Dorpskroniek van Ankeveen over het jaar 1887

IQ)CQ)Jl:&JJ?~~~CO>~:U:rn~
VAN
ANKEVEEN
OVER HET JAAR

De samenstellers van dit boekje betuigen hun bijzondere dank aan
Mahan B. V. Nederland, Ruitersweg 60a te Hilversum, door wiens
spontane medewerking deze uitgave tot stand kon komen.

Ankeveen rood de eeuwwisseling
Een zo belangrijk gebeuren in onze dorpsgemeenschap, bet honderdjarig
bestaan van de Ankeveense Usclub, is alleszins de moeite waard om er
bijzondere aandacht aan te schenken.
Voor de Historische kring 'In de Gloriosa', weliswaar veel jonger in jaren
dan de jarige Usclub (wij moeten ons eerste lustrum nog vieren!) was dit
een welkome aanleiding om aan bet geboortejaar van de Usclub een
dorpskroniek van Ankeveen te wijden.
De negentiende eeuw is wei eens 'de eeuw van de ijsclubs' genoemd.
AI rond bet midden van de vorige eeuw bestonden er ijsverenigingen in
Friesland. Wat later volgden de grote steden in bet westen en tegen de
jaren tachtig had men in de ornliggende dorpen ijsclubs opgericht.
Ankeveen was dus geen 'voorloper', al scheelde bet maar weinig jaren.
Maar 'bet zat in de Iucht' en dankzij bet initiatief en doorzettingsvermogen
van bakker Van Bree en van een respectabele rij van andere
Ankeveners later, kan Ankeveen zich nu met deze honderdjarige Iaten
gelukwensen.
Als we ons een beeld willen vormen van Ankeveen rond de eeuwwisseling,
dan zijn er nogal wat aspecten die in de geschiedenis van Nederland·
in die tijd een rol speelden, maar op bet platteland en in de dorpen nog
weinig betekenden.
De Nederlandse economie was na een diepe inzinking tot bet midden van
de vorige eeuw, weer aan bet groeien. Aan bet eind van de eeuw kon men
van een stroomversnelling spreken. Vooral een sterke groei van nijverheid
en industrie bracht velerlei structuurwijzigingen mee.
De technische vooruitgang bracht in die jaren stormachtige veranderingen
in levensgewoonten en levenspeil. AI v66r 1900 verschenen de eerste
fietsen en automobielen op de wegen.
De bevolking van Nederland groeide van drie miljoen inwoners in 1850
naar vijf miljoen rond 1900. Deze groei bing samen met de toename van
de gemiddelde leeftijd ten gevolge van verbeterde voeding, afname van
de kindersterfte en de succesvolle bestrijding van epidemieen als cholera.
Na 1875 vingen voornamelijk de grote steden bet grootste deel van de
bevolkingsgroei op. Vooral de toenemende nijverheid en industrie in de
steden boden een groot aantal mensen werk.
1

De welvaartstoename sedert 1860 kwam voornamelijk ten goede aan de
beter gesitueerden. De lonen van de arbeiders stegen niet maar de prijzen
van levensmiddelen daalden enigszins, mede als gevolg van een agrarische
crisis.
Van a! deze grote en snelle veranderingen was in de laatste decennia van
de 19e eeuw in Ankeveen, zoals in aile plattelandsdorpen in Nederland,
nog maar weinig te bespeuren. Ankeveen had zijn bloeiperiode als vervenersdorp
lang achter zich. Enige welstand bestond er bij boerenveehouders,
maar de meesten moesten zich met hard werken een uiterst
karig bestaan veroveren en waren bij ziekte of andere omstandigheden
aan chronische armoede overgeleverd.
Nijverheid en industrie brachten in de dorpen geen welvaart, omdat deze
in de steden geconcentreerd waren.
Het was in Ankeveen, evenals in andere dorpen gewoon, dat het bevolkingsoverschot,
dat geen werk kon vinden, naar de naburige steden vertrok
(in 1887 12 mannen en 2 vrouwen). De technische vooruitgang
bereikte de dorpen ook pas na de eeuwwisseling.
De toestand van de wegen maakte het in de dorpen onmogelijk om van
fiets of auto gebruik te maken. De wegen in de dorpen van Utrecht en
Holland bestonden nog uit onverharde smalle paden, die hoogstens ten
behoeve van de paarden, in het midden van een rijtje klinkers waren voorzien.
Ook was van openbare verlichting in Ankeveen nog geen sprake.
De kindersterfte in het dorp was in die jaren nog steeds hoog te noemen.
De werkloosheid, voornamelijk in de winter, was boger dan in de steden.
Het revolutionaire besef bestond rond de eeuwwisseling nog niet op het
platteland, zoals in de steden, die a! gewekt waren door strijders als
Domela Nieuwenhuis en anderen. Evenmin nog het streven naar sociale
hervorming, zoals aan katholieke en protestante zijde gepropageerd werd
door R.K. werkliedenverenigingen en Patrimonium. Deze kwamen pas
ver na de eeuwwisseling in Ankeveen tot stand.
Nog lange tijd leefde de dorpsbewoner zijn sober bestaan zonder direct
verlangen naar iets beters, verder. Het veeleisende werk en stukje land
namen heel zijn aandacht in beslag. Bovendien waakte zowel de wereldlijke
als de geestelijke overheid op het plarteland er zorgvuldig voor, dat
deze sociale onbewustheid niet door schadelijke invloeden van buitenaf
werden verstoord.
Het Ieven in Ankeveen werd in die tijd door zijn isolatie echter wei
bepaald door een sterk saarnhorigheidsgevoel. Ondanks latere invloeden
van buitenaf is dit in Ankeveen altijd zo gebleven: De vele uitingen van
gemeenschapszin in de loop van zo'n honderd jaar, waarvoor talloze
vrijwilligers zich steeds weer inzetten en zullen inzetten, zijn hier het
bewijs van.
2

