Parmenides binnen de linguistic turn - Filosofie.info

de taal. Deze tweede omwending houdt in dat taal nooit tot een instrument kan worden
gereduceerd, omdat taal – naar we nog zullen zien - groter is dan door ons kan worden
overzien. Je overziet je eigen taalgebruik helemaal niet. Dit hebben we al kunnen zien bij
Carnap. Carnap spreekt binnen de semantiek van waarheid en betekenis. Dat houdt in dat
alleen uitspraken waar zijn; woorden hebben betekenis maar hebben geen
waarheidswaarde. Deze oppositie is evenwel niet door Carnap bedacht, maar komt bij
Aristoteles vandaan. Dat Carnap binnen het Aristotelische onderscheid tussen waarheid
en betekenis denkt, laat zien dat taal niet louter een middel in zijn handen is, maar
tegelijkertijd een wereld van betekenis opent. Als dit zo is, dan is Carnap niet zomaar een
taalgebruiker. Veeleer moeten we zeggen, dat hij al door de taal is aangesproken. De
semantiek van waarheid en betekenis bepaalt hoe de werkelijkheid voor hem verschijnt.
Als dit zo is, heeft taal voordat we er correcte uitspraken mee doen al een soort
“waarheid” aan zich: taal onthult betekenis. 40
Taal als omgeving
Wie spreekt voegt geen willekeurige woordengehelen samen. Grammatica, ritme, toon en
melodie van het spreken zijn al geordend. Ons spreken is prosodisch. 41 We hebben dit
laten zien aan de hand van het taalgebruik van Carnap. Voordat Carnap begint met
denken, is er al een wereld van semantische onderscheidingen geopend. Die
betekeniswereld is niet van Carnap en is ook niet willekeurig. In zijn taalgebruik is hij al
een bepaalde kant op gestuurd. Zonder dat Carnap het in de gaten heeft is zijn spreken
gestemd. Dit is methodisch van belang. Volgens Heidegger is stemming onthullend. In
Die Grundbegriffe der Metaphysik wijst Heidegger erop dat het woord stemming niets te
maken heeft met emoties zoals die in de psychologie worden begrepen. Onder stemming
verstaat Heidegger geen gemoedstoestand, geen ding en ook niet iets onbestendigs en
vluchtigs. 42 Een voorbeeld van een stemming is angst. Wanneer je op een boerenerf een
40 Oudemans, EF, p. 259: “Ook al kan geen naam met het benoemde vergeleken worden, toch onthult een
naam betekenis – of niet.”
41 Oudemans, EF, p. 254: “De prosodie is ritme, toonhoogte, accent en frasering.”
42 Heidegger, Grundbegriffe der Metaphusik, p. 99: “Die Stimmungen sind erstens kein Seiendes, kein
Etwas, das irgendwie in der Seele nur vorkommt; Stimmungen sind Zweitens ebensowenig das
Unbeständigste und Flüchtigste, wie man meint.”
18