden
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
50’
maatstaf
norm (andere leerlingen)
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
neen (wel meting vooraf en herhaalde meting mogelijk)
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - kleuteronderwijs - Nederland

23
1.3 Kleuter- en lager onderwijs – Nederland
TAK. Taaltoets Alle Kinderen
auteur
L. Verhoeven & A. Vermeer
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2001
update van de normen geen
onderwijsniveau kleuteronderwijs en lager onderwijs (groep 1 t.e.m. 4)
doelgroep
4,7 jaar tot 8,3 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
passieve woordenschat
woordvorming
zinsbegrip
tekstbegrip
klankonderscheiding
afname onderdelen (subtesten deelvaardigheden; keuze op basis
van observatie)
ongeveer 1x per jaar (in totaal op 5 momenten)
leerkracht (of digitaal)
individueel
norm in 5 categorieën, aparte waarden voor tweetaligen met
thuistaal T1/T2
diagnose op leerlingniveau
microniveau en mesoniveau (enkel onderdeel tekstbegrip)
ja
Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

24
1.4 Lager onderwijs – Vlaanderen
Toetsen begrijpend lezen
auteur
P. Dudal
instelling
VCLB Services
publicatiejaar 2005
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
begin 2de of begin 3de leerjaar
getoetste prestatie begrijpend lezen
(meetpretentie)
beschrijving
Deze toets van Paul Dudal wil de leesvaardigheid en het
leesbegrip testen in een vroege fase van de leesontwikkeling.
De toets bestaat uit drie delen:
- In Deel 1 moeten de leerlingen 15 keer een onvolledige zin
aanvullen met het juiste woord (keuze uit 4 woorden, keuze
aanduiden).
- In Deel 2 moeten de leerlingen in 15 zinnen het ontbrekende
woord bedenken en invullen.
- In Deel 3 worden korte stukjes tekst aangeboden (2 tot 4
zinnen), waarbij een vraag wordt gesteld. De leerlingen kiezen
het juiste antwoord (een woord) uit 4 mogelijkheden.
Er wordt niet getoetst naar leesbegrip van langere teksten.
De toets is geschikt voor klassikale afname in het eerste
trimester van het tweede leerjaar en biedt op dat ogenblik een
juist beeld van het niveau van leesbegrip van alle leerlingen. In
het begin van het derde leerjaar is de test bruikbaar om te
controleren of er nog leerlingen zijn die uitvallen bij deze
aanvankelijke vorm van begrijpend lezen.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal (2de leerjaar)/individueel of kleine groep (3de
leerjaar)
maatstaf
De toets is genormeerd op groepen Vlaamse kinderen.
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid)) microniveau (woordenschat, incl. kennis van de wereld)
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Vlaams
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

25
DOK. Dossier Output en Kwaliteitsbewaking
auteur
instelling
Werkgroep Output en Toetsontwikkeling
uitgegeven voor Garant
publicatiejaar
2004 (voor het onderdeel Nederlands)
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
6de leerjaar
getoetste prestatie Nederlands (begrijpend lezen, luisteren, spreken, schrijven,
(meetpretentie)
taalbeschouwing)
wereldoriëntatie (wordt verder niet besproken)
wiskunde (wordt verder niet besproken)
beschrijving
DOK-Nederlands is een geheel van evaluatiemiddelen voor de
taalvaardigheden, waaronder toetsen die opgesteld zijn vanuit
de eindtermen lezen en taalbeschouwing.
Daarnaast zijn er aanbodsroosters (voor luisteren en spreken;
om het aanbod van de eindtermen in kaart te brengen),
observatie- en beoordelingsfiches (voor luisteren en spreken, op
leerling- en groepsniveau), portfolio (voor schrijven en
taalbeschouwing), integratie van LVS-VCLB voor spellingvaardigheid.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
Voor lezen zijn er twee deeltoetsen, die elk ong. 35’ in beslag
nemen.
Ook voor de toets taalbeschouwing dient een lestijd van 50’ te
worden voorzien, maar er is geen tijdslimiet.
maatstaf
criterium (eindtermen gewoon lager onderwijs)
+ norm (ruime Vlaamse steekproef van leerlingen van het 6de
leerjaar)
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid))
Volgens de handleiding dient DOK als geheel een dubbele
focus: bewaking van het aanbod van de school en de evaluatie.
Het kan beslissingen op leerling-, klas- en schoolniveau
onderbouwen.
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
screening op leerling-, klas en schoolniveau
micro- tot mesoniveau
neen
Vlaams
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

26
Leerlingvolgsysteem VCLB
auteur E. Billiaert, G. Deloof, P. Dudal, R. Grysolle, J. Marranes & L.
Van Dooren
instelling
VCLB (voorheen CSBO, koepel van de vrije CLB’s)
uitgegeven bij Garant
publicatiejaar
1997 e.v.
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
1ste t.e.m. 6de leerjaar (spelling)
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
1ste t.e.m. 3de leerjaar (lezen
spelling
technisch lezen
wiskunde (wordt verder niet besproken)
Dit leerlingvolgsysteem bevat onder meer signaleringstoetsen
waarmee leerlingen van nabij kunnen worden gevolgd bij hun
voortgang in de genoemde leerstofdomeinen. Daarnaast is er
voor elk domein een boek waarin aandacht wordt besteed aan
de verdere analyse van problemen en aan hoe hulp kan worden
geboden, aan het handelen dus. Er zijn toetsen voorzien voor
begin, midden en einde van het schooljaar. De school kan daar
twee momenten uit kiezen: begin en midden, of midden en
einde.
leerkracht
individueel (lezen)/klassikaal (spelling)
1.30’ per leerling (lezen)/ongeveer een lestijd (spelling)
norm (andere leerlingen, leerling zelf op eerder moment)
screening en diagnose op leerlingniveau (ook klasniveau)
microniveau
ja
Vlaams
Toetsen van Paul Dudal zijn geïntegreerd in dit systeem.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

27
Leerlingvolgsysteem voor Vlaanderen
auteur
F. Moelands & R. Rymenans
instelling
Cito-groep
op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap, departement
Onderwijs
publicatiejaar 2003
update van de normen geen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
1 ste t.e.m. 6 de leerjaar
getoetste prestatie technisch lezen (Drie-Minuten-Toets)
(meetpretentie)
spelling (Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid)
beschrijving
Met de Drie-Minuten-Toets voor Vlaanderen kan worden
vastgesteld hoe goed een leerling losse woorden van
uiteenlopende moeilijkheidsgraad kan verklanken of hoe goed
een leerling is in technisch lezen. Er zijn telkens 3 leeskaarten
voor één minuut. Er zijn twee afnamemomenten per schooljaar.
Vanaf het derde leerjaar moeten enkel de zwakkere lezers nog
alle leeskaarten afleggen. Er worden aanwijzingen gegeven
voor verdere analyse bij en hulp aan zwakke lezers. Voor
leerlingen met hardnekkige leesproblemen worden een
Grafementoets en een Toets voor Auditieve Synthese
aangeraden, waarvoor echter geen Vlaamse vergelijkingsgegeven
beschikbaar zijn.
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
De Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid, waarbij de
leerlingen mondeling aangeboden woorden omzetten in
schriftbeelden, bestaat uit een groot aantal woorden die
geordend zijn op een schaal van gemakkelijk naar moeilijk. Je
kan in een getal uitdrukken hoe moeilijk een woord is. De
woorden zijn gegroepeerd in dictees die opklimmen in
moeilijkheidsgraad. De score van de leerling op een dictee
wordt omgezet in een schaalscore. Hoe hoger de schaalscore,
hoe groter de spellingvaardigheid. Er zijn twee afnamemomenten
per schooljaar. Voor elk afname moment is er een
eenvoudiger en een wat moeilijker dictee. Voor zwakke spellers
worden bijkomende analyse en didactische maatregelen (indien
nodig aanvullende diagnostische toetsing: Fonemendictee en
Toets voor Auditieve Analyse) aangeraden. Er wordt verwezen
naar de Hulpboeken die het Cito hiertoe aanbiedt (zie Citoleerlingvolgsysteem).
leerkracht
klassikaal (SVS)/individueel (DMT)
in twee delen/3’ per leerling
De toetsscore van een leerling kan worden vergeleken met de
score van de leerling zelf op een eerder moment of met een
landelijke (Vlaamse) vergelijkingsgroep. Er worden 5 niveaus
of normen onderscheiden.
screening (en aanzetten tot diagnose) op leerlingniveau
microniveau
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

28
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
ja
Vlaams
Vlaamse versie van het Nederlandse Cito-LVS, aangepast aan
de Vlaamse situatie en normering
In het kader van SIBO (Steunpunt LOA, cf. J. Van Damme, J.P.
Verhaeghe et al) wordt een vervlaamste aanpassing van de
begrijpend lezen-toetsen van Cito gebruikt. (met medewerking
van Universiteit Antwerpen)
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

29
Periodieke Peilingstoetsen
auteur
instelling
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
doelgroep
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
divers
op initiatief van de Vlaamse overheid
uitwerking door universitaire centra
1996 e.v.
lager onderwijs
6 de leerjaar
luisteren
begrijpend lezen
schrijven
en andere niet-talige vaardigheden (verder niet besproken)
Per deelgebied van de eindtermen worden sinds 1996 toetsen
ontwikkeld en gebruikt voor periodieke peiling van het
onderwijs. Voor het deelgebied taal zijn er instrumenten voor
begrijpend lezen, luisteren en schrijven.
getrainde toetsafnemers
klassikaal
divers
criterium (eindtermen)
+ cesuur: Op basis van IRT-analyses op de toetsresultaten van
de getoetste groep worden vaardigheidsschalen geconstrueerd.
Per schaal wordt een cesuur bepaald tussen voldoende en
onvoldoende geachte prestaties.
screening op systeemniveau
mesoniveau
neen
Vlaams
De overheid neemt het initiatief en bewaakt de toetsen, dus ze
zijn niet centraal beschikbaar. Parallelversies kunnen wel aan
de scholen ter beschikking worden gesteld.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

