Netherlands Yearbook - 1860_ocr

~,~-
\ .,·
- 164 ---
165
! Il
li
ii',
1
I·
als minnekinderen en 8 in depot geplaatsL. Onder de verlaten kinderen waren 25 jongens en 23 meisjes, waarvan
in echt geboren 17 jongens en 8 meisjes, buiten echt 8 jongens en 5 meisjes, terwijl 32 te Amsterdam, 16 elders
te huis behoorden. Het verzoek tot opname geschiedde voor 1 door de familie, 23 door de politie , 4 door de
justitie, 5 door gasthuisminnen, 2 door het bestuur der gasthuizen, 4 door regenten van het werkhuis en
9 op aanschrijving van het gemeentebestuur. Van hen zijn in 1857 overleden 1, opgezonden naar andere gemeenten
5, teruggegeven aan den vader 12, aan de moeder 4, zoodat 26 kinderen ten laste van het bestuur
z~in gebleven, waarvan 3 opgezonden naar Veenhuizen, 1 uitbesteed ten platten lande, 16 bij minnen, 6 in
· depot geplaatst. De vondelingen bestonden uit 4 jongens en 2 meisjes, waarvan 4in1857 o~erleden. Daarenboven
zijn van de vroeger opgenomenen door afschrijving afgegaan 31 weezen, 42 verlaten kmderen en 21 vondelingen.
In het geheel werden dus opgenomen 109, afgeschreven 152 kinderen, waarvan 63 weezen, 64 verlaten
kinderen en 25 vondelingen, zoodat de sterkte, die op 1 Januarij 1857 78'1 kinderen bedroeg, op 31 December
van dat jaar tot 738 was teruggebragt. Van de te Amsterdam verpleegden werden ~5 naar weeshuizen, 12 ~aar
andere gemeenten gezonden en 25 aan hunne familie teruggegeven , terwijl van de mt Amsterdam te Veenhmz_en
verpleegden 7 jongens en 3 meisjes zijn afgegaan. D.e gezondheidtoestand der verpleegden was doorgaans _gunstig.
Het cijfer der overledenen, 34, of '19 jongens en 15 meisjes, bestaande uit de '11 voornoemden, 21 mmne- en
2 depötkinderen, is hiermede niet in strijd, daar van die kinderen 28 binnen het jaar, velen zelfs kort, na de
opneming zijn overleden aan de gevolgen van kwalen , die zich reeds op dat __ tijdstip in hevil?'e mate ver~oonden.
Van de 70 kinderen ten platten lande uitbesteed is geen overleden. Deze wiJze van verplegmg geeft biJ voortduring
de beste uitkomsten en wordt thans op 180 kinderen toegepast. Het ge.~al kinderen verpleegd te Veen -
huizen en Wateren is met 59 verminderd, daar 69, waaronder 6 wegens overhJden, 10 door teruggave aan de
familie, 4 door verplaatsing, 2 wegens desertie en 47 door ontslag, werden afgeschreven en slechts i 0, 5 jongens
en 5 meisjes, waaronder 2 weezen, 7 verlaten kinderen en 1 vondeling, derwaarts gezonden. V ~n de 4_7 ontslagen
jongens en meisjes zijn hoogstens 6 in dezelfde dienst gebleven. Velen ha_dden reeds verscheidene die~sten
gehad en voor 28 was het vooruitzigt stellig ongelukkig. De sterkte der mt Amsterdam verpleegden m ~e
gestichten der maatschappij van weldadigheid bedr~eg op het laa~s~ van 1856 452 personen. Wanneer men m
aanmerking neemt, dat hieronder zich bevonden 128 Jongens en meisJeS geheel voor ontsl~?' onvatbaar beschouwd ,
terwijl van de 70 daartoe geschikt geacht 30 onverrigt~r zake terugk:erden en ?aauwehJkS voor _10 de toel~omst
eenigzins helder was, dan kan de uitslag van de verplegi~g te Ve:nhmzen van die 198 personen n:et bevredigend
genoemd worden. De regenten roemen daarentegen de mtbes_tedmg met toela~e, waarvoor 48 meuwe o~~reenkomsten
werden gesloten. Zij beschouwt haar als het g·escluktst voor arme kmderen, voor -~unne z~~ehJke _en
ligchamelijke vorming. De uitkomsten waren voor 7 uitmuntend, 30 best, 107 goed , 12 redellJk.'. 3 twijfelachtig,
1 nog niet te bepalen. De kostelooze uitbesteding voldeed ook over het algemeen goed. Het CIJfer der o~ereenkomst
is van 25 ·op 26 geklommen, daar ééne werd vernietigd en 2 nieuwe werden g~slot~n. Van ~e 15 m ~~~6
ontslagen meisjes hebben 12 dit jaar eenen tweeden uitzet ontvangen. Voor de lotmg m .. de nat10nale. m1h~ie
werden dit jaar ingeschreven 28 jongelingen, waarvan 22 in d~ gestichten der maatschappiJ ~an w~ldadigheid,
van welke laatsten 18 te klein waren en slechts 4 de vereischte maat hadden. Aan 12 JOngelmgen werd
toestemming gegeven tot het aangaan e~ner vrijwillige ver?ind~enis bij de l~~d- en zeemagt. . .
