2019 11 08-10 Ongehoord Bruckner

Toelichting
De Achtste symfonie was de laatste symfonie die Bruckner voltooide, en de eerste die hij
componeerde met de gemoedsrust die erkenning hem gebracht had. De première van zijn
Zevende symfonie, in december 1884 in Leipzig, was een doorslaand succes geworden.
Zowel het publiek als de critici, die altijd wat lacherig over hem hadden gedaan, waren
ditmaal laaiend enthousiast.
Eindelijk voelde Bruckner zich begrepen. Met
een trots en welgemeend ‘Halleluja!’ stuurde
hij in 1887 de partituur van de Achtste
symfonie op naar zijn vriend Hermann Levi,
de beroemde dirigent die enkele jaren eerder
de eerste uitvoering van Richard Wagners
Parsifal had geleid en die ook een succesvolle
uitvoering van Bruckners Zevende symfonie
in München op zijn naam had staan, met het
verzoek de première op zich te nemen.
Het antwoord liet even op zich wachten en
sloeg toen in als een bom: Levi vond het
namelijk niks. Bruckner was er kapot van.
De klap kwam volgens musicoloog Robert
Haas zelfs zo hard aan dat Bruckner met
de gedachte speelde een einde aan zijn
leven te maken. Toch zette hij zich weer
aan zijn bureau en begon aan een grondige
herziening, die hij in 1890 zou voltooien. Veel
van de typische uitbarstingen sneuvelden
daarbij, contrasten werden geschrapt of
afgezwakt en ook de instrumentatie paste
Bruckner aan, op sommige plekken drastisch.
Ingrijpende revisies
Martin Sieghart, een internationaal
gewaardeerd Bruckner-dirigent, heeft de
Achtste symfonie al zo vaak uitgevoerd dat
hij de partituur in zijn hoofd heeft zitten.
Nu hij voor het eerst de oerversie op de
lessenaar legt – waarover hij zeer enthousiast
is – zegt Sieghart dat het bijna is alsof hij een
nieuwe symfonie instudeert. De revisies, met
andere woorden, zijn verre van cosmetisch.
Bruckner heeft de oerversie van zijn Achtste
nooit gehoord: die ging pas in 1973 in
première bij de BBC. Daarmee is het niettemin
de eerste van de drie oerversies in dit festival
die ooit een uitvoering heeft gekregen. Er
bestaan ook relatief veel opnames van, in
navolging van de eerste opname van Eliahu
Inbal uit 1983.
De oerversie betekent voor
dirigent Sieghart bijna het
instuderen van een nieuwe
symfonie.
Over de Achtste symfonie is niettemin minder
consensus dan over de Derde, waarvan vele
kenners de oerversie hoger aanslaan. Volgens
de Amerikaanse professor Bryan Gilliam is de
herziene Achtste symfonie van 1890 korter
en vlotter dan de oerversie, minder grillig,
wat hij interpreteerde als een concessie aan
de prevalerende burgerlijke voorkeur voor
het geoliede werk van Brahms. De Britse
musicoloog Deryck Cooke daarentegen
vond de Achtste symfonie de enige symfonie
die in de eerste versie nog niet helemaal
9