I !«l - Historisch Centrum Overijssel

20 ZWOLS HISTORISCH TIJDSCHRIFT
wordt zelfs tweemaal geschouwd. Dit is de eerste
keer dat de plaats van schouwen is vermeld:
de keuken van het stadhuis, waar de lijken ook
opgebaard c.q. bewaard blijven. Jacomina
wordt zelfs een keer door de schepenen 'over
de lijken' verhoord, in de keuken dus. De reden
van het tweemaal visiteren komt uit vragen
van de onderzoekende schepenen voort:
op 3 mei door Molckenboer, M.D. en Schoemaker,
chirurgijn en op 5 mei door liefst vijf
medicinae doctores en twaalf chirurgijns,
waaronder J. Smeeks. De te beantwoorden
vraag, of de aan één oog blinde Van den Doevelaar
de moord op zijn kinderen zelf heeft
kunnen plegen, waarna hij zich eigenhandig
de strot zou hebben doorgesneden, wordt
door de geleerde heren ontkennend beantwoord.
24. 28 augustus 1728 (pag. 157) Berend Andries
Scheffer, een soldaat die door een degensteek
aan zijn levenseinde komt. De borst is aan de
rechterzijde vol met bloed, wat als doodsoorzaak
wordt opgegeven.
25. 4 januari 1730 (pag. 158) Benjamin Bekering
met een dodelijke wond.
26.17 maart 1730 (pag. 158) Anna Pots, wonende
buiten de Kamperpoort, is door de soldaat
Gerrit Jansen om het leven gebracht. De visitatie
door Molckenboer en de chirurgijn Schoemaker
leidt tot de conclusie dat zij is overleden
aan een schotwond, gezien de vernieling in het
lichaam: een wond dwars door de wervelbeenderen
van de rug, waarbij de maag, de linker
nier en de linker onderkant van de ribbenkast
geheel zijn vermorzeld.
Jansen is voortvluchtig en de schout bij nacht
stuurt zelfs twee suppoosten naar Amsterdam
om hem te zoeken. Deze gaan dan met de collega's
een nachtje stappen in de 'smokel'kroegen
van de wereldstad, echter zonder hem te
vinden.
27. 1 december 1753 (pag. 164) Aaltje Jans uit Ruitenveen
wordt door haar vrijer met zijn eigen
kousebanden in haar slaap gewurgd. Bij de
lijkopening blijkt zij zes maanden zwanger te
zijn. Hier is geen protocol van in de stukken
aanwezig, het wordt in het vonnis vermeld.
Een theatrum anatomicum?
Tussen al deze pathologische anatomie blijft nog
één vraag over: hoe moesten de (leerlingen) chirurgijns
aan de voor het examen vereiste kennis
van de anatomie van het menselijk lichaam komen?
Er bestonden weliswaar leerboeken, maar
geen enkel leerboek kan het onderwijs aan het geopende
lijk vervangen.
Hierboven is vermeld dat er in verschillende
steden theatra anatomica hebben bestaan, die
door het chirurgijnsgilde juist ten behoeve van het
onderwijs werden 'geëxploiteerd'. Een te seceren
lichaam was er niet alleen voor het onderwijs van
de leerlingen en chirurgijns, maar vormde tevens
een kijkspel voor de burgers die bevend en met
kloppend hart op de collegebanken konden
plaatsnemen, al dan niet tegen betaling van een
toegangsprijs. Hoewel er tot nu toe in de stukken
van het Zwolse chirurgijnsgilde geen enkele concrete
aanwijzing voor het bestaan van een theatrum
anatomicum is te vinden, is er één aanwijzing
dat sectie om der wille van de wetenschap
en/of het onderwijs voorkwam.
In de maandrekening van 1693 wordt door de
keurmeester op 26 juli 2V2 gulden betaald aan 'een
Man, hebbende de geanatomiseerde dieff begraven',
en dit op order van de magistraat. Het is helaas
niet gelukt om deze magistraatsopdracht in de
resoluties van schepenen en raden te vinden. Het
register waarin de minuutresoluties voor dit jaar
zijn opgeschreven, is het enige uit de kladserie dat
verdwenen is! Men zou hieruit mogelijk kunnen
concluderen, dat het begraven van de na obductie
overgebleven resten door de chirurgijn of de prosector
zelf wordt geregeld of gedaan, zodat de stad
hiervoor niets hoeft te betalen. Anderzijds is het,
zeker in de zeventiende eeuw, gebruikelijk dat de
overheid het obduceren van een menselijk lichaam
fiatteert.
Conclusie
Dit opstel maakt geen aanspraak op volledigheid.
Er is uitgegaan van het materiaal dat is voortgekomen
uit een onderzoek naar de doodstraf in Zwolle.
En dieven, bedriegers en ketters werden vaker
ter dood veroordeeld dan moordenaars. In principe
zijn uit het archiefmateriaal alle gevallen ge-