In Zeeland zijn dit jaar weinig klagten omtrent de nalatigheid van kerkehJke arr:i:besturen m de toepassmg
van het hoofdbeginsel der wet voorgekomen. De meeste betroffen room_~c~-kathohJk: armbesturen, waarvan
sommigen zich geheel aan de verzorging hunner armen onttrokken, terWIJl m verscheidene gemeenten voor de
armen dier gezindte parochiale armbesturen bleven ontbreken. Slechts weini~e kerkelijke armbesturen verleenen
onderstand aan armen, die elders hun domicilie hebben, zoodat dezen meest ten laste kwamen va~ de gemee~tek~s.
Te Middelburg hield zelfs de hervormde diakonie op geneeskundige hufp te verstrekken aan lidmaten, die n~et
tot de vaste bedeelden behoorden. Ook in deze provincie werd door eemge. gemeentebesturen de wensch gemt,
1 ts waar de armen verbliJ"f houdt, met de kosten van geneeskundige hulp mogt belast worden. Reeds
d a t d e P aa h 1" "k b 1 ·
hebben verscheidene gemeentebesturen in Zuid- en Noord:-Beveland. een ~emeensc appe IJ. es mt genomen,
dat de kosten van genees-, heel- en verloskundige verplegmg, met m begn~ van genee~r:uddelen en heel~ ~n
verloskundige werktuigen, niet zullen worden terug gevorderd , wanneer ZIJ ~erstrek~ z_lJn aan armen, die m
eene andere dier gemeenten onderstand hebben. De Gedeputeerde Staten ontvmgen dit Jaar van 54 gemeenten
besluiten tot het verleenen van subsidie. De verminderingen waren een ~~volg , dee~s va~ het bepe:ken der
subsidie , deels van meer gunstigen toestand van het armwezen. De belangnJkste vermm~ermg ondergmgen de
subsidien van het algemeen armbestuur te Hontenisse , de burgerlijke armbest~re? te Middelburg en N ~uzen ,
_ t- weeshuis te Vlissingen en het hervormd armbestuur te Zienkzee. Voor 11 andere msteliet
arm , gas en "d" . 1 k n·· 1""1 ·
l
lingen, die in 1856 te zamen f 2,723.75 g~noten , werd. v~or 1858 geene subs1 ie mtgetro 1: en. nlJ. verge iJ n~g
·ge ·aar is over het algemeen m deze provmc1e de toestand van het armwezen verbeterd, zoowel m
me t h e t von J · cl b"" d · d d d
getal bedeelden als in het bedrag van den verleenden onderstand. Hiertoe roeg iJ e mm ere uurte ~r
l b h fte en meer ge
legenheid tot het verkri]"gen van werk. waartoe ten platten lande vooral de m
eerste evens e oe n • . , .
onderscheidene gemeenten opgerigte vlasserijen hebben bijgedra~~~- In de gemeen.ten aan de g;:enzen van Belg1.~
werd de vreemdelingenwet krachtig gehandhaafd en door de afw1Jz~ng van behoeftige vreemdelmgen de bedela~IJ
·· tegengegaan Behalve de onmiddelliJ"ke terugbrengmg over de grenzen van bedelaars, werden m
en 1 an dl oopenJ · . .. . . .. .
