Erasmus Centrum voor Zorgbestuur Jaarverslag 2020
Ons jaarverslag over het enerverende jaar 2020
Ons jaarverslag over het enerverende jaar 2020
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2020</strong>
Voorwoord<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
2
<strong>2020</strong>: een jaar als geen ander<br />
Thuis werken, online vergaderen, online lesgeven, online intakes, online intervisie,<br />
en soms tijdelijk toch weer even op locatie elkaar ontmoeten. Als jonge honden zo<br />
blij, dat het weer even kon.<br />
Wat was het schrikken in maart toen de ic’s volstroomden en de deuren van menig<br />
zorginstelling zich sloten. Ook onze uitvalsbasis ging op slot. We waren onthand.<br />
Vroegen ons af wat ons te doen stond. Hoorden we bij de vitale beroepen of waren<br />
we – net als veel andere prachtige dienstverleners – opeens ‘even’ overbodig?<br />
Al snel waren we het erover eens: leren en reflecteren is niet alleen van belang<br />
in goede tijden. Integendeel, hier ruimte <strong>voor</strong> maken in moeilijke tijden is o zo<br />
belangrijk. En dus gingen we aan de slag. Met online onderwijs en ontmoetingen, en<br />
met een bijzonder videoproject over wat het betekent om te besturen in tijden van<br />
crisis. Helene Wüst en Relinde de Koeijer trokken virtueel door het land en vroegen<br />
bestuurders: Wat maak jij mee? Wat houdt je bezig? Wat helpt je? Later verbonden<br />
we de interviewreeks ook aan onderzoek, met als hoofdvraag: Wat is onder deze<br />
bijzondere omstandigheden goed bestuur?<br />
Corona bleek <strong>voor</strong> ons eigen werk <strong>voor</strong>al veel, heel veel, extra organisatiekracht<br />
te vragen. Dankbaar zijn we <strong>voor</strong> de flexibiliteit van docenten, trainers en<br />
samenwerkingsrelaties van locaties die telkens weer bereid waren met ons mee<br />
te denken, te schuiven, te herontwerpen. Het was <strong>voor</strong> iedereen een hele kluif.<br />
Niet in de laatste plaats <strong>voor</strong> onze geweldige ondersteuners van ‘kantoor’. Een<br />
jaar lang werken zij al vanuit huis en bieden ondanks de moeilijke omstandigheden<br />
uitstekende ondersteuning. Zonder hen was het niet gelukt!<br />
Dankbaar ook zijn we <strong>voor</strong> alle deelnemers aan onze programma’s, die samen met<br />
ons door de ‘U-bocht’ gingen. Wij realiseren ons goed hoeveel het van iedereen<br />
heeft gevraagd om naast het veeleisende werk in de zorg, in een tijd van cisis, ook<br />
nog ruimte te maken om te leren en af te studeren. En hoe teleurstellend het is als er<br />
geen studiereis of live ontmoeting mogelijk is. Juist die informele momenten en het<br />
plezier dat daarbij hoort geven de ruimte en inspiratie om te reflecteren, te leren en<br />
nieuwe ideeën op te doen.<br />
Hoe mooi ook dat er zoveel online mogelijk is, heel graag zie ik u<br />
toch snel weer live!<br />
Wilma van der Scheer<br />
Directeur<br />
3<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Inhoudsopgave<br />
Voorwoord 2<br />
Strategisch beleid 5<br />
Onderwijsprogramma’s 8<br />
Academische werkplaats 16<br />
Maatwerk 22<br />
Colofon<br />
Dit is een uitgave van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> B.V. Rotterdam.<br />
Teksten <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>.<br />
Foto’s Pepijn Leupen, Dick Barendse, Yvonne Witte.<br />
Grafische realisatie Grapefish, Voorschoten.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is een onderdeel van <strong>Erasmus</strong> School of<br />
Health Policy & Management van de <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam.<br />
www.erasmuscentrumzorgbestuur.nl<br />
Samenwerkingsrelaties 25<br />
Kwaliteit en integriteit 27<br />
In de media 29<br />
Team 33
Strategisch beleid<br />
1<br />
5<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is een plek waar wetenschap over en<br />
praktijk van de zorg samenkomen, waar nieuwe kennis gegenereerd wordt en<br />
nieuwe perspectieven ontstaan.<br />
<strong>2020</strong> was <strong>voor</strong> iedereen werkzaam in de zorg een uitzonderlijk jaar. De COVID-<br />
19-pandemie zorgde <strong>voor</strong> veel druk en spanning. Crisisteams werden in het leven<br />
geroepen, werkwijzen en afspraken werden aangepast, nieuwe besturingsstructuren<br />
opgetuigd, zorg werd op- en afgeschaald, hulptroepen ingevlogen, deuren gesloten,<br />
nieuwe vormen van zorg ontwikkeld, zorgverleners hadden contact met hun cliënten<br />
en patiënten online, per telefoon of chat...<br />
Onze missie als <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is: bijdragen aan de kwaliteit<br />
van (de besturing van) de zorg. Wat betekent dat in tijden van crisis?<br />
Onze insteek was en is een ontmoetingsplek te zijn <strong>voor</strong> leiders in de zorg; een<br />
werkplaats en vormingsplaats. Ook in tijden van crisis.<br />
Naast onze gebruikelijke onderwijs- en onderzoeksactiviteiten gaven wij hier<br />
invulling aan door:<br />
• extra (online) ruimte te bieden aan de deelnemers van onze programma’s <strong>voor</strong><br />
het delen van ervaringen, <strong>voor</strong> intervisie en andere vormen van collegiaal<br />
overleg;<br />
• extra (online) onderwijsontmoetingen te organiseren, zoals met experts en<br />
besluitvormers in de zorg;<br />
• een serie korte interviews (in de vorm van video’s) te publiceren waarin we<br />
leiders in de zorg aan het woord lieten over wat de crisis <strong>voor</strong> hen betekende en<br />
met hen deed;<br />
• interviews met experts te publiceren (video’s) waarin zij vanuit hun expertise<br />
reflecteerden op de gepubliceerde interviews met de zorgbestuurders waardoor<br />
een dieper inzicht in de vraagstukken ontstond;<br />
• de interviews met zorgbestuurders en experts te verbinden aan onderzoek naar<br />
besturen in tijden van crisis.<br />
Verderop in dit jaarverslag leest u meer over deze activiteiten.<br />
Voor <strong>2020</strong> was de ambitie om nog beter te laten zien dat we van de wetenschap én<br />
de praktijk zijn. We wilden zowel de wetenschappelijke pijler onder ons <strong>Centrum</strong><br />
als de pijler geworteld in de praktijk versterken, nadrukkelijker bruggen bouwen<br />
daartussen, en meer podium geven aan onze maatwerkactiviteiten. COVID-19 bleek<br />
zowel versnellend als vertragend te werken.<br />
Vertragend omdat we activiteiten hebben moeten uitstellen en verplaatsen. We<br />
hadden tijd nodig om de omschakeling te maken naar online onderwijs. Sommige<br />
maatwerkprogramma’s werden op verzoek van de opdrachtgever tijdelijk stil<br />
gelegd. Versnellend omdat we veel van ons aanbod qua inhoud en vorm in korte tijd<br />
hebben moeten aanpassen of vernieuwen. Het vroeg veel van ons incasserings- en<br />
organisatievermogen, maar bracht ook saamhorigheid en maakte creativiteit los.<br />
De strategiedag met als thema ‘Vrije Ruimte in Nieuwe Tijden’, was het startschot<br />
van een serie gesprekken over zelfzorg (hoe kunnen we het volhouden), over<br />
prioriteiten en benodigde investeringen. De COVID-19-pandemie leidde tot een<br />
<strong>voor</strong>tdurend improviseren: (her)plannen, aanpassen, (opnieuw) ontwikkelen,<br />
(anders) organiseren, en <strong>voor</strong>tdurend afstemmen met onze deelnemers, docenten,<br />
trainers, begeleiders en locaties. En dat allemaal vanuit huis.<br />
De centrale vraag die we ons op de strategiedag stelden was: hoe behouden en<br />
versterken we wat we als <strong>Centrum</strong> tot nu toe hebben ontwikkeld en hoe creëren we<br />
met elkaar vrije ruimte om ons – juist nu – verder te ontwikkelen?<br />
De strategiegesprekken gaven nieuwe focus en duidelijkheid. We kregen grip op<br />
wanneer welke onderwijsvorm in te zetten (offline, online, hybride), inventariseerden<br />
welke investering en ondersteuning hier<strong>voor</strong> nodig zijn en bedachten hoe we elkaar<br />
onderling beter konden helpen.<br />
Onze ‘gebruikelijke’ activiteiten gingen ook door. We ontwikkelden:<br />
1. goed gefundeerde en actuele opleidingsprogramma’s <strong>voor</strong> leiders in de zorg;<br />
2. onderzoek naar ‘goede zorg met goed bestuur’ in al haar facetten;<br />
3. ontmoetingen tussen wetenschap, praktijk en beleid van de zorg;<br />
4. activiteiten op maat, <strong>voor</strong> de vraagstukken van specifieke organisaties of regio’s.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
6
Onze prioriteiten werden:<br />
– Moeiteloos kunnen schakelen tussen online/offline/hybride onderwijs: we<br />
maken programma’s die online en offline kunnen plaatsvinden en prepareren<br />
deelnemers, docenten, trainers op beide varianten;<br />
