Netherlands Yearbook - 1860_ocr

.,
11
1
li
11
1
Ij
1!
1
1
l·i
fh
•:
,,
- 172 -
dan in i856. Bij de spaarkas voor israëliten te Amsterdam was meer deelneming, bij die te Schagen was de
belangstelling gering, terwijl die te Medemblik in !:)enen kwijnenden toestand verkeer.de. Minder gunstig was
het eveneens gesteld met die te Zaandam, hetgeen aan de heerschende koortsen en gebrek aan werk bij de
fabriekarbeiders werd toegeschreven. In Zeeland was de toestand dezer kassen zeer ongunstig; die in Utrecht
gingen niet achteruit. Te Leeuwarden en Bolsward nam de deelneming toe. In de eerste kas werd 4 °1 0
rente
betaald aan hen die het ingelegde in geld, 5 ° I 0
aan hen die het in turf en eetwaren terug namen ; in de laatste
2 °1 0
·en 10 °1 • 0
Te Zwolle worden aan de beide spaarkassen de lokalen door de gemeente verstrekt.
De hulpbank te Arnhem heeft aan 80 personen voorgeschoten .f 4,550, waarvan 51 voor één jaar, 17 voor
veertig, 11 voor dertig en '1 voor tien weken. Van deze personen ontvingen 21 twee-, 18 . drie-, 4 vier- en
1 vijfmalen voorschotten. Voor verreweg de meesten heeft het voorschot gunstig gewerkt. De afbetalingen
hadden met zeer zeldzame uitzonderingen geregeld plaats. Door de aandeelhouders werd op nieuw 1/ 5 gestort,
zoodat thans geleverd is 41 5 of .f 3,200. Van het batig· slot werd 2fa gevoegd bij het kapitaal der bank en i13
gebruikt tot dividend aan de aandeelhouders, tl.ie ditmaal 172 % van het geleverde ontvingen. Bij de hulpkas
ten behoeve van onvermogende israëliten aldaar was het aantal aanvragen om rentelooze voorschotten veel
grooter dan in een der vroegere jaren. Ingekomen zijn 155 a3:nvragen tot een bedrag van.f2,623, tegen 135
van .f 2,255 in 1857; hiervan werden 13 ten bedrage van f 225 afgewezen, terwijl één toegestaan voorschot
van f 10 niet in ontvang is genomen. Van de overige 141 voorschotten waren 40 met borg voor .f 1,275 en
101 zonder borg voor .f1,H3. Zij werden verleend aan 56 personen, waarvan ·9 één-, 13 twee-, 30 drie- en
4 viermalen voorschot erlangd hebben. Van de 141 voorschotten werden 98 gedaan aan gehuwden, 39 aan
ongehuwden en 4 aan weduwen, terwijl 27 gebruikt werden voor ambacht- of winkelnering, 76 voor koopmanschap
en 38 voor allerlei kleine nering. De aflossing der verst1·ekte .f 2,388 en van j 401.t5 op 31 Decembet 1857
in omloop gebleven heeft vrij geregeld plaats gehad. Van 2 voorschotten zonder borg heeft het overschot, j 9.40,
als kwade posten moeten worden afgeschreven, daar de leeners eene andere woonplaats hadden gekozen, terwijl
2 borgen f 32 hebben moeten betalen wegens onbetaalde voorschotten. Het kapitaal der hulpkas bedroeg op
3t December 1858 ./920.63. De hulpbank te Apeldoorn verkeerde in eenen bloeijenden staat. Van de 90 voorschotten
werden 45 verleend voor den landbouw, 6 tot aankoop van land of woningen, 6 aan neringdoenden,
6 aan handwerkslieden, 16 tot opbouw van woningen en 11 voor verschillende einden. Voor te late betaling
werd f 15.795 aan boeten betaald, terwijl slechts eens het voorschot door den borg moest terug worden betaald.