30
VLOT. Volgsysteem Lager Onderwijs Taalvaardigheid
auteur
M. Colpin, S. Gysen, K. Van den Branden et al (red.)
instelling
Centrum voor Taal en Onderwijs (voorheen Centrum voor Taal
en Migratie/Steunpunt NT2)
uitgegeven door Wolters Plantyn
publicatiejaar 1997-2000
update van de normen geen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
2de t.e.m. 6de leerjaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
luistervaardigheid
spreekvaardigheid
(begrijpend-)leesvaardigheid
(creatieve) schrijfvaardigheid
algemene taalvaardigheid (via edittoetsen)
beschrijving Geheel van 60 toetsen, gespreid over 5 leerjaren, met telkens 3
meetmomenten (einde van elk trimester). Grosso modo is er
voor elk meetmoment een luistertoets, een leestoets en een
schrijftoets. Voor het 2de en het 3de leerjaar is er één
spreektoets, voor de hogere leerjaren twee.
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
leerkracht
klassikaal (luisteren, lezen, schrijven)/individueel (spreken)
Elke klassikale toets neemt ongeveer 1 lestijd (50’) in beslag.
Voor de spreektoetsen dient ong. 5’ per leerling te worden
voorzien.
De toetsscore van een leerling worden gekoppeld aan normen
(5), bepaald op basis van afname bij veel leerlingen (ongeveer
600 per toets), verspreid over Vlaanderen (met grote
vertegenwoordiging van scholen met allochtone leerlingen). De
toetsscores van een leerling kunnen worden vergeleken met de
scores van de leerling zelf op eerdere momenten, met andere
leerlingen van de klas, met de grote groep Vlaamse leerlingen.
Ook de evolutie van de klasgroep als geheel kan worden in
kaart gebracht.
screening op leerling-, klas en schoolniveau
mesoniveau
ja
Vlaams
Bijlage 1 - lager onderwijs - Vlaanderen

31
1.5 Lager onderwijs – Nederland en Vlaanderen
AVI-leeskaarten
auteur
J. Visser, A. van Laarhoven & A. ter Beek
instelling
KPC-groep
publicatiejaar 1977
update van de normen 1994 (vernieuwing)
Vlaamse normering: 2000 (W. Boonen, Garant)
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 3 t.e.m. groep 6
1ste/2de t.e.m. 4de leerjaar
getoetste prestatie technisch lezen
(meetpretentie)
beschrijving
Het doel van de AVI-toetskaarten is het niveau van technisch
lezen van kinderen vast te stellen. De toets meet in hoeverre de
technische leesvaardigheid van de leerling geautomatiseerd is.
Zo kan men, ten behoeve van het technisch leesonderwijs,
leesstof kiezen die aansluit bij hun niveau. De AVI-toets
bestaat uit negen kaarten, voor elk leesniveau één. Van de AVItoets
zijn een A- en een B-versie beschikbaar. Elke kaart bevat
een tekst die een afgerond verhaal vormt. De afname van de
toets vindt individueel plaats. De leerling krijgt een kaart voor
zich met daarop een tekst behorend bij het niveau waarop hij of
zij geacht wordt te lezen. De leerling moet de tekst hardop
voorlezen. Het aantal fouten dat de leerling maakt en de tijd die
de leerling nodig heeft om de tekst te lezen, bepalen de
leesprestatie, ofwel het AVI-niveau, van de leerling.
AVI staat voor Analyse van Individualiseringsvormen. KPC
Groep startte hiermee in de jaren ‘70 met de bedoeling om voor
langdurig gebruik scholen hulpmiddelen en werkwijzen aan te
bieden voor individualisering van het leesonderwijs.
afnamemodaliteiten leerkracht of andere
individueel
maatstaf
criterium: wanneer een leerling op een bepaald AVI-niveau is
ingedeeld, dan wordt daarmee aangegeven dat die leerling - in
technisch opzicht - leesstof van een bepaalde
moeilijkheidsgraad aankan. De niveaus klimmen op in
moeilijkheidsgraad volgens tekstkenmerken en woordtypen.
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
Bron: D. Albers (KPC-
normering op grote groepen Nederlandse en Vlaamse leerlingen
laat toe de prestatie te vergelijken
diagnose op leerlingniveau
microniveau
Ja, in die zin dat je vooruitgang van de leerling ten opzichte van
zichzelf en anderen in kaart kan brengen.
Nederlands, met Vlaamse normering
Een nieuwe normering en herziening van het concept staat op
stapel. Er zal een koppeling worden gemaakt met de toetsen
‘Leestechniek & Leestempo’ van Cito-LVS (voor eerste
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland en Vlaanderen

32
groep)
screening; betrouwbaarder dan DMT). De AVI-leeskaarten
zullen enkel nog worden gebruikt bij de leerlingen die
uitvallen, om meer diagnostische info te verkrijgen. In de
toekomst komt er een AVI-indeling op basis van nieuwe
leesbaarheidsformules (betere maten voor het bepalen van de
moeilijkheidsgraad van boeken). De naamgeving verandert.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland en Vlaanderen

33
1.6 Lager onderwijs – Nederland
Begrijpend Leestest en Leesattitudeschaal
auteur
C. Aarnoutse
instelling
Vakgroep Onderwijskunde, Radboud Universiteit Nijmegen,
uitgegeven door Harcourt Test Publishers (voorheen Swets &
Zeitlinger)
publicatiejaar 1988 tot 1992
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 3 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie begrijpend lezen (begrip van de betekenis van teksten)
(meetpretentie)
beschrijving
Met deze tests kan niet alleen de vooruitgang van de leerlingen
vastgesteld worden, maar ook het effect van de gegeven
leeslessen (zie ook ‘Opmerking’). Na het lezen van een informatieve
of verhalende tekst beantwoorden de leerlingen vragen
die betrekking hebben op het woord-, zins- en tekstniveau. De
tests geven in korte tijd een beeld van de leesbekwaamheid van
de kinderen. Ze kunnen ingezet worden om leerlingen die zwak
of middelmatig lezen, tijdig op te sporen en extra aandacht en
oefeningen te geven. De uitslag op de tests voor groep 7 en 8
kan worden gezien als aanwijzing in de richting van het
voortgezet onderwijs.
afnamemodaliteiten klassikaal
maatstaf
De toetsen meten het prestatieniveau van de leerlingen meten,
maar ook de vooruitgang die de leerlingen gedurende een heel
schooljaar boeken. Door de tests aan het begin en aan het einde
van een schooljaar af te nemen, kan nagegaan worden of de
vooruitgang van de leerlingen boven, beneden of rond het
gemiddelde van de normgroep ligt. Deze tests zijn namelijk bij
dezelfde leerlingen (de normgroep) in het begin en aan het
einde van elk schooljaar afgenomen.
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid) micro- tot mesoniveau
volgsysteem
beperkt (binnen een schooljaar)
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking
Het DLE-boek vermeldt dat de Begrijpend Leestests integraal
aansluiten op de leesmethode Wie dit leest (uitgeverij Zwijsen).
Of het om het effect van precies de leeslessen van deze
methode gaat, dient nader te worden bestudeerd.
Van Aarnoutse e.a. worden testen van begrijpend lezen
gevonden onder de titels:
- Taakgericht begrijpend leestoetsen
- Begrijpend leestests Aarnoutse
- Schoolwijzer
We hebben ons gebaseerd op de recentste uitgave van de
catalogus van Harcourt Test Publishers voor de informatie over
de ‘Begrijpend Leestest en Leesattitudeschaal’.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

34
Pedagogisch-Didactisch Onderzoek Begrijpend Lezen 1 en 2 (PDO-BL-1 en 2)
auteur
1) R. Claase, G., H. Cohen de Lara, L. Pauw & M. van der
Wulp (Schooladviescentrum Utrecht)
2) R. Claase, G. Compen, H. Cohen de Lara & C. Groote
Schaarsberg, R. Krutzen & P. Los (Partners in beter onderwijs
ODB Breda i.s.m. Schooladviescentrum Utrecht)
instelling
Harcourt Test Publishers (voorheen Swets & Zeitlinger)
publicatiejaar 1997-1998
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 4 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie begrijpend lezen
(meetpretentie)
beschrijving
PDO-BL is bestemd voor het onderzoek van leerlingen, die
moeite hebben met begrijpend lezen (bepaalde aspecten ervan).
De PDO-BL-1-map kan worden gebruikt voor taalzwakke
Nederlandstalige leerlingen en leerlingen die het Nederlands
niet van huis uit spreken. Het onderzoek met deze map kan
antwoord geven op de volgende vragen: Heeft de leerling een
actieve leeshouding Kan de leerling de betekenis van
onbekende woorden afleiden Kan de leerling de betekenis van
verwijswoorden achterhalen Het gaat bij deze methode vooral
om problemen die leerlingen hebben met het begrijpen van
zinnen en alinea’s. Aansluitend op het onderzoek kan speciale
begeleiding geboden worden met behulp van
remediëringsprogramma’s (‘Woorddetective’).
PDO-BL-2 is ontwikkeld voor leerlingen waarvan de
leesproblemen meer liggen op het niveau van de tekst als
geheel. Met behulp van deze map kan onderzocht worden in
hoeverre een kind in staat is om de hoofdgedachte van een tekst
te bepalen en in hoeverre kennis van tekstsoorten en inzicht in
tekststructuur hierbij een rol spelen. Daarvoor wordt
gebruikgemaakt van een uit twee delen bestaande diagnostische
toets. Daarop volgt een handelingsplan.
afnamemodaliteiten De map kan gebruikt worden door groepsleraren, interne
begeleiders (coördinatoren leerlingenzorg) en taakleerkrachten
(waaronder remedial teachers) uit het (speciaal) basisonderwijs.
individuele afname via diagnostisch gesprek
ong. 60’ per deel
maatstaf
diagnose/screening diagnose op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid) micro- tot mesoniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

35
De Klepel
auteur
K.P. van den Bos, H.C. Spelberg, A.J.M. Scheepstra & J.R. de
Vries
instelling
uitgegeven door Harcourt Test Publishers
publicatiejaar
1999 (recentste versie)
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs (zie ook secundair onderwijs)
doelgroep groep 3 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie technisch lezen
(meetpretentie)
beschrijving De Klepel meet de technische leesvaardigheid van
pseudowoorden bij leerlingen in groep 3 t/m 8 (fonologische
component). De toets moet tegelijk met de Eén-Minuut-Test
(EMT) Van Brus & Voeten (lexicale component) worden
afgenomen. Het in combinatie afnemen van De Klepel en de
EMT geeft de mogelijkheid veronderstellingen te formuleren
ten aanzien van de relatieve sterkte en zwakte van de
procedures van technisch lezen/woordidentificatie. Aan de hand
van de scorecombinaties wordt de woordleesprestatie van de
leerling geclassificeerd. De ‘beelden’ die horen bij zwakke en
slechte leesprestaties worden voorzien van diagnostische
aanwijzingen en orthodidactische adviezen.
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
2’ per leerling
maatstaf
geijkt op leerlingen van groep 3 t.e.m. groep 8 van het
basisonderwijs (en de brugklas van het voortgezet onderwijs);
normtabellen voor twee momenten in het schooljaar: januari en
juni
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
diagnose op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