– Professionaliseren online onderwijs ‘van programma naar uitzending’: we<br />
hebben een gedeelde opvatting over het gewenste niveau, de online uitstraling<br />
en online omgangsvormen, we beschikken over de benodigde vaardigheden, we<br />
ontwikkelen nieuwe werkvormen, nieuwe formats en beschikken over een toolkit<br />
online onderwijs;<br />
– Gericht ontwikkelen van nieuwe onderwijsvormen, met gebruikmaking van online<br />
mogelijkheden. Onze keuzes: hybride ALZM, hybride studiereizen.<br />
Daarnaast maakten we op programmaniveau keuzes ten aanzien van accreditatie,<br />
inhoudelijke doorontwikkeling, vernieuwingen op het gebied van PR en verbetering<br />
van business cases.<br />
In januari 2021 rondden we het strategietraject af met een aantal keuzes <strong>voor</strong> de<br />
lange termijn ten aanzien van nieuwe doelgroepen en activiteiten.<br />
7<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Onderwijsprogramma’s<br />
2<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
8
Programma aanbod <strong>2020</strong><br />
De onderwijsprogramma’s van<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
zijn er <strong>voor</strong> diverse doelgroepen:<br />
bestuurders van zorgorganisaties,<br />
toezichthouders, strategisch<br />
managers/directeuren in de zorg<br />
en (leidinggevende) professionals.<br />
Elk programma kent zijn eigen<br />
evenwicht tussen theoretische<br />
kennis, praktijkervaringen en<br />
reflectie. De doelgroep, doelstelling<br />
en persoonlijke leervragen van<br />
deelnemers bepalen mede de inhoud.<br />
Master Class<br />
Management development programma<br />
<strong>voor</strong> eindverantwoordelijke<br />
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.<br />
Programmadirecteuren:<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
21 deelnemers<br />
Academische Leergang<br />
Zorg Management<br />
Zes academische bijeenkomsten<br />
over het strategisch management<br />
en bestuur van organisaties in<br />
de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
18 deelnemers<br />
Governance Class<br />
Voor ervaren toezichthouders en<br />
<strong>voor</strong>zitters van raden van toezicht<br />
in de gezondheidszorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
17 deelnemers<br />
Strategisch<br />
Vastgoedbeleid<br />
Tweedaags programma over het<br />
strategisch beoordelen en aansturen<br />
van vastgoedvragen.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
17 deelnemers<br />
De programma’s richten zich op:<br />
• Het benodigde<br />
handelingsrepertoire <strong>voor</strong> het<br />
aansturen van processen;<br />
• Persoonlijke effectiviteit (zelfkennis<br />
en vaardigheden);<br />
• Kennis over actuele en relevante<br />
thema’s in de gezondheidszorg en<br />
de eigen positionering daarin.<br />
Voorop staat het leren uit de praktijk<br />
(eigen casuïstiek) en het leren van<br />
elkaar. Zo worden eigen ervaringen een<br />
leermiddel en benutten we optimaal de<br />
aanwezige kennis uit diverse sectoren<br />
van de gezondheidszorg. Jaarlijks<br />
worden de onderwijsprogramma’s<br />
vernieuwd qua inhoud en werkvormen.<br />
Zo blijven de programma’s relevant en<br />
passend <strong>voor</strong> de leiders van vandaag<br />
en morgen.<br />
Top Class<br />
Management development<br />
programma <strong>voor</strong> toekomstige<br />
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.<br />
Programmadirecteur:<br />
mr. Helene Wüst<br />
22 deelnemers<br />
Imagine2<br />
Een programma om medisch specialisten<br />
toe te rusten een leidende<br />
rol te nemen in de continue verbetering<br />
van de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
dr. Lizette van Veen-Berkx<br />
16 deelnemers<br />
Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap<br />
Een programma <strong>voor</strong> verpleegkundig<br />
leiders, die het <strong>voor</strong>touw nemen<br />
in ontwikkelingen binnen de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
drs. Lucie Boonekamp/<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
19 deelnemers<br />
Master of Health Business<br />
Administration<br />
De enige internationaal geaccrediteerde<br />
MBA-opleiding in Nederland<br />
specifiek <strong>voor</strong> de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
prof. dr. Richard Janssen/<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
dr. Maarten Janssen<br />
Frank van Gool, MSc<br />
MHBA 2018-<strong>2020</strong> 22 deelnemers<br />
Financieel Bestuur<br />
in de Zorg<br />
Behandelt actuele en aankomende<br />
financieel-economische vraagstukken<br />
van managers en bestuurders<br />
in de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
18 deelnemers<br />
Leadership Mentoring<br />
in Nursing Research<br />
Programma<br />
Tweejarig leiderschapsprogramma<br />
<strong>voor</strong> gepromoveerde verpleegwetenschappers,<br />
onder verantwoordelijkheid<br />
van de UU, mogelijk<br />
gemaakt door ZonMw.<br />
Programmaleiding<br />
drs. Lucie Boonekamp<br />
dr. Thóra Hafsteinsdottír<br />
(UMC Utrecht)<br />
Goede kwaliteit met<br />
gedeeld leiderschap<br />
Gericht op zorgprofessionals in de<br />
ouderenzorg die een <strong>voor</strong>trekkersrol<br />
op zich willen nemen, en hun<br />
bestuurders.<br />
Programmaleiding:<br />
mr. Helene Wüst<br />
dr. Carina Pittens<br />
19 deelnemers<br />
Programma’s<br />
op maat<br />
In <strong>2020</strong> werden<br />
vijf maatwerkprogramma's<br />
uitgevoerd.<br />
Zie pagina 22<br />
9<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Deelnemers<br />
De ambitieuze en kritische deelnemers aan onze programma’s vinden bij <strong>Erasmus</strong><br />
<strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> een plek om in een vertrouwde groep van vakgenoten na<br />
te denken over eigen leervragen en de toekomst van de zorg. Deelnemers fungeren<br />
daarbij als elkaars collega, coach en criticaster. Zij steunen elkaar, en nemen<br />
elkaar de maat. Het netwerk dat zij tijdens de onderwijsprogramma’s opbouwen<br />
is van blijvende meerwaarde. Deelnemers zijn werkzaam in diverse sectoren van<br />
zorg, maar zij kunnen ook werkzaam zijn <strong>voor</strong> een zorgverzekeraar, de overheid of<br />
zakelijke dienstverleners.<br />
In <strong>2020</strong> vonden 358 leiders in de zorg hun weg naar de onderwijsprogramma’s<br />
van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. Ten opzichte van 2019 zijn er iets minder<br />
deelnemers aan de open onderwijsprogramma’s, ten gunste van deelnemers aan<br />
maatwerkprogramma’s. De verklaring hier<strong>voor</strong> is dat het programma Waarden<br />
van Zorg in 2019 <strong>voor</strong> de laatste keer werd uitgevoerd. Het programma Medisch<br />
Specialist en Bestuur heeft omwille van de druk op de ziekenhuizen door corona in<br />
<strong>2020</strong> niet plaatsgevonden. Hiertegenover staat dat de Governance Class tweemaal<br />
is uitgevoerd in <strong>2020</strong>. In <strong>2020</strong> voerden we zes maatwerkprogramma’s uit, in 2019<br />
waren dit er vijf.<br />
Deelnemers van de open onderwijsprogramma’s hebben veelal een managerial<br />
functie. Zij zijn bestuurder, directeur of manager. Vaak zijn zij of bedrijfskundig<br />
of zorginhoudelijk opgeleid. Een deel van de deelnemers is ook nu nog actief<br />
als zorgprofessional. Zij combineren hun zorginhoudelijke functie met een<br />
management- of leiderschapstaak.<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
Deelnemers naar type programma en jaar<br />
281<br />
270<br />
238<br />
78<br />
88<br />
36<br />
2018 2019<br />
<strong>2020</strong><br />
open programma’s maatwerk<br />
Functie deelnemers open programma’s<br />
Kijken we naar de sectoren waarin deelnemers werkzaam zijn, dan valt <strong>voor</strong>al de<br />
diversiteit op. Bij de selectie van deelnemers wordt geprobeerd een zo evenwichtig<br />
mogelijke groep samen te stellen van deelnemers werkzaam in diverse sectoren van<br />
de zorg, met verschillende achtergronden qua opleiding en ervaring. Dit is terug te<br />
zien in de figuren.<br />
40%<br />
13%<br />
20%<br />
Deelnemers open programma’s per sector<br />
overig<br />
29<br />
ggz<br />
37<br />
gehandicaptenzorg<br />
34<br />
jeugdzorg 11<br />
vvt<br />
90<br />
ziekenhuizen<br />
72<br />
0 20 40 60 80 100<br />
7%<br />
20%<br />
toezichthouders medisch leiders verpleegkundige leiders<br />
bestuurders<br />
managers/directeuren<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
10
Consequenties coronapandemie<br />
Het coronavirus en de maatregelen en adviezen van overheid en RIVM hebben<br />
ingrijpende gevolgen <strong>voor</strong> onze onderwijsprogramma’s. Veel bijeenkomsten hebben<br />
