NTOG%202016-4_web

16/04
#ARTICLESTART: Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2.0 | 2016-04 | 174-179 | Dijkstra, Verhoef
Bevolkingsonderzoek
baarmoederhalskanker 2.0
dr. M.G. Dijkstra AIOS obstetrie en gynaecologie, VUmc, Amsterdam
dr. V.M.J. Verhoef AIOS obstetrie en gynaecologie, OLVG Oost, Amsterdam
174
Op 1 januari 2017 zal het bevolkingsonderzoek ter
preventie van baarmoederhalskanker veranderen.
Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport heeft besloten om over te stappen van cytologie
naar een test op het hoog-risico humaan
papillomavirus (hrHPV-test) als primaire
screenings methode met cytologie als triage.
Screenen door middel van een hrHPV-test biedt
namelijk een betere langetermijnbescherming
tegen (voorstadia van) baarmoederhalskanker dan
screenen met cytologie (het klassieke uitstrijkje of
PAP-test). Deze hrHPV-test zal, net als de cytologische
beoordeling nu, worden verricht op cervicaal
materiaal, afgenomen door de huisarts. Voor vrouwen
die erg opzien tegen het uitstrijkje en om die
reden niet deelnemen aan het bevolkingsonderzoek,
is er ook een hrHPV-zelfafnameset (ZAS).
Bevolkingsonderzoek ter preventie van
baarmoederhalskanker
Baarmoederhalskanker is de vierde meest voorkomende
vorm van kanker bij vrouwen wereldwijd met
meer dan een half miljoen nieuwe patiënten per jaar.
Omdat baarmoederhalskanker via voorstadia (cervicale
intra-epitheliale neoplasie graad 1, 2 en 3, respectievelijk
CIN1, CIN2 en CIN3) ontstaat, is het
mogelijk deze voorstadia vroeg op te sporen en vrouwen
zo nodig te behandelen voordat kanker ontstaat.
Daarnaast is baarmoederhalskanker, indien in een
vroeg stadium opgespoord, meestal effectief te
behandelen. De mogelijkheid van vroegdetectie is de
reden dat in veel landen, waaronder Nederland, een
gestructureerd bevolkingsonderzoek plaatsvindt. In
het huidige Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker
worden vrouwen tussen de 30 en 60 jaar,
elke vijf jaar uitgenodigd voor een 'uitstrijkje’. Deze
cytologische screening is de laatste decennia samengegaan
met een dalende incidentie van en sterfte
aan baarmoederhalskanker.1,2
Waarom een nieuw Bevolkingsonderzoek
baarmoederhalskanker?
Ondanks de aanvankelijke daling van de incidentieen
sterftecijfers na de invoering van het bevolkingsonderzoek,
zijn deze cijfers in Nederland momenteel
stabiel.3 De belangrijkste oorzaken van deze stabilisatie
zijn, ten eerste, zowel de relatief lage gevoeligheid
(sensitiviteit) voor het opsporen van voorstadia,
als de matige reproduceerbaarheid van cytologie,
waardoor meerdere follow-uptesten noodzakelijk
zijn. Ten tweede is er in Nederland sprake van een
suboptimale deelnamegraad (65-70%).4 Ten derde is
er geen dalende trend waargenomen in de incidentie
van adenocarcinomen; deze vorm van kanker komt
op dit moment voor bij 20% van alle vrouwen met
baarmoederhalskanker.5 Dit suggereert dat screening
door middel van cytologie onvoldoende bescherming
biedt ten aanzien van adenocarcinomen, wellicht
omdat de voorstadia minder goed herkenbaar zijn
dan die van plaveiselcelcarcinomen.6,7 Kortom,
genoeg kansen om het Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker
te verbeteren.
Verbeteren bevolkingsonderzoek met
hrHPV-test als primaire screeningstest
Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een
voortdurende (persisterende) infectie met hoog-risico
humaan papillomavirus (hrHPV). Dit causale verband
is onomstotelijk bewezen8 en sterk wetenschappelijk
bewijs ondersteunt het gebruik van het testen op
aanwezigheid van hrHPV als primaire screeningsmethode.9,10
Ten eerste is gebleken dat een hrHPV-test
een meer objectieve manier van screening is dan
cytologie, en dat deze een hogere sensitiviteit heeft
voor het opsporen van CIN2 of ernstiger afwijkingen
(94% versus 65%).9,10 Ten tweede heeft een metaanalyse
van vier gerandomiseerde gecontroleerde trials
aangetoond dat vrouwen na een negatieve hrHPVtest
een 57% lager risico hadden op CIN3 of
baarmoederhalskanker dan vrouwen met een normaal
uitstrijkje (Pap1).10 Bovendien werd in een