De honderdjarige Usclub en zijn geschiedenis zijn een voorbeeld waarin
het dorp altijd zichzelf is gebleven. Het feestvieren in uitbundigheid is
in Ankeveen altijd in ere gehouden.
Een aspect hiervan, de 'Uspret' en de er mee samenhangende manifestaties,
is honderd jaar levend gebleven. En zal dit blijven, zolang er
Ankeveners zullen zijn.
B. J. van der Kolk
april 19/fl
Mijn dank gaat uit naar Trudi Meester en Jan Veenman voor hun enthousiaste
en waardevolle hulp.
l'RO\U('JE XOORD-JIOLL\Nil.
·-------- -- -- ---
(;DJU:XTE AXKEVEEN.
---~~----
~ -~

4

Januari
JANUARI, LOUWMAAND 31 dagen.
De vorstperiode van eind december 1886 zette in januari van het nieuwe
jaar 1887 door. En al was deze winter niet te vergelijken met die van het
afgelopen jaar, toen het weer eens ouderwets gevroren had, zoals de
mensen zeiden, de ijsverenigingen in de naburige dorpen hielden vergaderingen
om hardrijderijen te organiseren. Zo plaatste de Usclub
's-Graveland in het 'Nieuws en advertentieblad De Gooi en Eemlander'
al op 1 januari de volgende advertentie:
IJSCLUB 's-GRAVELAND
Vergadering op dinsdag 4 januari 1887 des
's avonds 7 u in 't Cafe Beyer.
Punten ter behande1ing:
1. Rekening en verantwoording over 1886
2. Verkiezing van bestuur.
Het bestuur.
Ook de ijsclub van Kortenhoef en omstreken richtte zich per advertentie
tot de leden. Op 10 januari vergaderde men in Cafe van Sientje Baar aan
het Meentje.
,Bij vriezend weder" (en dat was het) ,is de ijsbaan vanaf zondag 9
januari rijdbaar en op woensdag zal een hardrijderij verreden worden".
Inmiddels vermaakte de Ankeveense jeugd zich al met op slootjes en
vaarten, die niet door scheepvaart werden opengehouden, te glijden, te
krabbelen of te rijden, al naar hun ervaring met 'ijswinters'.
Ook de oudere Ankeveners grepen de kans aan om op snelle en goedkope
wijze uit het winterse isolement van Ankeveen te ontsnappen door bezoeken
aan vrienden of familie af te leggen.
5

In de scheerwinkel van Arie Keyzer wordt op zaterdagavond het plaatselijke
nieuws besproken: Johannes Kasterrnans en Cornelia Veenman gaan
trouwen. Verder is de 'loting' voor de 'Nationale Militie' volgende maand
in Weesp. Veel minder in de belangstelling, want van ver weg komen de
couranten berichten over de bouw van een reusachtige toren, de Eiffeltoren.
Meningen over al dat nieuwe en de onvoorstelbare hoeveelheid
geld die daaraan besteedt zal worden overheersen in de scheerwinkel.
Nee, belangwekkender is het oogsten van het dekriet te bepraten, want
nu er ijs in de polder ligt kan de rietslee gebruikt worden. De vangst
van een forse otter is ook nieuws, niet zozeer om de zeldzaarnheid van
de vangst, maar om de hoge prijs die de huid deze winterrnaand heeft
opgebracht.
Op 14 januari kan onder stralend winterweer de hardrijderij in Kortenhoef
worden verreden. Winnaar in de felle strijd is P. de Kloet. Ook in
Loosdrecht vinden schaatswedstrijden plaats.
Overal in Ankeveen, in het cafe 'Het Wapen van Ankeveen', in de bakkerij
van Van Bree, op het plein om de kerk, in het 'Polderhuis' en in de
scheerwinkel wordt door dorpsgenoten gepraat over een eigen ijsclub.
Bakker Van Bree, een gezien man in Ankeveen en enthousiast promotor
van de jaarlijkse kerrnis, wordt bij het broodbezorgen door zijn klanten
regelmatig aangesproken over de wenselijkheid van een eigen ijsclub.
Hij zou Van Bree niet geweest zijn, als hij doortastend als altijd reeds op
15 januari de volgende advertentie in de 'Gooi en Eernnlander' plaatste:
IJSCLUB VOOR ANKEVEEN
De ondergetekende, door zijn geachte begunstigers
daartoe uitgenodigd, doet een
beroep op allen die als lid zouden willen
toetreden, van eene op te richten ijsclub
hier ter plaatse, tot het houden eener vergadering
te zijner huize op Do. 20 januari
des avonds 7 ure ten einde de zaak te bespreken.
Ankeveen, W. F. van Bree.
Lang niet alle Ankeveners lazen een 'courant' maar het initiatief van
bakker Van Bree werd het onderwerp van gesprek in het dorp, zodat op
de 20e een groot aantal Ankeveners bijeen kwamen.
Het werd een ouderwets gezellige Ankeveense praatavond, maar door de
grote toeloop en de vele enthousiaste Ankeveners, die wel in het bestuur
wilden plaatsnemen, was het moeilijk een selectie toe te passen, zodat
Van Bree zijn plannen uitstelde tot de Zle januari.
6

