Tienhoven 350jr kerk
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1624~1974<br />
350 jaar ~erk<br />
- in ~ienlto"e11.::, (~)<br />
-- ~<br />
. - .
Commissieleden:<br />
Jury tekenwedstrijd:<br />
Jury opstelwedstrijd:<br />
Mevr . A. H. Hogenhout- Hofman<br />
Ds . L. Korevaar<br />
R. Pos<br />
C .A. Saarloos<br />
H .v.d . Vaart<br />
J.v.d.Wilt<br />
J. H. Witte<br />
waaruit tevens de redactie .<br />
Mevr . D. Korevaar-van de Ridder<br />
Mevr. A.M. v . Lonkhuyzen-Meyer<br />
J . J.W.Hofman<br />
(.Homan<br />
J. H.Witte<br />
Op het omslag:<br />
De oudst bekende<br />
afbeelding van de<br />
Hervormde Kerk<br />
van <strong>Tienhoven</strong> (U)<br />
daterend van 1611<br />
Een en onder werd realiseerbaar dank zij de samenwerking tussen de<br />
Nederlandse Hervormde en de Gereformeerde <strong>kerk</strong> van <strong>Tienhoven</strong> en<br />
het bestuur van de Historische Kring Maarssen.<br />
Vormgeving en druk: Nederlandse Histori~n, Gerberasingel 94,<br />
Berkel en Rodenrijs, tel . : 01891-3003.<br />
MAAK GRATIS KENNIS MET<br />
'11.e.:lerland6e ;J.li6torie~<br />
HET ENIGE TIJDSCHRIFT VOOR VADERLANDSE EN STREEKGESCHIEDENIS IN<br />
NEDERLAND.<br />
Een hele jaargang van 6 rijkgeil lustreerde nummers van 40 pagina's van dit unieke<br />
tijdschrift kost slechts f 10 , -!<br />
Dit is de inhoud van Uw gratis nummer (5/ 6 van de lopende jaargang - 64 pagina's)<br />
als U zich NU opgeeft aTSOEOnnee voor de (9e) jaargang 1975:<br />
Vergeten heiden der zee (loodsen) - Maurits contra Drusus (met 6 luchtfoto's)<br />
- Bruinisse, halverwege Antwerpen en Rotterdam - Herinneringen van lezers<br />
- Volksvermaak van Zuidoost-Utrecht - Postwagendienst Hoorn-Buiksloot - Op<br />
de wallen van Hulst (Z.VI.)- Een Alkmaarse schutter in de Tiendaagse Veldtocht<br />
- De Boerenoorlog begon 75 jaar geleden - Het Sint Pietershof te Hoorn<br />
- De trekhond- Tiel heeft een bewogen geschiedenis- Speciale aanbieding .<br />
Als U de envelop met Uw naam en adres z6 adresseert:<br />
NEDERLANDSE HISTOR I ~N - Antwoordnummer 103 - Berkel en Rodenrijs<br />
hoeft U zelfs geen postzege l te plakken . Die betalen wij voor U.<br />
Voor ons adres en telefoonn ummer (ook 'saver· Is - goedkoop- bereikbaar), zie hierboven!<br />
-..<br />
•
Sc}Jeers~erf<br />
g. w,"jel~~r<br />
REPARATIE, WINTERBERGING EN WATERWERKEN<br />
HERENWEG SO<br />
BREUKELEVEEN<br />
(POST MAARSSEN)<br />
TELEFOON (02158) 1265<br />
ZEILMAKERIJ<br />
J. VOOGD.<br />
tel. 02158-4411-1937.<br />
Breukeleveensemeentje 12,<br />
Loosdrecht.<br />
Uit voorraad leveren wij<br />
met garantiebewijs<br />
bootzeilen voor aile<br />
soorten boten<br />
Je ~ietschanr<br />
.. DE RIETSCHANS" · NIEUW- LOOSDRECHT<br />
HEET U ALLEN WELKOM IN ONS GOED<br />
VERZORGDE CAF~-RESTAURANT<br />
Wij hebben tevens een uitstekende gelegenheid<br />
met uitzicht op de plassen, voor al Uw partijen,<br />
diners, recepties enz. (het gehele jaar).<br />
Kom eens kijken en praten over prijzen, zaalruimte tot+ 200<br />
personen, ruime parkeergelegenheid . -<br />
Exploitant: P. Krooshof.<br />
LUXE MANDWERK EN ROTANMEUBELEN TEGEN VOORDELIGE PRIJZEN<br />
BIJ<br />
A. MASMEIJER'S HANDELSONDERNEMING<br />
Loan van N iftarlake 12 - TIENHOVEN - tel . : 03469-563
Installatiebedrijt VONK B V<br />
Looydijk 75<br />
HE T adres voor<br />
MAARSSEN tel.: 03469-545<br />
In onze afdeling huishoudelijke artikelen<br />
electra<br />
rijwielen<br />
bromfietsen<br />
dakbedekking<br />
sanitair en<br />
gasinstallaties<br />
Onze winkel met kleine<br />
huishoudelijke artikelen<br />
geeft U een ru i me keus.<br />
wasautomaten<br />
fornuizen<br />
vaatwasmach ines<br />
diepvries<br />
koelkasten leveren wij U via de PUEM,<br />
met de U bekende ·100% service<br />
CAF~-BAR-RESTAURANT<br />
Voor BOERENKAAS<br />
kunt U<br />
Het witte huis<br />
bij<br />
A. SMIT<br />
Nieuw Loosdrecht<br />
Middenweg 22<br />
TIENHOVEN<br />
terecht!<br />
Gelegenheid voor<br />
100 person en.<br />
Goede keuken<br />
Windvrij terras
,<br />
M@bil<br />
~<br />
* DOORSMEREN - REPARA TIES<br />
* PLAAT- en SPUITWERK<br />
* STEEDS GOEDE GEBRUIKTE WAGENS IN VOORRAAD<br />
Garage J. Kroon<br />
Loon von Niftorloke 77,<br />
TIENHOVEN<br />
Tel.: 03469 - 259<br />
/-~.<br />
~:1~ _r _ _ r<br />
:"-~- . l.,r~ ~: . -<br />
.'. --==-<br />
- ~~-<br />
~ ~~~<br />
AI Uw botenproblemen<br />
willen wij op ons nemen!<br />
Bemiddeling in<br />
oon- en verkoop<br />
STALLING EN ONDERHOUD VAN SCHEPEN<br />
JACHTHAVEN 11 CJrluve.,ela"<br />
VERKOOP VAN,<br />
~ BOTEN EN MOTOREN<br />
~ STALLING<br />
~ EN ONDERHOUD<br />
NIEUW LOOSDRECHTSEDIJK 270 I LOOSDRECHT I TELEFOON (02158) 3277
VOOR AL UW VERVOER:<br />
TRANSPORTBEDRIJF<br />
D. Hensbergen BV<br />
TIENHOYEN<br />
Tel.: 03469- 357<br />
BROOD + BANKET<br />
GROENTEN + FRUIT<br />
LEVENSMI DDELEN<br />
H.A. Hoekstra<br />
Herenweg 80<br />
BREUKELEVEEN<br />
Tel. : 02158-3694<br />
L------------------------------------- ·----------------------~
C['Lomp en<br />
q)an Sclterpett%eel<br />
Makelaars in onroerende goederen<br />
be!!digd taxateurs<br />
erkend assurantie agenten<br />
KENNEDYLAAN 30 a<br />
MAARSSEN<br />
Telefoon: 03465- 2405<br />
JACHTHAVEN "CHARLOIS"<br />
jac. Ph. den Ouden en Zonen<br />
scheepsbouw en aanneme r<br />
Breukeleveen (post <strong>Tienhoven</strong>) - Giro 182133 t.n . v . Jachthaven "Charlois"<br />
Tel.: (02158) 36 75 en (02158) 14 82<br />
A. Verkuil<br />
Looydijk 57- MAARSSEVEEN- Tei.:(03469)<br />
HET adres voor<br />
MANUFAKTUREN<br />
en<br />
WONINGTEXTIEL
Drogisterij Van<br />
't Veld- Degen<br />
Voor KLOMPEN, LAARZEN<br />
en<br />
STALINRICHTINGEN<br />
Voor Uw<br />
Drogisteri j -artikel en<br />
Keukenkruiden<br />
Parfumeri elen<br />
Verf en behang<br />
Foto artikelen<br />
ontwikkelen kleuren<br />
zwart-wit films<br />
Looydijk 47 a<br />
MAARSSEVEEN<br />
tel.: 03469-489<br />
H. LAMME<br />
Dwarsdijk 6a<br />
tel.: 03469- 513<br />
Ook voor Uw land- en tuinbouwgereedschappen<br />
Ziekenvervoer en<br />
Taxibedriff<br />
C. de Bree & Zn<br />
Landbouwloonbedrijf<br />
J. J. SCHOUTEN<br />
Uw adres voor:<br />
aile voorkomende landbouwwerkzaamheden<br />
- kraanwerk<br />
Wij verzorgen gaarne Uw I - kantsnijden + mach.sloten<br />
- gras maaien<br />
' trouw-auto's - gier en mest verspreiden<br />
- toiletputten legen<br />
- enz. enz . enz. enz.<br />
Oudedijk 56,<br />
MAARSSEN<br />
o.a.<br />
LAAN VAN NIFTARLAKE 75<br />
TIENHOVEN ( U)<br />
Tel.: 03469-423 Tel.: 03469-252
,.SAMEN BEGINNEN"<br />
"Niet ons, o HERE, niet ons<br />
maar uwen Naam geef eer,<br />
om uw goedertierenheid, om<br />
uw trouw."<br />
Psalm 115 : 1.<br />
Bovenstaande jubel zingt op uit ons hart in deze<br />
weken van voorbereiding tot de herdenking van<br />
350 jaar <strong>kerk</strong>hervorming in <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Zijn wij er, als wij bij deze herdenking in een<br />
pear samenkomsten deze jubelroep horen Iaten<br />
om die daarnO weer snel te Iaten verstommen?<br />
Om te voorkomen dat dit zou gebeuren, hebben<br />
de raden der beide protestantse <strong>kerk</strong>en in overleg<br />
en samenwerking met de Historische Kring<br />
Maarssen besloten een boekje te Iaten samenstellen,<br />
waarin de geschiedenis van die 350<br />
jaar reformatorische <strong>kerk</strong> beschreven is. Is het<br />
eigenlijk niet een gruwelijke dwaasheid om dit<br />
te doen? In onze zakelijke tijd, die zich instel<br />
t op vandaag en morgen, schrijven over het<br />
verleden en dan nog wei over het verleden van<br />
de <strong>kerk</strong>, getuigt dat niet van "niet bij de ti jd<br />
zijn"?<br />
In wat hier volgt, gaat het allemaal over wat<br />
voorbij is, en daarom - zo oordeelt men misschien<br />
-: dat alles had achterwege kunnen<br />
blijven, de tijd eraan besteed had beter gebruikt<br />
kunnen worden en het geld, dater ingestoken<br />
werd, had nuttiger bestemming mogen<br />
hebben.<br />
Terwijl de <strong>kerk</strong>en, die het initiatief namen, en<br />
allen die hieraan meewerkten, weten : zo ken<br />
en zal geoordeeld worden, zo hebben zi j dit<br />
alles toch gedaan met blijdschap en uit de vaste<br />
overtuiging, dat het niet onredelijk en zinloos<br />
is. Want waarom gaat het?<br />
U zult zeggen: Spreken of schrijven over het<br />
verleden, ook over het verleden van de <strong>kerk</strong> ,<br />
is spreken of schrijven over mensen en menselijke<br />
handelingen. Over mensen in hun vermeende<br />
grootheid, maar net zo goed over mensen<br />
met hun daadwerkelijke fouten. Ook bij<br />
<strong>kerk</strong>mensen vind je zoveel "op zichzelf gericht<br />
zijn" . lnderdaad, Iaten wij het niet willen<br />
ontkennen.<br />
Maar spreken of schrijven over de <strong>kerk</strong> is maar<br />
niet aileen een bezig zijn met mensen, <strong>kerk</strong>e-<br />
1 ijke V€rhoudingen en mens ell ijke handel ingen .<br />
Zeker, die mogen wij niet vergeten noch voorbijzien.<br />
Maar als wij die aileen zien en ons daarop<br />
aileen richten, dan zijn wij schandelijk fout,<br />
dan zijn wij dieven, want dan doen wij alsof<br />
wij het veri eden beheersten en alsof dientengevolge<br />
ons de eer toekomt.<br />
Als wij terugkijken op de voortgang van de<br />
<strong>kerk</strong> in de loop van drie en een halve eeuw<br />
reformatie, dan staan wij telkens voor onopgeloste<br />
en onoplosbare raadsels.<br />
Hoogten en diepten, rust en strijd wisselen elkaar<br />
af. Na een peri ode van opbouw, bots je<br />
weer ineens op de verschrikking van verdeeldheid<br />
en uit elkaar gaan.<br />
Maar ondanks al dat negatieve en teleurstellende<br />
blijft de <strong>kerk</strong> en gaat de verkondiging<br />
van het Evangelie voort.<br />
Is dat te dan ken aan het werk van mensen, van<br />
<strong>kerk</strong>mensen, van kerlijke !eiders en vergaderingen?<br />
Neen!<br />
Dat is aileen werk van God, Die Zijn <strong>kerk</strong>ondanks<br />
alles waarover wij ons schamen moeten<br />
- he eft vastgehouden.<br />
Ja meer, dat is de vrucht van Z i j n genade, dat<br />
Hij ons niet deed naar onze zonde en ontrouw.<br />
Het is uiting van Zijn goedertierenheid, dat<br />
Hij ons al die jaren <strong>kerk</strong> liet zijn.<br />
Laten wij daarom alles wat hierna geschreven<br />
is over 350 jaar reformatie in <strong>Tienhoven</strong> lezen,<br />
en berouw hebben over ons klein menselijk<br />
gedoe. En Iaten wij dankbaar zijn voor Gods<br />
wonderlijke en genadevolle Ieiding.<br />
En daaruit geleerd, Iaten wij in de tijden, die<br />
voor ons liggen, meer loskomen van onszelf en<br />
rijker Ieven tot eer van onze God . En gedreven<br />
door Zijn Geest ons met alles, wat Hij ons gaf<br />
en tot vandaag toe blijft geven, in en om<br />
Christus inzetten voor ware gemeenschap en<br />
eenheid. Dat is die gemeenschap en eenheid,<br />
die uitsluitend beheerst wordt door en vol is<br />
van de liefde Gods voor ons zondaren. Die<br />
liefde let niet op zichzelf, maar wordt gedragen<br />
door het offer ter wille van de anderen.<br />
Van hieruit "lette ieder niet slechts op zijn<br />
eigen belong, maar ieder lette ook op dat van<br />
anderen". ·<br />
Lees in uw 350 jarige <strong>kerk</strong>geschiedenis:<br />
9
11<br />
Ja, Hij is ons trouw gebleven! 11<br />
J ubel daarom:<br />
11<br />
Ni~t ons, o HERE, ni~t ons<br />
maar Owen Naam geef eer,<br />
om Ow goedertierenheid, om Ow trouw. 11<br />
l. Korevaar L. van der Linde<br />
Nederlands Hervormd predikant<br />
Gereformeerd predikant.<br />
De Hervormde Kerk<br />
te <strong>Tienhoven</strong> (U)<br />
4 1900.<br />
Voorwoord van de redactic<br />
350 jam Protestant <strong>Tienhoven</strong>, gedenken en herdenken, terugbl ikken en vaoruitzien.<br />
Dit zijn de aspecten, die de commissie tot samensteiling van deze jubileumuitgave<br />
voor ogen stonden.<br />
Geen compacte geschiedenis van dorp en <strong>kerk</strong>, maar een serie losse opstellen, waarin<br />
toch zoveel mogelijk aile belangrijke punten aangeroerd zouden worden. Belangrijk<br />
hierin is scheiding en hereniging. Het uit elkaar goon en het elkaar weer vinden.<br />
Want door het elkaar weer vinden is ook dit boekje ontstaan. De redactie heeft gemeend<br />
aile artikelen zo te moeten Iaten zo als deze hoar aangeboden werden.<br />
Sommige artikelen zijn dan ook zeer persoonlijk getint, soms wat emotioneel, omdat<br />
de schrijver zeer nauw met het onderwerp betrokken was. Zij hoopt dan aok, dot U<br />
bij het lezen daaraan zult wiilen denken. De redactie prijst zich gelukkig zo'n groot<br />
aantal mensen te hebben kunnen vinden, die hun medewerking hieraan hebben willen<br />
verlenen .<br />
Daar ook de toekomst belangrijk is, heeft zij gemeend ook de jeugd bij dit gebeuren<br />
door middel van een teken- en opstel-wedstrijd te moeten betrekken. De resultaten<br />
hiervan zijn eveneens opgenomen.<br />
De redactie zegt ieder dank, die aan de tot stand koming van deze uitgave haar/zijn<br />
medewerking he eft wi lien verlenen. Mocht U nog meer exemplaren will en hebben dan<br />
dit, wat U gratis aangeboden wordt, dan zijn deze tegen kostprijs verkrijgbaar bij de<br />
be ide Kerkeraden.<br />
Namens de redactie,<br />
R. Pos.<br />
10
DE KERK TE TIENHOVEN<br />
Als in 1243 Herman van Maarssen een stuk<br />
grond, groot "tien hoeven" lOx 100 meter,<br />
aan het Kapittel van Sint Pieter in Utrecht<br />
verkoopt, zijn de ontginningen van de Stichtse<br />
Venen ten oosten van de Vecht in voile<br />
gang. Men is de wildernis ingedrongen en een<br />
gedeelte is reeds in cultuur gebracht. Missch<br />
ien is men zelfs al tot aan de eerste ontginningsdijk<br />
gekomen . Zeer waarschijnlijk<br />
is de Herenweg een rest van deze eerste dijk .<br />