36
Eén-Minuut-Test (EMT)
auteur
B.Th. Brus & M.J.M. Voeten
instelling
uitgegeven door Harcourt Test Publishers
publicatiejaar 1972
update van de normen 1994
onderwijsniveau
lager onderwijs (zie ook secundair onderwijs)
doelgroep
groep 5 tot eerste jaar secundair onderwijs
min. 7 tot max. 13 jaar
getoetste prestatie technische leesvaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
De Eén-Minuut-Test meet de technische leesvaardigheid in de
zin van ‘vlot kunnen ontsleutelen van gedrukte woorden’. De
test wil nagaan in hoeverre dit aspect van de leesvaardigheid is
gerealiseerd. Dit gebeurt door het aantal woorden te bepalen dat
een kind in één minuut van een standaardlijst van woorden
goed blijkt te kunnen lezen. Er werd gekozen voor nietsamenhangende
woorden omdat, gezien de bedoeling van de
test, het aspect van het begrijpen op de achtergrond moet
blijven. De test is bedoeld voor het bepalen van een algemeen
niveau van technisch lezen.
De Eén-Minuut-Test (EMT) kan tegelijk met De Klepel worden
afgenomen.
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
1’ per leerling
maatstaf
leerjaarnormen volgens C-schaal en decielschaal, naast
didactische leeftijdsnormen
diagnose/screening diagnose op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
De toets maakt deel uit van leerlingvolgsysteem Leer in Zicht.
(Bron: Toetswijzer - In de huidige catalogus van Harcourt Test
Publishers wordt dit LVS niet meer vermeld.)
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

37
Eindtoets basisonderwijs
auteur
instelling
publicatiejaar
Cito-groep
jaarlijks nieuwe versie (sinds 1976, op basis van eerdere
initiatieven
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 8
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
taal
rekenen (wordt verder niet meer besproken)
studievaardigheden (wordt verder niet meer besproken)
wereldoriëntatie (facultatief, wordt verder niet meer besproken)
Het onderdeel Taal bestaat uit: schrijven van teksten, spelling,
begrijpend lezen en woordenschat.
De specifieke functie van de Eindtoets is het geven van een
onafhankelijk advies op leerlingniveau voor de keuze van een
passend school- of brugklastype.
De Inspectie van het Onderwijs gebruikt de uitslagen van de
Cito-eindtoets en van andere toetsen om zich een oordeel te
vormen over de ‘opbrengsten’ (resultaten) van het onderwijs op
de scholen. Deze oordelen van de inspectie zijn te vinden in de
schoolrapporten, die de inspectie van alle scholen in Nederland
heeft opgesteld. Deze schoolrapporten zijn te vinden op de
website van de inspectie. Individuele scores per leerling worden
door de inspectie niet opgenomen. Zij benut de gegevens van
de leerlingen om zich een totaaloordeel over de school te
vormen.
Maken de toets niet: (allochtone) leerlingen die aan het begin
van groep 8 vier jaar of korter in Nederland zijn en die het
Nederlands onvoldoende beheersen om de opgaven goed te
kunnen lezen; leerlingen die naar verwachting naar het
(voortgezet) speciaal onderwijs of naar het praktijkonderwijs
gaan.
leerkracht
klassikaal
maatstaf Het resultaat van een leerling op de verschillende
toetsonderdelen wordt omgezet in een standaardscore. Deze
score krijgt betekenis doordat ze gerelateerd kan worden aan de
resultaten van een grootscheeps toelatings- en doorstroomonderzoek
(T&D-onderzoek). Dit onderzoek wordt eens in de
twee tot drie jaar gehouden.
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
screening op leerling- en schoolniveau
micro- en mesoniveau
ja (samen met Entreetoetsen, zie hierna)
Cito maakt werk van een Leerling- en Onderwijsvolgsysteem
(LOVS) voor het primair onderwijs, waarin de functies van het
LVS (zie verder), de Entreetoetsen (zie hierna) en de Eindtoets
integraal zijn opgenomen.
Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

38
opmerking
De toetsen zijn niet ‘centraal beschikbaar’ in die zin dat ze
kunnen worden ingekeken of vrij aan te kopen zijn door
scholen. Alle scholen kunnen echter deelnemen en krijgen de
toetsen toegezonden, en, na toezenden van de ingevulde,
rapporten van de resultaten.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

39
Entreetoets basisonderwijs
auteur
instelling
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 5 t.e.m. groep 7
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
Cito-groep
regelmatig nieuwe versies voor de verschillende groepen
taal
rekenen (wordt verder niet meer besproken)
studievaardigheden (wordt verder niet meer besproken)
Het onderdeel Taal bestaat uit: schrijven van teksten, herkennen
van de persoonsvorm (niet in groep 5), spelling van
werkwoorden en niet-werkwoorden, leestekens (niet in groep 5
en 6), begrijpend luisteren, begrijpend lezen, leestempo en
woordenschat.
Het doel van de entreetoetsen is leerling en klas te evalueren op
schoolvorderingen en de school op het onderwijs.
leerkracht
klassikaal
tempo kan zelf worden bepaald; de meeste scholen nemen de
Entreetoets af in een periode van drie tot vier weken; afname
per taak duurt 25 tot 45’
totaalscore van de leerling resulteert in een leerlingprofiel
Op basis van de totaalscore op de Entreetoets Groep 7 kan een
te verwachte standaardscore op de Eindtoets Basisonderwijs te
worden voorspeld.
screening op leerling- en school(regio)niveau
micro- en mesoniveau
ja (samen met Eindtoets, zie hierboven)
Cito maakt werk van een Leerling- en Onderwijsvolgsysteem
(LOVS) voor het primair onderwijs, waarin de functies van het
LVS (zie verder), de Entreetoetsen en de Eindtoets integraal
zijn opgenomen.
Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

40
Periodieke Peilingstoetsen
auteur
divers
instelling
Cito-groep, in opdracht van het Ministerie van Onderwijs
publicatiejaar
1987 tot heden
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 5 en groep 8
getoetste prestatie divers (zie ‘beschrijving’)
(meetpretentie)
beschrijving
Toetsen voor periodiek peilingsonderzoek in het primair
onderwijs. Het onderzoek betreft in principe alle leerdomeinen
van het primair onderwijs en vindt plaats in jaargroep 8 om zo
het bereikte eindniveau te kunnen beschrijven. Daarnaast wordt
voor de domeinen Nederlandse taal en rekenen/wiskunde
peilingsonderzoek verricht halverwege het basisonderwijs
(begin jaargroep 5) en in speciale scholen voor basisonderwijs
(vroeger LOM en MLK).
Belangrijk is daarbij aan te tekenen dat peilingsonderzoek ook
betrekking heeft op leerdomeinen die normaal niet in de
evaluatie van leerlingen worden betrokken. Dat geldt voor
domeinen als Engels, muziek, lichamelijke opvoeding, verkeer,
maar ook voor peilingsonderzoek op het gebied van de schrijfen
spreekvaardigheid van leerlingen.
De peilingen geven steeds een gedetailleerd antwoord op de
vragen die het onderwijsresultaat betreffen. Behalve dat
nagegaan wordt wat leerlingen feitelijk weten en kunnen,
worden de peilingsresultaten ook gerelateerd aan de kerndoelen
voor het primair onderwijs. De vraag wordt gesteld wat
leerlingen feitelijk zouden moeten kunnen wanneer zij de
kerndoelen hebben bereikt en vervolgens laten de
peilingsresultaten zien in hoeverre het gewenste niveau wordt
gerealiseerd. We spreken dan van standaarden voor de
kerndoelen primair onderwijs en over de mate waarin de
standaarden worden gerealiseerd.
Door peilingsonderzoek periodiek te herhalen kunnen ook de
ontwikkelingen over de tijd in beeld gebracht worden.
afnamemodaliteiten gekwalificeerde toetsleiders
klassikaal
divers
maatstaf
diagnose/screening screening op systeemniveau
(inschatting bruikbaarheid) mesoniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands
opmerking
Nederlands
De toetsen vinden plaats op initiatief van de overheid en zijn
niet centraal beschikbaar. De toetsversies van de vorige
peilingen kunnen wel worden ingekeken.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

41
PI-dictee en PI-einddictee
auteur
J. Geelhoed & P. Reitsma
instelling
Harcourt Test Publishers
publicatiejaar versie 1994 en versie 2000
update van de normen 2000
onderwijsniveau
lager onderwijs (zie ook secundair onderwijs)
doelgroep groep 3 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie spellingvaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
Het PI-dictee is een spellingtoets voor het onderzoek van de
spellingvaardigheid bij het schrijven van losse woorden. De
toets kan zowel signalerend als diagnosticerend worden
gebruikt. De uitkomsten van de toets geven inzicht in de
beheersing van de deelvaardigheden van de spelling en in de
beheersing van de spellingcategorieën. Hiermee wordt duidelijk
aan welke onderdelen van de spelling in de instructie of
begeleiding aandacht moet worden geschonken.
Voor nader onderzoek is voor een groot aantal spellingcategorieën
in de handleiding ook een controledictee
opgenomen.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
duur van de afname bepaald door instapniveau en afbreekscore
maatstaf
normen, uitgesplitst naar percentielscores, niveau-indicaties en
DLE
gerelateerd aan de spellingcategorieën van de Schaal
Spellingvaardigheid van Cito (PI-dictee wordt vaak gebruikt
voor uitgebreidere diagnostiek)
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
screening of diagnose op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
Het PI-dictee kan worden gebruikt als onderdeel van het
leerlingvolgsysteem van een school. Bij herhaalde afname van
de toets kan het verloop van de leervorderingen bij het spellen
in kaart worden gebracht.
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking
Het PI-einddictee (gebaseerd op de ervaringen en de resultaten
van het PI-dictee) is ontwikkeld om de spellingvaardigheid van
een leerling aan het eind van de basisschool op een efficiënte en
verantwoorde manier te bepalen. Een basisschool kan de
resultaten op het PI-einddictee betrekken in de aanbevelingen
voor de richting en niveau van voortgezet onderwijs.
De toets heeft goede psychometrische eigenschappen en
normen voor groep 8. Ook zijn de resultaten voor de
verschillende leerroutes binnen het vmbo en voor havo/vwo
opgenomen. Aan het PI-einddictee is tevens een vergelijkbare
toets voor werkwoordspelling toegevoegd. Beide toetsen
hebben de vorm van een gatendictee en zijn vooral bedoeld
voor klassikale afname. Afname, verwerking en interpretatie
vragen weinig tijd zodat afname bij alle leerlingen mogelijk is.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

42
Taaltoets Allochtone Kinderen bovenbouw
auteur
L. Verhoeven & A. Vermeer
instelling
uitgegeven door Zwijsen
publicatiejaar 1993
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
8-12 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
sociale vaardigheden
grammaticale vaardigheden
beschrijving
De toets geeft inzicht in de sociale en grammaticale
vaardigheden in het Nederlands van allochtone kinderen in de
leeftijd van 8-12 jaar. Kan ook worden afgenomen bij
taalzwakke en dialect sprekende Nederlandse kinderen.
Met ‘sociale vaardigheid’ wordt bedoeld de vaardigheid om in
het mondelinge communicatieproces met behulp van verbale of
non verbale middelen bedoelingen te begrijpen of duidelijk te
maken. Deze vaardigheid wordt nagegaan met behulp van
observaties.
De ‘grammaticale vaardigheid’ slaat op de vaardigheid om die
bedoelingen te begrijpen of te verduidelijken door gebruik te
maken van correcte zinsbouw en zinsbouw. Deze wordt
opgesplitst in deeltaken.
Onderdelen van de TAK zijn: passieve en actieve woordenschat,
zinsbegrip, woordvorming, definitievaardigheid, leeswoordenschat,
tekstbegrip en schrijfvaardigheid.
Bouwt voort op TAK-onderbouw (zie ‘opmerking’).
afnamemodaliteiten individueel
maatstaf
Het DLE-boek (Eduforce) vermeld DLE-scores voor de
groepen: Surinamers/Antillianen, Mediterranen, Eentalige
Nederlanders
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
micro- tot mesoniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Opmerking De TAK-onderbouw of ‘Taaltoets Allochtone Kinderen 5-9’
wordt nog in diverse bronnen vermeld (met DLE-scores voor
diverse groepen in het DLE-boek). De toets is echter niet meer
verkrijgbaar en is in 2001 vervangen door de Taaltoets Alle
Kinderen (groep 1-4, zie kleuteronderwijs).
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