we noodgedwongen online moeten organiseren. De alumnidag van 25 maart had<br />
geen doorgang. De eerste lockdown was net drie dagen ingegaan. Studiereizen zijn<br />
aangepast of uitgesteld. Ook de groepsfoto's vroegen aanpassing. Net als bij zoveel<br />
andere dingen, blijkt dat oplosbaar en eigenlijk heel mooi te worden.<br />
Hart onder de riem <strong>voor</strong> de zorg, per mail naar<br />
deelnemers en LinkedIn post maart <strong>2020</strong><br />
Imagine2<br />
Top Class<br />
11<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Studiereizen en werkbezoeken<br />
Werkbezoeken en studiereizen zijn in veel van onze programma’s een vast<br />
onderdeel. Deelnemers leggen werkbezoeken af in binnen- en buitenland, en bij<br />
elkaar. Dit helpt de vanzelfsprekendheden van de zorg in Nederland scherp te zien<br />
en te bediscussiëren, levert nieuwe inzichten en energie op.<br />
In <strong>2020</strong> werd het aantal werkbezoeken beperkt door de coronamaatregelen. MHBA<br />
en Top Class legden desondanks ‘online’ reizen af, waarbij sprekers uit diverse<br />
buitenlanden online hun kennis en ervaring inbrachten. De overige studiereizen zijn<br />
verplaatst naar 2021.<br />
Helene Wüst: Studiereis Top Class<br />
Met Top Class hebben we online gesproken over innovatieve<br />
samenwerking over grenzen heen. Zo hebben we een digitale bijeenkomst<br />
met sprekers in Brussel gehad. Erg bijzonder was het online gesprek<br />
met prof. dr. Melvin Samsom over zijn werkzaamheden als lid van de<br />
raad van bestuur van NEOM. NEOM is een nog te bouwen stad in Saoedi-<br />
Arabië en wil een <strong>voor</strong>beeld van duurzaamheid worden. Samsom gaf van<br />
2014 tot 2018 leiding aan een radicale en grootschalige verandering bij<br />
het Karolinska Universitair Ziekenhuis in Stockholm, een van de meest<br />
moderne ziekenhuizen ter wereld. Het was sensationeel om vanuit Epe<br />
digitaal te spreken met iemand in Saoedi-Arabië over de meest fantastische<br />
vergezichten op het gebied van zorginnovatie.<br />
Onderwijs: noodgedwongen online<br />
Het liefst komen we op onze onderwijsdagen echt bijeen, <strong>voor</strong> een optimale en<br />
directe kennisuitwisseling. Groepsdynamiek, informele contactmomenten en<br />
het plezier dat daarbij hoort, zijn online niet te vangen. Naast een <strong>voor</strong>tzetting in<br />
aangepaste - online - vorm, hebben onze onderwijsprogramma’s in <strong>2020</strong> daarom zo<br />
veel mogelijk op locatie plaatsgevonden. Uiteraard hebben we hierbij de richtlijnen<br />
gevolgd en geen onnodige risico's genomen. Hier<strong>voor</strong> hebben we soms moeten<br />
uitwijken naar een alternatieve locatie. Dit jaar hebben 54 van de bijeenkomsten<br />
plaatsgevonden in een fysieke vorm, of een hybride vorm van gedeeltelijk online<br />
en gedeeltelijk fysiek. Online zijn er 22 modules georganiseerd. Bijeenkomsten<br />
<strong>voor</strong> coaching, intervisie, extra bijeenkomsten en inloopspreekuren zijn hierbij niet<br />
meegerekend. Het meeste onderwijs is minimaal een keer verplaatst of uitgesteld<br />
geweest. Dit is steeds gebeurd in nauw overleg met de deelnemers.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
12
13<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Ervaringen met online en hybride onderwijs<br />
De omschakeling vroeg veel aanpassingsvermogen. Voor het geven van online<br />
onderwijs vanuit huis hebben we <strong>voor</strong> onze programmaleiders apparatuur<br />
aangeschaft zoals microfoons en green screens. In korte tijd maakten ze zich<br />
nieuwe tools eigen. Het verplaatsen en aanpassen van modules en het verzinnen<br />
van alternatieven <strong>voor</strong> bij<strong>voor</strong>beeld studiereizen vroeg de nodige creativiteit.<br />
Ondertussen bleven we deelnemers zo goed mogelijk ondersteunen, waren we<br />
flexibel in de planning en begeleiding van scripties, en organiseerden we extra<br />
contactmomenten zoals inloopspreekuren. We hebben er zorg <strong>voor</strong> gedragen dat<br />
ons onderwijs niet aan kwaliteit zou inboeten door alle aanpassingen.<br />
Bram Berkvens<br />
(deelnemer ALZM <strong>2020</strong>)<br />
Parallel aan de zorg had corona natuurlijk<br />
ook invloed op het onderwijsprogramma. Ik<br />
vond dat er creatief werd ingespeeld op de<br />
veranderingen en er was goede communicatie.<br />
Ook het onderwijs werd afgestemd. Het thema<br />
’corona’, wat allerlei beweging veroorzaakte<br />
in onze eigen zorgsectoren, werd zo een heel<br />
actuele praktijkcase om met elkaar over te<br />
brainstormen en discussiëren.<br />
‘Achter de schermen’<br />
Het <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in coronatijd<br />
De uitdaging<br />
De intelligente lockdown duurt<br />
sinds maart, we werken thuis en<br />
communiceren via het beeldscherm<br />
is van ongemakkelijk al bijna<br />
vertrouwd geworden. Corona zette<br />
de zorg en onze deelnemers plots<br />
<strong>voor</strong> een enorme opgave terwijl<br />
alles daarbuiten ‘op pauze’ werd<br />
gezet. Geen mogelijkheid tot fysieke<br />
groepsbijeenkomsten zette ook onze<br />
programma’s onder druk. Stellen we<br />
alles uit of moeten we aangepast door?<br />
We wilden recht doen aan de impact<br />
van de coronacrisis en tegelijkertijd<br />
waar mogelijk continuïteit bieden aan<br />
onze deelnemers.<br />
De re-actie<br />
Een leidraad in de reactie in de<br />
eerste weken was dat we er echt <strong>voor</strong><br />
onze deelnemers wilden zijn, dat we<br />
duiding wilden geven aan de situatie<br />
en ruimte wilde creëren om die te<br />
doordenken. We hebben intensiever<br />
dan anders overleg gevoerd met onze<br />
deelnemers over het onderwijs. We<br />
hebben een luisterend oor geboden<br />
<strong>voor</strong> de soms heftige verhalen in<br />
nieuwe online inloopspreekuren. We<br />
hebben duiding willen geven door<br />
online intervisie te organiseren en door<br />
met alle betrokkenen te reflecteren<br />
op (de impact van) de crisis. En<br />
natuurlijk hebben we waar mogelijk<br />
die continuïteit geboden. Zo zijn<br />
programmabijeenkomsten aangepast<br />
of ‘online’ gegaan, wat veel flexibiliteit<br />
van betrokkenen vraagt. Deelnemers<br />
moesten via een scherm kennis<br />
opdoen en via de ‘raise hand’ button<br />
de onderlinge interactie opzoeken.<br />
Docenten hadden nauwelijks tijd om<br />
zich nieuwe tools eigen te maken<br />
en moesten bijdragen vertalen naar<br />
Zoom-bijeenkomsten. In dit alles ben je<br />
als programmamanager druk met het<br />
‘Achter de schermen’<br />
is hard gewerkt<br />
om ‘op het scherm’<br />
kwaliteit te bieden<br />
online en offline in goede banen leiden<br />
van het onderwijs.<br />
Onze ervaringen<br />
De ervaringen met online werken<br />
zijn dan ook divers en we zijn daarin<br />
niet uitgeleerd. Afstemmen en<br />
kennisoverdracht via programma’s als<br />
Zoom gaat prima en is wellicht zelfs<br />
efficiënter, maar echt samenwerken,<br />
ergens over brainstormen of iets<br />
nieuws creëren is op die manier een<br />
stuk lastiger. Er is ‘achter de schermen’<br />
ontegenzeggelijk hard gewerkt om ‘op<br />
het scherm’ continuïteit en kwaliteit te<br />
bieden. Toch ontbreekt er iets. Hoewel<br />
online misschien meer mogelijk is dan<br />
gedacht, vraagt onze werkwijze in onze<br />
programma’s ook om ont-moeten,<br />
ruimte <strong>voor</strong> groepsdynamiek, informele<br />
contactmomenten en het plezier dat<br />
daarbij hoort. Dat is zowel <strong>voor</strong> ons als<br />
<strong>voor</strong> onze deelnemers van belang.<br />
En weer door?<br />
Na de initiële stress en het wennen<br />
aan het nieuwe, voelt het goed met<br />
een pas op de plaats ook weer <strong>voor</strong>uit<br />
te kijken. We gaan door met luisteren,<br />
analyseren, duiden, inspireren,<br />
reflecteren en het vertellen van onze<br />
en andere verhalen. We moeten ook<br />
onze lessen leren: de crisis vergroot<br />
de goede én de minder goede kanten<br />
uit, bevestigt wat we moeten bewaren<br />
en wat we kunnen ontwikkelen en<br />
levert nieuwe inzichten op over<br />
relevante thema’s als het zorgstelsel,<br />
leiderschap, samenwerking en<br />
kwaliteit van zorg. Deze inzichten zijn<br />
medebepalend <strong>voor</strong> ons antwoord op<br />
de fundamentele vraag: hoe kunnen<br />
we blijvend een bijdrage leveren aan<br />
de grote vragen in de zorg en hoe<br />
equiperen we onze deelnemers in<br />
kennis, kunde en visie om daarmee<br />
om te gaan. Dit vraagt flexibiliteit in<br />
wat we overdragen en in hoe we dat<br />
doen. In zowel het online- als het offline<br />