Inmiddels was in Kortenhoef alweer een schaatswedstrijd verreden.
In afwachting van het oprichten van een Ankeveense ijsclub zwierden de
dorpsgenoten over vaarten en plassen, zonder clubverband.
Op zondag 16 januari was de 's-Gravelandse ijsbaan opengesteld en de
Bussumse ijsclub gaf als activiteit, buiten het schaatsgebeuren om, een
'matinee musicale', wat dat dan ook wezen mocht.
Dat de vorst bij een groot deel van de bevolking van Ankeveen minder
welkom was, lag voor de hand. Voor de velen, die 's winters nauwelijks
werk konden vinden, was het een extra zorgelijke armoe-periode.
In Hilversum opende de bekende dorpsdokter W. P. van Hengel een inschrijving
om ,ter gelegenheid van Z.M. onzen geeerbiedigde Koning"
een extra 'bedeling' te doen plaatshebben van ,vierhonderd portieen
warme spijs met brood".
In Ankeveen waren er het R.K. armbestuur en de Hervormde diaconie,
die hun 'bedeelden' extra moesten voorzien van turf, klompen, kleding
en levensmiddelen.
Op donderdag Tl januari vond de oprichting plaats van de Ankeveense
IJsclub.
IJsclub voor Ankavaaa.
Dowijl de ondergeteekende 11.
Donderaag·
&Yond zoovee! deelnemel'!l gevonden heeft, maar
men nog niet tot een bealuit ton tosnen, ia met
algflmeene stemmen bealoten Doaderda~ 21
Janoarl over te gaan tot bet klezen van
een Beetoar.
W. F. WAN BRBB.
Ankeveen, 2l Januari 1887.
In de zaterdageditie van 22 januari gaf de courant een overzicht van de
bevolking in het Gooi: op 31 december 1885 bestond de bevolking van
Ankeveen uit 499 'zielen' en op 31 december 1886 uit 486, een vermindering
van 12 mannen en 2 vrouwen, terwijl slechts 1 kind geboren was.
Aan het eind van de maand valt de dooi in, waardoor veel voorgenomen
ijswedstrijden niet doorgingen. In het hakhout langs het Bergse Pad
beginnen de vogels al weer van zich te Iaten horen. De koperwieken en
kramsvogels zijn na de vorst weer vertrokken.
De graslanden liggen er nog steeds doods en grijs bij, maar in de boerentuintjes
langs de Dorpsweg komen de sneeuwklokjes al hoven de grond.
7

Februari
FEBRUARI, SPROKKELMAAXU, 29 dagen.
De maand februari was koud en nat met vele sneeuwbuien en Iichte vorst.
De 'Gooi en Eemlander' geeft een overzicht van de inkomsten der
,'s-Gravelandse Omnibus Maatschappij" die met zijn rammelende,
schokkende wagens slechts enkele malen per dag 's-Graveland aandoet.
Ankeveners moeten dan wei eerst nog zo'n · drie kwartier !open om daarvan
gebruik te kunnen maken voor de reis naar Hilversum. Verder, met
de nieuw aangelegde 'Spoor' naar Amsterdam komt nog maar zelden
voor. Dan is de 'beurtschipper', die Ankeveen aandoet, meer in trek.
In de afgelopen maand vervoerde de Maatschappij 2034 passagiers, met
een totale ontvangst van f 366,17V2. ,Niettegenstaande bet menigmaal
voorkomen van ijzel en sneeuw, ondervond die dienst geene storing" en
kwam 'de tram' steeds op tijd in Hilversum aan.
Ankeveen, in de winter sterk geisoleerd door de slechte, onbegaanbare
wegen, was zeer gebaat bij een betere vervoersgelegenheid.
De voorbereidingen voor een paardetram op rails, van 's-Graveland naar
Hilversum, waren al jaren aan de gang. Op de 9e februari van dit jaar
werd de acte van oprichting van de 's-Gravelendse Tramweg Maatschappij
bij de Hilversumse notaris P. C. Lasonder gepasseerd.
De bekende Ankevener A. P. J. Eijma, die op de 'Berg en Vaart' aan de
Raai woonde, nam evenals enkele dorpsgenoten ('renteniers') een aandeel
in de 'zaak' en werd commissaris der N.Y.
In februari kon men in verschillende couranten lezen over geruchten van
een nieuwe Frans-Duitse oorlog, met beschouwingen over ,Neerlands
neutraliteit in dezen".
Vee! belangwekkender was echter bet dorpsnieuws: de komende bruilofspartij
van Johannes Schuilenburg en Margaretha Ketelaar. Catharina
Hagen overleed in de leeftijd van 38 jaar.
Aan de vele bestaande ijsverenigingen werd weer een nieuw opgerichte
toegevoegd. Nieuw Loosdrecht bleek ook de behoefte te hebben aan een
eigen ijsclub.
8

Met enig feestelijk vertoon werd in Ankeveen op 19 februari de 70ste
verjaardag van koning Willem III gevierd. In Hilversum ging dit feest
gepaard met de milde uitdeling van warme spijs aan behoeftigen: 400
portieen warme rijstebrij met suiker en 800 krentebroodjes. De scholen
ontvingen 300 portretten van Z.M. den Koning, om onder de 'oppassende
kinderen' te worden uitgereikt.
In het gezin van J. Veenman en A. G. M. de Jong wordt Jacobus Johannes
geboren op 's konings verjaardag.
Het laatste dekriet in de polder wordt, wegens het dooiweer, moeizaam
vanuit een bootje gemaaid. Tijdens de vorst in januari ging dat gemakkelijker
met de rietslee.
Overal in de polder worden nu wilgen en essen geknot, om te worden
gebruikt als 'boerengerietbout'. Takkenbossen van het opschietende hout
liggen in grote bergen klaar op de legakkers om met bootjes en verder
met handkarren naar de bakkers tot in de wijde omtrek van Ankeveen te
worden vervoerd. De bakkers betalen voor een takkebos maar 5 cents,
zelfs in die tijd maar een karige beloning voor zoveel arbeid.
Langs de Dorpsweg onder de heggen en langs de polderwegen, zijn de
eerste blaadjes van het speenkruid al zichtbaar. Op de enkele zonnige
dagen vliegen de bijen voor het eerst uit. In de boerentuintjes bloeien de
eerste sneeuwklokjes. De volgende maand zal het lente in Ankeveen zijn.
Maart
MAART, LE:-iTDLL\:-1D, 31· c.lagcn.
De lentemaand begint met de vastenavondpret in het dorp, waarna voor
de meeste Ankeveners - 2 maart was het aschwoensdag - de vastentijd
begint. De actieve pastoor Verheul, die enkele jaren geleden het oude
St. Martinuskerkje zo fraai heeft Iaten beschilderen, wekt in zijn zondagse
preek op tot boetvaardigheid en vasten.
9