'Z personen uit vier gemeenten uitgeleid. Opgengt ZIJD of m werl~mg kwamen burgerhJk~. armbestur~n te
1857
Breskens en Hengstdijk en één bijzonder te St. Kruis, ter ondersteunmg ~~n r_~o~s~h-~athoh~~~ behoeftigen ,
die in de gemeente domicilie van onderstand hebben, terwijl de mi.~delen b~ vnJwilhge mschr1Jvmgen worden
.· b t de twee eerste gemeenten alsook te Kortgeen, ZIJD van die besturen opgeheven. Eene werklJeenge
rag ; 1·n
b · ' . · D
plaats -van liefdadigheid te Middelburg, die reeds vroeger bestond, werd dit Jaar voor het eerst opgegeven. e
t
1
kerkelijke armbesturen te Breskelis en Kortgeen, vroeger met anderen vereenigd , ûjn thans op zichzelven
gekomen, terwijl die te Buttinge en Hoogelande met anderen vereenigd zijn. De werkkring van het kerkelijk
armbestuur te Wissekerke heeft zich eenîgzins uitgebreid. De wees- en armbesturen in Zeeland verkeeren in
een gunstigen toestand. Geene dezer instellingen geniet subsidie; van de meesten vermeerderen de fondsen
jaarlijks door rentegevende belegging van beschikbare gelden. De commissie ter uitdeeling van levensmiddelen
te A~rdenburg verschafte tevens werk en reikte aan de personen , die niet werken konden, iets meer geld uit
dan m 1856. Eene der commissien in Zeeland, die in 1856 subsidie genoot, behoefde die niet in 1857. Het
weeshuis te ~iddelburg v:rkeerde doorgaans in een ongunstigen toestand; die van het gast- of ziekenhuis
aldaar was mmde: ongunst1g _dan vro~ger; het behoefde slechts de helft van de subsidie van het vorige jaar. De
werkplaats _te ~lms verkeerde m gunstigen toestand. In de instellingen tot werkverschaffing bestonden de werkzaamheden
m di~_te Aardenburg ~n de 2 te Sluis in het vervaardigen van kant, bij die te Vlissingen in het maken
van koperen spijkers en het plmzen van oud touw, te Stavenisseïn het verbeteren der achterwetJ"en. te Middelburg
in het aanleeren van ambachten a~n de israëlitische jeugd en te Ouwerkerk in het bereiden, van vlas.
In de provincie U~recht wer~, .~et uitzondering van Utrecht en Amersfoort , bijna algemeen door de gemeentebesturen
het verschil van domicilie van onderstand met de kerkelijke besturen voor zeer nadeelig gehouden en
aangedrongen op het aannemen der wettelijke woonplaats tot domicilie van onderstand. Van de kerkelijke
armbesturen te Amersfoort is enkel het evangelisch-luthersche, hetwelk geene subsidie geniet, niet toegetreden
tot de overeenkomst om tegen eene bepaalde, jaarlijks verminderende, subsidie de geheele armenzorg op zich
te nemen. Te Utrecht werden de stadsarmbussen en collecten afgeschaft, ten einde de liefdadigheid ten behoeve
cl~: kerkelijke instellingen aan te moedigen. Langzamerhand tracht men aldaar de subsidien aan kerkelijke en
b~Jzondere armbesturen te vermind':lren; zij bedroeg voor het burgerlijk armbestuur /2,000 minder dan in 1856,
mettegenstaande een_ verlies in opbrengst van omstreeks j 4,000 door de afschaffing der armenbussen en collekten.
Het tegenwoordig. burgerlijk a1:i:n?estuur houdt zich meer dan het vroegere aan eene strikte toepassing van
art. 2_·1 der wet. Uit eene vergehJkmg van de kosten van onderstand volgens de gemeenterekeningen over 1854
en 1~5~ blijkt, _da~ die kosten in 40 gemeenten belangrijk zijn toegenomen. De toestand was dit jaar in J}eze
pro~mc~e gunstig m 1 ~ gemeenten, niet ongunstig en zelfs gunstiger dan het vorige jaar in 14, even als het
vonge m 25 , ongunstig, doch over het algemeen niet ongunstiger dan in 1856, in 17. Over het algemeen was
de toestand gunstiger da~ in het vorige jaar, waartoe de gunstige gezondheidtoestand , de goede oogst, minder~
~uurte der levensmiddelen, de zachte winter, veel gelegenheid tot werken en op sommige plaatsen zelfs
eemgzms hoogere loonen hebben bijgedragen. Te Amersfoort. was genoegzaam werk, zoowel op het veld als
voor de wevers, .. voor de laatsten zelfs met· hooger loon; die klassen echtér werden door ziekten geteisterd,
waaraan velen ~iJn bezweken. In de veenen te Mijdrecht, Wilnis, Vinkeveen en \Va verveen bl~jft de toestand
steed8 on~unstig. Te Bens~~o,p, Hoenkoop, Jutphaas, Maarssen, Maarsseveen en Maartensdijk scheen het
getal arbeiders te groot te ZIJD. Te Rhenen is de toestand eenigzins verbeterd; men telde aldaar 547 bedeelden .