De Oudedijk is een restant van de tweede<br />
ontginningsdijk . Men gaat aan de ontginningsdijken<br />
wonen en men <strong>kerk</strong>t tijdens die eerste ontginningstijd<br />
in de <strong>kerk</strong> te Maarssen.<br />
In 1361 verpacht Sint Pieter een stuk land in<br />
de "tien hoeven" aan de <strong>kerk</strong> te Maarssen voor<br />
het stichten van een kapel. Dit stuk land lag<br />
aan Mn van de oude dijken. Of er ooit een<br />
kapel aan een oude dijk gestaan heeft, is niet<br />
bekend. Als de ontginning van <strong>Tienhoven</strong>, in<br />
het midden van de 15de eeuw, is gevorderd<br />
tot aan de derde dijk, de tegenwoordige Laan<br />
van Niftarlake, bouwt men daar huizen en<br />
ook een kapel. Nog blijft <strong>Tienhoven</strong> onder<br />
het kerspel Maarssen behoren .<br />
Aileen <strong>Tienhoven</strong>aren <strong>kerk</strong>en in deze kapel,<br />
daar de bewoners van Maarsseveen in Maarssen<br />
en die van Breukeleveen in Breukelen ter <strong>kerk</strong>e<br />
gaan. Misschien is dit te verklaren uit het feit,<br />
dat Maarsseveen eerst omstreeks 1520, 70 jaar<br />
na Ti enhoven, ontstaat aan de derde ontginningsdijk,<br />
de tegenwoordige Looidijk, en Breukeleveen<br />
in hoofdzaak is ontstaan aan de tweede<br />
ontginningsdijk.<br />
Naar <strong>Tienhoven</strong> komt een gees tel ijke van de<br />
<strong>kerk</strong> te Maarssen. Of dit regelmatig gebeurt,<br />
meen ik te moeten betwijfelen. In 1521 richt<br />
de <strong>kerk</strong> te Ti enhoven name I i j k een verzoek<br />
aan de bisschop om een eigen geestelijke te<br />
mogen hebben en een zelfstandige parochie te<br />
mogen worden. De afstand tot de <strong>kerk</strong> te<br />
Maarssen was zeer groot, hetgeen vooral in de<br />
winter een bezwaar was, daar de wegen dan<br />
onbegaanbaar waren. Men klaagt tenminste,<br />
dat velen sterven zonder de laatste heilige<br />
sacramenten te hebben ontvangen, omdat geen<br />
gees tel ijke van Maarssen naar <strong>Tienhoven</strong> komt.<br />
Maarssen, dat hierin ook zijn woordje te zeggen<br />
had, toonde zich niet enlhousiast en alles<br />
bleef bij het oude, tot zich hier omstreeks 1600<br />
de reformatie voltrok.<br />
In 1621 verkoopt het kapittel van Sint Pieter<br />
de ambachtsheerlijkheid <strong>Tienhoven</strong> aan Adriaan<br />
Ploos van Amstel.<br />
Toont een prent uit 1611 ons een <strong>kerk</strong>, die een<br />
zeer verwaarloosde indruk maakt, een prent<br />
uit 1727 laat ons een gerestaureerde <strong>kerk</strong> zien,<br />
die in zijn voorgevel een steen draagt met een<br />
wapen en het jaartal 1622. In dit misschien het<br />
jaar, waarin een grote restauratie heeft plaatsgevonden?<br />
Het zou mogelijk zijn, omdat in<br />
1624 de eerste predikant naar <strong>Tienhoven</strong> komt.<br />
<strong>Tienhoven</strong> is dan een zelfstandige gemeente en<br />
behoort <strong>kerk</strong>el i j k n i et meer onder Maarssen.<br />
Maarsseveen en Breukeleveen gaan eerst later<br />
tot de <strong>kerk</strong>el ijke gemeente <strong>Tienhoven</strong> behoren.<br />
Onze eerste predikant heet Johannes van Westerburg<br />
. Deze blijft hier maar Mn jaar en ruilt<br />
dan van standplaats met de predikant van Abcoude-<br />
Baambrugge, Johannes Pistorius.<br />
Dit is te lezen op een bord in de <strong>kerk</strong>, waarop<br />
ll
De Hervormde Kerk<br />
omstreeks 1727<br />
E~n van de drie<br />
kronen in de Hervormde<br />
Kerk<br />
Omstreeks 1750 zag<br />
men de Hervormde z6!<br />
12
de lijst van predikanten, die in onze gemeente<br />
hebben gestaan sinds de hervorming . Helaas is<br />
deze lijst maar tot 1935 bijgewerkt.<br />
Van de meeste van deze predikanten is de naam<br />
op het bord de enige tastbare herinnering, die<br />
van hen in de <strong>kerk</strong> bewaard gebleven is. Een<br />
enkele uitzondering is er echter wei.<br />
Zo zijn de avondmaalsbekers een herinnering<br />
aan de zesde predikant, ds.Walraven. In 1703<br />
schenken deze predikant en zijn zuster aan de<br />
<strong>kerk</strong> in <strong>Tienhoven</strong> de twee zilveren bekers,<br />
die nog steeds in gebruik zijn bij het avondmaal.<br />
Ze zijn dus ruim 270 jaar oud. Op deze<br />
bekers is het volgende gegraveerd:<br />
Donasi Van Domeni Petrus Walraven en<br />
Antonia Walraven<br />
Voor de Kerck tot Tienhooven. Den 15 December<br />
1703.<br />
Als in 1716 ds.Schuylenburg predikant in <strong>Tienhoven</strong><br />
wordt, krijgen we een predikant, die<br />
grote bekendheid zal gaan genieten. Hij is<br />
een vroom man en een zeer begaafd spreker,<br />
zodat men van heinde en verre bij hem ter<br />
<strong>kerk</strong>e komt. De <strong>kerk</strong> wordt zelfs te klein en<br />
tot tweemaal toe moet ze vergroot worden.<br />
De prent uit 1727 vertoont een uitbouw aan de<br />
lin<strong>kerk</strong>ant van de <strong>kerk</strong>. Deze uitbouw is er bij<br />
de eerste verbouwing in 1724 gekomen. De<br />
tweede verbouwing vindt pleats in 1732.<br />
Ds.Schuylenburg krijgt in de tijd, die hij in<br />
<strong>Tienhoven</strong> stoat, verschill en de beroepen, maar<br />
hij verkiest in <strong>Tienhoven</strong> te blijven. Hij stoat<br />
hier tot 1765, bijna 50 jaar, blijft hier ook na<br />
zijn emeritaat wonen en sterft in 1770, 89 jaar<br />
oud, en wordt in de <strong>kerk</strong> be graven.<br />
Uit de tijd van ds . Schuylenburg bezitten we<br />
nog de lessenaar aan de preekstoel. Deze draagt<br />
de dagtekening 17 17/6 58. Op de staander van<br />
de lessenaar stoat een merkwaardig opschrift,<br />
waarvoor nog geen verklari ng gevonden is.<br />
Het luidt: E:V:A KABOA ANNO 1758. Wie<br />
weet hiervoor een verklaring?<br />
De kandelaars aan de preekstoel worden gedragen<br />
door een slang .<br />
Op de 9de september 1812 treft een grote ramp<br />
ons dorp. Er woedt een grote brand, die vermoedelijk<br />
is ontstaan door hooibroei. Door deze<br />
brand worden negen won i ngen, de school, de<br />
pastorie en de <strong>kerk</strong> verwoest.<br />
Aan de brand herinnert nog een bord in de <strong>kerk</strong>,<br />
waarop het volgende te lezen stoat:<br />
Ter gedachtenis<br />
van den schrikkel ijken brand op den 9den<br />
September 1812<br />
Wanneer een felle brand, verspreid door<br />
horde winden,<br />
Ons Godshuis, pastory en schoolhuis ging<br />
vers I i nden,<br />
Toen was de nood hier hoog, wen in dat<br />
ak'lig uur,<br />
Nog negen woningen verteerden door het<br />
vuur.<br />
Geen hoop scheen op herstel, ontbloot van<br />
oude lu ister,<br />
En eerdren welvaart weg, was ons vooruitzicht<br />
duister.<br />
Dan, dank zij 't AI bestuur, deez' ramp hoe<br />
groot beschouwd<br />
Is echter weer hersteld, ons Godshuis is herbouwd.<br />
Ons schoolhuis is vernieuwd, de leeraar heeft<br />
een woning<br />
Dank zij den menschenvriend, voor zijne<br />
hu I pbeton i ng.<br />
Naschrift<br />
Tot regeling en bestuur in onz' omstandigheden<br />
Verplichten zich met lust de onderstaande<br />
I eden,<br />
Terwijl de timmering van deez' herbouwde<br />
<strong>kerk</strong>,<br />
Zoo fraai tezqam gevoegd is Slagt zijn vlijtig<br />
werk.<br />
Huydecooper<br />
burgemeester<br />
C. Boezel<br />
C. Otten<br />
C . van de Vuurst<br />
<strong>kerk</strong>meesters<br />
J. van der Helm<br />
A. Manten<br />
J. van der Vuurst<br />
B. van der Wi It<br />
P. van Doorn<br />
K. van der Wilt<br />
J. van der Wilt<br />
I eden der Gecommitteerden uit de Kerkeraad<br />
en Gemeenten.<br />
In 1813 wordt de <strong>kerk</strong> weer herbouwd. Voor de<br />
laatste grote restauratie, die tussen 1948 en 1962<br />
is uitgevoerd, was nog duidelijk aan de <strong>kerk</strong> te<br />
zien, welke gedeelten van de muren na de brand<br />
waren blijven staan. Men heeft na de brand de<br />
<strong>kerk</strong> niet verder gesloopt, maar is aan de nog<br />
bestaande muren gaan aanbouwen. Van de zuidelijke<br />
muur bleef ongeveer tweederde staan,<br />
vanaf de voorgevel tot even voorbij de preekstoel.<br />
De voorgevel (westelijke muur) stond na<br />
de brand nog in z'n geheel. Van de noordelijke<br />
muur stond nog het gedeelte vanaf de voorgevel<br />
tot voorbij het tweede raam. Aan de noordelijke<br />
muur heeft men bij de herbouw een minder dikke<br />
muur aangebouwd. Dat is in de <strong>kerk</strong> nu nog<br />
duidelijk te zien.<br />
In de voorgevel van de <strong>kerk</strong> is een steen ingemetseld,<br />
die vertel t, dat vrouwe M. E. van<br />
13
Steun onder de lessenaar. Rechts<br />
op de steun stoat E:V:A Kaboa.<br />
De klok van 1615, die bij de brand<br />
van 1812 naar beneden is gevallen<br />
en gebtlrsten.<br />
'Preekstoel in de Hervormde Kerk. Lessenaar met daarop<br />
de Statenbijbel en links en rechts kandelaars.<br />
14
Collen geb. van Lennip op 26 augustus 1813<br />
de eerste steen heeft gelegd voor het herbouwde<br />
Godshuis.<br />
Bij het weer in gebruik nemen van. de herbouwde<br />
<strong>kerk</strong>, op 13 maart 1814, leidt ds . Th.Sandtman<br />
de eerste dienst, waarbij hij een preek<br />
houdt over Haggai· 2 vers 10 - De Heerl i j khe id<br />
van dit laatste huis zal groter worden dan van<br />
het eerste, zegt de Heer der heirscharen, en<br />
in deze pleats zal lk vrede geven, spreekt de<br />
Heer der heirscharen.<br />
De indeling van de <strong>kerk</strong> doet denken aan een<br />
hagepreek, daar oorspronkelijk de mannen<br />
rondom in de banken en de vrouwen in het midden<br />
op de stoelen zaten. Ook krijgt onze <strong>kerk</strong><br />
een bank voor de heer van Gunterstein, onze<br />
ambachtsheer, getooid met het wapen van de<br />
familie Van Collen. Als jonkvrouwe J.M.E.<br />
van Collen in 1844 huwt met Daniel Willink,<br />
wordt de familienaam Will ink van Collen en<br />
het wap~n boven de bank daaraan aangepast.<br />
Voor de brand hingen er in de <strong>kerk</strong> vijf kronen .<br />
Nu nog drie, deze zijn in 1818 geschonken<br />
door jhr . mr . J. Huydecoper van Maarsseveen .<br />
De wapenbordjes bovenaan de kronen herinneren<br />
hi eraan .<br />
De klok die vroeger in de toren he eft gehangen<br />
, en waarop te l"ezen staat: SI-DEUS-PRO<br />
NOBIS-QUIS-CONTRA-NOS-ANN0-1615<br />
( lndien God voor ons is, wie is dan tegen ons}<br />
is tijdens de brand uit de toren gevallen en<br />
gebarsten . De klank is er dan uit, maar toch<br />
heeft hij nog tot 1889 dienst moeten doen. In<br />
dat jaar komt er met medewerking van de toenmalige<br />
ambachtsheer, jhr.H.D.Willink van<br />
Collen, een nieuwe luiklok. De oude klok<br />
hangt, als herinnering aan de ramp, die ons<br />
dorp trof, in het gebouw achter de <strong>kerk</strong>. De<br />
nieuwe klok, gegoten in Aarle-Rixtel, heeft<br />
jammer genoeg geen opschrift en draagt ook<br />
geen j aorta I .<br />
De pastorie wordt eerst in 1830 herbouwd.<br />
Jonkvrouwe M.J.H.F.van Collen legt hiervoor<br />
de eerste steen. De gevelsteen die hieraan<br />
herinnert, is bewaard gebleven. Bij de<br />
sloop van de pastorie in 1967 is hij voorzichtig<br />
uit de muur genomen en wordt nog bij de<br />
" <strong>kerk</strong> bewaard.<br />
Ds. D. Brinkman is de predikant, die als eerste<br />
in de pastorie gaat wonen . Hij zal de gemeente<br />
<strong>Tienhoven</strong> tot 1880, bijna 50 jaar,<br />
dienen. Hij woont hier samen met zijn zuster<br />
Elisabeth. Na hoar overlijden in 1876 ontvangt<br />
de <strong>kerk</strong> uit hoar nalatenschap een zilveren<br />
avondmaalskan. De. kan draagt de inscriptie:<br />
Geschenk aan de Hervormde Gemeente<br />
van <strong>Tienhoven</strong> Oud Maarsseveen en Breuke-<br />
1 erveen . C'p de voet van de kan is vermeld:<br />
Van Elisabeth Brinkman 5 september 1876 door<br />
haren broeder D. Brinkman predikant.<br />
In 1851 vindt, 37 jaar na de herbouw, een<br />
restauratie plaats, die ook gememoreerd wordt<br />
op het bord dat herinnert a an de brand, en wei<br />
op het onderste gedeelte:<br />
De tijd nooit stil, ~luipt heen om 't Bedehuis<br />
te slopen.<br />
De Godsdienstzin waakt voort, sluit vrome<br />
harten open .<br />
Steunt ijvrig nu 't gebouw met milde en vaste<br />
hand,<br />
Hersteld Met aCht De sCha, brengt aLLes<br />
weer In stand.<br />
Kerkvoogden<br />
Notabelen<br />
P. Man ten<br />
J . van de Vuurst<br />
Schoenmaker<br />
J. Schipper<br />
D.van der Wilt<br />
H. Schoenmaker<br />
P. Loenen<br />
In de laatste zin van het gedicht zit het jaartal<br />
van het restauratiejaar verborgen.<br />
Jhr. mr. J . Huydecoper van Maarsseveen en<br />
Vrouwe L. R. J. Huydecoper van Maarsseveen<br />
15
geb. Ram schenken in 1874, ter gelegenheid<br />
van hun 25-jarig huwelij k de <strong>kerk</strong> in <strong>Tienhoven</strong><br />
een zilveren vierkante broodschaal, nu<br />
nog in gebruik bij het heilig avondmaal.<br />
Bij het overlijden van ds . D. Brinkman in 1880<br />
blijkt, dot hij de <strong>kerk</strong> een legaat heeft nagelaten,<br />
bestemd voor een orgel .<br />
Op het orgel is een opschrift, dot vermeldt:<br />
Nagedachtenis aan D. Brinkman<br />
van 1830 - 1880 predikant alhier<br />
7 November 1880<br />
W . Grootendorst<br />
P. van Doorn .<br />
Van 1880-1884 stoat hier ds.S.Uifers, die bekendheid<br />
zal krijgen als de schrijver van het<br />
boek "Oostloorn ", dot op bedekte wi jze de<br />
toestanden en gewoonten beschrijft, die in<br />
Ti enhoven van zijn tijd bestonden.<br />
Daarna komt in 1886 ds.K.G.M .Westerbeek<br />
van Eerten, de predikant, die hier de gereformeerde<br />
<strong>kerk</strong> zal stichten. De <strong>kerk</strong> van <strong>Tienhoven</strong><br />
wordt dan verdeeld in twee groepen,<br />
