147098 Tijdschrift Orthopedagogiek 5 bladerversie

6
TvO TvO
TvO TvO TvO T
Intelligentietests geven
maar in zeer beperkte
mate informatie over het
vermogen of potentieel
om te leren
Proces centraal
Bij de intelligentietest staat het product centraal:
het product van iemands leergeschiedenis wordt
geschat aan de hand van de testresultaten (IQ).
De nadruk ligt op de IQ-score, niet op de manier
waarop deze score behaald is. Het proces dat tot
de prestatie heeft geleid is bij deze tests moeilijker
te analyseren. Het is echter juist het proces
dat van belang is voor de onderwijspraktijk.
Het proces dat leerlingen doorlopen als zij een
taak oplossen kan namelijk verklaren waarom
het hun wel of juist niet lukt om de taak correct te
volbrengen. Hierbij valt te denken aan algemene
strategieën die een kind gebruikt om een taak te
benaderen, domeinspecifieke strategieën die het
al dan niet inzet, maar ook de manier van informatie
verwerken en zichzelf aansturen tijdens het
werk. Individuele processen op het gebied van
taakaanpak, leren en instructiebehoeften kunnen
mogelijk handvatten bieden voor specifieke
instructie of interventie, samen met eventuele
behoeften voor de individualisering hiervan.
Juist omdat intelligentietests die informatie niet
bieden, is het maar zeer de vraag of de inzet
ervan recht doet aan de behoeften van en vragen
bij een (vermoedelijk) hoogbegaafd kind. Als uit
een IQ-test naar voren komt dat een kind een IQ
heeft van 132, welke instructies zou een docent
dan bijvoorbeeld moeten geven aan dit kind?
En stel dat een ander kind een IQ van 129 blijkt te
hebben en dit kind dus volgens de definities niet
hoogbegaafd is. Heeft dat dan een geheel andere
leer- en instructiebehoefte dan het eerste kind
met het IQ van 132? Bij de inzet van tests in een
diagnostisch proces is het belangrijk om voor ogen
te houden wat het uiteindelijke doel is van het
diagnostisch traject. Veelal betreft dit afstemming
van het onderwijsaanbod op de behoeften van de
individuele leerling. In overweging nemend dat
een intelligentietest voor een groot deel informatie
TvO TvO TvO T
verschaft over wat kinderen al geleerd hebben, en
dus minder over wat kinderen in potentie kunnen
leren, wordt duidelijk dat een intelligentietest op
dit vlak een beperkte waarde heeft. Bovendien
is het maar de vraag of het label ‘hoogbegaafd’
voldoende aanknopingspunten biedt om vorm te
TvO TvO TvO Tv
geven aan het onderwijs voor een individuele leerling
(Vogelaar & Hoogeveen, 2020).
Dynamische benadering
De conclusie dat intelligentietests niet het leervermogen
meten, of in ieder geval niet direct, is zeker
niet nieuw. Deze werd al getrokken door Alfred
vO TvO TvO Tv
Binet, naar aanleiding van de constructie van de
door hem ontwikkelde eerste moderne intelligentietest,
de Binet-Simon intelligentietest, die later
zou leiden tot de Stanford-Binet Intelligence Scale.
Deze kritiek werd ruwweg een halve eeuw later
weer opgepakt om een test te ontwikkelen die wél
vO TvO TvO TvO
TIJDSCHRIFT VOOR ORTHOPEDAGOGIEK
het leervermogen in kaart kon brengen. Als onderdeel
van deze test werd een training gegeven aan
de leerling, zodat vervolgens kon worden geëvalueerd
wat het effect van die training was op het
prestatieniveau van die leerling. Tests waarin een
vorm van training of feedback is opgenomen om
te bepalen of de leerling hiermee zijn prestaties
vO TvO TvO TvO
kan verbeteren, worden ook wel dynamische
tests genoemd.
Hoewel er een grote diversiteit is in de soorten en
benaderingen van dynamische tests, is de constante
factor hierin dat ze allemaal gebruik maken
O TvO TvO TvO
Als uit een IQ-test naar
voren komt dat een
kind een IQ heeft van
132, weet je nog niet
welke instructie je moet
geven
O TvO TvO TvO
vO