In het gezin van N. Holdinga en C. M. Matthesing wordt hun dochtertje
Woutera Elisabeth geboren, bij J. Schuilenburg en M. Ketelaar een Alida.
De bewoner van 'Ken U zelve', J. Ketelaar, heeft een grote hoeveelheid
dekriet gesneden in de afgelopen maanden en biedt 100 vim dekriet te
koop aan. De oude hoeveelheidsmaat van 'vim' is nog gebruikelijk in de
rietteelt: 100 bossen, waarop er 4 worden toegegeven.
Ook de klompenmaker Ievert in Ankeveen voor de handel nog 104 paren
af voor de 100 waarvoor hij betaald wordt en dat terwijl hij niet meer dan
zo'n vijftig cents per paar ontvangt.
Met de aanleg van de 's-Gravelandse tram ging het voorspoedig. In de
krant wordt de aanbesteding voor het bouwen van 'eene Remise met
wachtkamer' per advertentie bekend gemaakt. De remise zal aan de
Leeuwenlaan worden opgericht, tot ongenoegen van 's-Gravelanders en
Ankeveners die dit eindpunt liever bij de Klapbrug hadden zien plaatsen.
Tevens wordt 'eene aanbesteding voor de bediening' uitgeschreven.
De oude Johannes Verhoeven overlijdt in de leeftijd van 74 jaar.
Beurtschipper Reymerink, als zetschipper bij de Wed . van Rijn in
's-Graveland in dienst, is voor de Ankeveners geen onbekende. Op zijn
wekelijkse beurtdienst legt hij in Ankeveen aan bij het Polderhuis om
passagiers en goederen voor Weesp en Amsterdam in te nemen. De goederen
zijn voomamelijk afkomstig van de Ankeveense kleerblekerijen en
wasserijen. Reymerink, die bij de Wed. van Rijn ontslagen is, plaatste
een advertentie om enkele zaken recht te zetten. Hij is door het ontslag
zeer gegriefd, daar hij lange jaren tot voile tevredenheid bij zijn werkgeefster
heeft gediend en dan met 'armoei' te worden weggestuurd en ook
nog de roddels van de dorpsbewoners te moeten horen! De advertentie
maakt bekend , ,dat aile beweringen te zijnen nadele over deze affaire
onjuist zijn. Overigens zal hij binnenkort een eigen dienst opzetten, die
tweemaal per week Ankeveen zal aandoen ."
Een verheugend lentebericht was dat op 19 maart weer de eerste ooievaars
werden waargenomen.
De bijenhouders in Ankeveen constateerden een grotere sterfte bij de
overwinterende bijenvolken dan vorig jaar. Er is desondanks nog voldoende
honing in de korven.
Langs de slootkant van Stichtse Kade en Bergse Pad bloeit het speenkruid
en het ereprijs. Ook de wilgekatjes zijn al zictitbaar. In de iepebomen
voor de 'Ingelenburg' nestelen de roeken al.
De Ankeveners poten de vroege aardappelen, de tuinbonen en de erwten.
In de voortuintjes langs de Dorpsweg worden lupinen en 0 .1.-kers ingezaaid.
In Ankeveen is de lente begonnen!
10

April
AP~IL,
GR .\ Sl\1:\A:\'n, 30 d ag en.
Grasmaand 1887 zette in met 'guur weder'. En op zondag 3 april, Palmzondag,
zag men in Ankeveen de parochianen in regen en wind de kerk
verlaten en met de voor de Hoogmis gewijde palmtakjes 'voor godsvruchtig
gebruik' huiswaarts keren. Het beloofde geen zonnige Pasen te worden,
maar in de week erna klaarde het weer op.
Naar oud gebruik was op Witte Donderdag door de Ankeveners, met
meer belangstelling dan gewoonlijk, bet kippenhok gelnspecteerd. De op
deze dag gelegde eieren immers, werden speciaal aan zieken en kraamvrouwen
toegedacht, wegens de bijzondere geneeskracht die daarin zou
schuilen.
De Gooi en Eemlander van die week meldde, dat in 's-Graveland 'een
goed twintigtal' schepen was aangekomen met de railsen voor de paardetram,
die in diezelfde maand nog gelegd zouden worden. Het werk had
dus goede voortgang.
Ook in Ankeveen was de aprilmaand bij uitstek de tijd om naar nieuwe
dienstboden, 'meiden', koetsiers en ander dienstpersoneel om te zien en
in te buren. Ook het personeel dat veranderen wilde, plaatste advertenties
om zich tegen mei aan te bieden.
In de Gooi en Eemlander plaatste C. Leurs ene advertentie:
C. Leurs te Ankeveen verlangt tegen Mei of
eerder een nette Dienstbode R.C. met de
boerderij bekend en bekwaam voor de
boterbereiding. Loon bij nadere overeenkomst.
Op 10 en 11 april vielen de Paasdagen. Iedere Ankevener had zich reeds
verheugd over de extra vrije dagen. De mensen togen in hun beste goed
ter kerke. In de gezinnen was de 'grote schoonmaak' achter de rug.
In de polder was het winterwerk afgelopen.
Op 15 april overleed Cornelia Hendriks in de leeftijd van 62 jaar.
11

