You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
- 148<br />
tuingronden voor geringen prijs aan minvermogenden , als Baflo , Loppersum , 'Nieuwolda, Pekela, Termunten<br />
of bevorderen dien tuinbouw, als Uithuizen en Vfestzaan. Het departement Tholen bezit in zijn midden eene<br />
muzijk-, dat te Dragten eene natuurkundige vereeniging. Het departement Abcoude beijvert zich door het<br />
zamenbrengen van een fonds het herhalingonderwijs te bestendigen. Te Bedum worden voorlezingen met natuurkundige<br />
proeven voor de leden gehouden. Uitdeelingen aan behoeftigen worden gedaan van kleedingstukken te<br />
Bemmel, van levensmiddelen te Breukelen, van winkelkaartjes te 's Gravenhage, van brandstoffen bij wintertijd<br />
te Kollum. Voorschot aan gepensioneerden verleenen de departementen te Breda en Groningen, hulp aan jonge<br />
zeelieden dat te Noord broek. Aan dat te Hien is een leesgezelschap verbonden. Door de instelling voor het verschaffen<br />
van werk aan de behoeftigen te Muntendam wordt de bedelarij aldaar genoeg·zaam geweerd. Vervallen<br />
zijn de instellingen van herhaling- en zangonderwijs te Holwerd. De nederlandsche maatschappij ter bevordering·<br />
van n~jverheid te Haarlem, in den laatsten tijd in getal leden zeer toegenomen, telde op 31 December 1858<br />
24 departementen en 1,576 leden. Het ho()fdbestuur bestaat uit 12 direkteuren en eenen algemeenen secretaris<br />
en penningmeester. Op de éénentachtigste algemeene vergadering te Utrecht werden in 1858 eene gouden, twee<br />
zilveren eerepenningen en twee eervolle vermelding·en uitgereikt. De maatschappij tracht de nederlandsche<br />
nijverheid te bevorderen door het uitschrijven van prijsvragen en het geven van jaarl~jksche verslagen over<br />
landbouw, fabriekwezen, handwerken, kunsten, koophandel, zeevaart en visscherijen. De hollandsche maatschappij<br />
van wetenschappen aldaar bestond uit 32 direkteuren en 65 leden. Omtrent Teylers stichting bestaan<br />
geene opgaven. Voorts bestaan nog te Haarlem de rederijkerskamers de 1Vi;fngaard1·anken, Lief de bovenal met<br />
9 en Laurens Janszoon Coster met 10 eere-, 12 werkende en 176 niet werkende leden, welke laatste jaarlijks<br />
geeft 4 openbare uitvoeringen; het letterkundig genootschap Oefening en Wetensr:happen met 23, de vereeniging<br />
ter beoefening der uiterl\jke welsprekendheid Apollo met 3 eere-, 12 werkende , 100 niet-werkende leden en<br />
2 leden van verdienste. Deze vereeniging houdt jaarlijks drie algemeene vergaderingen. Voorts de vereeniging<br />
Union voor uiterlijke welsprekendheid met 12 werkende en 55 niet-werkende leden. Op de drie algemeene<br />
vergaderingen werden , met medewerking van dames , door de werkende leden tooneelstukken uitgevoerd. Eindelijk<br />
bestaat nog aldaar de vereeniging TVeten en Tf 7 erken, waaromtrent geene verdere opgaven. - Het Zeeuwsch<br />
genootschap der wetenschappen te Middelburg telde op 31 December 1858 28 direkteuren en 189 leden, terwijl<br />
het departement der maatschappij tot Nut van 't Algemeen uit 162 gewone, 7 eereleden en 9 donatrices bestond. -<br />
Het koninklijk nederlandsch metéorologisch instituut en observatorium te Utrecht ontving in 1858 van den heer<br />
MAURY te '\Vashington 500 wind- en stroomkaarten en eene menigte andere tabellen en uit Engeland en andere<br />
landen van Europa belangrijke werken en waarnemingen. Op de schepen der oorlogs- en handelsmarine is het<br />
getal waarnemingen toegenomen. Het instituut telt thans 251 waarnemers op de koopvaardijvloot, terwijl<br />
aan boord van 30 oorlogsvaartnigen waarnemingen verrigt werden. Zelfs de stuurlieden der haringvloot<br />
werkten mede. De direkteur der eerste afi:leeling houdt zich voortdurend bezig met waarnemingen te land en<br />
in de overzeesche bezittingen, terw\jl op nieuw officieren van gezondheid voor de zeemagt in het Oost-indisch<br />
leger aan het observatorium onderrigt ontvingen in al hetgeen tot de waarnemingen en werktuigen betrekking<br />
heeft. Ook werd de inrigting bezocht door vefo buitenlandsche geleerden. De direkteur der tweede afdeeling<br />
gaat voort met de waarnemingen ter zee tot ééne uitkomst te verbinden, waartoe door hem eene uitgebreide<br />
briefwisseling met de gezagvoerders van schepen gevoerd wordt. Door 63 nederlandsche schepen, die de wenken<br />
van het instituut meer of min in acht namen. zijn op de uitreis naar Java gemiddeld 94/ 10 dag·en gewonnen,<br />