waarvan de een de Hervormde gemeente blijft<br />
en de andere de Gereformeerde <strong>kerk</strong> goat<br />
he ten . De Hervormde gemeente bl ijft in het<br />
oude gebouw, terwijl de Gereformeerde <strong>kerk</strong><br />
in 1888 een nieuwe <strong>kerk</strong> bouwt.<br />
We moeten deze spl itsing betreuren, maar we<br />
mogen nooit vergeten, dot di t gebeurd is no<br />
veel geloofsstrijd, zowel van diegene, die<br />
meenden in de Hervormde <strong>kerk</strong> te moeten blijven,<br />
als van hen, die meenden met ds.Westerbeek<br />
van Eerten mee te moeten goon. Er zijn<br />
in die tijd dingen gebeurd, waarvan we nu<br />
spijt hebben en zeggen, dot had nooit mogen<br />
gebeuren.<br />
Gelukkig is de laatste jaren een verandering ten<br />
goede te bemerken en goon onze <strong>kerk</strong>en samen<br />
doen wat samen gedaan kan worden. We zullen<br />
in de toekomst steeds meer samen moeten goon<br />
doen, totdat we eens zullen zeggen, twee<br />
<strong>kerk</strong>en in ons dorp, dot kan niet meer, we<br />
goon weer samen een <strong>kerk</strong> ziin.<br />
Dan zullen we weer kunnen spreken over "De<br />
<strong>kerk</strong> te <strong>Tienhoven</strong>" .<br />
A. H. Hogenhout-Hofman.<br />
Van de Kerrek Begroave<br />
Hendrik Verhoef was dood. Nog 13 jaar had hij no het overlijden van zijn vrouw in het huisje<br />
gewoond, dot hij in 1811 voor f 7,- per half jaar van de diakonie gehuurd had . Regelmatig<br />
had hij ieder half jaar z'n 7 gulden betaald, totdat op 27 oktober 1815 Gerritje Pot, met<br />
wie hij ruim 24 jaar het Ieven gedeeld had, het tijdelijke met het eeuwige verwisseld had.<br />
Vijftien kinderen had zij hem in die tijd geschonken, de zestiende had ze niet gehaald.<br />
Hendrik was broodvisser, een beroep, wat in goede normale tijden lonend kon zijn, vooral<br />
nu de trekgaten, waarvan er steeds meer ontstonden door het wegbaggeren van de turf, zoveel<br />
vis bevatten. Maar de tijden waren nu eenmaal niet best.<br />
Toen Hendrik op 27. 2 . 1791 in de <strong>kerk</strong> van <strong>Tienhoven</strong> in het huwelijksbootje stapte, was er<br />
nog niets aan de hand. Hendrik verdiende een goed stuk brood en zag zelfs kans om zo nu<br />
en dan wat akkertjes met water te kopen . Hij beschikte zo dus over eigen viswater.<br />
Bijna ieder jaar had zijn vrouw hem een welgeschapen zoon of dochter geschonken, waarvan<br />
er maar enkelen niet levensvatbaar bleken en in het eerste levensjaar overleden.<br />
Maar toen was de omwentel ing in het land begonnen. Wei iswaar had men er in het veen aanvankelijk<br />
niet zo heel vee I van gemerkt. Maar toen Napoleon zelf het heft in handen nom,<br />
waren ook hier de moeilijkheden begonnen . Extra belastingen, lagere verdiensten gingen<br />
hand in hand, behoorden nu eenmaal bij elkaar . Het was geen schande armoede te moeten<br />
lijden.<br />
Toch had Hendrik niet kunnen zeggen, dot hij het slecht had gehad. Er was altijd voldoende<br />
brood op tafel geweest. De kinderen hadden normaal bi j Meester Boezel lezen, rekenen en<br />
schrijven geleerd. Een kunst, die hij zelf niet verstond . Zelf was hij genoodzaakt met een<br />
X te tekenen. No hun schooljaren waren de oudsten een voor een de deur uitgegaan, naar de<br />
boer, om te dienen. Ondanks dot de tijden slechter waren, had hij toch in maart 1815, samen<br />
met zijn zwager Cornel is Pot, nog een poor stukken land en water kunnen kopen in 't Zek en<br />
in Ti enhoven, toto a I voor f 400, - .<br />
Het zal dan ook niet geweest zi jn, omdat hij het niet betalen kon, maar veelmeer uit medelijden<br />
met hem , omdat hij no het overlijden van Gerritje met zo' n stel kinderen was blijven<br />
zitten, dot de diakonie geen huu r meer was komen ha len no die tijd .<br />
16
Want medelijden had men zeker. Hendriks jongste kind was nog geen 9 maanden, toen moeder<br />
stierf. Twee maanden later werd ook voor dit kind een kleine kist getimmerd. Bleven nog<br />
elf kinderen over, waar Hendrik nu aileen voor moest zorgen. Natuurlijk l!l!n van de oudste<br />
meisjes zal wei naar huis gekomen zijn om voor de broertjes en zusjes te zorgen. Maar wearom<br />
in de diakonie no het overlijden van Gerritje helemaal geen huishuur meer? Was Hendrik<br />
dan z6 arm? Hoe kon hij dan nog in 1823 de andere helft van zijn zwager voor f 85,- kopen<br />
en in 1828 nog eens een perc eel voor f 65,-?<br />
Het antwoord op deze vragen zal niet makkelijk te geven zijn. Zeker is dot direct no zijn<br />
overlijden op 1.8.1828 de diakenen voor de deur stonden om hun deel op te eisen. Dot deel<br />
bleek alles te zijn, wat tot de inboedel behoorde. Met moeite konden de kinderen enkele<br />
dingen, waaraan zij gehecht waren, of die ze goed gebruiken konden, tegen betaling terug<br />
ontvangen.<br />
Want, zo was nu eenmaal de ongeschreven wet. Iemond, die van de diakonie I eefde, moest<br />
al zijn bezittingen no zijn overlijden of staan, zodat de diakonie nog iets terug zou kunnen<br />
krijgen van dot, wat zij ten koste had gelegd. Waarschijnlijk was er bij zijn overlijden geen<br />
geld is huis en bezaten ook de kinderen de middelen niet om de begrafenis te bekostigen.<br />
Wisten ze niet van de onroerende goederen, die hun vader bezat aan water en akkertjes? Of<br />
hadden die toen geen enkele waarde?<br />
Die waarde werd pas ontdekt 30 jaar later. Toen kwam men namelijk met het plan om de polder<br />
droog te goon malen. Graaf de Bethune, een Belgisch edelman, wilde dit experiment voor<br />
zijn rekening nemen. Maar natuurl ijk moesten dan eerst aile akkers en water tussen Maarsseveensevaart<br />
en <strong>Tienhoven</strong>skanaal in l!l!n hand zijn.<br />
Ook de kinderen Verhoef kregen het verzoek hun bezittingen te verkopen. Bezittingen waar<br />
zij nauwelijks het bestaan van wisten en zeker niet, dot zij er de eigenaar van waren. Waren<br />
zij nog de bezitters? Papieren hadden ze niet. Die waren meegegaan naar de diakonie.<br />
Goede road was duur. De diakonie met wie ze gingen praterl", gaf hun geen gelijk. De advocaat,<br />
die ze gingen raadplegen, well<br />
Grote beroering in de familie. No dertig jaar nog een ongekend meevallertje, die de echt<br />
niet gefortuneerde kinderen wei konden gebruiken. Vele malen zal er familieberaad zijn geweest.<br />
Pro en contra stonden tegenover elkaar. Uiteindelijk besloten vijf van de tien erfgenamen<br />
de paging te wagen. Het was geen niemendalletje. Een stelletje arme veenarbeiders<br />
en vissers, die een geding aan gingen spannen tegen de <strong>kerk</strong>, die onder meer vertegenwoordigd<br />
werd door de rijke boer Jacob van de Vuurst Schoenmaker.<br />
Hoe deze rechtzaak afloopt, stoat allemaal te lezen in de stukken die zich nu nog in het<br />
<strong>kerk</strong>archief bevinden en waaraan dit artikel ontleend is. De uitslag willen we U echter niet<br />
onthouden.<br />
In alles krijgen de erfgenamen gelijk, behalve in hun eis, namelijk rekening en verantwoording<br />
over de afgelopen dertig jaar. Wei had dit tot gevolg, dot ze alsnog een verkoopakte<br />
tekenden, waarbij ze de eigendommen van wijlen hun vader voor f 600,- aan de diakonie<br />
verkopen. Beter loot dan nooit, zullen ze wellicht gezegd hebben.<br />
R. Pos.<br />
OVER DE GESCHIEDENIS VAN DE GEREFORMEERDE KERK TE<br />
TIENHOVEN (U)<br />
In het jaar 1974 bestaat de Gereformeerde Kerk<br />
van <strong>Tienhoven</strong> (U) 87 jaar, want in 1887 heeft<br />
een groat gedeel te van het Nederlandse Hervormde<br />
Kerkgenootschap zi.ch losgemaakt van<br />
het syr10dale juk en heeft een nieuwe <strong>kerk</strong>gemeenschap<br />
gevormd. Deze gemeenschap koos<br />
de naam 1 Dool erende gemeente 1 en vormde een<br />
deel van die grate landelijke beweging "De<br />
Doleantie", die door Dr.Abraham Kuyper was<br />
ontketend. Later kreeg ze de naam "Gereformeerde<br />
Kerk", d.w.z. opnieuw gevormde <strong>kerk</strong>.<br />
We schrijven "opnieuw" gevormde <strong>kerk</strong>; want<br />
de <strong>kerk</strong> was er wei, maar was in zekere zin<br />
vervallen, zelfs zo zeer, dot ze opnieuw gevormd<br />
moest worden. Om te we ten, woo rom<br />
dot allemaal nodig was, moeten we teruggaan<br />
17
naar het jaar 1816, toen koning Willem I met<br />
de allerbeste bedoelingen iets deed, wat hi j<br />
beter niet had kunnen doen . Hi j was de koning,<br />
die na de woelige tijd van Napoleon,<br />
aan de macht kwam en in zijn reorganisatiewoede<br />
ook de <strong>kerk</strong> meenam. Blijkbaar waren<br />
de <strong>kerk</strong>en zelf niet in stoat hun zaken naar<br />
behoren te regelen en daarom deed de overheid<br />
dot door middel van een "Aigemeen Reglement<br />
op het Bestuur van het Nederlandse<br />
Hervormde Kerkgenootschap", in 1816 aan de<br />
<strong>kerk</strong>en opgelegd, en daarmee de Dordtse<br />
Kerkenorde opzij zettend.<br />
Het zou tot 1887 duren voordat een groot gedeelte<br />
van de <strong>kerk</strong> te <strong>Tienhoven</strong> (U) zich aan<br />
dit Reglement zou ontworstelen en zich weer<br />
onder de oude Dordtse Kerkorde van 1618/ 19<br />
zou scharen. .<br />
De predikant, die zich voor deze reformering<br />
van de <strong>kerk</strong> zou inzetten, was Karel Gerhard<br />
Marie Westerbeek van Eerten, die op 28 februari<br />
1886 door zijn vader werd bevestigd<br />
met een preek over 1 Kron. 28 vers 20: "Toen<br />
zeide David tot zijn zoon Saloma: Wees sterk<br />
en moedig, en doe het; vrees niet en wees<br />
niet verschrikt, want de H-:re, mijn God, is met<br />
u. Hij zal u niet begeven en u niet verlaten,<br />
totdat al het werk voor de dienst van het huis des<br />
Heren gereed is. "<br />
Deze bevestigingstekst zou de jonge predikant<br />
in de dagen van 1887 extra nodig hebben,<br />
want de losmaking van het 'synodale juk ' heeft<br />
de gemoederen in de kleine besloten gemeenschap<br />
wei heel erg in beroering gebracht . Wie<br />
zich verdiept in de notulen, die vanaf 26 mei<br />
1887 gemaakt zijn van de <strong>kerk</strong>eraadsvergaderingen,<br />
kan lezen, doter zeer veel strijd gevoerd<br />
is. Men zou kunnen zeggen, dot 'het<br />
vlees' meerdere malen sterker leek dan 'de<br />
geest'. Bij lezing der notulen vraagt men zich<br />
af, of men wei al tijd begrepen he eft waar het<br />
om te doen was. Het was een sc hrijve n van<br />
26 mei 1887, afkomstig van de Algemene Synodale<br />
Commissie der Ned . Herv. Kerk, dot de<br />
deur dicht deed naar de Ned . Herv. Kerk e n de<br />
deur opende naar de later zo genoemde Gereformeerde<br />
Kerken.<br />
In genoemd schrijven werden namelijk zulke<br />
strenge tuchtmaatregel en geeist, dot de <strong>kerk</strong>eraad<br />
hiertegen 'neen' meende te moeten zeggen.<br />
Deze tuchtmaatregelen moesten genomen<br />
worden tegen hen, die zich in de Ned . Herv .<br />
Kerk, soms met een <strong>kerk</strong>eraad a an het hoofd,<br />
uitgaven voor gereformeerde (doolerende) gemeenten.<br />
Het is eigenlijk frappant, dot de Gereformeerde<br />
Kerk op <strong>Tienhoven</strong> (U) ontstaan is , omdat<br />
men geen tuchtmaatregel en wi Ide nemen . En<br />
Ds. Westerbee k van Eerten, de eerste<br />
Gereformeerde predikant in <strong>Tienhoven</strong>.<br />
laat nu de opdracht tot tuchtmaatregelen gegeven<br />
worden door een <strong>kerk</strong>, aan wie later verweten<br />
zou worden, dot ze verslapt, juist omdat<br />
ze van geen tuchtmaatregelen wil we ten.<br />
Wanneer het gedeelte van de Ned. Herv. Kerk,<br />
dot met de Doleantie meeging, en wanneer<br />
ook dot dee I, dot Nederlands Hervormd wilde<br />
blijven, goed voor ogen had gestaan om we lke<br />
zaken het ging, dan had me n missc hi e n op<br />
een christelijker wijze twee verschillende wegen<br />
kunnen gaan. Maar helaas, in plaats van<br />
gesprek rond de tafel kwam er soms een baksteen<br />
doorhetslaapkamerraam van de jonge<br />
predikant . Geen gesprek dus .<br />
Reeds op 8 juni 1887 werd door het Classicaal<br />
Bestuur van Amersfoort besloten: "Ds .Westerbeek<br />
van Eerten , ouderling Dirk Loenen en<br />
diaken Cornelis van der Wilt, ieder voor zich<br />
provisioneel te schorsen in de bediening welke<br />
hij be kleedt bij de Nederlandse Hervormde<br />
Gemeente te <strong>Tienhoven</strong>."<br />
Het gevolg van deze tuchtmaatregel was, dot<br />
het <strong>kerk</strong>gebouw en de pastorie aan predikant<br />
met <strong>kerk</strong>eraad ontnomen werd.<br />
Toen moest de jonge gemeente, van ongeveer<br />
400 person en, nieuwe ruimte zoe ken voor de<br />
zondagse erediensten en voor de predikant.<br />
Men wist echter snel te handelen en zaken te<br />
doeq . Va n G. van Ettekoven werd op 24 sep-<br />
18
Een oud en een nieuw beeld van de Gereformeerde Kerk<br />
van <strong>Tienhoven</strong> .<br />
tember 1887 een stuk land gekocht voor<br />
f 900,-- waar reeds op 25 november in het<br />
zelfde jaar een gebouwde nood<strong>kerk</strong> in gebruik<br />
kon worden genomen. En tot die datum hield<br />
men de zondagse erediensten in het achterhuis<br />
van de veehouder-ouderling Dirk Loenen.<br />
Het <strong>kerk</strong>gebouw kwam dus heel snel tot stand,<br />
maar hoewel het fundament wei goed was,<br />
was de bovenbouw dermate, dat in de loop<br />
der jaren verschillende keren moest worden<br />
herbouwd en gerestaureerd, totdat in de jaren<br />
1964/65 een totale nieuwbouw plaats vond op<br />
en naast de bestaande. De oude fundering<br />
bleef, maar ook een nieuwe fundering werd<br />
gelegd, waarop gebouwd werd. En zo kreeg<br />
de Gereformeerde Kerk na driekwart eeuw<br />
een bijtonder fraai <strong>kerk</strong>gebouw, waarin de<br />
gemeente nog steeds met graagte hoar erediensten<br />
houdt.<br />