Aan deze hulpbank is thans eene spaarbank ,verbonden, die op 4 September 1858 hare eerste zitting hield. Het
kapitaal der bank bedroeg op 31 December .f 854.335, dat der aandeelhouders .f 1,400, terwijl zij .f 485 had
opgenomen. De hulpbank te '!'iel, opgerigt door de maatschappij tot Nut van 't Algemeen, heeft van 1 December
1857, tijdstip van hare oprigting, tot 30 November '1858 aan 30 personen 44 voorschotten verleend tegen 4 °1 0
rente. Het geleend kapitaal bedroeg f 2,100, het eig·en kapitaal, uit overwinst gesproten, f 30.15, de verleende
voorschotten /2,447.90, terwijl tweemalen door borgen is betaald. De ontvangsten waren ./62.78 rente van
belegde kapitalen, f 85. 90 rente en voorschotten en .f 3.20 betaalde boeten. De uitgaven bestonden uit .f 64.12
administratiekosten en f 66.29 betaalde rente van geleende kapitalen. De hulpbank te Doesborgh, van het
departement der maatschappij tot Nut van 't Algemeen, heeft aan 4 personen /206 tegen 5 °1 0 rente uitgeleend.
De baten bedroegen j 86. 75, terwijl een verlies van f 5.075 dool' de kas werd geleden. - Van de hulpbank te
Dordrecht werd veel gebruik gemaakt. Het getal leeners bedroeg 234 óf 47 meer dan in het vorige jaar, terwijl
werden voorgeschoten .f 21,652 off 4,905.60 meer. Aan de aandeelhouders werd 3 % rente uitgekeerd. Te
Oud-Beijerland bestaat eene hulpbank, opgerigt door het departement der maatschappij tot Nut van 't Algemeen,
welke gedurende het boekjaar 18571 58 aan 37 leeners, tegen eene rente van 4 °1 0 , f 1,666 heeft uitgeleend.
De administratiekosten bedroegen f 32.005, de baten der bank /27.005. Voorts wordt nog· door het departement
dier maatschappij te Middelharnis eene hulpbank opgegeven. - Bij de hulpbank te Haarlem werd dit jaar het
maximum van het kapitaal bij de statuten vastgesteld geplaatst; het bedraagt f 10,000, verdeeld in 200 aandeelen
van j 50, onder 79 aandeelhouders. Aangevraagd zijn 2 H voorschotten, waarvan 32 werden geweig·erd, terwijl
179, ten bedrage van f '15,990, verleend werden. De ingevorderde boeten bedroegen slechts f 13.90 tegen .f 20. 75
in 1857. De ontvangsten en uitgaven bedroegen .f '19,049.455, waaronder ./2,000 op prolongatie gegeven. Aan
premien werd toegekend eene som van .f 77.65. Bij de bank te Alkmaar werden aan 169 personen 220 voorschotten
verleend; 45 ontvingen twee, 3 drie voorschotten. Daarenboven waren nog 7 aanvragen, waarvan
4 geweigerd, 2 in beraad gehouden, 1 ingetrokken. Men telde onder de leeners 129 gehuwde mannen, 7 g·ehuwde
vrouwen, 6 'weduwenaars, 19 weduwen, 4 ongehuwde mannen en 4 ongehuwde vrouwen. Van de voorschotten,
ten bedrage vanf13,f60, waren 37 van ./10 tot en met/20, 66 van./25 tot en met/45, U van/50 tot en
met/70, 8 van/75 tot en met/90, 65 van/100 tot en met./300. Het beschikbaar kapitaal der bank bedraagt
slechts j 4,050. Van de leeningen zijn verstrekt 12 voor 22 weken met 2 % , 208 voor 44 met 4 °/ 0 verhooging.