43
Woordenschat- en Begrippentest
auteur
C. Aarnoutse
instelling
Harcourt Test Publishers (voorheen Swets & Zeitlinger)
publicatiejaar 1988 tot 1992
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
groep 3 t.e.m. groep 5 (Begrippentesten)
groep 3 t.e.m. groep 8 (Woordenschattests)
getoetste prestatie omgaan met woorden en begrippen in context
(meetpretentie)
beschrijving
De Woordenschattests meten het begrijpen van de betekenis
van geschreven woorden in een zin. Uit vier woorden kiest een
leerling dat woord dat wat betreft de betekenis het meeste
overeenkomt met het woord dat in een zin wordt aangeboden.
De Begrippentests meten het afleiden van hogere begrippen uit
meer concrete begrippen. De leerling kiest uit vier woorden of
plaatjes dat woord of plaatje dat begripsmatig niet bij de andere
drie woorden of plaatjes past. De Woordenschat- en Begrippentests
geven in korte tijd een goed beeld van
de verbale bekwaamheid of intelligentie van de kinderen. Ze
zijn geschikt om kinderen die wat betreft begripsvorming zwak
of middelmatig zijn tijdig op te sporen en extra oefeningen te
geven.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
maatstaf
Bij de Woordenschattests zijn DLE-scores beschikbaar, zie
hiervoor het DLE boek.
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking De Woordschat- en Begrippentests voor groep 3 tot en met 8
sluiten integraal aan op de leesmethode Wie dit leest (uitgeverij
Zwijsen). De band tussen beide dient nader te worden
onderzocht.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

44
Cito-leerlingvolgsysteem
Het Cito-leerlingvolgsysteem (hierna Cito-LVS) voor het primair onderwijs is een geheel van
instrumenten om de ontwikkeling van leerlingen op verschillende domeinen van het onderwijs
te meten en te volgen. We focussen hier op de domeinen die betrekking hebben op het
taalonderwijs.
Het LVS geeft leerkracht informatie over de vorderingen van leerlingen én de groep als
geheel. Het geeft ook inzicht in de kwaliteit van het onderwijs op scholen. Het werkt volgens
het principe signaleren-analyseren-handelen.
- In de signaleringsfase worden toetsen afgenomen (meestal klassikaal, door de
leerkracht, er zijn toetsen voor meerdere afnamemomenten) en de resultaten
worden verwerkt tot leerlingenrapporten. De (schaal)score van een leerling kan
worden vergeleken met de score van de leerling zelf op een eerder moment of met
een landelijke vergelijkingsgroep. Er worden 5 niveaus of normen onderscheiden.
Het DLE-boek maakt voor een aantal van de toetsen melding van aparte normen
voor alle vs. allochtone leerlingen, of voor leerlingen in het leerwegondersteund)
en praktijkonderwijs
- Met analyseformulieren, diagnostische procedures of aanvullende toetsen kan men
vaststellen op welk vlak eventuele problemen liggen.
- Eens men dat weet, kan men bepalen welke gerichte hulp men kan bieden. Daartoe
kan men gebruikmaken van aanwijzingen in de toetshandleiding, in een hulpboek
of in andere publicaties.
Om de toetsen voor de afzonderlijke domeinen verschillen op vlak van het niveau van taal
(micro, meso of macro) dat wordt getoetst, of op vlak van het aanbod voor diagnose, worden
ze hierna afzonderlijk besproken.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

45
Drie-Minuten-Toets (DMT) (Cito-leerlingvolgsysteem)
auteur
L. Verhoeven
instelling
Cito-groep
publicatiejaar
1995 (recentste versie volgens DLE-boek)
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 3 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie technisch lezen
(meetpretentie)
beschrijving
De DMT geeft een gedetailleerd beeld van de technische
leesvaardigheid van leerlingen van groep 3 tot en met 8. Met de
toets kan men de oorzaak achterhalen van hardnekkige
leesproblemen en krijgt men aanwijzingen en oefeningen om
leesproblemen effectief aan te pakken. De toets (meerdere
afnamemomenten) bestaat uit drie leeskaarten, elk met
specifieke woordtypen.
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
Ter vergelijking: De DMT geeft een meer gedetailleerd beeld
van EMT (zie boven) en heeft daardoor meer diagnostische
mogelijkheden. Voor leerlingen met bijzonder leesproblemen
biedt de handleiding aanwijzingen om vast te stellen waar een
leerling vooral moeite mee heeft. Bovendien is in het pakket
een tweetal aanvullende toetsen opgenomen om mogelijke
oorzaken van problemen met de technische leesvaardigheid
vast te stellen: de Grafementoets en de Toets voor Auditieve
Synthese.
leerkracht
individueel
3’ per leerling
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep
diagnose op leerlingniveau
microniveau
ja
Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

46
Leestechniek & Leestempo (Cito-leerlingvolgsysteem)
auteur
R. Krom
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2001
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
groep 3 (Leestechniek)
groep 4 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie technisch lezen
(meetpretentie)
beschrijving
In Leestechniek gaat het om het lezen van woorden (woorden
correct ontcijferen), in Leestempo om het lezen van teksten
(nauwkeurig én vlot lezen). De vaardigheidsscore van een
leerling op Leestempo wordt uitgedrukt in CILT of Cito Index
voor de Leestechniek. Deze index wordt ook gebruikt als
aanduiding van de technische leesbaarheid of moeilijkheid van
teksten. (Voor begrijpend lezen is er de vergelijkbare CLIBindex.)
Bij de toetsen hoort de ‘Boekenwijzer’ met een
overzicht van boeken met CLIB en CILT-indexen. De score
van een leerling op de toets verwijst zo direct naar passend
leesmateriaal.
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
in principe onbeperkt
maatstaf
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep (zie ook index)
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

47
Lezen met Begrip + Toetsen Begrijpend Lezen (Cito Leerlingvolgsysteem)
auteur
L. Verhoeven, G. Staphorsius & R. Krom
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1992 en 1995
update van de normen 1993 en 1998 (nieuwste versies, incl. aanpassingen)
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep
groep 3 t.e.m. groep 4 (Lezen met Begrip)
groep 5 t.e.m. groep 8 (Toetsen Begrijpend Lezen)
getoetste prestatie begrijpend lezen
(meetpretentie)
beschrijving
Lezen met Begrip bestaat uit de schalen Betekenisrelaties en
Verwijsrelaties. De schaal Betekenisrelaties meet het inzicht in
zinsbetekenis en betekenisrelaties tussen zinnen. De schaal
Verwijsrelaties toetst het begrip van verwijzingen naar
personen, naar ruimte of tijd, naar handelingen en naar
gebeurtenissen. De toets kent een makkelijke en een
moeilijkere variant. Het pakket biedt mogelijkheden voor een
nadere foutenanalyse (via analyseformulier) en aanvullende
toetsen. Er wordt beschreven hoe je zwakke lezers kan helpen.
Voor groep 4 t.e.m. groep 8 is er een apart hulpboek.
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerkingen
Met de Toetsen Begrijpend Lezen kan het niveau van de
leesvaardigheid van de leerlingen worden bepaald en de
ontwikkeling gevolgd. De vaardigheidsscore van een leerling
op deze toetsen kan worden uitgedrukt in CLIB of Cito
Leesindex voor Basis- en speciaal onderwijs. Deze index wordt
ook gebruikt als aanduiding van de leesbaarheid of
moeilijkheid van teksten. (Voor technisch lezen is er de
vergelijkbare CILT-index. Bij de toetsen hoort de ‘Boekenwijzer’
met een overzicht van boeken met CLIB en CILTindexen.)
De Toetsen Begrijpend Lezen maken individualisering
van het leesonderwijs mogelijk, geen diagnose van
begripsproblemen. (Bron: handleiding bij de toetsen)
leerkracht
klassikaal
gemiddeld 40’ (per deel, twee delen per afnamemoment)
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep (zie ook index)
screening (en aanzetten tot diagnose) op leerlingniveau
micro- tot mesoniveau
ja
Nederlands
- De CLIB-toetsen, uitgegeven door Cito in 1992, worden niet
meer afzonderlijk vermeld op de website.
- Het DLE-boek vermeld een IBT of Index voor het Begrijpen
van Teksten, waarin totaalscores op Luisteren en Toetsen
Begrijpend Lezen gekoppeld zijn.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

48
Luisteren 1, 2 en 3 (Cito Leerlingvolgsysteem)
auteur
R. Krom
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1992 tot 1996
update van de normen In de recentste uitgaven van de toetsen kunnen er kleine
wijzigingen in de berekeningen zijn.
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 3 en 4 (Luisteren 1)
groep 5 en 6 (Luisteren 2)
groep 7 en 8 (Luisteren 3)
getoetste prestatie luistervaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
Binnen elk pakket (1, 2 en 3) zijn meerdere toetsen opgenomen,
voor verschillende momenten binnen de genoemde groepen. De
toetsen bestaan uit meerdere delen, die afzonderlijk dienen te
worden afgenomen met het oog op de concentratie van de
leerlingen.
De toetsen zijn opgebouwd uit uitingen, (delen van) teksten
(verhaaltjes, gesprekken, berichten) waarbij vragen worden
gesteld op verschillende niveaus (met betrekking tot het geheel
of onderdelen van de tekst).
De toetsen zijn aangevuld met hulpboeken met extra
luisterlessen voor gebruik in kleine groepen (met scores in de
laagste twee niveaus).
afnamemodaliteiten leerkracht (door middel van cd)
klassikaal
duur wordt bepaald door de duur van de uitingen en teksten
maatstaf
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid) micro- tot mesoniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking
Het DLE-boek vermeld een IBT of Index voor het Begrijpen
van Teksten, waarin totaalscores op Luisteren en Toetsen
Begrijpend Lezen gekoppeld zijn.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