En zo staan er op <strong>Tienhoven</strong> twee <strong>kerk</strong>gebouwen,<br />
waar de be ide gemeenten op zondag<br />
samenkomen. En omdat ook de huidige Nederlandse<br />
Hervormde Kerk reeds lang het syncdale<br />
juk van 1816 heeft afgeworpen en sinds<br />
1951 ook weer een <strong>kerk</strong>orde heeft, zit het<br />
verschil in <strong>kerk</strong>-zijn waarschijnlijk mMr in<br />
een klimaatverschil, dan in een wezenlijk<br />
verschil. Een deel der Nederlandse Hervormde<br />
Gemeente te <strong>Tienhoven</strong> was hoar tijd in<br />
1887 z6 ver vooruit, dat het samenwonen niet<br />
meer mogelijk bleek. Maar wat in 1887 was<br />
begonnen, kan nu na 87 jaar voor een groot<br />
gedeelte samen worden voortgezet, namelijk<br />
hervormen en reformeren door de vernieuwing<br />
van ons denken, zie Romeinen 12 : 2.<br />
Bovensmilde<br />
Ds. Tj . Doesburg.<br />
19
INGRIJPENDE VERANDERINGEN IN DE GESCHIEDENIS VAN DE<br />
GEREFORMEERDE KERK TE TIENHOVEN (1887-1974)<br />
Na de weergave van het begin der geschiedenis van de tegenwoordige Gereformeerde Kerk<br />
van <strong>Tienhoven</strong> door Ds. Doesburg en van het <strong>kerk</strong>ge bouw, mag ik me op andere ingrijpende<br />
zaken richten, die beter doen begrijpen, hoe het stoat nu met die <strong>kerk</strong>. Zonder de verhouding<br />
tot de Nederlandse Hervormde Gemeente daarbij te noemen, met wie ze in 1624 een<br />
gemeenschappelijk begin heeft, kan ik het niet tekenen . Die geschiedenis vraagt duidelijk<br />
om bezinning, wat die twee <strong>kerk</strong>gemeenschappen met elkaar aanmoeten, als ze Mm van geloof,<br />
door Mn Geest geregeerd zijn . Er is een zeer verdrietig stuk in de weg, die de Gereformeerde<br />
Kerk na 1887 in <strong>Tienhoven</strong> ging en in 1926 ontstaat er nbg een Gereformeerde<br />
Kerk, die zich Gereformeerde Kerk in Hersteld Verband noemt: dan ziin er drie "Kerken<br />
van de Reformatie" in dit dorp . Men moet daarbij maar niet simpelweg zeggen, maar die<br />
"<strong>kerk</strong> in hersteld verband" is toch na de oorlog 40/ 45 met de Hervormde Gemeente verenigd,<br />
en dus is het opgelost.<br />
Aanleiding tot de splitsing in 1926 was een besl issing van de Generale Synode 1926 teAssen,<br />
om bindend op te leggen, hoe er over enk.ele punten van de geschiedenis van paradijs<br />
en zondeval in Genesis 2 en 3 gepreekt en geleerd moest worden. Predikanten, ouderlingen<br />
en diakenen, die zich hieraan niet konden binden, konden niet gehandhaafd worden . In<br />
<strong>Tienhoven</strong> kwam een breuk, die- naast de Gereformeerde Kerk, die zich wei aan de uitspraak<br />
van de Synode hield - een <strong>kerk</strong> deed zien, die met anderen van dtJt verband bevrijd,<br />
een "hersteld verband" was aangegaan .<br />
Latere conflicten naar aanle id ing van bindende uitspraken van synoden der Gereformeerde<br />
Kerken over wat beleden moe t worden, hebben in <strong>Tienhoven</strong> nauwe lij ks invloed gehad.<br />
O ok de herroeping van de punten van 1926 herstelde niet veel .<br />
De pijn van deze pl aatselijke breuk en de afloop ervan moet vanzelf sprekend mee overwogen<br />
worden bi j de vraag waarom het zo stroef gaat om tot een gesprek te komen over ons beli<br />
jden en ons geloof. Zoals de Hervormde Kerk iets moest "leren" om "belijdende <strong>kerk</strong>" te<br />
zijn, zo had de Gereformeerde Kerk te leren hoe "het belijden in eenheid" het bij geschillen<br />
wint va n dreigende breuken.<br />
Beha lve de versmalling in aantal ten gevolge vr '1 de breuk in 1926, kent de Gereformeerde<br />
Kerk te Ti enhoven ook een inkrimping van het edental tengevolge van het wegtrekken uit<br />
20
de dorpen. Dit was, nadat zo het totaal van het ledental tot beneden de 300 was gezakt,<br />
aanleiding tot koerswijziging bij het beroepen van een predikant, wanneer er een vacature<br />
kwam. Plaatselijk is in 1971 tot nu toe als oplossing gevonden: trek een emeritus-predikant<br />
aan, die in tijdelijke dienst een kleine gemeente mag verzorgen.<br />
Deze oplossing was in 1971 de enig mogelijke in <strong>Tienhoven</strong>, want samen doen met een andere<br />
<strong>kerk</strong>, of gedeeltelijk de predikant afstaan aan een andere took, viel niet te bereiken.<br />
Nu is de versmalling van de getals-basis niet zo erg. Wei erg zou zijn, wanneer de Gereformeerde<br />
en de Hervormde Kerk in <strong>Tienhoven</strong> in de toekomst de Enige Naam niet samen<br />
zouden kunnen dienen in de wereld. De toekomst-vraag is niet: ''Wat zal er van groeien,<br />
maar, wat wil de Heer?" Hij spreekt van vasthouden aan Zijn Naam en van elkaar aanvaarden,<br />
vooral als Mn Geest en (l(ln Geloof dot belijden.<br />
Ds. N. van Haeri ngen.<br />
Lijst der LidiDaten van <strong>Tienhoven</strong><br />
Noami ijst der huyssittende inwonende onder <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Hendrik Stekelenburg, en zijn huysvrouw, de kinderen dienstbaar.<br />
Hendrik Rosendaal, en zijn huysvrouw (de vrouw litmaat} en klijne kinderen.<br />
Jan Verwoert, weduwnaar met dienstboden.<br />
Arie Branse, weduwnaar een kind bekwaam om tot belijdenis te Ieven.<br />
Lammert Verwoert en zijn huysvrouw met veel kinderen.<br />
Hendrik Verhoef en huysvrouw de kinderen afwezig.<br />
Gerrit Pot en huysvrouw, met kinderen bekwaam om bel ijdenis te leren.<br />
Cornel is van Eyk, weduwnaar.<br />
Joost van Es en huysvrouw.<br />
Jan J.Siagt en huysvrouw de vrouw ledemaat.<br />
Wi II em Post en huysvrouw.<br />
Aert D. Timmer en huysvrouw en kl ijn kinderen.<br />
Hendrik Schipper en huysvrouw, de vrouw I edemaat. Een zoon bekwaam om delijdenis<br />
te leren.<br />
Hendrik Oldemans en huysvrouw, een dogter bekwaam om belijdenis te leren.<br />
de Heer van Thiel en huysvrouw en dienstmeydt, bijde ledemaat.<br />
Jan L.Schipper en huysvrouw, doer bij inwonende Neeltje Pijl, bijde ledemaat.<br />
de weduwe van Gulpen met bejaarde kinderen, dog vertrekt met aenstaende Mey.<br />
Cornel is Otten en huysvrouw zonder kinderen.<br />
Arie de Bree en huysvrouw en kinderen daeronder bekwaam om te leren.<br />
Govert Ver<strong>kerk</strong> en huysvroew en kint. de man I itmaet.<br />
Joost van de Wi It en huysvrouw, de kinderen dienstbaer, de vrouw I itmaat.<br />
Pieter H. Smit weduwnaar en kinderen bekwaam om te leren. Een dienstmeydt.<br />
Berent de Winter en huysvrouw zonder kinderen. de man I itmaet.<br />
Barent Wiggers en huysvrouw, met aankomende kinderen, bijde I itmaet. tot inwonen<br />
Areijaantje Slagt wed. I itmaet.<br />
Jan Manten en huysvrouw en kinderen bekwaam tot belijdenis te leren bijde litmaet.<br />
Evert Oldemars en huysvrouw en kl ijne kinderen.<br />
Jan Bakker en huysvrouw, bijde I itmaet. bejaarde kinderen. Dienstbode tot inwoner<br />
F emmett j e T usve It. I i tmaet.<br />
'<br />
de Heer Pieter van Hijningen litmaet. Een huyshoudster dog Luthers.<br />
Engeltje Voorthuysen. Wed. litmaet zonder kinderen.<br />
Cornelis J.Siagt en huysvrouw en klijn kinderen.<br />
Cornel is van Gasderen en huysvrouw en oude moeder, bejaarde kinderen dienstbaer.<br />
Willemijntje Janse Wed. Een bejaarde zoon bij haer inwonende.<br />
Adriaen Manten, Wilemijntje Manten dogter, bijde ledemaet.<br />
Hendrik Smit en Huysvrouw en klijn kinderen, de vrouw litmaet.<br />
Cornelis Ver<strong>kerk</strong> Junior en huysvrouw geen kinderen, de man litmaet.<br />
Jacobus van de Wilt en huysvroew en klijn kinderen.<br />
21
J. W. Kroon en huysvrouw met verschijdene kinderen bekwaam te leren 1 de vrouw<br />
litmaet.<br />
Jan Ver<strong>kerk</strong> en huysvrouw 1 bijde litmaet 1 de man overleden geen kinderen.<br />
Jan Brij en huysvrouw een kint gehuwt bijde litmaet.<br />
Jan Pijl en huysvrouw 1 klijn kinderen.<br />
Cornelis van de Wilt en huysvrouw en klijn kinderen.<br />
Antoni Voorneveld en huysvrouw geen kinderen.<br />
Cornelis Ligtenberg en huysvrouw en klijne kinderen.<br />
Jan Willem Slagt en huysvrouw de man litmaet met 3 kinderen bekwaem om te leren<br />
tot belijden.<br />
Cornelis Boezel en kinderen en dienstmeydt1 litmaet.<br />
Willem van den Wijngaert met kinderen de oudste afwezig weduwnaer. Een dienstmeyt<br />
doch Rooms 1<br />
tot inwoner Hendrik van Dijk.<br />
Geertje van Amerongen Wed . zonder kinderen. Klees L.Schipper bij deselve Wed.<br />
i nwonende. Li tmaet.<br />
Jan Smit en huysvrouw . Een zoon bekwaam om zijn belijdenis te leren. de vrouw<br />
I itmaet .<br />
de weduwe Steen. zonder kinderen.<br />
Arie van Oostveen en huysvrouw.<br />
Cors van de Wilt en huysvrouw en kinderen bekwaem tot leren der belijdenis. bijde<br />
litmaet.<br />
Dirk van Garderen en Abram Blom bijden onder inwonende 1<br />
bijde ongehuwt .<br />
Roeteris van Oostveen ongehuwt I i tmaet.<br />
Aeltje Veenman 1 Hermijntje Rijken 1 Hanna Hagesteijn bij de andere inwonende.<br />
de laatste litmaet.<br />
Willem de Piiper. en huysvrouw met schoolkinderen 1 Maria Veld als inwoner.<br />
Gerrit van Oostrom ongehuwt ongeveer wei 80 j oudt 1<br />
wonende bij Breukele veen<br />
aan de Vaart met een dienstmeydt. I itmaet.<br />
Jan van Walderveen I itmaet en huysvrouw geen litmaet 1<br />
een zoom bekwaam om<br />
belijdenis te leren.<br />
Berent Klijn jongeling aileen wonende.<br />
Klees van Doorn en huysvrouw bijde litmaet geen kinderen.<br />
Joost J's Timmer en huysvrouw bijde litmaet kinderen gehuwt. dese laetste wonen in<br />
Binnenweg in het velt aan de <strong>Tienhoven</strong>se vaert.<br />
Tot ;over een lijst van lidmaten en inwoners van <strong>Tienhoven</strong> 1<br />
welke<br />
zich bevindt in het <strong>Tienhoven</strong>s <strong>kerk</strong>archief. Echter de lijst is ongedateerd<br />
. Onze vraag aan U is: HOE OUD IS DEZE LUST?<br />
U zult ongetwijfeld verschillende bekende nomen op deze lijst aantreffen1<br />
misschien geven die U enige houvast.<br />
Tussen de goede oplossers willen we enkele prijsjes verloten!<br />
Voorgangers uit het verleden<br />
Van origine was de <strong>Tienhoven</strong>se bevolking<br />
uiteraard in zijn geheel Rooms-Katholiek 1<br />
maar vormde geen eigen parochie. Daarom<br />
dienen "de buren van <strong>Tienhoven</strong>" in 1521 een<br />
verzoek in bij "den kanunnik Jan van Tyel 1<br />
vicaris van bisschop Phi I ips van Bourgondi!:!"<br />
"om van der Kercken van Maerssen gesepareert<br />
te wesen".<br />
Zij waren "dess swinters doer vorst 1<br />
waternoet<br />
ende andere inconventienten van de Maarssense<br />
moeder geholeerd" 1 waardoor zij in geval<br />
van nood verstoken waren van "het sacramentum<br />
eucharistie ende den hyligen oly".<br />
Zo waren er al veel <strong>Tienhoven</strong>aren gestorven<br />
zonder deze sacramenten 1<br />
schrijven zij aan de<br />
vic. Jris . Vandaar dus hun verzoek om <strong>kerk</strong>e-<br />
22
lijke zelfstandigheid.<br />
Wat de bisschap hierover besloten heeft, is mij<br />
niet bekend . Maar in 1551 en 1552 wordt voor<br />
het eerst melding gemaakt van een zekere<br />
"Dominus Michal:! I de Bus coducis (=<br />
's-Hertogenbosch), capellanus in Maersseveen".<br />
Ook is er herhaaldelijk sprake van een kapel<br />
te Oud-Maarsseveen, en het lij kt niet helemaal<br />
uitgesloten, dot dit op de <strong>Tienhoven</strong>se<br />
kapel zou kunnen sloan. In dot geval zou deze<br />
Micha!:!l onze oudst bekende voorgangers zijn,<br />
die overigens aileen maar in de stukken vermeld<br />
wordt, omdat hij tot f 6,- boete wordt<br />
veroordeeld, wegens Ieven in concubinaat.<br />
Daarna stilte, totdat een zekere Arnoldu s<br />
Steen Ian t, afkomstig uit Hulst ten tonele<br />
verschijnt. Afwisselend wordt hij als pastoor<br />
of predikant betiteld, en bovendien was hij in<br />
ieder geval ook schoolmeester .<br />
In januari 1593 was hij in De Meern als predikant<br />
aangesteld, maar de vreugde was van<br />
korte duur . Teen hij door drie keer gepreekt<br />
had, wisten ze het wei, en moest hij op bevel<br />
van de onder-Maarschalk dot dorp verlaten.<br />
Het visitatieverslag uit 1593 bericht over hem,<br />
dot hij een "Duyvelbezweerder" was, die bovendien<br />
"vast bleef opt oude Roomsche geloof",<br />
en verder dot gebleken was dot hij geen enkele<br />
kennis van zaken had. Ook hield hij zich nog<br />
met "onttooveren" op.<br />
Toen de visitatoren wat later in dot zelfde jaar<br />
<strong>Tienhoven</strong> bezochten, vernamen zij door, dot<br />
dit heerschap ondertussen in dezelfde functie<br />
als te De Meern, was neergestreken . Zijn gezin<br />
bestond uit een vrouw en acht kinderen.<br />
Hij was niet voor de <strong>kerk</strong> getrouwd en was ook<br />
niet van plan dot alsnog te doen , lezen we .<br />
Wegens zijn slechte Ieven en gehaat door allen,<br />
is hij ook in <strong>Tienhoven</strong> in snel tempo het<br />
dorp u i tge j aagd, om vervol gens te vertrekken<br />
naar Embderl and.<br />
Tot 1619 werd er elke zondag door de schoolmeester<br />
in de <strong>kerk</strong>dienst een preek gelezen.<br />
Nadat in 1615 een nieuwe luidklok was aangeschaft,<br />
en er in 1621 een soort restauratie<br />
had plaats gevonden, werd de <strong>Tienhoven</strong>aren<br />
aangeraden (vermoedelijk door de classis) zelf<br />
een eigen predikant te goon be roe pen .<br />
Dot werd J o h a n n e s v a n W e s t e n b u r g h<br />
of Wester b or c h , geboren te Utrecht in<br />
1599. Hij was een geleerd man, bekend latijns<br />
dichter, die het later nog gebracht heeft tot<br />
hoogleraar in de welsprekendheid en de geschiedenis<br />
aan de i llustere school te Dordrecht.<br />
Hij bleef hier maar Mn jaar, omdat hij teen<br />
van standplaats moest verwisselen met de predikant<br />
van Abcoude , die aldaar een laaiende<br />
,.<br />
, ~ ·!F,·.'