terwijl 22 schepen naar Australie gemiddeld 131/rn etmaal vooruit waren. Het provinciaal utrechts genootschap<br />
van kunsten en wetenschappen telde 4 eere-, 64 buitenlandsche en 490 gewone, het historisch genootschap 5f<br />
eere- en 206 gewone leden. Onder de uitgegeven werken behooren vooral vermeld te worden de Ifronefjh van<br />
ToE BoEKOP, de dagelijksche aanteekeningen betreffende het verblijf der franschen in 1672 door EvERARD BooTH<br />
en l'Histoire des provi·nces Unies van A. DE WrcKEFORT. - Het friesch g·enootschap voor geschied-, oudheiden<br />
taalkunde telde op 15 Julij 1858 303 leden. Zijne bibliotheek en verzamelingen werden door aankoop en geschenken<br />
aanzienlijk verrijkt. Onder de uitgaven van het genootschap behoort die van eene belangrijke verzameling<br />
van stukken betrekkelijk MENKO VAN CoEHOORN. Ook begint het herhaald verzoek aan onderwijzers in deze pro·<br />
vincie ter verkrijging van geschied-, oudheidkundige en statistische opgaven betrekkelijk hunne woonplaatsen goede<br />
vruchten te dragen. Van de afdeelingen van het Selscip foar frysce tael- in sclwfftenhinnisse verkeert die te Franeker<br />
in eenen kwijnenden toestand, die te Leeuwarden en Bergum onderscheiden zich door het steeds toenemend getal<br />
leden en hare vergaderingen. In de laatste afdeeling werden sommige vergaderingen door dames b\jgewoond, hetgeen<br />
ook het geval is met de jaarlijksche openbare wintervergadering der afdeeling Baard. De vereeniging Selscip<br />
Riucht en Sliucltt te Heerenveen, welke eveneens de beoefening der friesche taal ten doel heeft, telde 68 leden.<br />
De toenemende zucht tot beoefening der uiterlijke welsprekendheid roept rneer en meer gezelschappen met dat<br />
doel in het leven. Die gezelschappen, deels reciteercollegien, deels rederijkerskamers, bestaan thans te Bolsward,<br />
Dokkum, Franeker, Harlingen, Leeuwarden, Lemmer, Heerenveen, Dragten, Sneek, Makkum en Workum. -<br />
Het genootschap P1·0 Ea:colendo Jure Pat1-io te Groningen telde op 1 Jannarij 1858 29 gewone leden. De 38<br />
departementen der maatschappij tot Nut van 't Algemeen in de provincie Groningen bestonden op 1 December<br />
i858 uit 1,394 gewone en 71 eereleden. Van de leesbibliotheek van het departement Groningen, opgerigt in<br />
i 796, werd gemiddeld door 95 lezers geregeld gebruik gemaakt, terwijl in het geheele jaar 7,410 boekdeelen<br />
tel' lezing werden uitgegeven. Hare kweekschool telde 27 onderwijzers, waarvan 7 geplaatst werden als hulponderwijzers<br />
en 4 tijdelijk tot andere betrekkingen overgingen. Zij geniet eene rijkstoelage van f 600 en eene<br />
gelijke som als subsidie van de provincie; de laatste som om te verdeelen in beurzen ten behoeve van minvermogende<br />
kweekelingen, wier ouders buiten de gemeente Groningen wonen, ter gedeeltelijke vergoeding van<br />
hunne verblijfkosten. Het onderwijs omvat , behalve de onderwerpen vermeld in artt. 44 en 46 der wet op het<br />
-- 149 --<br />
Jag·er onderwijs, de beginselen der wiskunde: van de ~ennis van den tuinbouw, de. gymnastie, het klavier- en<br />
orgelspel en voor enkelen de beginselen der kennis van vreemde talen. Behalve de reeds vermelde gymnastie-<br />
school heeft dit departement nog 2 herhalingscholen; "welke in Jànuarij 1858 75 jongèns en 62 .meisjes, in Julij<br />
68 jongens en 35 meisjes telden. Hare spaarbank telde op 31December1858 2,445 deelnemers, welkef 189,919.35<br />
hadden ingelegd. Het kapitaal bedroeg f 693,05.415, waar tegenover stond eene schuld van /645"731.79, zoodat<br />
het reserve fonds bedroeg f 47,413 625. De commissie ter bevordering van het schoolgaan van minvermogende<br />
kinderen heeft in 1858 284 kinderen, die niet ter school gingen, bezocht en daarvan 207 ter school doen opkomen,<br />
terwijl van de overige 77 slechts 11 uit onverschilligheid of onwil, de overigen door vertrek, overlijden,<br />
den ouderdom van 12 jaren of andere redenen de pogingen der commissie hebben te leur gesteld. Daarenboven<br />
slaagde de commissie in het plaatsen van 27 israelit.ische . kinderen op de israëlitische of op de departements<br />
herhalingschool. Van de 382 kinderen aangemaaild door de commissie om de scholen trouwer te bezoeken hebben<br />
328 aan die opwekking gehoor gegeven. De commissie ter verleening van voorschotten aan gepensioneerden<br />
heeft aan 29 voorschotten verleend. Hare uitgaven bedroegen f 4,751.52, hare ontvangsten f 4,861.64.<br />
'"<br />
.'
Change language