De rentelast bedroeg tegen 4 °1 0
vanf4,000, waaronder één aandeel van ./50 renteloos genomen, /160. De
bank genoot dit jaar uit den omzet harer kapitalen een voordeel van j 182.45. Sedert haar zevenjarig bestaan
hebben de winsten f 1,170.80 bedragen. Slechts voor acht posten werden dit jaar de borgen gedeeltelijk aansprakelijk
gesteld. - De hulpbank te Middelburg verleende in 1858 eene som van f 20,347 aan 304 personen ,
waaronder 23 voorschotten van .f 557 aan 8 personen op akten van pensioen en 385 bij borgstelling aan 296 personen,
tot een bedrag van f 19,790. De meesten strekken tot voortzetting van bedrijf of handel en in het najaar tot
aankoop van wintervoorraad. Het g·etal aflossingen bedroeg 111, dat der aanmaningen 115, waarvan 88 voor
de eerste, 27 voor de tweede keer. Kapitaal en renten werden 11 keeren opgevorderd van de leeners en 18 van
de borgen; door welke laatsten eene som van f 439.67 in i 7 keeren werd betaald. De l)ank te Zierikzee heeft
in 1858 ontvangen ./3,860.4\J , uitgegeven ./3,543.36 en geleend 1'13 voorschotten. - Van de 406 aanvragen om
- 173 -
voorschotten. bij de hulpbank ~Utrecht werden 58 om verschillende redenen afgewezen. De 348 verleende voorschotten,
van f 5 tot .f 100 , bedroegen te zamen .f 2-i-,580 en dienden tot aankoop van grondstoffen en werktuigen
of tot voortzetting en uitbreiding van bedrijven. De meeste leeningen werden aangegaan voor een bedrag van
f 25, .f 50, f 75 en f 100 en voor den tijd van één jaar. In dertien gevallen werden de opgenomen gelden door
\ie borgen terugbetaald. Het kapitaal der instelling bedroeg op 1 Januarij 1859f17,156.8L -
Bij de hulpbank
te Leeuwarden werden, behalve de afzonderlijke op acceptatie uitgeleende gelden, 115 aanvragen gedaan tot
een bedrag van f 6,540, waarvan 20 werden geweigerd en 95 op wekelijksche afbetaling toegestaan tot een
bedrag van f 5,765. Daarenboven werd op maanclelijksche afbetaling uitgezet een bedrag van f 650. De som van
f 5,765 werd verstrekt bij gedeelten van ./10totf100 aan 86 personen, waarvan 9 elk twee leeningen ontvingen.
Op 41 posten werd voor vervroegde afbetaling over te zamen 497 weken aan rénte uitbetaald f 26. 74, terwijl
voor 18 posten wegens te late aflossing eene buitengewone rente van f 4.78 werd bijbetaald. De gewone geldnemers
·waren op 1 Januarij 1859 aan de bank schuldig /2,950.495, waarvan slechts /85,02 tot de dienst van
1857 behoorden. Na aftrek der kosten van bestuur bedroeg de overwinst f 126.10, waardoor het eigen kapitaal
der bank werd gebragt op f 1, 192.345; de schuld bedroeg f 2,850. De hulpkas voor israëliten aldaar heeft de meest
gunstige uitkomsten opgeleverd, zoodat men in plaats van /75, volgens het reglement, f 100 heeft kunnen
aflossen en de schuldenlast nog slechts f 189 bedraagt. Yan de 222 aanvragen voor f8,425 werden 210, waarvan
14 tegen borgstelling toegestaan tot een bedrag van./ 6,958. In 52 zittingen werd terugbetaald f 6,956.90, zoodat
o.ver het boekjaar slechtsfi.10 onbetaald bleef. Behalve de bijdragen van 106 leden, te zamen/137,12 5 , de
ontvangst van/7.40 achterstallig over 1857 en /25.50 aan giften, gaf eene verloting van voorwerpen van kunst
en smaak eene zuivere opbrengst van f 276.305 ten bate der instelling. Het batig slot der kas bedroeg op
31 December 1858 .f 864.545, het kapitaal in omloop/ 1,790.95. Bij de hulpbank te Harlingen is het getal leeningen
met 27 , het bedrag der voorschotten met f 540 afgenomen; hetgeen hieraan moet worden toegeschreven, dat
het bestuur besloten heeft aan zeevarenden, die ongeregeld afbetaalden , slechts bij uitzondering· voorschotten
te verleenen. Van de 177 personen, die van de bank gebruik maakten, hebben 2t twee-, 1 drie- de overige
155 éénmaal geleend. Van de 200 leeningen, te zamen/9,145, waren 1 van/10, 12 van./15, H van /20,
27 van/25, 16 van.f30, 4 van/35, 10 van/40, 93 van/50, 2 van/60, 1van/70,4 van/75 en 19 van
f 100. Teruggave van rente werd 19 keeren, ten bedrage van f 24. 275, verleend. De borgen waren 14 keeren