onderwijs, in ons wetenschappelijkeen<br />
toepassingsgerichte onderzoek en<br />
in en met de praktijk. Want daar zal de<br />
impact van corona nog lang te voelen<br />
zijn. Wij kijken er naar uit om samen<br />
met onze deelnemers, docenten en<br />
relaties een vrijplaats <strong>voor</strong> de zorg te<br />
blijven. Niet alleen nu maar juist straks.<br />
Dr. Maarten Janssen is is<br />
programmamanager, docent en<br />
onderzoeker bij het <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong><br />
<strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
Maarten Janssen in Nieuwsbrief Podium juni <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
14
Filmreeks en onderzoek<br />
Wat vraagt de coronacrisis van bestuurders in de zorg? In het <strong>voor</strong>jaar van<br />
<strong>2020</strong> maakten we een reeks films over besturen in coronatijd. Hierin komen<br />
zorgbestuurders en deskundigen aan het woord over de uitdagingen waar de zorg<br />
nu <strong>voor</strong> staat. De vraagstukken zijn <strong>voor</strong> onze deelnemers en alumni natuurlijk heel<br />
herkenbaar; iedereen heeft met de coronacrisis te maken. We begrepen meteen<br />
dat deze situatie een unieke kans bood om te laten zien hoe besturen in een crisis in<br />
zijn werk gaat, en wat een dergelijke situatie ook kan opleveren. De films maken het<br />
onzichtbare zichtbaar, omdat de bestuurders praten over hun bestuurlijke werk en<br />
keuzes. Juist in moeilijke tijden is reflectie nodig.<br />
We maakten 31 films. We hebben bijdragen van bestuurders uit de ggz, vvt,<br />
gehandicaptenzorg, GGD, jeugdzorg, revalidatiezorg en ziekenhuizen. Een<br />
deskundige reflecteerde steeds op de bijdragen van twee bestuurders. De<br />
deskundigen waren wetenschappers uit verschillende hoeken van filosofie en<br />
bestuurskunde tot beleid en management in de gezondheidszorg. De films zijn in<br />
totaal bijna 12.000 keer bekeken.<br />
Op dit moment voeren Relinde Koeijer, Wilma van der Scheer en Helene Wüst<br />
onderzoek uit naar besluitvorming en moreel leiderschap van zorgbestuurders op<br />
basis van deze interviews (zie ook hoofdstuk Academische Werkplaats).<br />
15<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Academische werkplaats<br />
3<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
16
Kennisontwikkeling vanuit wetenschap en praktijk: in de academische<br />
werkplaats werken onderzoekers en mensen uit de praktijk van zorg en bestuur<br />
samen aan actueel en relevant onderzoek. ‘Goede zorg met goed bestuur’ is het<br />
centrale thema.<br />
Uitgangspunten <strong>voor</strong> de Academische werkplaats zijn:<br />
• Actuele besturingsvraagstukken<br />
In de Academische werkplaats zorgbestuur staan actuele besturingsvraagstukken<br />
centraal.<br />
• Relevant <strong>voor</strong> de wetenschap, bruikbaar <strong>voor</strong> de praktijk<br />
De vraagstukken van deelnemers aan onze opleidingsprogramma’s zijn een<br />
belangrijke inspiratiebron bij het bepalen van de onderzoeksagenda. We zijn<br />
continu in gesprek met mensen uit de praktijk van de zorg en wetenschap, wat<br />
ons helpt bij het selecteren van nieuwe vraagstukken.<br />
• Vorm volgt inhoud<br />
Het ene vraagstuk leent zich beter <strong>voor</strong> een kort onderzoek, het andere <strong>voor</strong><br />
een studiemiddag, een scriptie, of een promotie. Het kan allemaal. Er is ruimte<br />
<strong>voor</strong> kortdurende onderzoeken (in opdracht), alsook uitgebreide onderzoeken<br />
van (buiten) promovendi. Waar mogelijk leggen we een verbinding met onze<br />
onderwijsprogramma’s.<br />
Het resultaat is een scala aan onderzoeksactiviteiten. De diversiteit is groot.<br />
Er zijn eigen onderzoeksprogramma’s, geïnitieerd door het <strong>Centrum</strong>, er zijn<br />
samenwerkingen rondom promoties, er wordt opdrachtonderzoek gedaan<br />
en ondersteuning geboden aan initiatieven van deelnemers/alumni van onze<br />
programma’s.<br />
Onderzoeksprogramma Zorg <strong>voor</strong> Management<br />
Het onderzoeksprogramma Zorg <strong>voor</strong> Management is in 2000 gestart door Pauline<br />
Meurs. Het programma behelst zowel grootschalig kwantitatief onderzoek als<br />
specifieke kwalitatieve onderzoeken en heeft geresulteerd in vele publicaties.<br />
Onderdeel van het programma is dat eens in de vijf jaar een grootschalige enquête<br />
wordt uitgevoerd onder leden van de NVZD.<br />
Het doel? Een actueel inzicht in de functie van zorgbestuurder in al zijn complexiteit.<br />
In <strong>2020</strong> zou het onderzoek <strong>voor</strong> de vijfde maal uitgevoerd worden. Vanwege corona<br />
wordt dit 2021.<br />
Onderzoeksprogramma Gedeeld besturen<br />
In 2018 startte onder leiding van wilma van der Scheer een tweede onderzoeksprogramma<br />
getiteld Gedeeld Besturen in de Zorg. Tegen de achtergrond van de<br />
‘vermaatschappelijking’ van de zorg ontstaan nieuwe strategische vragen en<br />
ideeën over de aansturing van de zorg. Steeds vaker worden strategische verantwoordelijkheden<br />
gedeeld tussen beroepsgroepen en organisaties. In dit kader<br />
vinden twee promotieonderzoeken plaats. In het onderzoek van Oemar van der<br />
Woerd staat de bestuurlijke invalshoek centraal. In het onderzoek van Hugo Peeters<br />
ligt de focus op de veranderende omgang tussen zorgprofessionals en cliënten.<br />
NVZD-leerstoel<br />
De nauwe samenwerking met de NVZD en haar leerstoelhouder heeft het promotieonderzoek<br />
van Tessa van Dijk mogelijk gemaakt naar de consequenties van Basel III<br />
en Solvency II <strong>voor</strong> het functioneren van zorgorganisaties.<br />
Opgedane inzichten worden breed gedeeld, met onze alumni, met deelnemers aan<br />
de onderwijsprogramma’s van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>, met leden van de<br />
NVZD, met collega onderzoekers en studenten van ESHPM via o.a. (inter)nationale<br />
vakbladen, deelname aan studiedagen, congressen en symposia.<br />
17<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
ECVZ Onderzoeksverslag Leiderschap in Ontwikkeling A5.indd 1 06-02-<strong>2020</strong> 17:30<br />
Besturen in tijden van crisis<br />
In <strong>2020</strong> starten we het onderzoeksproject<br />
Besturen in tijden van crisis, naar<br />
besluitvorming en moreel leiderschap<br />
van zorgbestuurders tijdens de coronapandemie.<br />
Hoofdonderzoeker is Relinde<br />
de Koeijer. Het onderzoek, gesubsidieerd<br />
door ZonMw, richt zich op de volgende<br />
vragen: Wat leren de ervaringen van<br />
zorgbestuurders tijdens de coronacrisis<br />
ons over goed besturen, in het bijzonder in crisistijd? Hoe kunnen deze inzichten<br />
over goed besturen benut worden <strong>voor</strong> de verdere professionalisering van<br />
zorgbestuurders en benut worden door zorgbestuurders, overheid en andere<br />
belanghebbenden ter <strong>voor</strong>bereiding op toekomstige crises en vraagstukken?<br />
BeterKeten: samen <strong>voor</strong> betere zorg<br />
In opdracht van Stichting BeterKeten onderzocht Lizette<br />
van Veen-Berkx de werking en de toekomst van de<br />
BeterKeten samenwerkingsprojecten. Aan de hand van<br />
de realistische evaluatie methode is ontrafeld wat werkt,<br />
<strong>voor</strong> wie, onder welke omstandigheden en waarom.<br />
Bijzondere aandacht werd besteed aan het perspectief<br />
van betrokken medisch specialisten.<br />
Flexibiliteit in zorgorganisaties<br />
Het thema van het promotieonderzoek van Frank van Gool, programmamanager van<br />
de MHBA, gaat over controle en flexibiliteit in zorgorganisaties. Hij promoveert bij de<br />
universiteit van Tilburg.<br />
Bestuurswisselingen<br />
Het promotieonderzoek van Hanneke Beijer gaat over bestuurswisselingen in<br />
Nederlandse ziekenhuizen en de effecten op bestuurlijke continuïteit, stabiliteit en<br />
vernieuwing. In de begeleiding wordt samen gewerkt met de Universiteit Utrecht.<br />
Leiderschap in ontwikkeling<br />
Leiderschap in ontwikkeling<br />
Verslag van een onderzoek naar de ontwikkeling<br />
van persoonlijk leiderschap van deelnemers aan het<br />
post-mbo programma Vakmanschap en Leiderschap<br />
van ZuidOostZorg en het Friesland College<br />
In januari verscheen het onderzoeksverslag van de studie<br />
naar de ontwikkeling<br />
van persoonlijk leiderschap van deelnemers aan het<br />
post-mbo programma Vakmanschap en Leiderschap van<br />
ZuidOostZorg en het Friesland College.<br />
Petra Cremers<br />
Wilma van der Scheer<br />
januari <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
18
46 Goed Bestuur &Toezicht 3 2019<br />
De bestuurder en de filosoof<br />