Zaterdagavonds, na de ontvangst van de Gooi en Eemlander werd in de
Ankeveense scheerwinkel voornamelijk gepraat over maatregelen tegen
de verspreiding van hondsdolheid. In Hilversum was een geval waargenomen,
waardoor aile honden aan de ketting moesten worden gelegd of van
een muilkorf worden voorzien. Voor de vele bezitters van hondekarren
in Ankeveen, maar voor de trekhond het meest, geen prettig vooruitzicht.
Uit de plaatselijke nieuwsberichten bleek dat Ankeveen per 1 januai 1887
nog steeds geen 500 inwoners telde: 486 om precies te zijn.
Op de weilanden in Ankeveen staan de pinksterbloemen in volle bloei.
April was weer de maand van de uitbottende bomen. Langs de slootkanten
pronkten de dotterbloemen met hun vrolijk gee! en de boerenzwaluwen
vlogen in en uit de kappen van de nog lege hooibergen.
In hun moestuinen zaaiden de Ankeveners hun andijvie en spinazie en in
de polder staken de eerste rietstengels a! boven de grond.
12

Mei
MEl, BLOEni.\A:

De koeien liepen inmiddels in de wei en volgens de krant verheugde men
zich in het schone weder, dat voor weide en tuinbouwgewassen zeer veelbelovend
was. Dat zou voor de boeren, die in slechte jaren hooi vanuit
Marken en zelfs Texel moesten Iaten komen, een goed hooibouwjaar
worden.
De weiden achter de Herenweg zagen rood en geel van boterbloem en
zuring. In de boerentuintjes bloeiden sering en gouden regen. Langs de
Dorpsweg, in de voortuintjes, kwamen de pioenen en phloxen in bloei.
Langs de slootkanten bloeide de gele lis. Ankeveen was op z'n mooist.
Juni
Het was verheugend, dat in het begin van de junimaand geconstateerd
mocht worden, dat ,dankzij het groeizame weder" van de laatste weken
van mei , ,de stand der veldgewassen werkelijk uitnemend" was.
De aardappelen (waarvoor men dit jaar f 2,25 tot f 2,50 het mud moest
betalen) staan bijna op rijen, waaraan slechts enkele ontbreken. Oak de
boekweit, die op de zandgronden van het Gooi zo veel geteeld werd en
waar de Ankeveense bijenhouders vanouds veel belang bij hadden, kwam
,flink voor de dag". De stand der erwten , gaf aile reden tot tevredenheid".
De 's-Gravelandse beurtschipper Reymerink maakte bekend dat hij vanaf
6 juni in dienst zal stellen , ,een ijzeren vaartuig, geschikt tot vervoer van
12 personen", van 's-Graveland, langs Ankeveen en Weesp naar Amsterdam
vice versa. De route zal gaan langs de 's-Gravelandse vaart, den
Loodijk, de Vecht, de Weespertrekvaart en de Amstel. Tot het inlaten en
uitlaten van reizigers zal worden stilgehouden te 's-Graveland, Ankeveen,
Weesp en Amsterdam. De ligplaats in 's-Graveland zal aan de Kerkbrug
zijn, te Amsterdam aan de Binnen-Amstel. Reymerink was na de ruzie
dus een concurrerende eigen beurtvaart begonnen. De Ankeveners
kregen hiermee meer mogelijkheden om zich naar Weesp en Amsterdam
14

•
te begeven, al duurde de reis naar de hoofdstad dan nog wei altijd zo'n
vijf uren! Dank zij de mogelijkheid om met de 's-Gravelandse paardetram
naar Hilversum te reizen, was bet isolement van Ankeveen, vooral in de
winter weer wat verminderd.
Voor wat algemener nieuws: een voorstel van Dr. Schaepman in de
Tweede Kamer, inzake gelijkstelling van bijzonder en openbaar onderwijs,
was in Ankeveen weinig belangstelling (die zou pas zo'n veertigjaar
later komen).
Meester Boelhouwer deelde op school aan de oudere leerlingen mee, dat
, ,de vuurspuwende berg, de Etna in Italit~ wederom rook en asch uitwierp".
Ook besteedde hij enige aandacht aan het door hem met interesse
gelezen opstel in 'Eigen Haard', waarin eene Heer A. Huet de inpoldering
en droogmaking van de Zuiderzee bepleitte. Het was voor de meester
tevens aanleiding om de kort geleden voltooide inpoldering van de
Horstermeer nog eens ter sprake te brengen ,mitsgaders de gevolgen
hiervan voor Ankeveen en de defensie des Vaderlands".
Op 7 juni vieren Hendrik Kastermans en Maria Koster hun bruiloft.
Qp zaterdag 18 juni, des avonds te zes ure, dromden de Ankeveners
samen bij bet Polderhuis, waar de verpachting van bet , ,grasgewas van
de Hollands Ankeveense polderkade met het riet en bet ruigt" zal plaatsvinden.
Er is daar gelegenheid genoeg om de dorpsnieuwtjes uit te wisselen:
Gerardus van Beek en Maria Verhoeven vieren hun 50-jarige echtverbintenis
op dezelfde dag. Na de verpachting is er nog tijd genoeg daar
even langs te gaan.
15