Ds. D. Brinkman<br />
verwanten er bij. In de eerste pleats zijn halfbroer<br />
Franciscus, die hoogleraar in Utrecht<br />
was en tot de Coccianen hoorde. Verder dat<br />
hij de oom was van Petrus, ook professor in<br />
Utrecht, en van Franciscus, die in Amsterdam<br />
stond. Adolphus vertrok in november 1635<br />
naar Jutphaas.<br />
Wanneer we deze eerste drie predikanten nog<br />
eens bezien, dan volt het op, dat het beslist<br />
geen onbeduidende persoonlijkheden zijn geweest.<br />
Dat we verder niets meer van hen horen,<br />
vindt zi)n oorzaak in het opmerkelijke<br />
feit, dat ze aile drie in het beruchte jaar 1636<br />
aan de pest zijn overleden, respectievelijk in<br />
Dordrecht, Den Bosch en Jutphaas.<br />
De volgende predikant, de Utrechter J o hannes<br />
van Kesteren, deed zijn intrede op<br />
20 maart 1636. Hij stond hier tot 1665 en was<br />
in die tussentijd, vanaf :645, een tijdlang<br />
legerpredikant.<br />
In 1660 hoorde hij, samen met de ouderlingen<br />
Wi II em Pauwelsz . van Lichtenberg, Aart Jansz,<br />
Peter Meertens en de diakenen Gijsbert Aartsz,<br />
Hendrik Jansz. Bosch en Peter Jansz. Bosch, tot<br />
degenen die aan de <strong>kerk</strong> "een tafreel, versiert<br />
en beschreven met enige spreuken uit Gods<br />
Woord" hebben cadeau gedaan. Dit is bij de<br />
grote brand in 1812 ten onder gegaan. Hi j<br />
wordt een neef van Doppius genoemd.<br />
In begin 1666 vertrekt hij naar Abcoude, waar<br />
hij nog tot 1684 dienst deed en in 1687 overleed.<br />
Door zijn vertrek uit <strong>Tienhoven</strong> maakte hij daar<br />
pleats voor zij n schoonzoon Johannes van<br />
Benthem, die ook in Utrecht geboren was,<br />
en op 25 maart 1666 intrede deed. Hij maakte<br />
hier de moeilijke tijd van de Franse invasie<br />
van 1672 mee, waarbij men te lijden had van<br />
inundaties en <strong>Tienhoven</strong> een soort niemandsland<br />
was, waar beide partijen van tijd tot tijd hun<br />
operaties uitvoerden. Zo was op 9 oktober 1672<br />
behalve 's-Graveland en Loosdrecht ook Breukeleveen<br />
geplunderd. Midden in deze zeer gevaarlijke<br />
situatie goat Van Benthem zelf per<br />
roeiboot, samen met Dirck Arissen en Jan Gerretsen<br />
Verhoef, naar de Hinderdam om te proberen<br />
de klok van 1615 weer terug te krijgen,<br />
die de Hollanders hadden meegenomen bij<br />
een u i tva I , om hem n i et in F ranse hand en te<br />
Iaten vallen.<br />
In augustus 1700 ging Van Benthem met emeritaat<br />
en overleed in december van datzelfde<br />
jaar.<br />
Zijn opvolger, Petrus Walraven, een<br />
Rotterdammer van geboorte, werd hier in 1701<br />
bevestigd, en overleed al op 15 april 1704.<br />
Een blijvende herinn.ering aan zijn verblijf hier,<br />
zijn de beide zilveren Avondmaalsbekers, op<br />
15 december 1703 geschonken door "Petrus<br />
Walrave en Antonia Walrave" aan de <strong>kerk</strong> van<br />
<strong>Tienhoven</strong>, en tot op de huidige dag nog in<br />
gebruik.<br />
Theodorus van der Biet (geb.24-3-<br />
1678 te Amsterdam) werd in 19-10-1704 als<br />
zijn opvolger bevestigd. Hij vertrok in 1711<br />
naar Schagen, vandaar in 1719 naar Naarden,<br />
waar hij op 26 mei 1732 overleed.<br />
Simon Mo I e naa r (alhier bevestigd 28-3-<br />
1712) was op 15 oktober 1682 te Amsterdam geboren<br />
als zoon van Gerrit Semonse Molenaar en<br />
Femmetje Bosch. In 1712 trouwde hij met Margarethe<br />
van Zuylen, die hem acht kinderen<br />
schonk. Hij heeft enkele boeken op zijn naam<br />
staan, waarvan "Bijbei-Merck" het meest bekende<br />
is. In 1715 vertrok hi j naar Landsmeer,<br />
dat hij in 1727 voor Vlaardingen verwisselde,<br />
waar hij op 29 september 1738 overleed.<br />
En teen kwam de vermaarde Gerard us van<br />
Schuylenburg. Hijwasop24juni 1681 te<br />
Wageningen ten doop gehouden en werd als<br />
ca:.didaat in 1709 te Molenaarsgraaf bevestigd.<br />
Hoewel nog ongehuwd, werd hij in 1716<br />
24
~-~-~,.;;;;-.:<br />
(bevestigd 10 mei) naar <strong>Tienhoven</strong> be roe pen,<br />
waar hij op 15 november 1718 trouwde met de<br />
dochter van de predikant van Soest, Hendrina<br />
Appels. Zij overleed bijna 50 jaar later en<br />
werd alhier op 11 maart 1768 begraven.<br />
Van Schuylenburg was in zijn tijd een beroemd<br />
prediker, waar men van heinde en ver naar<br />
kwam luisteren. Het dorp stond dan vol met<br />
rijtuigen. Behal ve de twee zondagse diensten,<br />
preekte hij ook nog op woensdagavond, waarbij<br />
hij de preek van zondag herhaalde, en door<br />
vragen en antwoorden verduidelijkte.<br />
De toe loop tot de diensten was z6 groot, dot<br />
de <strong>kerk</strong> in 1724 een uitbreiding moest ondergoon,<br />
wat aan de noordzijde plaatsvond. Op<br />
een afbeelding uit 1727 is dit duidelijk te zien.<br />
In 1732 was men alweer aan een tweede uitbreiding<br />
toe, die nog groter werd dan de<br />
eerste.<br />
De "richting" van ds. Schuylenburg sprak bi j<br />
deze toe loop natuurlijk ook een woordje mee.<br />
Zijn vijanden noemden hem een Labadist of<br />
Koelmannist . Naar de mode van die tijd had<br />
hij het op de Hernhutters niet erg voorzien.<br />
Aan de <strong>kerk</strong>eraad van Amsterdam wist hij dan<br />
ook "zeven bedenkel ijke gevoelens" tegen ze<br />
op te sommen, die hij uit hun eigen mond gehoord<br />
had. Bij zijn vrienden stond hij algemeen<br />
bekend als een pietistisch zielszorger,<br />
waarvan verteld wordt, dot hij zijn hele dorp<br />
hier bekeerd had en allerlei wettische gewoonten<br />
had ingesteld.<br />
Het stoat vast, dot hij op de <strong>Tienhoven</strong>se<br />
geestesgesteldheid een zwaar en blijvend<br />
stempel heeft gezet. Gezien heel deze situatie,<br />
is het duidelijk, waarom hij ook voor de<br />
meest aanlokkelijke beroepen naar elders, bedankte<br />
en <strong>Tienhoven</strong> tot zijn dood trouw bleef.<br />
Op 84-jarige leeftijd, in 1765, ging Van<br />
Schuylenburg pas met emeritaat. Maar niet<br />
eerder dan dot hij zelf nog zijn opvolger<br />
Henr icus Grijp had bevestigd (8-12-<br />
1765), en wei met de tekst: "Och dot gij mij<br />
als een breeder waart" (Hoogl.8: 1). Nog<br />
5 jeer bleef hij in zijn geliefd dorp wonen,<br />
totdat hij op 27 maart 1770 in de zeer hoge<br />
leeftijd van 89 jaar overleed en in de <strong>Tienhoven</strong>se<br />
<strong>kerk</strong> werd begraven.<br />
Henricus Grijp was in 1734 te Metslawier geboren<br />
als zoon van ds.Henricus Grijp, die ook<br />
te Veenendaal heeft gestaan, hij bleef maar 3<br />
jaar in <strong>Tienhoven</strong>, waarno hij naar Wageningen<br />
vertrok (aldaar bevestigd 27-3-1768). Door<br />
overleed hij op 6 september 1783.<br />
Theodorus Sondtman (geb. 20-3-1735)<br />
was de volgende predikant. Hij was gehuwd<br />
met Maria Victor, die alhier begraven werd<br />
op 12-3-1784, terwijl zijn zoontje Frederik<br />
Gideon een jaar later, op 10-3-1785, in hetzelfde<br />
graf werd begraven, waarin op 26-1-<br />
1774 al een kind van hem was bijgezet.<br />
In een tweede huwelijk (28-6-1787) te Zutphen<br />
was hij getrouwd met Arnoldina de Knoop.<br />
Seder! 1790 was zijn broer Bertold Sandtman<br />
schout van <strong>Tienhoven</strong>. Dit gaf weleens tot<br />
complicaties aanleiding. Nadat er al schade<br />
was ontstaan "door inkwartiering en doortocht<br />
der troepen van zijne Pruisische Majesteit" in<br />
januari 1789, en in september van dat jaar,<br />
door vordering van wagens, paarden en manschappen,<br />
en nogmaals in november, began<br />
deze plaag in 1794 opnieuw, in verband met<br />
de Franse invasie. Op een bepaald moment<br />
zijn er 25 manschappen en 93 paarden ingekwartierrl<br />
op een inwonertal (van <strong>Tienhoven</strong> aileen<br />
dus!) van+ 435 (volgens opgave 1759: <strong>Tienhoven</strong><br />
435~ Br. veen 540 en Oud-Mr. veen 330).<br />
Nadal aanvankel ijk door schout en schepenen<br />
was voorgesteld om zelf een loads te bouwen<br />
en het achterhuis van Hannis Krijgsman te<br />
huren, kwam er een tweede plan ter tafel om<br />
de Commandeur "iets te persenteren mits van<br />
de overige last der inquartiering bevrijd te<br />
zijn". Uiteindeli~k komt men dan tot het besluit<br />
om de last der inkwartiering over "de<br />
meest vermogende opgezetenen" te verde len.<br />
Dot betrof dan: "die welke in de eerste klasse<br />
der consumptieve middelen worden gesteld" en<br />
ook nog enkele uit de tweede klasse daarvan.<br />
De daggelders worden vrijgesteld "vermits de<br />
slegte Tijd ". Dit laatste plan wordt met algemene<br />
stemmen aangenomen.<br />
Wonneer het evenwel op het noteren van de<br />
nomen van de bijdrage-pl ichtigen aankomt,<br />
ontkent de schout, dot zijn broer de predikant<br />
onder de eerste klasse van de meest betalenden<br />
zou va II en. De vergaderi ng zegt van we I. De<br />
schout verwijt de aanwezigen van ondankbaarheid<br />
jegens de predikant en verlaat onder<br />
protest de vergadering, die overigens ook<br />
zonder hem, bij hoar besluit blijft.<br />
Sehoul en predikant weigeren verder ook maar<br />
Mn penning van de gemeenschappelijke lasten<br />
te betalen. Ze willen de hun toegewezen inkwartiering<br />
zelf uitbesteden "zeggende niemand<br />
over hunne beurs te willen Iaten disponeren."<br />
Het wordt een eindeloze ruzie, totdat<br />
men op 5 juni 1795 besluit, om de onwillige<br />
broers een proces aan te doen.<br />
Daarna blijkt uit een lijst van weigerachtige<br />
betalers inzake de inkwartierings gel den d. d.<br />
30 juli 1795, dot predikant en sehoul daar niet<br />
meer op voor komen.<br />
Ook op <strong>kerk</strong>elijk terrein lag ds.Sandtman wei<br />
met zijn gemeenteleden overhoop. Zo liet hij<br />
zingen uit de op 1 januari 1807 ingevoerde<br />
25
Ds. S. Ulfers<br />
"Evangel ische Gezangen ", wat lang niet oiler<br />
instemming had. Resultaat een anoniem gedicht<br />
in de collectezak, doter niet om loog :<br />
"Gij Domin~ Sandtman,<br />
Gij hebt te veel verstand man,<br />
Dot gij deze morgen,<br />
Voor deze drie verzen I iet zorgen .<br />
Zo gij blijft bij deze gedachte,<br />
Zult gij eenmaal in de hel vernachten".<br />
Daar kon dominee het voorlopig mee doen.<br />
Oak verder bleef het een roerige tijd. Op 12<br />
juni 1811 kwam er bevel van "Zijne Keizerlijke<br />
Majesteit", om mankracht te leveren voor<br />
werk aan "de fortificatil:!n van Den Helder" .<br />
Toegezegd werden: hoog loon, dagelijks een<br />
rantsoen genever, goede huisvesting en voeding .<br />
Frederik Stam, F . van Oudemast en Dirk Vlug<br />
werden er voor op uit gezonden.<br />
Op 9 september 1812 de grate brand, waarbij<br />
neg en woningen, de school, de <strong>kerk</strong> en de<br />
pastorie afbrandden .<br />
In november 1813 trokken de kozakken door<br />
het dorp, vanaf Maarsseveen, door <strong>Tienhoven</strong>,<br />
naar Breu kel erveen en Loosdrecht, terwij I ze<br />
onderweg overal hooi vorderden voor de poorden<br />
.<br />
Ondertussen moest er veel vergaderd en geschreven<br />
worden, om tot de herbouw van de<br />
<strong>kerk</strong> te komen, die nag altijd in puin lag.<br />
De 26e augustus 1813 was het zover, dot de<br />
eerste steen gelegd kon worden. Uiteraard<br />
kwam hiervoor niemand anders in aanmerking dar<br />
de ambachtsvrouwe M. E. van Col len-van Lennep<br />
van Gunterstein, bij wier familie men, de<br />
eeuwen door, altijd zo enorm vee I steun heeft<br />
gevonden, zowel materieel als moreel, dot<br />
daar oak vandaag aan de dog nag een woord<br />
van dank voor past.<br />
Jan Willem Slagt herbouwde de <strong>kerk</strong>, Jan van<br />
Welderveen de pastorie en de school. Op 3<br />
maart 1814 wijdde ds.Sandtman de nieuwe <strong>kerk</strong><br />
in. Hij overleed in 1825 in de ouderdom van 90<br />
jaren, na een veel bewogen Ieven.<br />
Snel achterelkaar volgden toen twee predikanten<br />
hem op.<br />
Johannes Langenberg (geb. 1794). Hij<br />
trouwde (6-12-1816) Johanna Brif, werd hier<br />
bevestigd op 8-12-1816 en overleed al op 4<br />
maart 1817 te Amsterdam. Zijn begrafenis vond<br />
hier plaats in de <strong>kerk</strong>.<br />
Gijsbert van Schelle (geb. 1795 te<br />
Rotterdam) stand hier na zijn bevestiging (5-4-<br />
1818) nag zes jaar, vertrok (8-2-1824) naar<br />
Mijdrecht, en daarna naar Loosduinen, waar<br />
hij op 8-4-1848 overfeed.<br />
Leendert Cornelis van der Meulen<br />
(bevestigd 10-10-1824, afscheid juni 1828),<br />
gehuwd met Maria van Epen, bleef hier maar<br />
een kleine vier jaar. Hij diende nag de gemeenten<br />
van de B'edij kte of Noord-Schermer<br />
en Meerssen en over I eed 27-3- 1878.<br />
Voor dot men nu tot een nieuw beroep overging,<br />
moest er eerst wat met de pastorie gebeuren<br />
. De oude was in 1813 bl ijkbaar aileen<br />
maar opgelapt en nu verder onbruikbaar. Men<br />
besloot tot nieuwbouw, met medewerking van<br />
het fonds Noodlijdende Kerken, en met een<br />
beroep op "Zijne Majesteit onze beminde Koning".<br />
De steen boven de deur van deze pastorie<br />
vermeldde: "De eerste steen gelegd door<br />
Jonkvrouwe M . J . H.F.van Collen in den Jare<br />
1830".<br />
Nu kon Didericus Brinkman (geb. 1807)<br />
zij n in trede ( 14-3-1830) doen . Hij was een<br />
totaal andere figuur dan ds . Sandtman, vooral<br />
veel milder en bleef hier, net als deze, bijna<br />
50 jaar .<br />
He· was z ij n werk, dot de pastorietuin, tot in<br />
de oren dertig van deze eeuw zo'n bijzondere<br />
26
foam had. Een door de fomilie Willink van<br />
Collen oongeboden troctementsverhoging von<br />
f 100,- hod hij oorspronkelijk ofgeslagen<br />
"ik heb het niet nodig"-. No enig nodenken<br />
veronderde hij von inzicht, nom het oonbod<br />
aan, en ginger mee noor Copijn, om er de<br />
pastorietuin geheel opnieuw von te Iaten beplanten.<br />
In veler herinnering leeft het prochtige<br />
resultoot hiervon nog voort.<br />
Op een foto von hem zien wij zijn otletische<br />
gestalte {zijn spierkrocht was legendorisch),<br />
met de hoed in de hand, woorin een speelkaart<br />
te zien is. Volgens de overlevering<br />
plakte hij die doorin, om zijn eigen hoed<br />
steeds mokkelijk terug te kunnen vinden.<br />
In 1838 mocht hij, somen met zijn gemeente,<br />
het 25-jorig bestoon von de herbouwde <strong>kerk</strong><br />
vieren. De <strong>kerk</strong>eroodsnotu len vermelden, dot<br />
hieraon werd meegewerkt "door het olhier bestaande<br />
Zonggenootschop, onder de I e idi ng<br />
van den Heer M. Boezel". Dot koor bestond<br />
dus ol in 1838.<br />
In 1851 was de <strong>kerk</strong> olweer oon een restourotie<br />
toe, en wordt zeals gebruikelijk, in een<br />
plechtige dienst ook nu weer ingewijd.<br />
Ditmool werd er een klein boekje "ten voordele<br />
der Kerk" uitgegeven {15 p.) "Ter gedachtenis<br />
von de Herstell ing der Kerk" is de<br />
titel.<br />
Daorin een long (8 p.), weinig zeggend gedicht,<br />
verder het bekende zogenoomde joordicht<br />
(zie onder aon het bord met bericht over<br />
de brand, dot in de <strong>kerk</strong> hongt), en tot slot<br />
nog een onder gedicht, dot het verloop von<br />
deze restourotie beschrijft. Het begint als<br />
volgt:<br />
"Door K roo n en door L o en en was 't<br />
plan reeds beroomd<br />
Met Schoenmoker, hij von de<br />
V u u r s t nog genoomd.<br />
De laotste met Man ten en Schipper<br />
de Voogden<br />
Der Kerk, die 't voltooien von 't werk<br />
thons beoogden,<br />
Zij ramen met zorg von beleid vergezeld;<br />
Zij melden de noden, hun ontwoord is:geld.<br />
Von Mm gulden of tot de honderd en meer,<br />
De Heer von het Ambocht von <strong>Tienhoven</strong> gof<br />
De honderd viermool en in eenenmole of,<br />
En schonk hun de Heer von Oud-Moorsseveen,<br />
die<br />
't Vervol wilde stuiten, ook vijftigmool drie;<br />
Potronen der Kerke von oude geslochten."<br />
In de rest von het gedicht wordt het verloop van<br />
de inschrijving beschreven, op "den veertienden"<br />
"Van Slogtmoond, te middog, in 't Regthuis, bij<br />
Slagt", voor de som von f 2675,-.<br />
Soms hod de <strong>kerk</strong>erood te kompen met moeilijkheden<br />