tegen 625 in 1856 en 962 in 1855. Nieuw opgerigt zijn of kwamen iu werking kerkelijke armbsturen te Snelrewaard,
Soesterberl?'. en Westbroek en ee~e werkplaats van liefdadigheid te Veenendaal. Met anderen vereenigd
werde~ ~e bur~erllJk_e armbesturen te Lmschoten en Polsbroek en het kerkelijk armbestuur te Mijdrecht. De
c~mmissie ter mtdeelmg van levensmiddelen in deze laatste gemeente, die tijdelijk bestond in '1856, heeft dit jaar
met gewerkt: De gebouwen van het ambachtskinderhuis te Utrecht en het burgerweeshuis te Amersfoort werden
~oor he~stellmg en gedeeltelijke vernieuwing verbeterd. De nieuwe hennepspinnerij, in J unij 1857 te Veenendaal
m werkmg f?ekomen en do~~ eene vereeniging van bijzondere personen geregeld en béstuurd, heeft aanvankelijk
zeer do~lmatig gew~rkt. ZiJ werd alleen gebezigd als loonspinnerij voor zeildoekfabriekanten, . terwijl aan de
behoeftigen ter wermg der bedelar~j , wanneer de aangevoerde grondstoffen toereikten, werk werd verschaft.
Door gez~menlijke medewerking der g·emeentebesturen van Ede en Veenendaal zal de inrigting worden uitgebreid.
In Friesland bleven de bedeelingen der kerkelijke armbesturen zich bepalen tot lidmaten wonende in de
gemeente, terw~~J meer dan ééne diakonie zich ook van zulke lidmaten trachtte te ontdoen door hen te verwijzen
naar d_e burgerl1Jke armbesturen. Met enkele ~-itzonderingen, in de gemeenten JEngwirden, 't Bildt, Lemsterland
1
en Utmgeradeei, tra.~htten over~! de kerkehJke armbesturen hunne bedeelingen te beperken. Dientengevolge
bleef ~e ar~enzorg biJ de burgerhJke armbesturen nog steeds van grooten omvang , hier en daar zelfs toenemend.
De diakomen maakten steeds in haar voordeel gebruik van het verschil in domicilie van onderstand naar de
. we~ ~n naar de kerkelijke reglementen. Het bedrag der subsidien aan burgerlijke armbesturen kon slechts in
wemige gemeenten worden verlaagd, het bleef in de meeste gelijk aan vroeger en moest zelfs in sommige
verhoogd wo:~en. De toestand va~ het armwezen was eenigzins gunstiger dan het vorige jaar. Meer gelegenheid
t~: he~ v~rkriJE?'en van werk vermmderde het getal bedeelden , welke vermindering nog aanzienlijker zou geweest
ZiJn, mdien met het getal der tijdelijk bedeelden door ziekten, vooral in het najaar, was vermeerderd. Het
bedrag der bedeeling beliep/ 1~ , 618.615 minder dan in 1856, welke som nog met omstreeks f 8,000 kan verhoogd
worden , bestee~. tot aanzmvermg van achterstanden over vorige diensten. Deze vermindering van armenlast
kwam echter blJna geheel ten voordeele van de kerkelijke armbesturen. De werkverschaffing aan armen door
~rmbesturen , hoofdz~kel~jk door het verbouwen en bereiden van vlas, was minder uitgebreid dan in vorige
Jaren door meer ruimte :an werk voor den arbeider. Zij gaf over het geheel gunstige uitkomsten, daar de
voor~eele~, van den -~rbeid der armen de uitgaven overtroffen. Dit jaar zijn nieuw opgerigt of kwamen in
werkmg een burgerhJk armbestuur te Greonterp, één kerkelijk genootschap voor schamele armen te Dokkum.
waar eene ~ommissie _ter uitdeeling van levensmiddelen werd opgeheven. Dit laatste was ook het geval met
een burgerhJk godshms te Makkum. De commissie ter uitdeeling van levensmiddelen te Leeuwarden deed
slechts uitdeelingen in geld aan israëliten. Aldaar werden omstreeks t 00 kinderen gedurende 78 dagen na de
Il