Naar de aanstaande paardenmarkt in 's-Graveland, die bijzonder veel
vertier brengt in dat dorp en vele Ankeveners aantrekt, wordt al uitgezien.
Traditiegetrouw proberen de Ankeveners op dezelfde datum hun
eigen geteelde nieuwe aardappelen.
In juni, de zomermaand, vertonen de plassen van Ankeveen zich in hun
voile glorie. De plompen en waterlelies bloeien, evenals het gele blaasjeskruid
en de egelskop.
Voor de dorpshuizen en de boerenhoeven, waar 's avonds de mensen
buiten zitten na hun werkzame dag, bloeien en geuren de lindebomen.
Juli
JULI, HoODL\.\XD , 3I dagen.
De hooimaand werd, wat het weer betreft, een droge, warme maand.
Wei wat al te droog. Het werk op het land houdt de boeren door lange
werkdagen in hun greep. Overal ziet men op de weilanden het gras zichten,
het wordt een buitengewoon goed hooi-jaar.
Over de Dorpsweg en de Raai rijden hooiwagens af en aan, de hooibergen
worden steeds hoger opgetast.
Bij enkele boeren is al een grasmaaier in gebruik, waardoor heel wat
handmaaiers overbodig worden.
De kindertjes Alida Schuylenburg en Woutera Holdinga zijn beiden op
dezelfde dag gestorven, nog geen vier maanden oud. Bij het echtpaar
Ketelaar-Veen wordt een zoontje geboren.
In de krant wordt uitvoerig melding gemaakt van het 50-jarig regeringsjubileum
van de Engelse koningin Victoria. Aileen meester Boelhouwer
schenkt er enige aandacht aan voor de weinige kinderen die deze maand
niet in het 'arbeidsproces' thuis zijn ingeschakeld.
16

Waar de Ankeveners wei hevig in zijn gei:nteresseerd, is de uitslag van
de gehouden verkiezing voor de leden van de gemeenteraad. Gelukkig is
alles bij het oude gebleven: de aftredende leden J. Meyer, J. C. van Blarcum
en H. Seras werden herkozen. Ankeveen sloot zich gaame bij deze
keuze aan, al zouden ze hun ijsclub- en kermisenthousiast Van Bree, die
ook nog het dagelijks brood bij hen thuisbezorgde, met aile dorpsnieuwtjes,
best in de gemeenteraad willen zien.
In de plassen vult nu de krabbescheer, de wateraloe of de 'manen', zoals
ze in Ankeveen worden genoemd, grote oppervlakten van het water.
Met een 'manenhaak' worden ze in deze tijd uit het water getrokken.
Met een bootje trekken Ankeveners er op uit om de manenoogst binnen
te halen. Het zware en vermoeiende werk Ievert maar weinig beloning op.
Schuitjes, moeizaam volgeladen, varen langs de Herenweg naar 's-Graveland,
waar het materiaal als meststof voor de buitens wordt gebruikt.
Maar vaak kan de 'manenvisser' met wat stropen en vissen toch nog wat
extra's verdienen. Ook het halen van mos uit de polder Ievert nog wat op.
In de moestuinen wordt het tijd dat de andijviestruiken worden opgebonden.
Dit doen de Ankeveners als vanouds met 'bobberbiezen', die ze voor
eigen gebruik en verkoop aan de vele tuinders in de omgeving, uit de
polder halen.
In de dorpstuinen komen nu ook de hoge stokrozen en de ouderwetse
balsemienen in bloei.
Augustus
AUGUSTUS, 00GST~lAAN1l, 31 dagcn .
...
Oogstmaand 1887 kenmerkte zich door een aanhoudende droogte.
De watermolenaar Hagen op de 'Hollandia', heeft de molen stilgezet en
maakt van de gelegenheid gebruik om noodzakelijke herstellingen uit te
voeren, voordat de herfstregens hem geen tijd daarvoor Iaten.
17

Voor het overige is er alle gelegenheid om in de polder nog wat bij te
verdienen.
De verjaardag van de jonge koningin Emma op 2 augustus, was in
Ankeveen geen aanleiding tot uitbundige feestvreugde.
Berichten in meerdere kranten, dater oorlog tussen Duitsland en Rusland
dreigde, konden de dorpelingen maar matig interesseren.
Wei belangstelling kregen de verhalen van de Gooise boeren, dat hun
boekweitoogst door de te droge zomer en late inzaai geheel mislukt was.
Wat ook de aandacht trok in Ankeveen was het verschijnsel dat de Duitse
grasmaaiers, die zomers in grate getale in Nederland bij de hooibouw
werkten, wegens beginnende concurrentie van maaimachines, minder
emplooi vonden. , ,Devette jaren zijn voor hen voorbij", schreef De Gooi
en Eemlander.
Het kindje van de familie Ketelaar, waarvan de geboorte kart geleden vol
vreugde was aangekondigd, is gestorven, nog geen maand oud.
Aan het eind van de maand beginnen de ooievaars weer naar het zuiden
te trekken. Er worden elk jaar minder ooievaars gezien, constateert
'De Gooi en Eemlander'. ,Zag men 10 a 20 jaar geleden te Brake! en
Zuilichem de kerkdaken met ooievaars overdekt, thans ziet men nauwelijks
een 10 a 20-tal zich verzamelen. Dit wordt toegeschreven aan de
toenemende diefstal van jonge eibers uit de nesten."
In 's-Graveland wordt kermis gevierd, in cafe De Tram bij Sientje Baar.
In het verre Pruisen zijn coloradokevers gevonden op de aardappellanden,
maar het bericht wekt geen ongerustheid.
De hagelbuien, die in de Betuwe emstige schade aan de tabak hebben
aangericht, zijn aan Ankeveen gelukkig voorbijgegaan.
Het jachtbedrijf bepaalt nu voor een belangrijk gedeelte het beeld van de
polder. Elke dag komen er 'vreemde' jagers in het dorp, die hun intrek
nemen in het 'Wapen van Ankeveen'. De hele dag door knallen de
schoten, maar de Ankeveners zouden zichzelf niet zijn, als ze niet zelf
ook zorgden voor hun aandeel in de jachtbuit.
Langs de Loodijk en de polderwegen staan de wegkanten vol met de witte
schermbloemen van manshoge bereklauwen, het water is overdekt met
plompen en het riet vertoont zijn glanzende paarsbruine pluimen.
18