. Zo zou diaken W.Verhoef bij een leverontie<br />
200 turven tekort hebben gedoon oon H.<br />
Nie<strong>kerk</strong> te Ouden Rijn. Over deze kwestie<br />
worden op 3 december 1876 twee briefjes in de<br />
collectezok gevonden. A.Monten en K.von der<br />
Wilt blijken later de klogers te zijn. De andere<br />
diokenen E.Schoenmoker en H.von der Wilt<br />
proberen olie op de golven von deze storm in<br />
een glos water te gieten, moor dot lukt moor<br />
gedeeltelijk . De Clossis Amersfoort moet er<br />
oon te pas komen, die oordeelt dot de klocht<br />
niet ontvonkelijk is, en de zook ols ofgedoon<br />
moet worden beschouwd. lnmiddels is het nu<br />
5 j un i 1877 en he eft men de honden vol gehod<br />
aon deze kwestie.<br />
Ook met andere zoken hield ds. Brinkman zich<br />
bezig. Tegen een plan von de regering uit<br />
1855 om Portengen, Breukelen- Nijenrode,<br />
Breukelen St. Pieters en <strong>Tienhoven</strong> tot Mn<br />
grate gemeente sam en te voegen, heeft men<br />
onder Ieiding von ds. Brinkman hordnekkig het<br />
hoofd geboden.<br />
Op 5-9-1876 biedt hij ols geschenk van zijn<br />
zuster Anno El isobeth B rinkmon, een zilveren<br />
ovondmools schenkkon aon. Bij zijn overlijden<br />
op 23-1-1880 bleek hij zijn hele nolotenschop<br />
aon de <strong>Tienhoven</strong>se <strong>kerk</strong> te hebben nageloten.<br />
Men was juist begonnen zich op zijn<br />
50-jorig ombtsjubileum voor te bereiden, dot<br />
op 14 moort door op volgend zou val len.<br />
Hij was 72 joor oud geworden. <strong>Tienhoven</strong><br />
heeft in hem een waordig predikont gehod.<br />
Zijn opvolger werd S i e bo I d U If e rs, die<br />
5-9-1880 door zijn broer, ds.D.Uifers von<br />
's-Heer Abts<strong>kerk</strong>e, hier werd bevestigd.<br />
S . Ulfers werd op 25-7-1852 te Kemelemboeoi<br />
op Celebes geboren ols zoon von een zendeling.<br />
Hij was gehuwd met Johanna Hendriko<br />
Jacobo Btltz. Twee dochters von hen werden<br />
in <strong>Tienhoven</strong> geboren.<br />
Overigens bleef hij moor vier joor. De sporen<br />
die hij heeft nogelaten, liggen op het terrein<br />
von de literotuur. Hij schreef o.o. drie bundels<br />
getiteld: "Von Eeuwige Dingen". Doornoost<br />
een roman "Horro Wolter" en tenslotte<br />
zijn belongrijkste roman "Oostloorn ".<br />
"Oostloorn" heeft in hoofdzook betrekking op<br />
personen en toestonden in de ploots Heemse<br />
in Overijssel. Hij was nomelijk een huisvriend<br />
von ds . C. C. Schot Czn. ( ook een zoon von een<br />
zendeling), die kort no zijn komst door zijn nog<br />
jonge vrouw hod veri oren. Bij Ulfers bezoeken<br />
door kwom hij in contact met het zeer nobije<br />
Heemse, dot diepe indruk op hem gemookt<br />
heeft.<br />
Evenwel was het de <strong>Tienhoven</strong>aren vroeger nog<br />
heel goed bekend, dot hij ook uit deze tweede<br />
27
gemeente personen en toestanden had verwerkt<br />
in "Oostloorn ". Een voorbeeld hiervan was de<br />
figuur van de oude bl inde voorlezer, ontleend<br />
aan de figuur van de oude <strong>Tienhoven</strong>se schoolmeester<br />
Matthijs Boezel, die als derde lid van<br />
zijn geslacht hier de scepter in de school heeft<br />
gezwaaid. Een familie regering, die van 1742<br />
-1885, bijna 150 jaar heeft geduurd .<br />
Hierdoor draagt "Oostloorn" ook een blijvende<br />
herinnering in zich aan het verblijf van ds. Ulfers<br />
in <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Na zijn emeritaat als predikant van Rotterdam<br />
in 1919 vestigde ds. Ulfers zich in Breukelen op<br />
"Klein Boom en Bosch" aan de Vecht, waar hij<br />
in 1930 overleed.<br />
Na hem werd K a r e I G e r h a r d M a r i e<br />
Westerbeek van Eerten beroepen, (intrede<br />
28-2- 1886) geboren te Doetinchem ( 13-<br />
1-1858) ols zoon van ds . B.J.Westerbeek van<br />
Eerten en Neeltje Odijk van Putten. Zijn overgang,<br />
na twee jaar hier, naar de Gereformeerde<br />
Kerk is een verhaal apart, dat ik overlaat<br />
aan een andere scribent, om te beschri jven.<br />
W.J.A.van 't Einde<br />
Ned. Herv. Pred.<br />
Maurik ( G I d).<br />
Het predikantenbord in de<br />
Hervormde Kerk.<br />
Lcvende herinneringen<br />
Mijn herinneringen aan een verblijf in <strong>Tienhoven</strong> zijn rijk en blijvend geweest. Want ik<br />
heb er vee I meegemaakt. Eerst een half jaar als gewoon gereformeerd predikant. Daarna<br />
nog twee jaar na mijn schorsing en afzetting als predikant in de gemeente in hersteld verband.<br />
Van degenen, die deze peri ode hebben meegemaakt, Ieven er nog maar enkel en.<br />
Degenen, die toen kinderen waren, herinneren zich er misschien nog wat van.<br />
Ds. Brussaard, die ook op deze pleats gestaan had , en wiens invloed er nog duidelijk nawerkte,<br />
heeft me bevestigd op een ijskoude decemberdag. Men had verzuimd een schoorsteenopening<br />
in het <strong>kerk</strong>gebouw aan te brengen en vond het "nu de winter al haast voorbij<br />
was" (december!) niet meer zo nodig. Daarom moest ik met een petroleumkachel tje achter<br />
mij op de preekstoel intrede doen . Na mijn uitdrukkelijke eis kwam er toch nog verwarming.<br />
In die vrij strenge winter 1925-'26 maakten mijn jonge vrouw en ik bezoeken bij<br />
aile gemeenteleden. Het werk ging voorspoedig . Men was vol belangstell ing voor de<br />
diensten op zondag en viel niet over mijn jeugdige tekortkomingen. Tot de ellende van<br />
Assen kwam. Het was voor ons geen punt van twijfel, waar we moesten staan. Dus voltrok<br />
zich met noodwendigheid de loop der dingen. lk kon het de gemeente niet kwalijk nemen,<br />
dat een groot gedeelte niet opgewassen bleek tegen de beschuldigingen en verdachtmakingen,<br />
die van buiten op hoar aankwamen. Schorsing volgde, een wachttijd van drie maanden.<br />
Daarna afzetting. Nog altijd vervult het mij met bewondering, dat een klein getal eenvoudig<br />
weigerde de afzettingen goed te keuren en solidair bleef. Toen ik no de afzetting .<br />
van plan was ergens een goed heenkomen te zoeken, spraken zij de duidelijke wens uit,<br />
dot ik hun dominee zou bl ijven . We kwamen sam en in de stad van Jac. Verhoeff, en toen<br />
na enige weken de koeien aanspraak maakten op deze voor hen onmisbare ruimte, werd er<br />
in enkele dagen een houten gebouwtje opgetrokken , dat sindsdien de kleine gemeente in<br />
<strong>Tienhoven</strong> tot <strong>kerk</strong>ruimte heeft gediend, ook no ,; onder mijn opvolgers tot er een hereniging<br />
28
~~- . - Il<br />
De <strong>kerk</strong>eraad van de Gereformeerde Kerk in het eerste jaar<br />
van het bestaan van de <strong>kerk</strong>.<br />
met de Hervormde gemeente tot stand kwam.<br />
lk heb geen behoefte de onaangename, vaak verbijsterende dingen op te halen, die wij in<br />
die tijd ondervonden. Temeer niet, omdat vele jaren later de Gereformeerde <strong>kerk</strong>en de<br />
besluiten van Assen hebben tenietgedaan, en omdat ik enige jaren geleden van de Gereformeerde<br />
<strong>kerk</strong>eraad een brief heb gekregen, waarin men, na zorgvuldig onderzoek van de<br />
notulen uit die periode, betreurde, dat het indertijd zo gelopen was. Wat wil ik meer?<br />
lk wil aileen met grote dankbaarheid denken aan aldie breeders en zusters, die met grote<br />
trouw en in een stemming van opgewekt geloof rondom ons bleven staan . Daarbij vergeet<br />
ik niet mijn fiere vrouw, die nooit een ogenblik heeft geaarzeld en aile consequenties van<br />
de afzetting met besliste moed onder ogen zag. lk heb in 1965 aan die allen mijn "Vijfde<br />
Pastille" opgedragen.<br />
Wij hebben in het hersteld verband heel veel beleefd, dat een blijvend stempel op ons<br />
heeft gedrukt. Er was geen sprake van sectarische zelfgenoegzaamheid. Van meetaf stonden<br />
we in levend contact met de gehele christenheid. We moesten een weg zoeken, die<br />
anderen eerst vee I later, zelfs nu nog, moesten of moeten ontdekken: een vernieuwde<br />
visie op de bijbel, een eerste poging om het nieuwtestamentisch lied te zingen, het ontwerpen<br />
van een nieuwe <strong>kerk</strong>orde, belijdenissen in opnieuw gezochte formulering. lk zal<br />
geen nomen noemen, maar ieder weet, dat heel veel toen gezegd en geschreven is, dat<br />
zowel in de Hervormde Kerk als in de Gereformeerde Kerken, eerst veel later aan de orde<br />
kwam. Het "Kerkblad" van de kleine <strong>kerk</strong>engroep en het blad "Woord en Geest" werden<br />
druk gel ezen. De zending had volop aandacht, er kwamen predikers en schrijvers in het<br />
gezichtsveld uit heel andere kring dan de eigene. En later, toen in de Hervormde Kerk<br />
tijdens de bezettingsjare.n zoveel veranderd was, was het voor bijna niemand een probleem<br />
meer, om tot dit grotere verband te komen en hereniging te zoeken. De hersteldverbanders<br />
hebben in de Hervormde Kerk een belangrijke functie verricht en werden in de grotere<br />
kring zeer gewaardeerd. Dat kon gebeuren omdat zij in het hersteld verband een zo intensieve<br />
scholing hadden doorgemaakt, en geheel waren ingesteld op de problemen, waar een<br />
29
zich vernie'uwende <strong>kerk</strong>elijke gemeenschap mee te maken krijgt: Kerkorde, belijdenis, lied,<br />
om nog niet te spreken van de enorme theologische bezinning, de herorientatie in politiek<br />
opzicht, de beleving van de oecumenische ontmoeting •der <strong>kerk</strong>en, de internationale bewustwording,<br />
de dekolonisatie enz. die no de oorlog op gang kwamen. De hersteldverbanders<br />
waren door als het ware toe voorbereid en konden ruimschoots deelnemen aan wat door<br />
grate, leidende figuren ontdekt en uiteengezet werd. Hun sloeg de schrik zo gauw niet om<br />
het hart, bij het horen van nieuwe dingen. Zij hadden achter de rug, wat voor vel en een<br />
geloofscrisis zou meebrengen.<br />
Daarmee ben ik gekomen tot wat mij het meest heeft geboeid: dot in <strong>Tienhoven</strong> op een of<br />
andere wijze een voedingsbodem had bestaan voor een bewust geesteliik Ieven, dot zich<br />
niet maar aileen in traditionele vormen kon bewegen. Mij viel van het eerste moment op<br />
een zekere wakkerheid, een diepere aandacht voor het evangelie, waardoor de predikant<br />
en de gemeente samen de boodschap van God konden bel even. Voor mij persoonlijk heeft<br />
de tekst van mijn intreepreek zich in <strong>Tienhoven</strong> geheel verwerkelijkt: "ik verlang om u te<br />
zien om u enige geestelijke gave mee te delen tot uw versterking, dot is te zeggen: onder u<br />
mede bemoedigd te worden door elkanders geloof, van u zowel als von mij" {Rom. 1 : 11, 12).<br />
A Is ik <strong>Tienhoven</strong> voor dit a lies dankbaar bl ijf, weet ik zeker te spreken ook uit naam van<br />
hoar, die in 1954 werd weggenomen; wij hebben tijdens ons 28-jarig huwelijk daarover vaak<br />
gesproken. Trouwens er is wederzijds herhaaldelijk contact geweest met de plaats, waar<br />
ons eerste kindje geboren werd; waar ik mijn eerste autootje reed {een kleine nu legendarisch<br />
geworden 5 PK Citroen) om de verschillende gemeenten in de omtrek te dienen: U<br />
trecht, Amersfoort, Baarn. De oneerbiedige bijnaam van dot wagentje mag ik nu misschien<br />
wei noemen: het vliegende evangelie. Teen ik bij mijn eerste rit een hoog bruggetje niet<br />
ken nemen, hebben welwillende dorpelingen mij niet met paarde-, maar met mankracht<br />
eroverheen geholpen. Het is begrijpelijke <strong>Tienhoven</strong>se humor geweest, dot er teen gezegd<br />
werd: als je soms eens met de dominee op reis goat, zie dan dot je in zijn autootje komt,<br />
dan mag je mee duwen. En hoe bijbelvast is deze omgeving gebleken, teen eenmaal een<br />
mij onbekende boerenvrouw me met warm water geholpen had de bevroren waterkoeling te<br />
ontdooien, en teen ze te weten kwam, wie ik was, mij toe·•oegde: het is tech zeals de<br />
Schrift zegt: onwetend hebben sommigen engel en geherbergd. Wie dan neg nederig bl ijft ...<br />
Neen, de herinnering is niet vergeeld, maar Ievens gebleven!<br />
E. L. Smelik.<br />
En. zo is Tien.hoven. er gekomen.<br />
Heel, heel lang geleden, teen het water neg<br />
vrij spel had, omdat er neg geen dijken waren<br />
die hoar een halt toe riepen, teen eben<br />
vloed neg ongehinderd onze loge Ianden kenden<br />
overspoelen, neg v66r dot de, zeals de<br />
geschiedenisboekjes ens leren, Bataven en<br />
Friezen de streek bewoonden, werd de basis<br />
gel egd voor wat we later Ti enhoven, Maarsseveen<br />
en Breukeleveen zouden goon noemen.<br />
lmmers die zelfde zee die vrij spel had, liet<br />
hier rest en sl ib achter, die op hoar beurt weer<br />
het begin vormde van de weelderige plantengroei,<br />
waardoor het veen kon ontstaan. In het<br />
begin van onze jaartelling worden aile veenstreken<br />
tussen de rivierbeddingen aangeduid<br />
met wildernissen.<br />
Onbewoond en onbegaanbaar, vee I wild herbergend.<br />
No Karel de Grote, die immers om-<br />
streeks 800 over het land regeerde, waartoe<br />
ook deze s trek en behoorden, worden de I age<br />
Ianden een deel van het grate Duitse Rijk.<br />
Om het land te kunnen besturen werden graven<br />
aangesteld, die vaak op hun beurt weer zo<br />
machtig werden, dot zij zich van hun heer de<br />
Keizer niets aantrokken en op eigen houtje<br />
regeerden zo als ze het zelf wilden. Aanvankel<br />
ijk was het de Utrechtse bisschop geweest,<br />
die voor de Keizer het land te besturen kreeg<br />
met het voorrecht, dot een zeker dee I van de<br />
opbrengst voor de bisschoppelijke schatkist<br />
was. Op zijn beurt ging de bisschop weer<br />
delen uitgeven aan dienaren om het te besturen,<br />
in "leen" geven heet dit in de Middeleeuwen.<br />
Door de bisschop nogal vaak met<br />
geldgebrek te maken had, gaf hij veel bezitting<br />
,~ n in andere handen, soms tijdelijk, vaak<br />
30
Oude opname<br />
van Kasteel<br />
Gunterstein<br />
voorgoed. Aanvankel ijk waren het Utrechtse<br />
Kapittel<strong>kerk</strong>en, die eigenaar werden van de<br />
grond, speciaal van de wildernissen met de<br />
opdracht deze in cultuur te brengen. Te ontginnen<br />
dus. Zo behoorde het Maarssenseveen<br />
aanvankelijk aan de Heren van Maarssen, die<br />
het op hun beurt weer in I een had den ontvangen<br />
van de Kerk van Oud Munster. Dit was<br />
een kapittel<strong>kerk</strong>, d.w.z . een klooster<strong>kerk</strong>,<br />
waartoe geen parochie behoorde, doch die<br />
uitsluitend bestond voor en door een aantal<br />
adellijke kapittelheren, die random deze <strong>kerk</strong><br />
woonden. De <strong>kerk</strong> van Oud Munster stand op<br />
het Domplein en was eigenlijk de voorloper<br />
van de Dom<strong>kerk</strong>.<br />
In 1243 verkoopt Herman van Maarssen een<br />
deel van zijn wildernis van het Maarssense<br />
veen ter grootte van 10 hoeven of zoal s het in<br />
het Latijn heet "Decem manci" aan de <strong>kerk</strong><br />
van Sint Pieter . Deze Sint Pieters<strong>kerk</strong> was<br />
een kapittel<strong>kerk</strong>. Vanaf dot moment in <strong>Tienhoven</strong><br />
een ambachtsheerl ijkheid. N iet eeuwig<br />
zullen de heren van Sint Pieter in 't bezi t<br />
van <strong>Tienhoven</strong> bl ijven. Na de Hervorming<br />
als aile <strong>kerk</strong>elijke bezittingen overgaan in<br />
handen van de stoat, komt er oak voor <strong>Tienhoven</strong><br />
een andere heer.<br />
De Staten van Utrecht verkopen dan name! ijk<br />
heel vee! van die oorspronkelijk <strong>kerk</strong>eli jke<br />
bezittingen aan vaak rijk geworden kooplieden,<br />
die het voornaam vinden om achter hun<br />
naam "Heer van" te kunnen zetten. Voor wat<br />
<strong>Tienhoven</strong> betreft verwijs ik U hiervoor ncar<br />
het artikel elders in die boekje. Oak Maarsseveen,<br />
dot <strong>kerk</strong>el i j k tot Ti enhoven behoorde,<br />
kreeg hiermee een andere eigenaar. Oak<br />
Maarsseveen had voordien een geestelijke<br />
eigenaar, zij het in dit geval o.a. nag steeds<br />
het kapittel van de Duitse Orde en Oud Munster,<br />
die tot het midden van de 16e eeuw hoar<br />
zetel op het Huis ter Meer gehad heeft.<br />