49
Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid 1, 2 en 3 (Cito Leerlingvolgsysteem)
auteur L. van den Bosch, H. Geurts, P. Gillijns, R. Krom & F.
Moelands
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1991 tot 1995
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 3 en 4 (Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid 1)
groep 5 en 6 (Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid 2)
groep 7 en 8 (Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid 3)
getoetste prestatie spellingvaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
De Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid, waarbij de
leerlingen mondeling aangeboden woorden omzetten in
schriftbeelden, bestaat uit een groot aantal woorden die
geordend zijn op een schaal van gemakkelijk naar moeilijk. Je
kan in een getal uitdrukken hoe moeilijk een woord is. De
woorden zijn gegroepeerd in dictees die opklimmen in
moeilijkheidsgraad. De score van de leerling op een dictee
wordt omgezet in een schaalscore. Hoe hoger de schaalscore,
hoe groter de spellingvaardigheid. Er zijn twee afnamemomenten
per schooljaar. Voor elk afname moment is er een
eenvoudiger en een wat moeilijker dictee. Voor zwakke spellers
worden bijkomende analyse (via analyseformulier) en
didactische maatregelen aangeraden. Er is een hulpboek met
controle-dictees, aanwijzingen, oefenvormen en verwijzingen
per categorie.
Bij hardnekkige spellingproblemen kan diagnostische toetsing
worden ingezet in de vorm van het Fonemendictee of de Toets
voor Auditieve Analyse, die in het pakket zijn opgenomen.
leerkracht
klassikaal
in twee delen, met pauze tussenin
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep
screening en diagnose op leerlingniveau
microniveau
ja
Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

50
Taalschaal 1 en 2 (Cito Leerlingvolgsysteem)
auteur
L. Van den Bosch & A.H.J. Moelands (red.)
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1994 en 1998
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 4 t.e.m. groep 6 (Taalschaal 1)
groep 7 t.e.m. groep 8 (Taalschaal 2)
getoetste prestatie
(meetpretentie)
aspecten die nodig zijn voor een goede taalvaardigheid,
ondersteunende taalaspecten
beschrijving
Voor het samenstellen van Taalschaal is een analyse gemaakt
van enkele veel gebruikte taalmethoden om inzicht te krijgen in
het aanbod van ondersteunende taalactiviteiten. Dit resulteerde
in een lijst van taalleerdoelen, opgesplitst in vijf categorieën:
woordvorming, zinsvorming, functiewoorden, betekenis
(inhoudswoorden) en conventies (interpunctie, alfabet, lettergrepen,
...). Binnen elk van deze categorieën worden taalaspecten
onderscheiden, die zijn vertaald in de opgaven voor de
toetsen.
Voor leerlingen die zwak scoren, is bijzonder actie gewenst.
Hun fouten moeten nader worden geanalyseerd en dat moet
resulteren in didactische maatregelen. Daartoe is een hulpboek
voorzien, waarin per categorie aanwijzingen en oefeningen
worden geboden.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
ong. 45’ per deel (twee delen per afnamemoment)
maatstaf
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep
diagnose/screening screening (en diagnose) op leerlingniveau
(inschatting bruikbaarheid)
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

51
Woordenschattoets 1 + Leeswoordenschat (Cito Leerlingvolgsysteem)
auteur
L. Verhoeven & A. Vermeer
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1992 en 1995
update van de normen In de recentste uitgaven van de toetsen kunnen er kleine
wijzigingen in de berekeningen zijn.
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 3 t.e.m. groep 4 (Woordenschattoets 1)
groep 5 t.e.m. groep 8 (Leeswoordenschat)
getoetste prestatie (passieve) woordenschat
(meetpretentie)
beschrijving
Via de Woordenschattoets 1 kan de passieve woordenschatontwikkeling
van kinderen in de loop van de groepen 3 en 4
worden gevolgd. De leerlingen duiden op een reeks tekeningen
diegene aan, die past bij het woord dat ze horen. De woorden
uit de toets vormen een selectie uit de Streeflijst Woordenschat
voor 6-jarigen.
Leeswoordenschat is een vervolg op deze toets. De leerlingen
lezen zinnen waarin een woord vetgedrukt is. Ze kiezen
vervolgens uit vier mogelijkheden het woord dat het best de
betekenis van het vetgedrukte woord weergeeft.
Er worden een aantal suggesties voor oefeningen en
werkvormen gegeven voor leerlingen bij wie sprake is van een
stagnerende woordenschatontwikkeling.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
duur wordt bepaald door de opgave, maar is in principe niet aan
tijd gebonden
maatstaf
Via de Woordenschattoets 1 kunnen leerlingen binnen een
groep onderling worden vergeleken. Geen vooruitgang op
niveau van de individuele leerling. Via Leeswoordenschat zijn
beide mogelijk
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
microniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking Het DLE-boek maakt ook melding van de Toetsen
Woordkennis (een serie toetsen Woordenschat en Woordvorming
voor 8- tot 12-jarigen), van G. Staphorsius, uitgegeven
door Cito-groep in 1990. Op de website van Cito-groep wordt
geen melding gemaakt van deze toetsen.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

52
Didactische Toetsen Schrijfvaardigheid (Cito Leerlingvolgsysteem)
auteur
G. Staphorsius
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1995
update van de normen
onderwijsniveau
lager onderwijs
doelgroep groep 6 t.e.m. groep 8
getoetste prestatie schrijfvaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
De Didactische Toetsen Schrijfvaardigheid (DTS) toetsen
schrijfvaardigheid van leerlingen via het laten herkennen en
verbeteren van fouten in teksten, geschreven door
leeftijdsgenoten.
De didactische betekenis zit in de gespreksstof waarin de
ontsporingen in de teksten en de daarover gestelde vragen
voorzien. De behandeling daarvan kan bij de leerlingen
langzamerhand leiden tot een taakbewuster aanpak van de
problemen waar het schrijven van teksten hen voor stelt.
Verschillende werkvormen voor gesprek worden voorgesteld.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
ong. 40’ per deel (drie delen per afnamemoment)
maatstaf
vergelijking van de leerling met zichzelf op eerdere momenten
en met de vergelijkingsgroep
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
screening op leerlingniveau
mesoniveau
volgsysteem
ja
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking
Deze toetsen werden door Cito uitgegeven, maar worden op de
website vandaag niet meer vermeld als onderdeel van het LVS.
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

53
Overige Nederlandse toetsen voor technische leesvaardigheid
- Tempo-Test-Lezen (woorden). Test voor het vaststellen van het niveau der technische
leesvaardigheid voor het basis- en voortgezet onderwijs, T. de Vos, Berkhout Nijmegen
B.V., Nijmegen, 1993 (zie ook Harcourt Test Publishers)
- Tempo-Test-Lezen (zinnen). Test voor het vaststellen van het niveau der technische
leesvaardigheid voor het basis- en voortgezet onderwijs, T. de Vos, Berkhout Nijmegen
B.V., Nijmegen, 199 (zie ook Harcourt Test Publishers)
Overige Nederlandse toetsen voor spellingvaardigheid
- Niveau-Test-Spellen (woorden). Test voor het vaststellen van het niveau van de
spellingvaardigheid voor het basis- en voortgezet onderwijs, T. de Vos, Berkhout
Nijmegen, Nijmegen 1993 (zie ook Harcourt Test Publishers)
- Niveau-Test-Spellen (zinnen). Test voor het vaststellen van het niveau van de
spellingvaardigheid voor het basis- en voortgezet onderwijs, T. de Vos, Berkhout
Nijmegen, Nijmegen 1993 (zie ook Harcourt Test Publishers)
- Spellingtests voor de basisschool (woorddictees). Bestemd voor groep 3 tot en met
groep 8 van het basisonderwijs. Handleiding, verantwoording en testmateriaal, C.
Aarnoutse, Berkhout Nijmegen, Nijmegen, 1996 (zie ook Harcourt Test Publishers)
- Spellingtests voor de basisschool (zinnendictees). Bestemd voor groep 3 tot en met
groep 8 van het basisonderwijs, C. Aarnoutse, Berkhout Nijmegen, Nijmegen, 1996 (zie
ook Harcourt Test Publishers)
- Schoolwijzer. Spelling, T. Kapinga en C. Aarnoutse, Swets & Zeitlinger B.V., Lisse,
2000.
DLE-LVS Eduforce
Tot slot vermelden we voor het basisonderwijs nog de onderdelen die betrekking hebben op
taal van het in ontwikkeling zijnde DLE-LVS (Eduforce, Leeuwarden). Dit LVS wordt door
uitgeverij Eduforce naar voren geschoven als een “ander” leerlingvolgsysteem voor de
instrumentele vaardigheden (in vergelijking met het Cito-LVS). Het systeem meet de
voortgang op leerlingniveau, maar ook de kwaliteit van het onderwijs in de groep en op
school worden bewaakt. De leerling kan worden vergeleken met zichzelf op vorige metingen,
groepsgenoten, leerlingen in vorige en volgende groepen, de landelijke norm en met zichzelf
in andere vaardigheden. Eduforce wil de leerling vooral vergelijken met zichzelf en minder
met de groep. Daarom streeft men naar het maken van cumulatieftesten met DLE-schalen.
Een DLE geeft aan in welke onderwijsmaand het gemeten niveau gemiddeld wordt gehaald.
- DLE-TEST lezen klassikaal (groep 3 t.e.m. groep 8) (J. Wassenaar, J. van den Born &
T. de Vos, 2002)
- DLE-TEST lezen zinnen A en B (groep 3 t.e.m. groep 8) (T. de Vos, 2002)
- DLE-TEST begrijpend lezen (versie A en versie B, telkens voor groep 4 t.e.m. groep 8)
(H. Aalbersberg W. de Jong, N. Osinga, , A. Huistra & T de Vos, 2002)
- DLE-TEST spellen zinnen A en B (groep 3 t.e.m. groep 8) (T. de Vos & M. van Veen,
2002)
Bron: DLE-boek, met DLE-schalen van alle bruikbare testen in Nederland, 2004,
Eduforce/Harcourt
Bijlage 1 - lager onderwijs - Nederland

1.7 Secundair onderwijs - Vlaanderen
54
TAS. Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs
auteur
N. Bogaert, G. Smet & M. Smeyers
instelling
Steunpunt NT2
Publicatiejaar 2001
update van de normen geen
Onderwijsniveau
secundair onderwijs
Doelgroep
begin 1e jaar, A en B stroom
getoetste prestatie
(meetpretentie)
- luistervaardigheid
- algemene taalvaardigheid (via edittaken)
gericht op schooltaalvaardigheid
Beschrijving
1 luistertaak, 2 edittaken
Afnamemodaliteiten klassikaal
70 à 80’
Maatstaf
Vlaamse normen (leerlingenpopulatie in Vlaanderen) + aparte
differentiatienormen voor OVB scholen
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
screening op klasniveau (scores per taak)
mesoniveau
Volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Vlaams
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Vlaanderen