‘De bestuurder en de filosoof’ is een onderzoeksproject<br />
van alumnus Anita Wydoodt, bestuurder Elisabeth<br />
Tweesteden Ziekenhuis, en Mieke Moor, filosofe. Zij<br />
onderzoeken de ‘binnenkant’ van besturen. Wat houdt<br />
zich schuil achter het meer gebruikelijke (buitenkant)<br />
beeld van de bestuurder als daadkrachtig, besluitvaardig<br />
en visionair? En wat laat zich meer innerlijk voelen als<br />
aarzeling, niet-weten en onzekerheid?<br />
De verzekeringsgeneeskundige professional<br />
Het onderzoek van Jeannette Hoevers (UWV) gaat over de professionele<br />
ontwikkeling van verzekeringsartsen en bedrijfsartsen.<br />
It takes two to Tango<br />
Het onderzoeksproject ‘It takes two to Tango’ is een<br />
initiatief van Christel Deckers, interim-bestuurder in<br />
de zorg. Zij onderzoekt de ontwikkeling van de relatie<br />
tussen werkgever (raad van toezicht) en werknemer<br />
(raad van bestuur) vanaf de start van het wervingsen<br />
selectieproces tot en met het eerste jaar van de<br />
aanstelling van de desbetreffende bestuurder.<br />
Top!<br />
In dit onderzoeksproject onderzoeken Maarten Janssen<br />
en Kim Putters wat er<strong>voor</strong> nodig is om aan de top te<br />
presteren en om daar blijvend succesvol te zijn. Zij doen<br />
dit aan de hand van gesprekken met (ex-)topsporters en<br />
(ex-)bestuurders over uiteenlopende thema’s binnen de<br />
centrale doelstelling van het onderzoek: inzicht krijgen in de<br />
onderliggende principes van het streven naar en de wil om<br />
het goed(e) te doen als bestuurder of topsporter.<br />
19<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Maatwerk<br />
4<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
20
Soms staan organisaties <strong>voor</strong> moeilijke keuzes. Zij verkeren in een cruciale fase<br />
die vraagt om het opnieuw doordenken van de structuur en de cultuur van de<br />
organisatie, het tegen het licht houden van werkwijzen, samenwerkings- en<br />
omgangsvormen. Na een kritieke periode is er bij<strong>voor</strong>beeld behoefte aan herstel,<br />
opbouw en nieuwe inspiratie of er is behoefte aan een ander soort leiderschap.<br />
Met een programma op maat spelen wij in op de specifieke leervragen van<br />
organisaties, teams en individuen.<br />
Steeds vaker spelen vraagstukken ook op regionaal niveau. Een programma <strong>voor</strong> de<br />
regio kan de samenwerking tussen disciplines en organisaties bevorderen en helpen<br />
een kwalitatief goed antwoord te formuleren op de regionale zorgvraag en hoe het<br />
samenwerkingsverband te besturen.<br />
Wij ontwikkelden in <strong>2020</strong> maatwerkprogramma's <strong>voor</strong>:<br />
– verpleegkundig leiders van Cordaan;<br />
– managers zorg en bedrijfsvoering van het Flevoziekenhuis;<br />
– medisch specialisten van Tergooi ziekenhuis;<br />
– medisch leiders van Bravis ziekenhuis;<br />
– bestuurlijk talent in de eerste lijn in de regio’s Zuid-Holland Noord,<br />
Haarlemmermeer en Amstelland (Health Care Potentials) in opdracht van Reos<br />
en Zorg en Zekerheid.<br />
– medisch managers, managers zorg en bedrijfsvoering en managers van<br />
stafdiensten van het Diakonessenhuis<br />
Petra Zoer, manager Zorg &<br />
Bedrijfsvoering Flevoziekenhuis:<br />
Binnen het Flevoziekenhuis vormen de<br />
zeven managers Zorg & Bedrijfsvoering de<br />
tweede groep, na de medisch specialisten,<br />
die een maatwerkprogramma volgt bij<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. Het<br />
doel van de vrij recente introductie van de<br />
functie manager Zorg & Bedrijfsvoering was<br />
overkoepelende samenwerking bevorderen.<br />
Door buiten de waan van de dag van het ziekenhuis met elkaar in gesprek<br />
te gaan en met afstand naar bepaalde thema’s te kijken, kwamen we tot<br />
nieuwe inzichten hoe we gezamenlijk de zorg kunnen organiseren. Er was een<br />
duidelijke behoefte aan een breed, gemeenschappelijk kader, en met hulp<br />
van goede, inspirerende sprekers hebben we met elkaar gewerkt aan het<br />
schetsen van die context en achtergrond.<br />
‘Voor mij was het belangrijk dat ik eigen praktijkkennis kon inbrengen, wat<br />
hielp in het leerproces. Wat mij <strong>voor</strong>al is bijgebleven is een college van Kris<br />
Vanhaecht, over kwaliteit van zorg en patiëntgerichtheid en hoe je dat kunt<br />
organiseren. Dat zette mij aan het denken: wat vind ik belangrijk? En waar<br />
wil ik aandacht aan besteden?’<br />
‘Het is leuk om in een team met collega’s met verschillende achtergronden<br />
bepaalde thema’s te bespreken, en ervaringen en ideeën uit te wisselen. Voor<br />
elk team, maar zeker <strong>voor</strong> een nieuw team, is reflectie enorm belangrijk en de<br />
intervisiesessies faciliteerden dat. Hoe werken we samen in een team, en wat<br />
breng ik als individu mee in die samenwerking? Het programma heeft wat<br />
mij betreft zeker aan de verwachtingen voldaan, met praktische, toepasbare<br />
resultaten.<br />
21<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Bianka Mennema, <strong>voor</strong>zitter raad van<br />
bestuur Bravis ziekenhuis over het<br />
medisch leider schaps programma<br />
Onze doelstelling <strong>voor</strong> het programma<br />
was om breder binnen de staf een<br />
aanzet te maken tot het ontwikkelen van<br />
leiderschap, om zo beschikbare posities<br />
als commissie<strong>voor</strong>zitters of projectleiders,<br />
maar ook het stafbestuur, succesvol in te<br />
kunnen vullen. We willen de bestaande<br />
groep versterken en vergroten, en hebben gekozen <strong>voor</strong> een evenwichtige<br />
combinatie van ervaren en minder ervaren collega’s, verdeeld over de<br />
verschillende vakgroepen. We zijn gestart met een groep van 12, geselecteerd<br />
uit meer dan 30 aanmeldingen. Gelukkig konden we het perspectief van de<br />
vervolggroepen bieden.’<br />
‘Wat mij opvalt, en wat ook uit de evaluaties en gesprekken met programmadirecteur<br />
Relinde de Koeijer blijkt, is het enthousiasme, het inzicht en de<br />
verbinding die de deelnemers ervaren. Men zoekt elkaar op omdat men<br />
elkaar op een bepaald thema getroffen heeft. Door tijd en afstand te nemen,<br />
samen met collega’s, hebben de deelnemers hun perspectief verbreed. We<br />
zien dat, doordat men eigen dilemma’s en casuïstiek ingebracht heeft en er<br />
uitwisseling plaatsvindt aan de hand van eigen <strong>voor</strong>beelden, er verbinding<br />
ontstaat tussen de theorie en de eigen Bravis-praktijk.’<br />
‘In ons traject als nieuw ziekenhuis met een visie, en veel zorgvernieuwingsprojecten<br />
is draagvlak essentieel. We zien bij de medisch managers en de<br />
staf nu ook echt mensen hun rol pakken, in die projecten naar voren treden<br />
en zichtbaar meedoen aan de vernieuwing in het ziekenhuis. We zijn zeer<br />
tevreden over de eerste uitkomst; we gaan <strong>voor</strong> de warme overdracht naar de<br />
volgende groep, zodat het een doorontwikkeling is en blijft aansluiten bij het<br />
Bravis-gedachtengoed.<br />
Inge Huernink-Zentgraaff, senior<br />
Zorginkoper bij Zorg en Zekerheid<br />
Het doel van het Healthcare Potentials<br />
programma is het opleiden van toekomstige<br />
zorgbestuurders, in de eerste lijn. Het<br />
brengt toekomstige, geschikte bestuurders<br />
in de regio in beeld en brengt hen samen,<br />
zodat zij elkaar nu en in de toekomst weten<br />
te vinden en actief ervaringen blijven delen.<br />
Zo willen we bijdragen aan het verbeteren<br />
en vernieuwen van de gezondheidszorg in de regio. <strong>Zorgbestuur</strong>ders staan<br />
<strong>voor</strong> steeds complexere vraagstukken. Het programma bevordert dat deelnemers<br />
over de grenzen van de eigen organisatie heen kijken en samenwerken<br />
aan innovatieve oplossingen in de zorg.’<br />
‘Zichtbare resultaten zijn dat er goede samenwerking is tussen verschillende<br />
disciplines en meer aandacht <strong>voor</strong> elkaars inzichten. Verder zien we nog<br />
meer nadruk op het belang van multidisciplinaire samenwerking en de<br />
waarde hiervan <strong>voor</strong> Zorg en Zekerheid.’<br />
‘In positieve zin sprong het enthousiasme en de wendbaarheid van de<br />
deel nemers eruit, door de afronding van Healthcare Potentials tijdens de<br />
coronacrisis. Maar ook de verbinding tussen de verschillende professionals.<br />
Verbinding tussen zowel eerste lijn, tweede lijn, VVT als sociaal domein ROS<br />
en verzekeraar: meer begrip <strong>voor</strong> elkaars standpunten. Dit helpt enorm in de<br />
(bestuurlijke) samenwerking tussen de verschillende organisaties.’<br />
‘Naar de toekomst toe kijken we welke verdere behoefte aan leiderschap<br />