September
SEPTEMBER, HERFSTMA!\ND, 30 i:!agen.
p
De grote droogte van de augustusmaand zet zich voort in de eerste weken
van de Herfstmaand.
In de donkere stille nachten is het nu de tijd van de palingvangsten.
De molenaar van de 'Hollandia' aan de Loodijk heeft in stille dagen zijn
zegens en fuiken gerepareerd. Als na het midden van de maand de regenbuien
komen en de molen volop moet draaien, is het prima paling vangen.
Snoek en zeelt zijn eveneens in overvloed in de polder aanwezig,
maar ook de vele Ankeveense beroepsvissers profiteren hiervan.
Per september is de 's-Gravelandse Tramweg Maatschappij een nieuwe
dienstregeling begonnen. Men kan nu vanaf 8 uur 's morgens tot 10 uur
's avonds, niet minder dan negen maal per dag, Hilversum bereiken met
de paardetram. De dienstregeling ziet er als volgt uit:
's-Gravelandse Tramweg Maatschappij
van 's-Graveland V 8.05 9.15 11.10 1.10 3.25 4.35 6.30 8.15 9.55
van Hilversum V 8.30 9.45 11.35 1.57 3.55 5.50 7.06 9.07 10.25
De laatste tram vertrekt op zondag en op woensdag eerst na aankomst van
de laatste trein uit Amsterdam.
De snippenjacht in de polder is begonnen. Van riet en ruigt maken de
jagers 'snippendriften', eilandjes die dobberen op het water en waar de
snippen in grote getale graag op neer strijken. Vanuit hun verdekte
schuilplaatsen wordt menige vogel door de jagers geschoten. Ook de
eendejacht begint.
Terwijl we minder bloeiende planten op de plassen zien, drijven er nu
de aardige groene kruikjes van de gele plompen en de 'varkentjes', vruchten
van de gele Iisch, Iaten hun koffiebruine zaden in het water vallen.
Op het polderland verschijnen de eerste bonte kraaien en 's avonds komen
steeds grotere spreeuwenbenden hun rustplaatsen betrekken in 't riet.
Als de Ankeveners bij het vroeger donker worden 's avonds de luiken
voor de ramen sluiten, ligt het dorp er verlaten bij.
De herfst is begonnen.
19

Oktober
OCTOBER, WI]NMAAND, 31 dagen.
De 'wijnmaand' is voor Ankeveen al meer dan honderd jaar de 'kermismaand'.
Beginnend op de eerste dinsdag van de eerste volle week in
oktober, duren de feestelijkheden tot de zondagavond daaropvolgend.
Op deze dagen, volgend op de van werk overladen zomermaanden, viert
de immer hardwerkende Ankevener zijn kermisweek uitbundig. Veelal al
te uitbundig, zodat pastoor en predikant nadien hun bedenkingen daartegen
in hun predicaties moeten laten horen.
Bakker Van Bree is, als bij alle sociale gebeurtenissen in Ankeveen, weer
de gangmaker van de kermispret. Lang van tevoren heeft hij georganiseerd
en gestimuleerd, waarbij vele Ankeveners, kermisgenieters als ze
zijn, gaame meewerken. En dan is bet verheugende ogenblik gekomen
dat de schepen met kermisattracties komen aanvaren, de opbouw van de
kermis kan beginnen.
Kermis vieren betekent in Ankeveen, behalve uitbundig plezier, ook
familiebezoek ontvangen en vechtpartijen uitlokken, die sluimerende
veten moeten oplossen in alcohol, maar ook bet ,aanknopen van tedere
banden". Soms krijgt men de gelegenheid om zich van 'fraaye Photographische
portretten' te voorzien, zoals de fotograaf Van der Heyde
adverteert.
Na de kermisweek krijgt bet plaatselijke nieuws weer de aandacht: Dirk
Nijs en Maria Meyer gaan trouwen en Jan Klaver en Okje Kramer hebben
een zoontje gekregen.
In de couranten wordt ,geknoei met kunstboter" gemeld in Hilversum,
waardoor bet toch al weinig in aanzien staande produkt, nog meer in
waardering daalt.
Christiaan Vennema, de man van Francynte van Oostrom, is in de leeftijd
van 53 jaar overleden. Gijsbert Neef en Hermina Swanenburg krijgen er
een dochtertje, Rijntje bij .
Dominee Fransen kondigt van de kansel af dat hij weer een beroep heeft
ontvangen, ditmaal naar Hindeloopen. Het kindje van Koutert is na 1
maand al gestorven.
20

~
Eind oktober trekken veel Ankeveners naar het logement van G. Boeschoten
aan de Raai. Er is veel belangstelling voor de openbare verkoping,
die daar zal worden gehouden. Er worden 11 hectaren 2-jarig
griendhout geveild. Vanouds is het griendkappen een bron van inkomsten
in Ankeveen, wat in herfst en wintertijd aan vele handen werk verschaft.
Veel griendhout wordt in de hoepelbuigerijen van Overmeer verwerkt
voor de fabricatie van houten tonnen.
Het essen kaphout vindt veel aftrek als 'boerengerietbout', de beste stelen
voor zeisen, harken en ook ottersperen zijn van essenhout.
Inmiddels groeien de Ankeveense bonen tegen zelfgekapte steunstokken.
Het is op de plassen, wat de planten betreft, al wat Ieger geworden.
De resterende 'manen' zakken naar beneden en ook het kikkerbeet, de
uitgebloeide fonteinkruiden en het blaasjeskruid maken winterknoppen.
De koeten, die bier overwinteren, krijgen gezelschap van kuifeenden,
tafeleenden, smientjes, talingen en pijlstaarteenden, waarvan menig
exemplaar, al of niet legaal, geschoten wordt.
November
NOVEMBER, SLACHTMAAN D, 30 dagen.
Wat het weer betreft is de slachtmaand wei definitief het einde van de
herfst voor Ankeveen.
De maand telt vele kerkelijke feest- en gedenkdagen. Het begint met
Allerheiligen en Allerzielen, maar ook het feest van St. Maarten, de
schutspatroon van de Ankeveense kerk, wordt op 11 november gevierd.
Dan is er aan het eind van de maand de eerste adventszondag, vanouds
de tijd van boetvaardigheid, waarin pastoor Verheul het druk heeft met
biechthoren.
21