55
TASAN. Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs Anderstalige Nieuwkomers
auteur
S. Gysen, G. Ramaut & M. Sterckx
instelling
Steunpunt NT2
publicatiejaar 2003
update van de normen geen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
anderstalige nieuwkomers (12-16 jaar) op einde onthaalklas;
begin 1e jaar A, en B stroom
getoetste prestatie - luistervaardigheid
(meetpretentie)
- leesvaardigheid
- schrijfvaardigheid
gericht op schooltaalvaardigheid; geënt op ontwikkelingsdoelen
onthaalklas
beschrijving
3 luistertaken, 2 leestaken, 2 schrijftaken
inclusief volledige paralleltoets
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
2 uur 10’ (incl. pauze)
maatstaf
Vlaamse normen (populatie anderstalige nieuwkomers in
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
Vlaanderen + leerlingen begin 1 e jaar SO)
screening en diagnose op leerlingniveau (subscores voor
vaardigheden en vaardigheidsaspecten, er wordt geen
totaalscore berekend)
mesoniveau
neen
Vlaams
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Vlaanderen

56
TIST. Taalvaardigheidstoets Instap Tweede jaar Secundair onderwijs
auteur
N. Bogaert, G. Vandommele & R. Heymans
instelling
Steunpunt NT2
publicatiejaar 2004
update van de normen geen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
begin 2e jaar A, en B stroom
getoetste prestatie - luistervaardigheid
(meetpretentie)
- leesvaardigheid
- schrijfvaardigheid
gericht op schooltaalvaardigheid; geënt op de eindtermen einde
1 e graad SO
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
2 luistertaken, 3 leestaken, 1 schrijftaken
leerkracht
klassikaal
120’ (incl. pauze)
cesuur (criteriumgerelateerd) voor screening + Vlaamse
normen voor diagnose (leerlingpopulatie in Vlaanderen)
screening op leerlingniveau (1 totaalscore)
diagnose op leerlingniveau (subscores voor vaardigheden en
vaardigheidsaspecten)
mesoniveau
neen
Vlaams
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Vlaanderen

57
Toetsen dictee
auteur
P. Dudal
instelling
VCLB Services
publicatiejaar 2004
update van de normen geen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
overgang naar/begin 1 e jaar (A stroom)
getoetste prestatie spelling
(meetpretentie)
beschrijving
1 oriënteringsdictee 6de leerjaar (1997): hulpmiddel in het
kader van de keuzebegeleiding bij de overgang van basis naar
secundair onderwijs.
1 dictee 1ste leerjaar A (2003) is bedoeld voor theoretische
opties (“Latijn” en “Moderne”)
gebaseerd op de spellingcategorieën die aan bod komen in het
leerplan “Schrijven” van 1995.
afnamemodaliteiten CLB-medewerkers
individueel of in kleine groep
maatstaf
Vlaamse normering (+ ook afzonderlijke normen voor ‘Latijn’
en ‘Moderne’)
diagnose/screening screening op leerlingniveau (1 totaalscore per dictee)
(geschatte bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Vlaams
opmerking
Er zijn via het VCLB ook dictees voor het begin van het 5 e en
6 e leerjaar beschikbaar met een normering voor het 1 e jaar A
“Technologie” en het 1 e jaar B van het Secundair onderwijs.
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Vlaanderen

1.8 Secundair onderwijs - Nederland
58
Adviestoets
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2001
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
einde tweede leerjaar Voortgezet onderwijs
kernvaardigheden
- leesvaardigheid Nederlands en Engels
- wiskunde
- studievaardigheden
- woordenschat
De Entreetoets VO bestaat uit acht taken:
Taak 1: Nederlands leesvaardigheid 1
Taak 2: Nederlands leesvaardigheid 2
Taak 3: Wiskunde 1
Taak 4: Wiskunde 2
Taak 5: Engelse leesvaardigheid 1
Taak 6: Engelse leesvaardigheid 2
Taak 7: Studievaardigheden
Taak 8: Nederlandse woordenschat
Drie toetsversies:
- vmbo-basisberoepsgeoriënteerd
- vmbo-kaderberoepsgeoriënteerd/gemengde en theoretische
leerweg
- havo/vwo
De toets wordt op school afgenomen, de resultaten worden voor
verwerking en rapportering naar de Cito-groep gestuurd.
leerkracht
klassikaal
gehele toets acht lesuren (45’ per taak): zelf te bepalen welke
taken en in welke volgorde (een school moet wel alle taken van
een onderdeel afnemen om een rapportage te krijgen)
af te nemen in de periode augustus-oktober van het eerste
leerjaar.
landelijke norm: leerling wordt vergeleken met drie of vier
landelijke vergelijkingsgroepen van leerlingen ingedeeld naar
schooltypen en leerwegen.
screening op leerlingniveau (rapportage geeft totaalscore en
deelscores)
meso- en microniveau (voor het Nederlands)
ja, wanneer deel van VAS (Volg en Advies Systeem)
Nederlands
De adviestoets kan apart worden gebruikt, maar vormt samen
met de entreetoets SO en de volgtoets een geheel (VAS: Volg
en Advies Systeem).
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

59
Begrijpend Leestest leerjaar 1 vbo
auteur
C. Aarnoutse
instelling
Harcourt Test Publishers
publicatiejaar 1993
update van de normen
onderwijsniveau
secundair Onderwijs
doelgroep
onderbouw vmbo
getoetste prestatie begrijpend lezen op tekstniveau
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
De schooltoets meet begrijpend lezen op tekstniveau bij
leerlingen van het eerste leerjaar vbo. De toets sluit aan op en is
gedeeltelijk gelijk aan de Begrijpend Leestest voor groep 8.
screening op leerlingniveau
mesoniveau
neen
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

60
Begrijpend Leestest leerjaar 1 mavo/havo/vwo
auteur
N. van Kan & C. Aarnoutse
instelling
Harcourt Test Publishers
publicatiejaar 1993
update van de normen
onderwijsniveau
secundair Onderwijs
doelgroep
onderbouw vmbo/havo/vwo
getoetste prestatie begrijpend lezen op tekstniveau
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
De schooltoets meet begrijpend lezen op tekstniveau bij
leerlingen van het eerste leerjaar mavo/vmbo (gemengde
theoretische leerweg), havo en vwo.
screening op leerlingniveau
mesoniveau
neen
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

61
De Klepel
auteur
K.P. van den Bos, H.C. Lutje Spelberg, A.J.M. Scheepstra &
J.R. de Vries (i.s.m. Rijksuniversiteit Groningen, vakgroep
orthopedagogiek)
Harcourt Test Publishers
instelling
publicatiejaar 1994
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs (zie ook lager onderwijs)
doelgroep
brugklas (vmbo, havo, vwo)
getoetste prestatie technische leesvaardigheid van pseudowoorden: vaardigheid in
(meetpretentie)
de fonologische (indirecte of spellende) procedure
beschrijving
De toets wordt best samen afgenomen met de Eén-Minuut-Test
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
2’ per leerling
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
normtabellen voor de periode januari en de periode juni
diagnose op leerlingniveau
microniveau
neen
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

62
DIA-TAAL
auteur
H. Hacquebord et al
instelling
Etoc, Rijksuniversiteit Groningen
publicatiejaar 2004
update van de normen geen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep Dia-tekst: klas 1-4
Dia-woord: klas 1-3
Dia-foon: 1 e fase
getoetste prestatie
(meetpretentie)
leesvaardigheid (Dia-tekst)
woordenschat (Dia-woord)
luistervaardigheid (Dia-foon): in ontwikkeling
gericht op schooltaal
beschrijving Dia-tekst is een digitale (via internet), adaptieve toets; 2
parallelle versies. Deze toets is ook afzonderlijk verkrijgbaar in
elektronische vorm als de elektronische tekstbegriptoets (ETB).
Dia-woord is een digitale (via internet) toets, niet adaptief, 2
parallelle versies
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
leerkracht
individueel of klassikaal in pc-klas
leerling krijgt onbeperkte tijd
landelijk genormeerd (leerlingenpopulatie in Nederland)
Dia-tekst:
- screening op leerlingniveau (1 totaalscore)
- diagnose op leerlingniveau (onderscheiden van lezerstypes,
deelscores voor elementen als woordenschat, strategieën en
voor tekstbegrip)
- microniveau en mesoniveau
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
Dia-woord:
- screening op schoolniveau
- diagnose op leerlingniveau
- microniveau
Dia-tekst: ja
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

63
Drempelonderzoek 678
auteur
C. Aarnoutse & T.J. Kapinga
instelling
678 Onderwijs Advisering
publicatiejaar 2002
update van de normen geen
onderwijsniveau
secundair Onderwijs
doelgroep
onderbouw vmbo
getoetste prestatie
(meetpretentie)
spelling
woordenschat
begrijpend lezen
beschrijving
rekenen
Drempelonderzoek 678 bestaat uit vier toetsen op het gebied
van spelling, woordenschat, begrijpend lezen en rekenen.
Differentiatie-instrument voor scholen in voortgezet onderwijs
om aangemelde leerlingen vanuit basisonderwijs te kunnen
plaatsen.
afnamemodaliteiten
maatstaf landelijke genormeerd in 2001
De behaalde scores worden uitgedrukt in didactische
leeftijdsequivalenten (DLE) en op deze wijze vergeleken met
scores van basisschoolleerlingen in de groepen vijf tot en met
acht. Met behulp van een plaatsbepalingsformulier worden de
individuele scores van leerlingen vergeleken met scores van
havo-/vwo-leerlingen, praktijkschoolleerlingen en leerlingen in
de vmbo-leerwegen; gemengd-theoretisch, basis- en
kaderberoepsgericht, wel of niet met leerwegondersteuning.
Het didactisch profiel van de leerling wordt vertaald in een
plaatsingsadvies op basis van een “veilige” plek voor de
leerling. Een leerling is veilig als ongeveer 20% leerlingen in
zijn omgeving minder weten/kunnen.
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
screening en diagnose op leerlingniveau
micro- en mesoniveau
neen
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

64
Eén-Minuut-Test (ETM)
auteur
B.Th. Brus & M.J.M Voeten
instelling
Harcourt Test Publishers (voorheen Swets & Zeitlinger)
publicatiejaar 1999
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs (zie ook lager onderwijs)
doelgroep
onderbouw vmbo/havo/vbo
getoetste prestatie technisch lezen
(meetpretentie)
beschrijving
De toets wordt best samen afgenomen met De Klepel.
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel
1’ per leerling
maatstaf
leerjaarnormen volgens C-schaal en decielschaal, naast
didactische leeftijdsnormen
diagnose/screening screening en diagnose op leerlingniveau
(geschatte bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
De toets maakt deel uit van leerlingvolgsysteem Leer in Zicht.
(Bron: Toetswijzer - In de huidige catalogus van Harcourt Test
Publishers wordt dit LVS niet meer vermeld.)
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