er bestaat in de regio. Hoe kunnen de verschillende (eerstelijns) zorgorganisaties<br />
en wij als opdrachtgevers Reos en Zorg en Zekerheid de kennis<br />
en kunde van deze ‘Health Challengers’ zo goed mogelijk benutten? Hoe<br />
kunnen zij ondersteunen om de zorg in de regio verder te ontwikkelen? En tot<br />
slot, hoe zorgen we er<strong>voor</strong> dat dit het begin van een beweging is? Daar gaan<br />
we graag verder mee aan de slag.’<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
22
5<br />
Samenwerkingsrelaties<br />
23<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Samenwerkingsrelaties<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> kent verschillende samenwerkingspartners.<br />
Samenwerkingspartners van het eerste uur zijn <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy &<br />
Management (ESHPM) en de Nederlandse Vereniging <strong>voor</strong> Bestuurders in de Zorg<br />
(NVZD). Andere langdurige samenwerkingspartners zijn Universiteit Utrecht (UU) en<br />
de European Health Management Organization (EHMA).<br />
ESHPM<br />
<strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management (ESHPM) is een belangrijke<br />
samenwerkingspartner <strong>voor</strong> <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. Met de faculteit<br />
worden nauwe banden onderhouden op het gebied van onderzoek en onderwijs.<br />
Doordat medewerkers van het <strong>Centrum</strong> participeren in onderzoeksprogramma’s<br />
van de faculteit vinden nieuwe inzichten snel hun weg naar de programma’s van het<br />
<strong>Centrum</strong>. Ook worden gezamenlijk onderzoeksprojecten uitgevoerd.<br />
In 2019 kwam hier de Laprélezing bij, een tweejaarlijkse lezingen over de theorie en<br />
de praktijk van besturen in de zorg. In 2019 zag ook de Massive Open Online Course<br />
(MOOC) ‘Regulated Competition in Healthcare Systems: Theory & Practice’ het licht.<br />
Een samenwerking met de sectie Health Systems & Insurance van ESHPM.<br />
Werner Brouwer (hoogleraar gezondheidseconomie en<br />
ESHPM decaan a.i.):<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is zeer nauw verbonden met de<br />
<strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management. Het centrum is een essentiële<br />
partner <strong>voor</strong> ESHPM, in termen van het aanbod van hoogwaardig postacademisch<br />
onderwijs op het belangrijke en brede terrein van zorg bestuur,<br />
maar zeker ook in relatie tot relevant wetenschappelijk onder zoek en echte<br />
maatschappelijke impact. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> heeft een zeer<br />
sterke reputatie en netwerk binnen het veld van het zorgbestuur, hetgeen<br />
ons in staat stelt relevante kennis snel te verspreiden en ook <strong>voor</strong> de praktijk<br />
van de zorg relevante vragen te onderzoeken. Als ESHPM zijn we trots op het<br />
<strong>Centrum</strong>!<br />
NVZD<br />
De goede relatie met de Nederlandse Vereniging <strong>voor</strong> Bestuurders in de Zorg (NVZD)<br />
blijkt ondermeer uit de samenwerking rondom de bijzondere leerstoel Management<br />
van Instellingen in de Gezondheidszorg, de samenwerking rondom het vijfjaarlijkse<br />
enquête onderzoek onder zorgbestuurders en de deelname van bestuursleden van<br />
de NVZD in Raad van Commissarissen en Adviesraad van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong>. De leerstoel werd tot oktober <strong>2020</strong> bekleed door Richard Janssen.<br />
Er wordt nauw met hem samengewerkt op het gebied van onderzoek en onderwijs.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> verleent haar medewerking aan activiteiten van<br />
de NVZD, zoals de begeleiding van auditoren in het kader van de accreditatie <strong>voor</strong><br />
zorgbestuurders.<br />
UU<br />
Sinds 2016 wordt samen met de Universiteit Utrecht uitvoering gegeven aan het<br />
Leadership Mentoring in Nursing Research Programma <strong>voor</strong> gepromoveerde<br />
verpleegwetenschappers. De programmaleiding was tot <strong>2020</strong> van Lucie Boonekamp.<br />
EHMA<br />
De European Health Management Association (EHMA) biedt een platform <strong>voor</strong><br />
uitwisseling tussen managers, opleiders en wetenschappers werkzaam op<br />
het gebied van de gezondheidszorg. Het jaarcongres van de EHMA wordt door<br />
verschillende programmaleiders en onderzoekers van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong> bezocht. Jaarlijks wordt tweemaal een Program Directors meeting<br />
(PD-meeting) georganiseerd, waar programmaleiders van verschillende Europese<br />
opleidingen <strong>voor</strong> managers, bestuurders en professionals in de zorg kennis<br />
uitwisselen en ervaringen delen. Vanuit <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> neemt<br />
dr. Maarten Janssen deel aan de PD-meeting.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
24
Kwaliteit en integriteit<br />
6<br />
25<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Uitgangspunten kwaliteit en integriteit<br />
Het kwaliteitsbeleid van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> sluit aan op:<br />
1. geldende wet- en regelgeving t.a.v. wetenschappelijke integriteit en privacy<br />
2. de richtlijnen zoals die zijn gesteld door College van Bestuur van de EUR en de<br />
directie van EUR Holding in afstemming met de werkmaatschappijen;<br />
3. de vereisten zoals die worden gesteld in het kader van de accreditatie van de<br />
MHBA door de FIBAA;<br />
4. de richtlijnen van het Centraal Register Kort Beroeps Onderwijs (CRKBO).<br />
Er zijn kwaliteitscriteria en -procedures <strong>voor</strong> de ontwikkeling, uitvoering en<br />
afronding van open onderwijsprogramma’s; de ontwikkeling, uitvoering en afronding<br />
van maatwerk onderwijsprogramma’s; de opzet, uitvoering en afronding van<br />
(contract)onderzoek.<br />
Het kwaliteitsmanagementsysteem draagt bij aan de continue kwaliteitsversterking<br />
van het (contract)onderzoek en onderwijs.<br />
Adviesraad<br />
Integriteit<br />
Het thema “Wetenschappelijk Integriteitsbeleid” en de naleving daarvan is<br />
een continue thema. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> onderschrijft het<br />
integriteitsbeleid van de EUR Holding BV. Het beleid is te lezen op de website<br />
https://www.eur.nl/over-de-eur/eur-holding/integriteitsbeleid/hetintegriteitsbeleid.<br />
De “Integriteitscode van <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam” en de “Nederlandse<br />
Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit” worden binnen de <strong>Erasmus</strong> Universiteit<br />
gevolgd met dien verstande dat conform de “Verklaring van Wetenschappelijke<br />
Onafhankelijkheid KNAW” publicatie van onderzoeksresultaten gewaarborgd<br />
moet zijn en dat onderzoekers (dus) de vrijheid hebben de wetenschappelijke<br />
onderzoeksresultaten, binnen een redelijke termijn te publiceren.<br />
Ieder lid van het wetenschappelijk personeel, wordt jaarlijks expliciet gevraagd om<br />
het Integriteitsbeleid te erkennen, te onderschrijven en na te leven.<br />
Werknemers hebben toegang tot de vertrouwenspersoon en de counselor<br />
wetenschappelijke integriteit van EUR Holding BV. Op basis van hun bevindingen<br />
adviseren zij de directeuren van de BV’s.<br />
De adviesraad van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> adviseert directie en<br />
programmaleiders over de ontwikkeling en vernieuwing van bestaande programma’s<br />
als ook over de ontwikkeling van nieuwe programma’s. In <strong>2020</strong> kende de adviesraad<br />
de volgende leden:<br />
• Prof. dr. Kim Putters (<strong>voor</strong>zitter), hoogleraar Beleid en sturing van de zorg in de<br />
veranderende verzorgingsstaat en directeur Sociaal Cultureel Planbureau<br />
• Prof. dr. Roland Bal, hoogleraar Health Care Governance aan het EHSPM van de<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam.<br />
• Drs. Ernest Müter, bestuurder NSDSK<br />
• Drs. John Taks, <strong>voor</strong>zitter Raad van Bestuur Diakonessenhuis Utrecht.<br />
De adviesraad komt tweemaal per jaar samen, eenmaal in het <strong>voor</strong>jaar en eenmaal<br />
in het najaar.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
26
7<br />
In de media<br />
27<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Op allerlei manieren komen activiteiten en medewerkers van <strong>Erasmus</strong><br />
<strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in het nieuws. Over de programma’s wordt door<br />
deelnemers getwitterd, we adverteren en feliciteren geslaagden in de pers.<br />
Programmadirecteuren publiceren artikelen, spreken op congressen en symposia,<br />