Heer van Maarsseveen werd Joan Huydecoper,<br />
burgemeester van Amsterdam. Het Heer zijn<br />
van zo'n ambachtsheerlijkheid bracht niet aileen<br />
de titel met zich mee, maar oak nag enkele<br />
andere voordelen.<br />
Zo hadden ze bijvoorbeeld de loge rechtspraak<br />
in handen, waarvoor zij een schout aanstelden,<br />
die op zijn beurt weer werd terzijde gestaan<br />
door de schepenen, die op voordracht van het<br />
oude colt ege door de Heer benoemd werden.<br />
Oak in <strong>kerk</strong>elijke zaken hadden zij een grate<br />
vinger in de pap. Zo kon er geen predikant<br />
aangesteld worden zonder hun toestemming.<br />
Heel vee! <strong>kerk</strong>elijke en oak wereldlijke zaken<br />
waren van hun toestemming afhankel ijk. Deze<br />
toestand heeft voortgeduurd tot de Franse tijd.<br />
De Bataafse Republ iek maakte er een einde<br />
aan . Wei bleef in verschillende kleine dorpen<br />
het contact met de ambachtsheer bestaan en<br />
bleef hij vaak nag een grate invloed uitoefenen,<br />
vooral als de ambachtsheer behalve de<br />
rechten oak nag vee! goederen in zijn bezit<br />
had . Oak waren er ambachtsheren, die na het<br />
veri ies van hun rechten hun belangstell ing voor<br />
hu n oude bezit niet verloren en met verschillende<br />
banden verbonden bleven. <strong>Tienhoven</strong> is<br />
hier een voorbeeld van . Maar hoe dot in elkaar<br />
zit, leest U in een onder artikel.<br />
R. Pas.<br />
31
Bank van de<br />
ambachtsheren<br />
van Gunterstein.<br />
TIENHOVEN en. GUNTERSTEIN<br />
Hoe en wanneer is de band tussen <strong>Tienhoven</strong> en<br />
Gunterstein ontstaan? In de archieven van de<br />
graven van Holland, van het Sint Pieters Kapittel<br />
in Utrecht en van het Huis Gunterstein<br />
vinden we het antwoord .<br />
In 1621 kocht Jhr.Adriaen Ploos van Amstel de<br />
ambachtsheerlijkheid *) van <strong>Tienhoven</strong> von het<br />
Kapittel van Sint Pieter te Utrecht. No zijn<br />
overlijden volgde zijn zoon Jhr.Engelbert Ploos<br />
van Amstel hem als ambachtsheer op.<br />
In 1653 kocht Agnes van Bijler, weduwe van<br />
genoemde Adriaen Ploos van Amstel, Gunterstein.<br />
Zij droeg in 1659 het Huis over aan hoar zoon<br />
Engelbert Ploos van Amstel, ambachtsheer van<br />
<strong>Tienhoven</strong>. Sinds dot jaar zijn <strong>Tienhoven</strong> en<br />
Gunterstein in Mm hand verenigd. Ook op de<br />
vraag hoe deze band bestendigd Werd, geeft<br />
het archief van Gunterstein antwoord.<br />
In 1680 overleed Engelbert Ploos van Amstel.<br />
Uit zijn nalatenschap kocht Magdalena Poulle,<br />
weduwe van Adriaen Deem Gunterstein en de<br />
ambachtsheerlijkheid van <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Zij liet het huidige Huis bouwen op de puinhoop<br />
van het oude kasteel. Hoar took als ambachtsvrouwe<br />
vatte zij ernstig op. De notulen<br />
van de vergaderingen van de gecombineerde<br />
polders van Breukeleveen en <strong>Tienhoven</strong> vermelden<br />
herhaaldelijk dot zij (ols enige vrouw!)<br />
aan het hoofd van de <strong>Tienhoven</strong>se delegatie in<br />
de vergaderzaal van het Sint Pieters Kapittel<br />
te Utrecht verscheen. Deze vergadering kostte<br />
hoar - komende uit Amsterdam - telkens drie<br />
dagen. Belangrijk voor de toekomst was hoar<br />
testament van 12 februari 1697, waarin het<br />
volgende voorkomt: "dogh was haer testatrices<br />
expresse wille en begeren, dot haer Edele's<br />
Riddermatige Huys te ·Guntersteyn met de landerijen<br />
aen het selve Huys behoorende alsmede<br />
de Ambaghts Heerl ijkheyt van <strong>Tienhoven</strong> nu<br />
ende ten eeuwigen Doge sal moeten sijn ende<br />
blij ven als een stamhuys aen 't geslagt en den<br />
Bloede van haer vrouwe testatrice van haer<br />
vaders sijde haer Edele bestaende en derselver<br />
Decendenten sander dot iets van aile het selve<br />
oijt of oijt ter contrarie sal mogen versterven;<br />
noghte sal ook iemand vermogen aile het bovengenoemde<br />
ofte iets het geringste doer van te<br />
vercopen beswaren ofte veralieneeren " .<br />
Aan dit testament is tot op heden gevolg gegeven.<br />
AI ging - door het ontbreken van mannelijke<br />
afstammelingen- de erfopvolging enkele<br />
malen in de vrouwelijke lijn (van Poulle op de:<br />
Bordes, van de Bordes op Van Collen, van Van<br />
Collen op Will ink van Collen, van Will ink van<br />
Collen op Quarles van Ufford), sinds 1680 zijn<br />
14 !eden van het zelfde geslacht Heren of<br />
Vrouwen van <strong>Tienhoven</strong> EN Gunterstein geweest.<br />
Ter uitvoering van het testament onder de huidige<br />
rechtsverhoudingen is de Stichting Ridderhofs<br />
tad Gunterstein opgericht, waarvan de<br />
voorzitter- uit de familie van Gunterstein ge-<br />
32
sproten - Heer van Gunterstein en Ambachtsheer<br />
van <strong>Tienhoven</strong> is. Naast de instandhouding<br />
van het landgoed beoogt de Stichting het<br />
bevorderen van de belangen van de Hervormde<br />
gemeente van <strong>Tienhoven</strong>.<br />
In de loop der tijden is de ambachtsheerlijkheid<br />
van een staatsrechtelijke functie overgegaan<br />
in een band van harte I ijkheid en genegenheid<br />
tussen de inwoners van <strong>Tienhoven</strong> en de<br />
bewoners van Gunterstein .<br />
Moge deze bestend i gd worden.<br />
*) Een ambachtsheer had het recht bepaalde<br />
dorpsfunctionarissen te benoemen, die voor<br />
het verkrijgen van de gesalarieerde betrekking<br />
hem een bepaald bedrag betaalden.<br />
Ook had hij invloed op de benoeming<br />
van predikanten en leden van gemeente-,<br />
polder- en <strong>kerk</strong>bestuur.<br />
L.A. Ouarl es van Ufford.<br />
Naamlijst der predikanten der Nederlandse<br />
Hervormde Gemeente sedert de Hervorming<br />
1 . Johannes van Westerburg 1624-1625 25. Jan Hoeve 1954-1961<br />
2. Johannes Pis tori us 1625-1630 26. Johann Frederik Grimm 1962-1967<br />
3. Adolphus Burman nus 1632-1635 27. Gerrit Moen 1968-1973<br />
4. Johannes van Kesteren 1636-1665 28. Laurens Korevaar 1973-<br />
5. Johannes van Benthem 1666-1700<br />
6. Petrus Walraven 1701-1704<br />
7. Theodorus van der Biet 1704-1711<br />
Naamlijst der predikanten der<br />
8. Simon Molenaar 1712-1715 Gereformeerde Kerk<br />
9. Gerardus van Schuylenburg 1716-1765<br />
10. Henricus Grijp 1765-1768<br />
1 . K . G . M. Wes terbeek van Eerten 1887-1891<br />
11 . Theodorus Sandtman 1769-1816<br />
2. P.M. Ochtman 1892-1898<br />
12 . Johannes Langenberg 1816-1817<br />
3. Joh . S . Langen 1899-1901<br />
13. Gijsbert van Schelle 1818-1824<br />
4. H. Velten 1902-1908<br />
14. Leendert Cornelis van der<br />
Meulen 1824-1828<br />
5. J. C. Brussaard 1909-1912<br />
15. Didericus Brinkman 1830-1880<br />
6. A.C.Hey 1913-1918<br />
16. Siebold Ulfers 1880-1884<br />
7. A. Boekenogen 1920-1923<br />
17. Karel Gerhard Marie Wester-<br />
8. E.L.Smelik 1925-1926<br />
beek van Eerten 1886-1887 9. J.M.Kroes 1929-1932<br />
18. Willem van der Spek 1888-1891 10. H. J. Westerink 1934-1938<br />
19. Gijsbert Benjamin Fijnvandraat.1895-1922 11. R.A.Fiinterman 1938-1946<br />
20. Gerard Barger 1923-1927 12. P. Boes 1946-1960<br />
21. Wouter Okken 1928-1932 13. T. Does burg 1961-1966<br />
22. Da~il:!l Justus Lasonder 1933-1935 14. C. Burger 1967-1971<br />
23. D. van Heyst 1938-1946 15 . N. van Haeringen 1971-1974<br />
24. Andries Makkenze 1947-1954 16. L. van de Linden 1974-<br />
33
Naamlijst der predikanten der Gereformeerde<br />
Kerk in Hersteld Verband<br />
E. L. Smelik 1926-1928 C.A . de Ridder 1942-1945<br />
G. Ubbingk 1928-1942 J. Vuijst candidaat 1945-1946<br />
K.H.Kroon 1931-1932 P.G. van de Hooff, konsulent<br />
hulp-predikant<br />
uit Hilversum 1945-1946<br />
J. Blonet<br />
1940-1941<br />
Herdenken van toen: Hoop voor straks<br />
Wie in een vliegtuig hoog over plassen en trekgaten vliegt, ziet ~~n schone natuur. Het is<br />
een lust voor het oog . A Is je dan je verrekijker pakt en een klein stukje bekijkt, dan kun je<br />
het treffen, dot je net een blik werpt .. op een particulieren vuilnisbelt. De indruk die dan<br />
achterblijft is er een van: dat is ook niet veel zaaks. Het meest juiste beeld van het gebied<br />
waarin wij wonen krijgen we door er in te Ieven met open ogen.<br />
Dat geldt ook wanneer we een blik sloan op de <strong>kerk</strong>elijke geschiedenis van <strong>Tienhoven</strong>. Als<br />
we deze aileen op een afstand bekijken, dan kunne n we gaan ophemelen en verheerlijken:<br />
wat een tijd toen de <strong>kerk</strong> tijdens ~~n dominee twee maal vergroot moest worden; wat een<br />
eenheid bestond er voordat de scheuring in 1887 plaats vond; wat hadden we een zuivere<br />
<strong>kerk</strong> in de tijd vlok na de Doleantie. Op deze manier kunnen we de dingen van vroeger gaan<br />
verheerlijken. Maar er is meer gebeurd; <strong>kerk</strong>gangers van de verse hi llende <strong>kerk</strong>en gunden elkaar<br />
op zondag geen plaats op de weg, zodat ~~n groep via de berm ter <strong>kerk</strong>e moest gaan;<br />
wat een partijstrijd is er niet geweest; hoeveel is er niet bekokstoofd met verkiezingen van<br />
ambtsdragers! Wanneer we aileen deze zaken uit het verleden ophalen, dan kammen we<br />
a lies van vroeger op een onbarmhartige manier af .<br />
Maar op deze wijze wordt er geen recht gedaan aan de werkelijkheis:l. Dot gebeurt aileen<br />
als we nu Ieven met open ogen en z6 naar vroeger kijken. Want anders blijven we op een<br />
veilige afstand staan kijken naar wat "ze" toen allemaal klaargemaakt hebben. Dan is het<br />
ook gemakkel ijk om mefeen een oordeel klaar te hebben.<br />
Wie goed om zich heen kijkt, ziet dot die hele geschiedenis van vroeger ons een heel beetje<br />
in het bloed is gaan zitten. Wij zelf zijn doortrokken met water gebeurd en gedaan is. Dat<br />
zie je soms heel konkreet, wanneer kinderen net zo handel en en spreken als hun ouders.<br />
De geschiedenis van de <strong>kerk</strong> is niet maar van de mensen van toen, het is ons eigen verleden.<br />
En omdat wij zo doortrokken zijn met wat ze vroeger gedaan hebben, komen we telkens onszelf<br />
tegen. Zowel in het goede als in het verkeerde van toen, herkennen we ons eigen<br />
juiste en onjuiste optreden . Wellicht gaan we door de ontmoeting met mensen en toestanden<br />
van toen, de mensen en toestanden van nu beter begrijpen; misschien dat we daardoor ook<br />
beter leren omgaan met het verleden en met mensen die allemaal een stukje van dat verleden<br />
met zich mee dragen.<br />
De geschiedenis bezien is echter meer dan kijken hoe het toen ging; het is ook meer dan<br />
mensen van nu herkennen in de grootheid ~n de kleingeestigheid van de mensen van vroeger.<br />
Want het is geschiedenis van de <strong>kerk</strong>! En in de <strong>kerk</strong> komen niet aileen mensen samen, in<br />
de <strong>kerk</strong> komt de Here God op ons af om ons te ontmoeten . De geschiedenis van de <strong>kerk</strong> is dan<br />
ook de geschiedenis van de plaats waar God op deze aarde wil wonen. Het is de historie van<br />
Gods grote daden door middel van kleine mensen. A Is een rode draad loopt het optreden van<br />
de Here God door die 350 jaren heen. Soms is die draad bijna onzichtbaar, af en toe lijkt<br />
het dat hij gebroken is door twisten en scheuringen . Het I ijkt er ook wei eens op dot mensen<br />
aile touwtjes in handen hebben .<br />
Opeens is er de verbazing dot door al het mensel i!ke heen er een gemeente bestaat die de<br />
Naam van de drieenige God belijdt . Er is verwonrle ring dot oilZe God zich niet laat ophouden<br />
wanneer mensen hem voor de voeten I open . Er is vreugde dot juist door kleine mensen<br />
34
met hun kleine daden de gemeente van Christus wordt gebouwd .<br />
Ondanks en dankzij menselijk optreden leidt Gods hand de <strong>kerk</strong> tot op heden. Dot is de reden,<br />
waarom er herdacht kan worden dot de <strong>kerk</strong>elijke gemeente van <strong>Tienhoven</strong> 350 jaar bestoat.<br />
Daarin gedenken wij Gods grote daden .<br />
Dot stemt tot dankbaarheid en tot bescheidenheid. Er is v66r ons al meer gebeurd; er is vroeger<br />
ook al eens wat veranderd, anders was de <strong>kerk</strong> er allang niet meer; er is teen ook veel<br />
goeds uit het verleden vastgehouden, anders was de gemeente allang ten onder gegaan. Ook<br />
voordat wij begonnen, werd er gewerkt in dienst van de levenden God. De opbouw van de<br />
gemeente hangt niet af van hen die nu Ieven . Ook zij staan in een lange traditie van trouw<br />
en ontrouw van mensen, maar voora I van de trouw van de Here God. Daarom mogen we verwachting<br />
hebben voor de toekomst . Deze hoop is niet slechts gebouwd op de dingen die er nu<br />
zijn. Dot is ook heel wat: er is een gemeente van Jezus Christus, die hier zichtbaar is in de<br />
Gereformeerde <strong>kerk</strong> en de Nederlandse Hervormde gemeente . Daarin wordt van a lies gedaan<br />
om de boodschap van de Bijbel vaste wortels te doen vinden in het Ieven van de mensen.<br />
Daarin wordt veel gedaan om Gods grote daden te verkondigen aan iedereen tot aan de<br />
"einden van de aarde". Er worden tekenen, onder meer tekenen van barmhartigheid, opgericht<br />
van het Koninkrijk van God .<br />
We hebben ook verwachting voor de toekomst omdat er bepaalde vormen van samenwerki ng<br />
bestaan tussen de beide <strong>kerk</strong>gemeenschappen . De laatste jaren zijn de beide <strong>kerk</strong>en naar<br />
elkaar toegegroeid. De achtergrond hiervan is niet dot j e sam en tenminste nog wat voorstelt<br />
in een tijd waarin het <strong>kerk</strong>elijke meeleven vermindert . De kontakten tussen de Gereformeerde<br />
<strong>kerk</strong> en de Hervormde gemeente zijn niet uit de nood geboren van "eendracht<br />
maakt macht ". Uit de overtuiging dot de eenheid geboden is door Christus, werd omstreeks<br />
1963 begonnen met samensprekingen tussen de be ide <strong>kerk</strong>eraden. Hoewel deze soms moeizaam<br />
veri open en het overleg verschill en de mal en afgebroken is, wordt eind 1968 de eerste<br />
gezamenlijke <strong>kerk</strong>dienst gevierd. Dit experiment blijkt aan te sl a.an zodat in 1970 wordt<br />
besloten om 4 diensten per jaar gezamenlijk te houden . Hiervoor worden uitgekozen de<br />
tweede dienst van Kerst, Posen en Pinksteren en de Hervormingsdienst op de zondag dicht<br />
bij de 31ste oktober. Een aantekening uit de notulen van de Hervormde <strong>kerk</strong>eraad (22 sept.<br />
1969) laat zien, dot het besluit volt om zoveel mogelijk samen te werken.<br />
Vooral van het jeugdwerk is een sterke stimulerende werking uitgegaan. Over en weer zijn er<br />
kontakten via scholen, verenigingen, enz . Daaruit komt men tot de ontdekking dot allerlei<br />
<strong>kerk</strong>el ijk jeugdwerk in be ide <strong>kerk</strong>en op ongeveer dezelfde manier gebeurt. De vraag ontstaat,<br />
waarom dit zo plaatsvindt en of het niet gebundeld kan worden, zodat aile beschikbare<br />
krachten zo geed mogelijk benut kunnen worden . Als lllln van de eerste stappen wordt in 1969<br />
de eerste jeugddienst gezamenlijk opgezet. Daarna is het resultaat van veel overleg, dot in<br />
1970 het jeugdwerk van de beide <strong>kerk</strong>en samen goat. De overkoepelende organisatie is de<br />
Hervormd/Gereformeerde j eugdraad. Deze stoat via een jeugdouderl ing (Herv.) en een jeugddiaken<br />
(Geref.) onder verantwoordelijkheid van de beide <strong>kerk</strong>eraden. Een van de vele aktiviteiten<br />
die ontplooid worden, is de opzet van 8 semi-gezamenlijke jeugddiensten per jaar.<br />
Ook het werk van de Jonge Kerk is gezamenlijk. Naar buiten treedt vooral de zanggroep<br />
"The New Moon Singers". Bovendien worden vanaf 1973 gezamenl ijke bijbelkringen gehouden;<br />
daardoor groeit de verdieping van het kontakt via de bron waar beide <strong>kerk</strong>gemeenschappen uit<br />
putten: de Bijbel.<br />
Momenteel is overleg gaande om het aantal gezamenlijke diensten uit te breiden. Ook al verlopen<br />
verschillende besprekingen soms erg moeizaam, ook al is er niet steeds de overtuiging<br />
