Lees de nieuwe Swetenswaardigheden - Open Universiteit Nederland

SWSWetenswaardigheden, april 2000, 9e jaargang, nummer 130 Onbewuste beïnvloedingvan gedrag‘Faust, de duivel en de gek’ was het thema van het jaarlijks terugkerend zomerfestivalCultura Nova in Heerlen. Tweeëneenhalve week lang goed en kwaad in film, theater,muziek, beeldende kunst en wetenschap. Ook de Open Universiteit Nederland leverdeeen bijdrage aan dit kleurrijk cultuurfestival. Logischerwijs leverdeCultuurwetenschappen de grootste bijdrage met haar drie lezingen, maar ook Socialewetenschappen droeg haar steentje bij. Op een dinsdagavond in de foyer van de Royalbioscoop hield ik een lezing over de werkelijke en vermeende effecten van subliminalestimulatie.Birgit MayerSubliminale stimulatie betekent het aanbiedenvan stimuli onder de waarnemingsdrempel.Met andere woorden, erwordt iets gepresenteerd maar niemandkan het zien of horen. Subliminale presentatiekan grofweg op twee manieren: jebiedt een stimulus heel erg kort aan (hetgaat dan meestal om aanbiedingstijdenvan een aantal milliseconden), of je biedteen stimulus zodanig aan dat hij bijnaniet te onderscheiden is van de achtergrond.In de meeste toepassingen vansubliminale stimulatie wordt gebruikgemaaktvan de eerste vorm: het superkortaanbieden van een stimulus.Een van de meest bekende voorbeeldenwaarbij gebruik werd gemaakt van subliminalestimulatie is een Amerikaans experimentuit 1957, uitgevoerd in een bioscoop.Hierbij werd er tijdens de filmonzichtbaar “Drink Coca-Cola” en “Eetpopcorn” geflitst en vervolgens werd erdie avond meer Coca-Cola en popcornverkocht dan anders. Dit onderzoekbeschrijft een groots effect van subliminalestimulatie: blijkbaar kunnen we zogemanipuleerd worden dat we op commandodorst en honger krijgen, zonderdat we ons daarvan bewust zijn. Sinds dietijd is er dan ook grote bezorgheid onderde bevolking over de effecten van subliminalestimulatie. Immers, als ons gedragbeïnvloed kan worden zonder dat we datin de gaten hebben, dan kunnen we erdus ook niets tegen doen. Met anderewoorden, dat is inbreuk op onze privacy!Fabrikanten speelden slim in op het gegevendat een groot deel van de mensheidovertuigd was van de kracht van subliminalestimulatie. Zij gingen zogenaamde‘zelf-hulp bandjes’ op de markt brengen.Zelf-hulp bandjes zijn cassettebandjesmet rustgevende muziek (of het geluidvan een kabbelend beekje) waar subliminalezinnen tussen zijn gezet. Deze zinnenzijn van het soort “Je zult vandaag ergsuccesvol zijn”. Volgens de fabrikantenzouden deze tapes bij allerlei moeilijkhedenbehulpzaam zijn, zoals bij het afvallen,bij seksuele stoornissen en bij hetverbeteren van het geheugen.Een ander belangrijk ‘topic’ waar onbewusteboodschappen een reden warentot grote ongerustheid van het publiek,betrof de muziek. In de jaren tachtigwaren er opeens de zogenaamde ‘backwardmessages’ die een ophef veroorzakten.Verschillende rockgroepen haddenop hun platen bepaalde zinnen opgenomendie, als je die achterstevoren afspeelde,duidelijk hoorbaar waren, maar als je