tot betaling verpligt voor eene som van .f 288. 78, met inbegrip van .f 9.555 voor boeten. De ontvangsten bedroegen
.f 449.20, waarvan f 429.20 aan renten, boeten en onkosten van inning en f 20 voor 200 boekjes, terwijl de
uitgaven .f 76.40 hebben bedragen; zoodat de winst bedroeg f 372.80, waarvan f 185 op de aandeelen door het
lot aangewezen werden afbetaald. Bij de bank te Holwerd deden in 1858 34 personen aanvraag om geld, waarvan
5 werden afgewezen wegens gebrek aan fondsen en 1 wegens minder deugdelijkheid van den borg. Aan 27 personen,
kleine handelaren, ambachtslieden, schippers , gardeniers en n~jvere arbeiders, werd soms twee- of driemalen
geleend, tot een gezamenlijk bedrag van f 764. Voorts bezit nog het departement Roordahuizum, gemeente
Idaarderadeel, van de maatschappij tot Nut van 't Algemeen eene hulpbank, waarvan de toestand onbekend
is. -- De hulpbank te Deventer werkte met een renteloos ,:oorschot, hetwelk op 31 December 1858 ./2,600
bedroeg, en een kapitaal van f 3,550, tegen eene rente van 3 ° I • 0
De 132 voorschotten tot een bedrag van f 11,000
werden geregeld uitbetaald. De bank ontving /14,102.05, terwW zij uitgaf/13,517.465, waaronder ./750 voor
aflossing van kapitalen. - De hulpkas voor minvermogende israëliten te Groningen deed slechts 29 leeningen
aan 20 personen voor een bedrag van f 1,106, waarvan op 31 December 1858f978.30 waren afgelost. De vermindering
van het getal leeners is hieraan toe te schrijven, dat het bestuur geene leening meer toestaat aan
hen die bekend staan als slechte aflossers·. Door bijzondere personen werd bijgedragen f 63.50 , aan giften ontvangen
/22.50. Voorts bestaat nog in deze gemeente eene hulpbank van het departement der maatschappij tot Nut
van 't Algemeen, welke gedurende het boekjaar 1857158 aan 30 personen eene som van f 5, 108.11 tegen 1 of meer
percenten rente heeft uitgeleend. De administratiekosten bedroegen .f 156.07. - Over het algemeen zijn de berigten
omtrent de hulpbanken zeer gunstig. Zulks was vooral het geval met die te Arnhem, Delft, Zwolle en Deventer,
in welke laatste gemeente het kapitaal waarschijnlijk door eene nieuwe geldleening zal moeten vergroot worden.
Te Hilversum, waar vroeger de mindere burgerstand en de landbouwers de bank vermeden , zijn deze thans,
die zich het meest tot haar wenden. Slechts te 's Gravenhage wordt geklaagd dat voorschotten worden gegeven
waar zulks niet had behooren te geschieden. De borgen beschouwen soms de hulpbank als een beleeningfonds
en zijn het met de leeners eens om het bestuur ten aanzien van de bestemming der gelden om den tuin te leiden.
Bij enkele banken behoefden de borgen in het geheel niet te worden aangesproken. Bij verreweg de meeste
had dit slechts hoogstens zeldzaam en voor een niet noemenswaardig getal plaats ; het meest te 's Gravenhag·e
en te Utrecht, waar de terugbetalingen iets minder geregeld dan in het algemeen plaats hadden. Te Delft
werd in 1857 de interest, door de leeners te betalen, verminderd tot 3 °10 en geschiedt, zooals ook elders het
geval is, teruggave van rente aan hen, die de voorschotten binnen 30 weken terugbetalen. De boeten, vroeg·er
op nalatigheid in de terugbetaling gesteld, werden aldaar afgeschaft en vervangen door de bepaling, dat aan
hen die zich daaraan schuldig maken gedurende minstens een half jaar geene nieuwe voorschotten zullen worden
verleend. Te 's Gravenhage wordt thans aan den leener, die een voor 52 weken verleend voorschot binnen
13 weken terugbetaald 3/ 1 , binnen 26.weken lf2 en binnen 39 i;. 1 van den interest teruggegeven. Deze termijnen
loopen van den dag der eerste verpligte terugbetaling.
De protestantsch-kerkelijke inrigting luûpbetoon te Arnhem, zamengesteld uit kerkeraads- en gemeenteleden
der nederduitsch-hervormde, evangelisch-luthersche en doopsgezinde gemeenten, gaf aan 114· vrouwen gedurende
de wintermaanden naai- en anderwerk; aan menig huisgezin werden kagchels ter leen verstrekt en in dringende
gevallen eene kleinigheid uitgemikt; meisjes werden in diensten , jongens bij een ambacht , op de school voor