65
Entreetoets VO
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2001
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
eerste leerjaar voortgezet onderwijs
- leesvaardigheid
- rekenen
- studievaardigheden
- Engels
- woordenschat
De Entreetoets VO bestaat uit acht taken:
Taak 1: Nederlands leesvaardigheid 1
Taak 2: Nederlands leesvaardigheid 2
Taak 3: Rekenen/wiskunde 1
Taak 4: Rekenen/wiskunde 2
Taak 5: Studievaardigheden
Taak 6: Engels 1
Taak 7: Engels 2
Taak 8: Nederlandse woordenschat
Drie toetsversies:
- vmbo-basisberoepsgeoriënteerd
- vmbo-kaderberoepsgeoriënteerd/gemengde en theoretische
leerweg
- havo/vwo
De toets wordt op school afgenomen, de resultaten worden voor
verwerking en rapportering naar de Cito-groep gestuurd.
leerkracht
klassikaal
gehele toets acht lesuren (45’ per taak): zelf te bepalen welke
taken en in welke volgorde (een school moet wel alle taken van
een onderdeel afnemen om een rapportage te krijgen)
af te nemen in de periode augustus-oktober van het eerste
leerjaar
landelijke norm: leerling wordt vergeleken met drie of vier
landelijke vergelijkingsgroepen van leerlingen ingedeeld naar
schooltypen en leerwegen.
screening op leerlingniveau (rapportage geeft totaalscore en
deelscores)
meso- en microniveau (voor het Nederlands)
ja, wanneer deel van VAS (Volg en Advies Systeem)
Nederlands
De entreetoets kan apart worden gebruikt, maar vormt samen
met de volgtoets en de adviestoets een geheel (VAS: Volg en
Advies Systeem).
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

66
Centraal Examen (CE)
auteur
instelling
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
doelgroep
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
Cito-groep
jaarlijks nieuwe versie
jaarlijks vernieuwd
secundair onderwijs
einde vmbo en havo/vwo
Nederlands
(ook voor andere eindtermen zijn er examens, deze worden niet
besproken in dit overzicht)
De volgende (sub)domeinen worden getoetst in het Centraal
examen voor havo/vwo:
- Domein A: Leesvaardigheid
- Subdomein A1: Analyseren en interpreteren
- Subdomein A2: Beoordelen
- Subdomein A3: Samenvatten
- domein D: Argumentatieve vaardigheden
De volgende domeinen worden via schoolexamens gemeten:
- Domein B: Mondelinge taalvaardigheid
- Domein C: Schrijfvaardigheid
- Domein D: Argumentatieve vaardigheden
- Domein E: Literatuur
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(inschatting bruikbaarheid)
Voor het vmbo basisberoepsgerichte en kaderberoepsgerichte
leerweg worden in het CE lees- en schrijfvaardigheid en
leervaardigheden voor het Nederlands getoetst.
Voor het vmbo theoretisch en gemengde leerweg worden in het
CE leesvaardigheid en leervaardigheden voor het Nederlands
getoetst.
Via het schoolexamen worden voor het vmbo de volgende
kerndoelen gemeten:
Het schoolexamen heeft ten minste betrekking op de
exameneenheden
- Oriëntatie op leren en werken
- Leervaardigheden in het vak Nederlands
- Luister- en kijkvaardigheid
- Spreek- en gespreksvaardigheid
- Schrijfvaardigheid
- Fictie
Het schoolexamen voor het vak Nederlands levert een bijdrage
aan de examinering van:
- Basisvaardigheden
leerkracht
klassikaal
Via de Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven
(CEVO) worden normen per onderwijsniveau vastgesteld. De
omzettingstabellen worden onder meer via de Cito website
gepubliceerd.
screening op leerling- en schoolniveau
micro- en mesoniveau
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
67
neen
Nederlands
De toetsen zijn niet ‘centraal beschikbaar’ in die zin dat ze
kunnen worden ingekeken of vrij aan te kopen zijn door
scholen. Alle scholen kunnen echter deelnemen en krijgen de
toetsen toegezonden, en, na toezenden van de ingevulde,
rapporten van de resultaten.
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

68
ISK-TOETSEN
auteur
U.R.I. Schuurs
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2000 (pretesting in 1994-1995)
update van de normen geen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
allochtone leerlingen 12-16 jaar
getoetste prestatie
(meetpretentie)
luistervaardigheid
leesvaardigheid
schrijfvaardigheid
spreekvaardigheid
beschrijving
toetsbatterij bestaande uit 1 plaatsingstoets, 4 voortgangstoetsen
(2/jaar: januari en juni), 2 parallelle uitstroomtoetsen (2
momenten: januari en mei) ,1 dictee, 1 toets klankherkenning, 3
spreektoetsen
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal/individueel (spreektoets)
plaatsingstoets (2 lesuren), voortgangstoets (1 lesuur),
uitstroomtoets (2 lesuren), dictee (15’), toets klankherkenning
(15’), spreektoets (20’ per leerling)
Maatstaf
Schriftelijke toetsen: Bij constructie van de opgaven gekoppeld
aan niveaus van bestaande toetsen in Nederland; er is één
honderdpunten schaal met verschillende cesuren opgesteld voor
alle toetsen uit de batterij .
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
Spreektoetsen: Geen normering op basis van empirisch
onderzoek, maar drempels bepaald op basis van oordelen van
NT2-docenten.
Plaatsingstoets:
- screening op leerlingniveau (1 totaalscore)
- microniveau (luisteren, schrijven, lezen) en mesoniveau
(luisteren)
Voortgangstoetsen:
- screening op leerlingniveau (1 totaalscore)
- microniveau (luisteren, schrijven, lezen) en mesoniveau
(luisteren, lezen)
Uitstroomtoetsen:
- screening op leerlingniveau (1 totaalscore)
- microniveau (luisteren, schrijven, lezen) en mesoniveau
(luisteren, lezen, schrijven)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
Dictee en klankherkenning:
- diagnose op leerlingniveau
- microniveau
ja
Nederlands
De ISK-toetsen maken deel uit van het toetssysteem van Cito
voor het NT2-onderwijs (Nederlands als tweede taal).
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

69
Leren in samenhang (themapaketten)
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
vmbo onder- en bovenbouw
havo/vwo onderbouw
getoetste prestatie voor de opdrachten Nederlands: spreekvaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
Een themapakket bevat praktische opdrachten, deeltoetsen en
vaardigheidstoetsen voor verschillende vakken met één
overkoepelend thema. De paketten voor vmbo en voor
havo/vwo bevatten voor Nederlands allebei een debatopdracht
om de spreekvaardigheid te toetsen.
De opdrachten Nederlands kunnen afzonderlijk worden
gebruikt.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal/in groepjes/individueel, afhankelijk van de opdracht
maatstaf
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(geschatte bruikbaarheid) mesoniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

70
Nederlands Schoolexamen Kijk- en luistertoetsen vmbo
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar
per schooljaar hernieuwd
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep vmbo basisberoepsgerichte klas 3, 4
vmbo kaderberoepsgerichte klas 3, 4
vmbo gemengde leerweg klas 3, 4
vmbo theoretische leerweg klas 3, 4
getoetste prestatie kijk- en luistervaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
Per toets zijn er drie onderdelen zoals uitvoeren van instructies,
sprekersbedoeling, tekstbegrip, fictie.
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel of klassikaal
55 tot 75’
maatstaf
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(geschatte bruikbaarheid) mesoniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

71
PI-Signaleringsdictee
auteur
P. Reitsma & J. Geelhoed
instelling
Harcourt Test Publishers
publicatiejaar 1996
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs (zie ook bij lager onderwijs)
doelgroep
brugklas
getoetste prestatie spelling
(meetpretentie)
beschrijving
De toets heeft de vorm van een gatendictee.
Het PI-signaleringsdictee is ontwikkeld om leerlingen met
spellingproblemen in de eerste fase van het voortgezet
onderwijs te signaleren.
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
maatstaf
normen voor de verschillende leerroutes binnen het vmbo en
voor havo/vw
diagnose/screening diagnose op leerlingniveau (1 totaalscore)
(geschatte bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

72
Spel-Direct
auteur
M. Hoefnagel, J. Verbeek & H. Bakker
instelling
Harcourt Test Publishers
publicatiejaar eerste druk 1990, nieuwe druk in 2000
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
alle leerlingen
getoetste prestatie spelling (auditief en visueel)
(meetpretentie)
beschrijving
- 2 begintests
- 2 eindtests
+ remediëringspakket op ‘maat’ (persoonlijk oefenprogramma)
afnamemodaliteiten leerkracht
klassikaal
maatstaf
vergelijkingsgegevens op de verschillende niveaus van het
voortgezet onderwijs
diagnose/screening diagnose op leerlingniveau
(geschatte bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

73
Spellen
auteur
instelling
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
doelgroep
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
Cito-groep
secundair onderwijs
vmbo onderbouw
spelling
woorddictees voor niet-werkwoorden en voor werkwoorden uit
verschillende spellingcategorieën, oplopend in moeilijkheidsgraad
door leerkracht
klassikaal of individueel
diagnose op leerlingniveau
microniveau
neen
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

74
STAAL. Schriftelijke Taalvaardigheden Allochtone en Autochtone Leerlingen
auteur
U. Schuurs
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 1993
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
onderinstromers in het Voortgezet onderwijs (allochtone en
zwakke autochtone leerlingen)
getoetste prestatie studievaardigheid
(meetpretentie)
beschrijving
Om te bepalen welke leerlingen extra taalhulp behoeven; en
welk aandachtsgebied bij deze leerlingen extra stimulering
behoeft.
Toetsbatterij die bestaat uit:
- Entreetoets
- Lokaliserende toets studievaardigheid
- Lokaliserende toets woordenschat
- Lokaliserende toets schrijfvaardigheid: grammatica
- Lokaliserende toets leesvaardigheid
- Uitstroomtoets
afnamemodaliteiten
maatstaf
landelijke normering
diagnose/screening screening en diagnose op leerlingniveau (score per toets)
(geschatte bruikbaarheid) microniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
opmerking
wordt niet vermeld op de website van de Cito-groep
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

75
Toelatingstoets Iwoo en Pro (TLP)
auteur
G. Staphorsius
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2001
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
onderbouw vmbo: leerlingen die potentieel in aanmerking
komen voor plaatsing in het leerwegondersteunend onderwijs
(Iwoo) of het praktijkonderwijs (Pro)
getoetste prestatie - leesvaardigheid: begrijpend en technisch lezen
(meetpretentie)
- spelling
- inzichtelijk rekenen
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
- begrijpend lezen (drie taken)
- technisch lezen (één taak)
- spelling (twee taken)
- inzichtelijk rekenen (twee taken)
De toets wordt op school afgenomen, de resultaten worden voor
verwerking en rapportering naar de Cito-groep gestuurd.
door leerkracht, klassikaal, twee-en-een-half uur
De scores worden omgezet naar een leerachterstandenprofiel.
screening op leerlingniveau (rapportage geeft Leerachterstandenprofiel
en deelscores)
meso- en microniveau
neen
Nederlands
De TLP is een onderdeel van VAS (Volg en Advies Systeem).
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