schrijven wetenschappelijke artikelen, columns en blogs, worden geïnterviewd op<br />
hun expertisegebied, geciteerd in kranten, etc.<br />
Tweemaal per jaar verschijnt de nieuwsbrief Podium. Die wordt verstuurd aan alle<br />
2.023 alumni en relaties van het centrum. In december <strong>2020</strong> werd Podium <strong>voor</strong> het<br />
eerst niet gedrukt, maar digitaal verstuurd.<br />
Hoe pakken we de draad weer op?<br />
<strong>Zorgbestuur</strong>ders in coronatijd<br />
Achter de schermen: alles online<br />
Rebel-leren<br />
Healthcare Potentials: resultaten<br />
Op naar groene zorg<br />
Leiderschap op de werkvloer<br />
Podium<br />
juni <strong>2020</strong><br />
Podium<br />
December <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
28
VS. MEI <strong>2020</strong><br />
WETENSCHAP<br />
PROFESSIONALITEIT<br />
COMMUNICATIE<br />
KLINISCHE<br />
EXPERTISE<br />
GEZONDHEIDS-<br />
BEVORDERING<br />
ORGANISATIE<br />
SAMENWERKING<br />
Een impressie van de manieren waarop <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in <strong>2020</strong> in het nieuws kwam:<br />
PROFESSIONEEL LEIDERSCHAP<br />
PROFESSIONEEL LEIDERSCHAP<br />
“Nu wordt elke dag opnieuw<br />
leiderschap van je verwacht”<br />
“Als we kijken naar uitdagingen waar we als samenleving <strong>voor</strong> staan wat betreft de gezondheid<br />
van mensen en hoe we naar de gezondheidszorg kijken, staat één ding vast”, stelt<br />
drs. Lucie Boonekamp, programmadirecteur van de leergang Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap van het <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in Rotterdam. “De rol van<br />
verpleegkundig specialisten is én blijft uitermate belangrijk. Zij zijn bij uitstek geëquipeerd<br />
om hier een leidende rol in te spelen.”<br />
FOTO NFP PHOTOGRAPHY<br />
LUCIE BOONEKAMP<br />
“Het adagium <strong>voor</strong><br />
de komende jaren is:<br />
de juiste zorg bieden<br />
op de juiste plek,<br />
liefst dichtbij huis”<br />
Blog van Relinde de Koeijer bij Zorgvisie,<br />
mei <strong>2020</strong><br />
Richard Janssen in Zorgvisie, juni <strong>2020</strong><br />
– ‘Zorgaanbieders kunnen best interen<br />
op hun eigen vermogen’<br />
44<br />
Door de coronacrisis is meer dan ooit duidelijk hoe belangrijk de rol van<br />
verpleegkundig specialisten is. En niet alleen in het ziekenhuis: ook in<br />
de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en psychiatrie. “Nu wordt elke dag<br />
opnieuw leiderschap van je verwacht”, aldus Lucie Boonekamp.<br />
Het begint bij het dagelijks werk. “Mensen worden volledig in de zorg<br />
<strong>voor</strong> patiënten en cliënten gezogen. Maar onder normale omstandigheden<br />
heb je ook leiderschap te tonen in het vak dat je uitoefent. Je<br />
moet het op peil houden, met elkaar ontwikkelen en verder brengen.”<br />
Visie<br />
Een volgende laag is het ontwikkelen van een professionele visie.<br />
“Op hoe we de zorg samen organiseren op zo’n professionele manier<br />
dat het <strong>voor</strong> patiënten of cliënten goed en soepel loopt,” stelt de<br />
programmadirecteur. Het is daarbij belangrijk om over de grenzen<br />
van je functie, team, afdeling en organisatie heen te kijken. Verder<br />
moet je als zorgprofessional af en toe boven de gezondheidszorg<br />
hangen en bekijken wat zich in de buitenwereld ontwikkelt. “En kijken<br />
naar het beleid <strong>voor</strong> de gezondheidszorg. Hoe richten we dat in?<br />
Wat is mijn visie daarop als verpleegkundig specialist?”, benadrukt ze.<br />
Het gaat ook om het volgen van ontwikkelingen vanuit de overheid,<br />
“Het gaat om balans tussen<br />
die brede blik en specialist<br />
zijn op je vakgebied”<br />
zorgverzekeraars, gemeentes, zorgaanbieders en je eigen koepelorganisatie,<br />
vervolgt Boonekamp. “Dat je beseft: wat daar gebeurt,<br />
heeft invloed op mijn dagelijks werk als verpleegkundig specialist.”<br />
Op dit moment is afstand nemen en reflecteren echter lastig. Het is<br />
nu een kwestie van branden blussen aan bedden.<br />
Uitdagingen<br />
Tegelijkertijd geeft de coronacrisis ons een belangrijke les publieke<br />
gezondheidszorg. “We zitten middenin de uitdagingen waar we <strong>voor</strong><br />
staan en die van verpleegkundig specialisten leiderschap vragen.”<br />
Neem het vraagstuk van onze gezondheid, stelt Boonekamp. “We<br />
worden allemaal ouder. Maar er zijn grote verschillen in de bevolking<br />
qua opleidingsniveau, sociaaleconomisch niveau en levensverwachting.”<br />
COVID-19 kan iedereen treffen, van schoonmaker tot de premier<br />
van het Verenigd Koninkrijk, stelt ze. “Maar mensen met een<br />
groter netwerk die de weg weten, hebben meer kans om er goed uit<br />
te komen dan kwetsbare mensen.”<br />
Kijken in breed perspectief<br />
Jarenlang definieerden we gezondheid als afwezigheid van ziekte en<br />
beperkingen. Nu is die definitie breder. Boonekamp: “Gezondheid<br />
gaat ook om huisvesting, hoe je in het leven staat, je financiële situatie<br />
en je sociale netwerk. Al deze factoren hebben invloed op hoe mensen<br />
in staat zijn om hun leven op een goede manier te leiden.”<br />
Boonekamp vindt verpleegkundig specialisten bij uitstek professionals<br />
die naar mensen kijken in breed perspectief. “Als mensen zelf niet de<br />
regie kunnen voeren over hun eigen leven, kunnen zij een helpende<br />
hand bieden.” Daarnaast is onze visie op hoe we de gezondheids-<br />
zorg moeten organiseren volgens haar veranderd. “Het adagium<br />
<strong>voor</strong> de komende jaren is: de juiste zorg bieden op de juiste plek,<br />
liefst dichtbij huis.”<br />
Samenwerking<br />
Dit betekent dat zoveel mogelijk zorg naar de eerste lijn gaat. “Alleen<br />
wanneer specialistische zorg nodig is, wordt de tweede of derde lijn<br />
ingeschakeld,’’ zegt de programmadirecteur. Het proces dat mensen<br />
doorlopen, de klantreis, is hierbij het uitgangspunt.” Vaak betreft het<br />
ouderen of anderen die zorg nodig hebben waarbij meerdere instellingen<br />
betrokken zijn. “Dat vraagt veel qua afstemming en samenwerking<br />
tussen professionals en organisaties. En om uitwisseling van<br />
informatie en onderlinge taakverdeling. Daarbij heb je te maken met<br />
verschillende financierings- en registratiesystemen.”<br />
Alles bij elkaar levert dat een behoorlijke opgave op. Wie moet het<br />
<strong>voor</strong>touw nemen qua samenwerking en afstemming? Bestuurders,<br />
zorgmanagers of verpleegkundig specialisten? “Het is belangrijk om<br />
goed na te denken over hoe je dat vormgeeft,’’ vindt Boonekamp. ‘’Ik<br />
denk dat verpleegkundig specialisten wat betreft de afstemming van<br />
de operationele processen - in de dagelijkse praktijk met de zorg -<br />
een <strong>voor</strong>trekkersrol hebben.”<br />
Belangrijke schakelfunctie<br />
Dat brengt Boonekamp weer op verpleegkundig leiderschap. “Het is<br />
cruciaal dat verpleegkundig specialisten het niet laten bij de dagelijkse<br />
uitvoering, maar echt hun visie geven op ‘hoe organiseren we dit<br />
samen en hoe maak je beleid dat ook op langere termijn werkt?’”<br />
Verpleegkundig specialisten hebben een belangrijke schakelfunctie.<br />
“Het gaat om balans tussen die brede blik en specialist zijn op je<br />
vakgebied. Het is allebei van toegevoegde waarde. Dat maakt je vak<br />
uitdagend.”<br />
Ook komt ze terug op de coronacrisis. Er komt vanzelf een moment<br />
waarop verpleegkundig specialisten en andere zorgprofessionals<br />
nadenken over vraagstukken die nu rijzen. “Hoe verhoudt extra levenstijd<br />
zich tot de kwaliteit van dat leven?? Hoe zorg je <strong>voor</strong> goede zorg<br />
thuis in de laatste levensfase? Hoe lever je zorg die aansluit op wat<br />
een persoon nodig heeft en wil?”<br />
Nadenken over de kern van het vak<br />
De pandemie laat verpleegkundig specialisten nadenken over de<br />
kern van hun vak. “Zij ontdekken opnieuw waarom ze <strong>voor</strong> hun vak<br />
hebben gekozen en wat hen drijft.” Wanneer de coronapandemie naar<br />
de achtergrond verdwijnt, is het volgens Lucie Boonekamp zeer de<br />
moeite waard om de lessen die we leren, uitgebreid te bespreken. En<br />
om te bedenken: wat vraagt dat van jou als zorgprofessional en qua<br />
leiderschap?<br />
Professioneel leiderschap is tot slot je bewust worden van je eigen<br />
kwaliteiten en hoe je die inzet in je dagelijks werk en de ontwikkeling<br />
van je vak. “De een is beschouwend, een volgende een doener. Je<br />
hebt al deze kwaliteiten nodig. Je moet je eigen kracht ontdekken,<br />
ermee experimenteren en er over praten. Wat werkt, waar loop je<br />
tegenaan, wat vind je lastig?”<br />
Reflecteer<br />