dot het nastreven van eenhe id een opdracht van Chris tuswege is, tech mogen we u it deze<br />
vormen van samenwerking hoop putten.<br />
Boven dit alles uit hebben wij verwachting van de toekomst op grond van de trouw van de<br />
Here God. Hij wi Ide teen door mens en werken. Hi j bouwt nu door mens en aan zijn gemeente<br />
en ieder draagt daaraan zijn steentje bij . Tot nu toe merken we heel konkreet dot onze<br />
goede God niet loslaat wat zijn hand is begonnen.<br />
Daorom kijken we vol verwachting uit naar de toekomst. Want het herdenken van teen,<br />
geeft hoop voor straks!<br />
<strong>Tienhoven</strong>, 31 oktober 1974 a . D<br />
Ds. L. Korevaar<br />
35
Eerste prijs tekenwedstrijd:<br />
Sieni Verkuil<br />
t<br />
Tweede prijs:<br />
Bert Schouten<br />
36
De Grote Brand in <strong>Tienhoven</strong>-1812<br />
Er lopen twee kinderen op de weg, een jongen<br />
en een meisje. Het is stil op de weg, er loopt<br />
haast niemand. Ze I open te praten en het<br />
meisje zegt opeens: "Wot stinkt het, wot ruik<br />
ik toch?" De jongen ruikt ook, hij zegt: "Ja,<br />
nou je het zegt, ik ruik ook wat, het is ... het<br />
is ... oh, het is brand, er is brand!"<br />
De jongen begint hard te lopen, het meisje<br />
komt ook oanhollen en blijft oak staan. En<br />
door bij de dokter is brand. In het hooi- wat<br />
is dot? Nee, toch, het hooi brandt toch niet?<br />
Maar tach is het zo, het hooi brandt. De<br />
vlammen worden wilder en komen hager. De<br />
jongen holt weg en begint te schreeuwen:<br />
"Brand ... brand!" De dokter en zijn vrouw en<br />
kinderen komen aanholl en. Oh, het hooi<br />
stoat in brand. Er komen nog meer mensen aanhollen-<br />
vrouwen, mannen, jongens, meisjes.<br />
En ook zij blijven bij het doktershuis staan.<br />
De vlammen worden al grater en grater.<br />
De mensen komen met emmers water en ze<br />
gooien het water over het vuur, maar het helpt<br />
niet. Een poos later zien de mensen de <strong>kerk</strong>,<br />
ze denken aan de <strong>kerk</strong>, o, als die maar niet<br />
verbrandt. Want de wind goat die richting uit.<br />
Het huisje naast het doktershuis brandt ook al<br />
en de vlammen worden al grater en grater en<br />
steeds vi ugger goat het. De mensen worden een<br />
beetje bang. Het komt al dichter bij de <strong>kerk</strong> en<br />
een kwartier later is het vuur ... het is dus toch<br />
bij de <strong>kerk</strong>? Ja, een kwartier later is het vuur<br />
bij de <strong>kerk</strong>. De mensen proberen te blussen,<br />
maar het is al te I oat, het kan niet meer. De<br />
vlam ging naar het dak van de <strong>kerk</strong> en het dak<br />
was van hout, dus brandt ook. En de von ken<br />
van het dak val len naar binnen, naar de banken<br />
en de stoelen. En in een mum van tijd<br />
waren die ook verbrand.<br />
En later, veel later- gelukkig, de brand is<br />
voorbij. Maar de <strong>kerk</strong> - ja, de <strong>kerk</strong>- nou die<br />
werd weer opnieuw gebouwd. Tenminste wat,<br />
want niet de hele <strong>kerk</strong> was verbrand, een stuk<br />
van de muur en nog wat andere dingen, maar<br />
UITSLAG OPSTELWEDSTRIJD<br />
gedeelde eerste prijs voor:<br />
Marleen Ver<strong>kerk</strong> en<br />
Albert van Beek<br />
toch was het erg voor de mensen.<br />
Maar nu (1974), nu merk je als je in de <strong>kerk</strong><br />
komt er haast niks meer van - en als je goed<br />
kijkt, zie je een bord staan en op dot bord<br />
stoat wat over de brand in <strong>Tienhoven</strong>- 1812.<br />
In 1813 is de <strong>kerk</strong> weer opgebouwd.<br />
Marleen Ver<strong>kerk</strong><br />
klas 6, Chr. School,<br />
Maarsseveen.<br />
Het began allemaal bij de dokter. Op een dog<br />
liep deze longs zijn hooi. Ja, het is wei gek,<br />
maar de dokter had ook een beetje vee. Nou,<br />
de dokter liep longs zijn hooi en hoorde wat<br />
knetteren, hij keek om zich heen en ja hoor,<br />
daar zag hij het: het hooi stand in brand. Het<br />
was natuurlijk gaan broeien en toen was het<br />
goon branden.<br />
De dokter reageerde heel snel, meteen hal de<br />
hij naar de koster om de klok te Iaten luiden.<br />
Nou, toen holden ze samen naar de <strong>kerk</strong>. De<br />
koster greep het touw en began er verwoed<br />
aan te trekken. Er was meteen opschudding in<br />
heel het dorp, iedereen kwam aanrennen,<br />
maar de wind was hard en het vuur began zich<br />
uit te breiden, het ging steeds verder.<br />
0, daar goat het vuur ook al in de richting<br />
van de <strong>kerk</strong>. ledereen probeerde het vuur te<br />
bl ussen met emmers water en met handbl ussers,<br />
maar tevergeefs, het vuur bereikte de <strong>kerk</strong>.<br />
De mensen probeerden wanhopig het vuur nog<br />
te blussen, maar het was al te I oat. Meer dan<br />
de helft van de <strong>kerk</strong> is toen afgebrand. Nog<br />
heel lang blijft dit verhaal in het geheugen<br />
van de mensen z i tten, want het was een woeste<br />
brand. Er zijn op die dog negen huizen<br />
verwoest. Zo is de brand in <strong>Tienhoven</strong> afgelopen<br />
op 26 augustus 1812.<br />
UITSLAG TEKENWEDSTRIJD<br />
1e prijs:<br />
2e prijs:<br />
3e prijs:<br />
4e prijs:<br />
5e prijs:<br />
Sieni Verkuil<br />
Bert Schouten<br />
Evert van Vlaanderen<br />
Francine van 't Veld<br />
Theo Lamme<br />
Alber van Beek<br />
klas 6, Chr.School.<br />
37
38<br />
Derde prijs: Evert van Vlaanderen
HOE WIJ HET JUBILEUM VIERDEN<br />
Op waardige wijze hebben de Hervormde gemeente en de Gereformeerde <strong>kerk</strong> het feit herdacht<br />
dot 350 jaar gel eden de eerste predikant zijn intrede deed. Hierdoor werd de Reformatie,<br />
die elders al eerder vaste voet aan de grond kreeg, een feit in <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Om dit te vieren, waren er twee bijeenkomsten, Mn op woensdag 23 oktober in de Gereformeerde<br />
<strong>kerk</strong> en Mn op zondag 27 oktober in de Nederlandse Hervormde <strong>kerk</strong>.<br />
De eerste had het karakter van een terugblik in de historie. Nadat ds. L. van der Linde de<br />
bijeenkomst had geopend, sprak ds. L. Korevaar over: "Herdenken van toen: Hoop voor<br />
straks". Centraal stelde hij dot we verwachting mogen hebben voor de <strong>kerk</strong> van <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Die verwachting berust niet op wat mensen in deze 350 jaar gedaan en misdaan hebben.<br />
Maar er is hoop voor straks omdat de Here God trouw bl eef door de eeuwen he en.<br />
Daarna liet ds.W.J.A. van 't Einde, die in <strong>Tienhoven</strong> opgroeide, heel wat interessants<br />
horen uit het <strong>kerk</strong>el ijke - en daarmee verbonden dorpse - veri eden. Met name schetste hij<br />
de bijzonderheden van de verschillende predikanten die de gemeente van <strong>Tienhoven</strong> machten<br />
dienen. Vele hoogte- en dieptepunten van het verleden passeerden zo de revue.<br />
Mevr. N. Hogenhout-Hofman vertoonde als visuele aanvull ing daarop een serie dia's met<br />
historische beelden en vertelde daar levendig bij. Mede hierdoor kregen verschillende<br />
voorwerpen van vroeger, die nog overgebleven zijn, weer een levende betekenis voor hen<br />
die nu Ieven. De avond werd gesloten door Jhr.Mr.L.A.Ouarles van Ufford, die ambachtsheer<br />
van <strong>Tienhoven</strong> is. Steeds zijn er, nu al geslachten lang, hechte banden geweest tussen<br />
Gunterstein en <strong>Tienhoven</strong>. Deze nauwe verbondenheid sprak uit de persoonlijke, onvergetelijke<br />
man ier, waarop deze sluiting verricht werd.<br />
Muzikale opluistering verleenden "The New Moon Singers", een enthousiaste plaatselijke<br />
inter<strong>kerk</strong>el ijke zanggroep van jongeren, die eigentijdse evangel ische liederen brengen.<br />
De tweede bijeenkomst had het karakter van een dankdienst. Daarin werd het feit van de<br />
<strong>kerk</strong>hervorming in een gezamenlijke dienst herdacht en toegespitst op de doorwerking hiervan<br />
in <strong>Tienhoven</strong>, 350 jaar lang. Ds. L. Korevaar leidde de liturgie. De tekst van de prediking,<br />
die door ds. L. van der Linde gehouden werd, was: "... gebouwd op het fundament van<br />
de apostelen en profeten, terwijl Jezus Christus zelf de hoeksteen is. In Hem wast elk bouwwerk,<br />
goed ineensluitend, op tot een tempe! in den Here, in Wien ook gij mede gebouwd<br />
wordt tot een woonstede Gods in den Geest. " (Efeze 2 : 20-22) Vanuit de eenheid, die<br />
hierin gegeven is, klonk de oproep om ook Mn te zijn.<br />
Op feestelijke wijze werd de gemeentezang begeleid door de levenskrachtige muziekvereniging<br />
"Soli Deo Gloria". Daaruit blijkt, doter niet aileen een bloeiend <strong>kerk</strong>elijk, maar<br />
ook kultureel Ieven bestaat.<br />
Het was een vreugdevolle dienst, wat onderstreept werd door de sfeervolle kaarsverl ichting<br />
vanuit de oude koperen kronen.<br />
Op berde bijeenkomsten waren verschillende oud-predikanten van de Nederlandse Hervormde<br />
gemeente, de Gereformeerde <strong>kerk</strong> en de Gereformeerde <strong>kerk</strong> in Hersteld Verband, aanwezig.<br />
Ook waren er vertegenwoordigers van de gemeentebesturen van Breukelen en Moorssen.<br />
Voor de kinderen van beide scholen werden ook dia's vertoond van de <strong>kerk</strong>elijke geschiedenis<br />
van ons dorp. Daaraan was een teken- en opstelwedstrijd verbonden, waaraan met<br />
groot enthousiasme gewerkt is. Het herdenkingskomit~ heeft hiervoor prijzen ter beschikking<br />
gesteld en uitgereikt aan de kinderen. Ter onderstreping van het feestelijke karakter van de<br />
herdenking werd a an all e leer! ingen een versnapering gegeven tijdens de prijsuitreiking.<br />
Terugblikkend op hoe wij dit jubileum vierden, moeten we zeggen dot de gehele viering<br />
doortrokken was met wat in het intochtslied van de herdenkingsdienst vertolkt werd:<br />
"0, Heer, uw onweerstaanbaar woord / drijft rusteloos de eeuwen voort,<br />
wat mensen ook verzinnen.<br />
En waar de weg onvindbaar scheen / mochten wij door geloof aileen<br />
de tocht opnieuw beginnen.<br />
Gij hebt de vaderen bevrijd /en uit het diensthuis uitgeleid<br />
naar 't land van melk en honing.<br />
Hervorm, herschep ook ons geslacht, opdat het door de wereldnacht:<br />
de weg vindt naar uw waning."<br />
Ds. L. Korevaar.<br />
39
Inhoud<br />
"Sam en beginnen"<br />
Redactioneel voorwoord<br />
De <strong>kerk</strong> te <strong>Tienhoven</strong><br />
Van de Kerrek begroave - lets over de<br />
diakonie<br />
Over de geschiedenis van de Gereformeerde<br />
Kerk te <strong>Tienhoven</strong> (U)<br />
lngrijpende veranderingen in de geschiedenis<br />
van de Gereformeerde <strong>kerk</strong><br />
van <strong>Tienhoven</strong> (1887-1974)<br />
Lijst der Lidmaten van <strong>Tienhoven</strong>.<br />
Met prijsvraag<br />
Voorgangers uit het verleden<br />
Levende herinneringen<br />
En zo is <strong>Tienhoven</strong> er gekomen<br />
<strong>Tienhoven</strong> en Gunh~rstein<br />
Naamlijst der predikanten der Nederlandse<br />
Hervormde Gemeente sedert de<br />
Hervorming<br />
Naamlijst der predikanten der Gereformeerde<br />
Kerk<br />
Naamlijst der predikanten der Gereformeerde<br />
Kerk in Hersteld Verband<br />
Herdenken van toen: Hoop voor straks<br />
De grote brand in <strong>Tienhoven</strong> in 1812<br />
Hoe wij het jubileum vierden<br />
Ds. L. Korevaar 9<br />
R. Pos 10<br />
Mevr. A. H. Hogenhout-Hofman 11<br />
R. Pos 16<br />
Ds. Tj . Doesburg 17<br />
Ds. N. van Haeringen 20<br />
21<br />
Ds.W.J.A. van 't Einde 22<br />
Prof. Dr. E. L. Smel ik 28<br />
R. Pos 30<br />
Jhr. Mr. L.A. Quarles van Ufford 32<br />
33<br />
33<br />
34<br />
Ds. L. Korevaar 34<br />
Marleen Ver<strong>kerk</strong>, Albert van Beek 37<br />
Ds. L. Korevaar 39<br />
40
'FARO ETA'<br />
MOTEL • HOTEL • CAFE-RESTAURANT<br />
BREUKELEVEEN<br />
TELEFOON 02158-4224<br />
POST MAARSSEN 1Holland :<br />
--==- ....-.<br />
---==-<br />
Aile modellen S T A C A R AVA N S van de merken<br />
AARO en WONDERLAND<br />
zeer geschlkt voor bewonlng bij ons te . bezichtigen<br />
Ook verkoop van TOERCARAVANS<br />
Caravanbedrijl VERHOEF<br />
MAARSSEVEENSEVAART 10 - MAARSSEN - TELEFOON 03485. 2388<br />
Verkoop - lnkoop - FinancifJting - • Stalling
"UIT goed voor U"<br />
~ikkert' '-' :/ nn<br />
Voor lang en zwaar transport<br />
Schaft- en Directiewagen<br />
transport<br />
BAR- BISTRO<br />
Toch iets enders dan andere!<br />
ZEER GEZELLIG 't hele jaar door<br />
.... en .... GEKNIPT voor Uw<br />
recepties 1<br />
bijeenkomsten 1<br />
dinertjes 1<br />
etc.<br />
Open voor U vanaf 6 uur n. m. behalve<br />
maandag en dinsdag.<br />
Uw gastheer/vrouw<br />
ROB en IRENE KIKKERT<br />
Herenweg 37 1 Breukeleveen<br />
Tel.: 02158-3561<br />
T. Schouten<br />
LAAN VAN NIFTARLAKE 18<br />
TIENHOVEN<br />
03469-383<br />
Uw N. K. B. kruidenier<br />
woont op<br />
LOOYDIJK 15<br />
MAARSSEVEEN<br />
BEHOORT U OOK<br />
tot de in boor I ingen van<br />
Ti en hoven 1<br />
Maarsseveen en<br />
Breukel eve en?<br />
Wilt U iets meer over<br />
Uw voorouders we ten?<br />
R. POS 1<br />
Dr .Arienslaan 68 1<br />
MAARSSEN<br />
bezit aile gegevens uit de<br />
Doop- 1<br />
Trouw- en Burgelijke<br />
stand boeken!<br />
JAC. OUDHOF<br />
Bel tussen 6 en 7 uur 's avonds<br />
03465-4057 en maak een<br />
afspraak!
Doorsmeer station en Reparat i e-inrichting<br />
gespecialisee r d in Citroen<br />
J. J. SCHOUTEN<br />
Oudedijk 56<br />
Tel.: 03465-423<br />
MAARSSEN<br />
VAN BEMMEL SPECIAALZAKEN IN FIETSEN EN BROMFIETSEN<br />
GIR0507862<br />
BANK:<br />
ALGEMENE BANK NEDERLAND N.V.<br />
CLIENT NR. 55 50 17 354<br />
UTRECHT<br />
UTRECHT<br />
NOBELSTRAAT41, TEL. 310216<br />
BILTSTRAAT 124, TEL. 717133<br />
WINKELCENTRUM WOLGADREEF<br />
KASTORDREEF 5, TEL. 71 75 77
WERKPLAA TS:<br />
Looydijk 32<br />
TIENHOVEN<br />
Firma Broeke & Stekelenburg<br />
L<br />
BOUW-<br />
KORTELAAN 4 -<br />
LOOYDIJK 45<br />
EN AANNEMINGSBEDRIJF<br />
Tel.: 03465-3061<br />
03469- 494<br />
MAARSSEN<br />
- TIENHOVEN<br />
;J.eolleman' 6 ~on6umenten<br />
CJrlarkteJ-6<br />
UTRECHT<br />
BREUKELEN<br />
Franc i scusdreef 84 Herenstraat 1<br />
WOUDENBERG<br />
Parallelweg 22<br />
brengt U een nieuw 5 JARENPLAN<br />
1-10-1974 1-10-1979<br />
DE GROOTSTE EN EERSTE PRIJSBREK ER VAN MIDDEN-NEDERLAND
Jachthaven DOORNBOS<br />
Herenweg 21, BREUKELEVEEN, tel.: 02158-3695<br />
De volgende boten uit voorraad leverbaar:<br />
SIMOUN afmetingen 4.45 x 1.77 m<br />
MOWGLI afmetingen 3.50 x 1.57 m<br />
PIRATE afmetingen 5.50x2.11m<br />
PRELUDE afmetingen 5.86 x 2.15 m<br />
PANDORA afmetingen 6.60 x 2.10 m<br />
PIAF afmetingen 3.75 x 1.55 m<br />
GHIBLI afmetingen 6.60 x 2.45 m<br />
VALIANT afmetingen 5.50 x 2.08 m<br />
MAXI 7.70 +MAXI 9.50<br />
7 .70 X 2. 50 9. 50 X 3. 20<br />
dPduizerd<br />
~Tocetten von een<br />
wookzaom<br />
~ op .de harde noodzaak cog<br />
van een gesmeerd<br />
lopende administratie.<br />
Suggesties voor hulpmiddelen·<br />
drukkerij en uitgeversbureau van lonkhuyzen • zeist<br />
montaubanstraat 13 • tel. 03404-12441
J. N. van Ieperenburg<br />
Herenweg 24<br />
MAARSSEN<br />
Tel. : 03465-1377<br />
Beregeningsinstallaties<br />
Motorpompen<br />
D i eptebor i ngen<br />
Onderbemal ingen<br />
Voge I afweer-apparatu u r<br />
OCCASIONS<br />
GROTE KEUZE<br />
STEEDS WISSELENDE VOORRAAD<br />
EIGEN SERVICE<br />
MODERNE GARAGE<br />
HERENWEG 66 t.o. MAARSSEVEENSE PLASSEN - MAARSSEN- TEL. 03465-22 66
Voor al Uw bankzaken<br />
Raboban.k ,Westbroek en OIDstreken."<br />
Hoofdkantoor:<br />
Bijkantoren:<br />
Westbroek 1 Prinses Christinastraat 1<br />
<strong>Tienhoven</strong> 1<br />
Looydijk 34<br />
Hollandsche Reding 1 Oosterspoorlaan 19<br />
DE BANK VOOR IEDEREEN<br />
HEBT U INTERESSE IN<br />
.<br />
•<br />
de geschiedenis van Uw woonplaats?<br />
Meldt U dan aan als lid van de<br />
HISTORISCHE KRING<br />
Mevrouw Hogenhout-Hofman 1<br />
Nieuweweg 5 verstrekt<br />
U aile gewenste inlichtingen!<br />
Vier meal per jaar verschijnt onze periodiek met interessante<br />
ortikelen ook over <strong>Tienhoven</strong> 1 Maarsseveen en<br />
omgeving .<br />
""<br />
-.
-<br />
/<br />
I