76
Volgtoets
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar 2001
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
getoetste prestatie
(meetpretentie)
beschrijving
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
opmerking
Einde eerste leerjaar Voortgezet onderwijs
kernvaardigheden
- leesvaardigheid Nederlands en Engels
- wiskunde
- studievaardigheden
- woordenschat
De Entreetoets VO bestaat uit acht taken:
Taak 1: Nederlands leesvaardigheid 1
Taak 2: Nederlands leesvaardigheid 2
Taak 3: Wiskunde 1
Taak 4: Wiskunde 2
Taak 5: Engelse leesvaardigheid 1
Taak 6: Engelse leesvaardigheid 2
Taak 7: Studievaardigheden
Taak 8: Nederlandse woordenschat
Drie toetsversies:
- vmbo-basisberoepsgeoriënteerd
- vmbo-kaderberoepsgeoriënteerd/gemengde en theoretische
leerweg
- havo/vwo
De toets wordt op school afgenomen, de resultaten worden voor
verwerking en rapportering naar de Cito-groep gestuurd.
leerkracht
klassikaal
gehele toets acht lesuren (45’ per taak): zelf te bepalen welke
taken en in welke volgorde (een school moet wel alle taken van
een onderdeel afnemen om een rapportage te krijgen)
af te nemen in de periode augustus-oktober van het eerste
leerjaar
landelijke norm: leerling wordt vergeleken met drie of vier
landelijke vergelijkingsgroepen van leerlingen ingedeeld naar
schooltypen en leerwegen
screening op leerlingniveau (rapportage geeft totaalscore en
deelscores)
meso- en microniveau (voor het Nederlands)
Ja, wanneer deel van VAS (Volg en Advies Systeem)
Nederlands
De volgtoets kan apart worden gebruikt, maar vormt samen met
de entreetoets SO en de adviestoets een geheel (VAS: Volg en
Advies Systeem).
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

77
Voortgangstoetsen Leesvaardigheid: argumentatieve vaardigheden: havo vwo
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep havo klas 4
vwo klas 5
getoetste prestatie leesvaardigheid: argumentatieve vaardigheden
(meetpretentie)
gericht op eindtermen leesvaardigheid - argumentatieve
vaardigheden uit het Examenprogramma
beschrijving
De toetsbatterij bestaat uit twee toetsmodules: één voor het
einde van havo 4 en één voor het einde van vwo 5.
Elke toetsmodule bestaat uit twee subtoetsen:
- subtoets 1 bevat een gevarieerde verzameling van ca. 10 korte
teksten met bij elke tekst één of enkele argumentatievragen
- subtoets 2 bevat één of enkele lange teksten
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel of klassikaal
45 tot 50’ per subtoets, dus 90 tot 100’ per toetsmodule
maatstaf
adviesnormeringen gebaseerd op normeringsonderzoek
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(geschatte bruikbaarheid) mesoniveau
volgsysteem
neen
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

78
Voortgangstoetsen Leesvaardigheid: tekstbegrip en samenvatten: havo vwo
auteur
instelling
Cito-groep
publicatiejaar
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep havo klas 4, 5
vwo klas 4, 5, 6
getoetste prestatie leesvaardigheid: tekstbegrip en samenvatten
(meetpretentie)
gericht op eindtermen van de bovenbouw
beschrijving
Per leerjaar is er een pakket met een variërend aantal toetsen; in
totaal zijn er vier toetsen voor havo en zeven voor vwo.
De toetsen hebben een oplopende moeilijkheidsgraad.
Elke toets bestaat uit twee onderdelen: tekstbegrip en
samenvatten.
afnamemodaliteiten leerkracht
individueel of klassikaal
- tekstbegrip (45 à 50’) / samenvatten (45 à 50’)
maatstaf
landelijk genormeerd (leerlingenpopulatie in Nederland)
diagnose/screening screening op leerlingniveau
(geschatte bruikbaarheid) mesoniveau
volgsysteem
Vlaams/Nederlands Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

79
Woordbeeld
auteur
instelling
Escape Educatieve Software
publicatiejaar 2004
update van de normen
onderwijsniveau
secundair onderwijs
doelgroep
brugklas
getoetste prestatie spelling
(meetpretentie)
beschrijving
Het elektronische onderzoekspakket begint met een startdictee.
Voor die leerlingen die relatief veel fouten maken is er een
aanvullend onderzoek. Dit aanvullend onderzoek bestaat uit
minstens 3 aanvullende toetsen:
- een zinnendictee
- een letterdictee
- een visueel dictee
Zo'n vervolgonderzoek is relatief kort. In totaal neemt het
ongeveer 90 minuten in beslag. Voor docenten die toch liever
het uitgebreider onderzoek willen afnemen, zijn die extra
afnamemodaliteiten
maatstaf
diagnose/screening
(geschatte bruikbaarheid)
volgsysteem
Vlaams/Nederlands
toetsen opgenomen.
door leerkracht
klassikaal (in pc-klas)/individueel
diagnose op leerlingniveau
microniveau
neen
Nederlands
Bijlage 1 - secundair onderwijs - Nederland

80
Bijlage 2: Lijst van personen en instellingen, geconsulteerd in
binnen- en buitenland
Onderstaande lijst bevat de personen die informatie doorgaven relevant voor deze studie of de
vragenlijst uit bijlage 3 invulden.
Land
België
Nederland
Denemarken
UK
Frankrijk
Contactpersoon
- Bieke Defraine, Jean-Pierre Verhaeghe, Frederik Maes, Tineke Reynders,
Jan Van Damme en Pieter Verachtert, Steunpunt Loa/SIBO, Katholieke
Universiteit Leuven
- Frans Daems, Universiteit Antwerpen
- Dimokritos Kavadias, Vrije Universiteit Brussel/Universiteit Antwerpen,
Opleidings- & OnderwijsWetenschappen
- Fons van Wieringen en Frederik Riemersma, Onderwijsraad, Den Haag
- Dolph Kohnstamm, Emeritus Ontwikkelingspsychologie Universiteit
Leiden
- Anne Vermeer, Katholieke Universiteit Brabant, Tilburg
- Hellmuth Van Berlo, Nederlandse Taalunie
- Peter Vilads Vedel, Danish Language Testing Consortium
- Erik Nexelmann, Ministerie van Onderwijs
- A. Holmen (Prof. Sociologie)
- Cambridge Assessment
- Peter Tymss, University of Durham
- Samantha Kennedy, Department for Education & Skills
- Gilles Breton en Patrick Riba, Centre international d’études pédagogiques
(Ciep)
Noorwegen - Berit Halvorsen en Reidun Oanaes Andersen, Studieforbundet
Folkeuniversitetet Universitetet i Bergen
- Margareth Sandvik, Oslo University College
Australië
Israel
Zweden
Finland
Duitsland:
Beieren,
NRW,
NdS
VS
- Tom Lumley, Australian Council for Educational Research (ACER)
- Elana Shohamy, University of Tel Aviv
- Thomas Wrigstad en Katrin.Ahlgren, Stockholm University Centre for
Research on Bilingualism & Department of Scandinavian Languages
- Gunlog Sundberg, Department of Scandinavian Studies, Stockholm
University
- Karin Hector-Stahre, The Swedish National Agency for Education
(Skolverket)
- Sauli Takala, Jyvaskyla Universiteit
- Leena Nissil, National Board of Education
- Heinrich Rübeling, WeiterBildungs-Testsysteme (WBT), Frankfurt
- Henny Rönneper, Ministerium für Schule und Weiterbildung des Landes
Nordrhein-Westfalen
- Birgit Bergman, Niedersächsisches Kultusministerium
- Hajo Hülsdünker, Landesbeauftragter für niedersächsisch-niederländische
Beziehungen im Schulbereich
- James E. Purpura, Teachers College, Columbia University, New York
- Antony Kunnan, California State University, Los Angeles
- Eric Hanushek, Hoover Institution - Stanford University
- Christine Rossell, Boston University, CAS Political Science
- Roland Tharp, Center for Research on Education, Diversity & Excellence
Bijlage 2

(CREDE)/ Graduate School of Education/ University of California,
Berkeley
- Donna Christian en Jim Bauman, Center for Applied Linguistics,
Washington, DC
- Annela Teemant, Center for Research on Education, Diversity & Excellence
- Eva Baker, Director, Center for the Study of Evaluation, Standards, and
Student Testing
81
Bijlage 2

Bijlage 3: Questionnaire
82
Dear,
The Centre for Language and Education has been asked by the Flemish minister of Education,
Mr. Frank Vandenbroucke, to conduct a study on the feasibility of language tests/assessment
1. as a means to allocate funding for schools with learners at risk (socially disadvantaged
learners);
2. as an indicator for the quality/progress of language education.
The feasibility study focuses on compulsory education (primary and secondary).
One of the steps in our research method is to make a comparison of ongoing practices in other
countries. Apart form a literature study, we want to consult foreign experts in this field by
means of this questionnaire.
We have been informed that you are an expert in this matter and would like to ask you to give
your opinion on this matter and provide us with more information by answering the following
questions.
We already thank you in advance for your kind cooperation.
The Centre for Language and Education
Questions concerning function 1
(language tests/assessment tools as a means to
allocate funding for schools with learners at risk
(socially disadvantaged learners)
1 Is there a priority policy for learners at risk in your state/country (relevant sources:… )
2 Are schools funded for the number of learners at risk they have at school
3 If not, on what grounds do schools get extra funding
4 How are learners at risk defined
5 How are learners at risk identified
• By means of proxy variables/background indicators
o Which ones
o How are the data gathered
• By means of tests
o Which learning domain(s)
o Is/are the test(s) centrally developed
o Which type of test(s)
o At what age are the tests taken
o By whom
Bijlage 3

83
6 How are these data translated into a funding system
7 Is there any form of conditionality in relation to realised output
8 Are there any studies conducted to evaluate these practices
• What are the experiences by the different actors (positive and negative)
• Have there been made any changes in relation to the funding system during the past few
years If yes, which ones and why
Questions concerning function 2
(language tests as an indicator for the quality/-
progress of language education)
1 Does the government encourage schools to produce output data with regard to their pupils'
language proficiency
If so, only in the majority language
If so, what kind of action does the government take in this respect
2 Does the government issue or distribute (national) language tests
If so, what purpose do these tests have:
• gather information on the students' level of majority/minority language proficiency
• gather information on the effectiveness of particular schools
• inspire schools on how to gather information on the students' level of language
proficiency
• encourage schools teams to reflect/take appropriate action in order to raise the quality
of their language teaching
• ....
3 Do you have any information on how the government organizes the production and
distribution of these national language tests (who produces them what budget lines are
involved How often are the tests administered Is there any national testing agency
involved)
4 Does the government take any action towards schools that produce relatively poor output
results with regard to majority language teaching
5 Is school effectiveness tied in any way with equity funding (in other words, do schools need
to perform up to a certain level in order to receive any additional funding to promote equity
in education)
6 Are there any research studies or reports available on the impact of these national tests (for
instance on school effectiveness)
Bijlage 3