De koeien zijn nu op stal, na 25 november loopt geen koe meer op het
weiland.
Nu in de polder het manenvissen geheel is afgelopen, is men bezig het
bladriet te maaien. Het riet dat in deze maand nog in het blad zit, wordt
met de zeis met beugel gemaaid. Wanneer er dan voldoende riet op het
veld ligt, wordt het in dunne bossen opgebonden. Dit doet men in
Ankeveen met een dikke draad van hennegras. Het bladriet wordt verkocht
naar de bollenstreek, waar de kwekers het voor het afdekken van
de bollen gebruiken.
Het bestuur van de Ankeveense Usclub heeft de afgelopen zomer niet
geheel stilgezeten. Een ijsclub blijkt voor Ankeveen zeer levensvatbaar.
De altijd ijverige Van Bree schrijft 17 november een algemene vergadering
uit door de volgende advertentie in 'De Gooi en Eernlander' te
plaatsen:
Ankeveenscha IJsalub.
H.H. Leden wordtn uitgenoodigd tot ec'!le
ALGEMEENE· VERGADERING en tot het
v.oldOII"l der contributie, op Donderdag n
November, des avonda om halt aoht uur,
b~ W. ]', VAN BREE, te ANKBVEEN.
Zij dia nog a_la lid wenschen toe te treden,
wordeu · verzooht, zioh · daartoe op deze ver·
gadering aan h melde: •
HET BESTUUR.
22

~
In de vergadering worden plannen besproken voor het komende winterseizoen,
waarbij mogelijk al hardrijderijen gehouden kunnen worden.
Als 't nu maar vriezen wil.
De huisslachters hebben drukke dagen om de boeren aan hun wintervoorraad
vlees, spek en worst te helpen. Na de slacht kunnen predikant en
pastoor rekenen op een aandeel van deze provisie.
In deze tijd, nu de natuur al geheel stillijkt te liggen, zie je in de bermen
en tangs de dijken van het dorp al tal van kleine kiemplantjes van koekoeksbloemen,
ooievaarsbek en voorjaarsvroegeling onder het ruigt.
De winter mag nog zo streng worden, het voorjaar zal onder sneeuw en
ijs al weer gereed staan voor de eerste warme dagen.
Grote troepen mezen en winterkoninkjes zwerven rond het hakhout.
Voedsel hebben ze voorlopig genoeg.
December
DECEMBER, \\'INTERMAAND, 31 dagen.
De couranten brachten weinig nieuws in de wintermaand voor Ankeveen.
Er zijn geen bruiloften in het dorp en er worden geen kinderen geboren
in deze maand. De winterkou heeft toegeslagen en Ankeveen ligt in zijn
winters isolement besloten.
Ouderen en kinderen vieren het feest van St. Nicolaas op 6 december,
de kinderen verkleed en met mombakkesen tangs de huizen trekkend.
De watermolenaar van de 'Hollandia' laat zijn ·mol en dag en nacht
draaien met die veelvuldige regenbuien, die de vorstdagen afwisselen.
Maar als J. Swanink aan de Raai op huize 'Semarang' een in goede staat
zijnde vischzegen aanbiedt, breekt hij toch even uit voor deze aankoop.
Als het gaat vriezen heeft hij mooi de tijd om deze nieuwe aankoop
samen met zijn palingfuiken te herstellen.
23

Als nog voor de kerstdagen de vorst doorzet, nemen de rietsnijders de
kans waar om met sleden de rietvelden te bereiken en riet te snijden.
Over de bevroren plassen glibbert de visotter van wak tot wak. Wanneer
de rietsnijders hem ontdekken, Iaten ze hun werk in de steek om hem
over bet ijs met hun otterspeer te achtervolgen. De vacht brengt in deze
tijd goed geld open elke verdienste is, in de barre armoede van de wintermaanden,
welkom. Wie weet hoe lang de winter nog zal duren.
Bij de bijten in bet ijs verschijnt bet schitterende ijsvogeltje om kleine
visjes en insecten te vangen. De schuwe reigers en roerdompen staan tussen
bet riet. Hongerende vogels schrokken de laatste bessen van hulst en
vuurdoom uit de tuinen.
Als bij bet einde van bet jaar de klokken gaan luiden, is bet nieuwe jaar
1888 begonnen.
Er ligt een dikke laag sneeuw in Ankeveen. De hele wijdse polder is met
een schitterende witte vacht bedekt, waar de sloten en wegen met de
geknotte bomen scherp tegen afsteken, als in een houtsnede.
De rieten daken van huizen en boerderijen dragen een witte bontmuts.
Er is geen mooier dorp op de wereld dan Ankeveen!
24

Toch jammer dat er toen
nog geen 3NI UIDEOTAPES
waren9 dan konden we het
nog eens te rug z: i en 0
Maar om z:eke r te z: i jn dat
u n i e t s m i s t van de z: e t i j d
xunt u het beter toch maar
op 3NI UIDEOTAPES z:etten o
En die kunt u dan ook nog
om de hoek kopen b i j
MABAN NEDERLAND
P.s
net .. Uo or n
2:ett In Uw et
d en co 9evd.J
e fJ lev rnput u
op. ere er .
P1ed· n w·, wilt
*11"'
11\HI(a: I s k I J u
dctd~ '-'oooo:
IMB;; ·
.,._......,~ RUiter