Daarbij is reflectie op het werk onmisbaar, zegt Boonekamp tot besluit.<br />
“Alleen en samen, ook in de vorm van uitwisseling en intervisie. Je moet<br />
<strong>voor</strong> elkaar een critical friend zijn. Wat je ziet bij verpleegkundigen en<br />
verpleegkundig specialisten in de leiderschapsprogramma’s is dat ze<br />
soms razendsnel opengaan en laten zien waar ze <strong>voor</strong> staan, als ze<br />
zich daartoe uitgenodigd voelen. Persoonlijk word ik daar buitensporig<br />
vrolijk van.” | Drs. Suzanne Docter, wetenschapsjournalist<br />
Interview Lucie Boonekamp in VS., vakblad <strong>voor</strong> Verpleegkundig Specialisten<br />
MEI <strong>2020</strong> VS. 45<br />
Interviews corona reflective, bij<strong>voor</strong>beeld Kim Putters,<br />
Twitter<br />
juli <strong>2020</strong>: Zorgvisie maakte een interviewreeks met Ilja Ezinga naar aanleiding van<br />
zijn afstudeeronderzoek <strong>voor</strong> de MHBA<br />
Wilma van der Scheer -<br />
hoofd stuk 10, boek ‘Artsen<br />
met verstand van zaken’<br />
29<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
TEN KOSTE VAN DE PATIENT<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELEDAGBLAD<br />
24 HetFinancieeleDagblad<br />
Woensdag10juni<strong>2020</strong><br />
Expert<br />
ZORG<br />
RIVM-richtlijnen ontslaan professionalsnooit<br />
vandeplichteen eigenafwegingtemaken<br />
LEIDERSCHAP<br />
29 DEC <strong>2020</strong><br />
Opslaan Reacties 0 Delen<br />
PREMIUM<br />
d<br />
PaulineMeurs is hoogleraarbestuur<br />
vande<br />
gezondheidszorg,<br />
<strong>Erasmus</strong>Universiteit<br />
Rotterdam. Reageer<br />
viaexpert@fd.nl.<br />
E<br />
en dierbaarfamilielid, ik<br />
zal hem in dit stuk Jan noemen,<br />
is op Hemelvaartsdag<br />
opgenomen in het ziekenhuis<br />
vanwege een herseninfarct.Bij<br />
de opnamewas<br />
het zogenoemde covid19-protocol<br />
leidend: direct getest en afgezonderd<br />
in een speciale coronakamer, zonder<br />
gordijnen, de uitslag afwachten.<br />
Andersdan beloofd duurde het twee<br />
volle dagen <strong>voor</strong>dat de negatieve uitslag<br />
bekend werd. Twee dagen waarin<br />
niets werd gedaan aan de reden van<br />
opname:het infarct zelf.Geen onderzoek,<br />
geen activering, geen loop- en<br />
spraakoefeningen en geen (behandel)<br />
plan. Jan was toen we hem in het begin<br />
spraken wat verward en gedesoriënteerd.Bij<br />
een herseninfarct zijn<br />
de eerste uren en dagen cruciaal<strong>voor</strong><br />
het beperkenvan mogelijke schade<br />
en het bevorderen van herstel. In<br />
het ziekenhuis zijn helaas kostbare<br />
uren verloren gegaan vanwege het<br />
covid19-protocol.<br />
Na de negatieve uitslag volgt overplaatsing<br />
naar de afdeling neurologie.<br />
Jan is gelukkig goed bij, maarook<br />
ongerust over zijn situatie en toekomstperspectief.Debeslissing<br />
van de<br />
neuroloog valt tegen: vier totzes weken<br />
geriatrische revalidatie en pas daarna<br />
naar huis. Rationeeleen goed besluit,<br />
maar emotioneel zwaar.<br />
Het is een enorme dreun als je als actieve<br />
thuiswonende zeventiger te horen<br />
krijgt dat je enkele weken naarhet verpleeghuis<br />
moet om te revalideren. We<br />
maken er het beste van en proberen<br />
hem en zijn echtgenote,<strong>voor</strong>zover dat<br />
kan, op te fleuren. ‘Revalideren is heel<br />
belangrijk, het herstelwordt er door<br />
versneld, je krijgt goede tips en je bent<br />
in professionele handen, dat is in deze<br />
fase heel belangrijk’ en nog meer van<br />
deze goedbedoelde volzinnen. Maar<br />
het was ook mijn overtuiging dat professionele<br />
zorg in deze fase het beste<br />
<strong>voor</strong> hem zou zijn.<br />
De overplaatsing naar het verpleeghuis<br />
vond plaats op vrijdagochtend<br />
<strong>voor</strong> Pinksteren. ‘Wij volgenderichtlijnen<br />
van het RIVM, er mag twee<br />
weken geen bezoek komen’, was het<br />
eerste bericht. De coronatest is negatief,probeert<br />
zijn echtgenote nog.<br />
En Jan opsluiten in een kamer is wel<br />
het slechtste wat je kunt doen als het<br />
om revalideren (bewegen, wandelen,<br />
traplopen, spreken, luisteren en onthouden)gaat.<br />
Het antwoord is simpel:<br />
richtlijnen zijn richtlijnen.<br />
Jan ervaart zijn kamer als een gevangenis,<br />
voelt dat hij achteruitgaat, hij<br />
Richtlijnenmogen<br />
nooit wordeningezet<br />
om dilemma’s te<br />
ontlopen, of het nu<br />
coronatijd is of niet<br />
pagina 24, 10-06-<strong>2020</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
mag zelfs de gang niet op. Wij staan<br />
buiten naar hem te zwaaien, terwijl hij<br />
bij het raam in zijn kamergaat zitten.<br />
Dat zorgt <strong>voor</strong> enig vertier, maar een<br />
gevoel van machteloosheid overheerst.<br />
Omdat het Pinksteren is gaan weer<br />
drie kostbare dagenverloren. Fysiotherapeuten,<br />
logopedisten en andere revalidatieprofessionals<br />
werken blijkbaar<br />
niet in het weekend. Er is geen enkele<br />
professionaldie met Jan komt bespreken<br />
wat er gaat gebeuren, of alvast<br />
begintmet wat oefeningenofandere<br />
vormen van activering. Waarom kan<br />
hij niet even naar de uitgang worden<br />
geredenendoor zijn echtgenote worden<br />
opgevangen om een ommetje te<br />
maken, even te lopen, buiten te zijn en<br />
tenminste iets te bewegen?<br />
Helaas dat kan niet. De coronamaatregelen<br />
wijken <strong>voor</strong> niets, ook al gaat het<br />
ten koste van de herstelmogelijkheden<br />
van de patiënt. De eerste ontmoeting<br />
met de fysiotherapeut vindt pasdinsdag<br />
plaats. Jan en zijnechtgenote voeren<br />
de druk op, vragen om meer duidelijkheid<br />
en doen hun beklag over het<br />
ontbreken van een gericht revalidatieprogramma.<br />
Vrijdag, een week na aankomst,<br />
is er <strong>voor</strong> het eerst een gesprek<br />
met de geriater.<br />
Dit <strong>voor</strong>beeld uit mijndirecte omgeving<br />
kan met vele andere<strong>voor</strong>beelden<br />
worden aangevuld. Een richtlijn van<br />
het RIVM ontslaat professionals niet<br />
van de plicht om te blijven nadenken<br />
over watgoedengewenst is ineen<br />
specifieke situatie.<br />
Het is belangrijk om altijd zorgvuldig<br />
te werk te gaan en het valt niet altijd<br />
mee om een afweging te maken die in<br />
ieders belang is. Niet zelden is het kiezen<br />
tussen twee kwaden.Maar dat is<br />
nu juistdeessentie van professioneel<br />
handelen.<br />
Het willen <strong>voor</strong>komen en vertragen<br />
van een besmetting is een noodzakelijk<br />
uitgangspunt. Maar een legitiem<br />
besluit volgt pas als op individueel<br />
niveau kan worden beoordeeld wat de<br />
gevolgen zijn <strong>voor</strong> de individuele patiënt<br />
of bewoner.Endie beoordeling<br />
dientmet patiënt en familie tot stand<br />
te komen.<br />
Afwegingen over maatregelen die<br />
verspreiding van het virus moeten tegengaan,<br />
moeten geplaatstworden in<br />
de context van een bredereafweging<br />
over kwaliteit van leven, zo stelde de<br />
Raad <strong>voor</strong> Volksgezondheid en Samen-<br />
leving in een van zijn laatste adviezen.<br />
Kwaliteitvan leven zou toch hét uitgangspuntmoeten<br />
zijn bijde(geriatrische)revalidatie?<br />
Alles doen om<br />
potentiële restschade te beperken of te<br />
<strong>voor</strong>komen.<br />
Dit uitgangspunt is in het verpleeghuis<br />
waar Jan verbleef ten onrechte<br />
terzijde geschoven. Het heeft zijn echtgenote<br />
en Jan te veelmoeite enenergiegekost<br />
om tot een goed gesprek<br />
te komen. Maandag is Jan naar huis<br />
gegaan. In plaats van vier tot zes weken<br />
gericht oefenen en onder begeleiding<br />
werken aan herstel,heeftdit avontuur<br />
tien dagen geduurd, waarvan vijf volstrekt<br />
zinloos. Jan heeft geluk gehad:<br />
hij is welbespraakt en zijn echtgenote<br />
ook, zij weten wat ze willen en kennen<br />
de weg. Jan heeft de mogelijkheid om<br />
thuis verderterevalideren. Veel mensen<br />
hebben dit geluk niet.<br />
Iedere patiënt heeft recht op een<br />
zorgvuldige afweging tussenwat zijn<br />
of haar herstelvraagt, en wat noodzakelijk<br />
is <strong>voor</strong> de gezondheid van ons allen.<br />
Dit kan duivelse dilemma’s opleveren.<br />
Maar de richtlijnen van het RIVM<br />
mogen door professionals nooit worden<br />
ingezet om deze dilemma’s te ontlopen,<br />
of het nu coronatijd is of niet.<br />
Integriteit van zorgbestuur: het<br />
goede gesprek<br />
Hester Hinloopen<br />
De dichotome benadering van integriteit maakt het een lastig bespreekbaar thema <strong>voor</strong> zorgbestuurders.<br />
Meer aandacht <strong>voor</strong> de sociaalpsychologische mechanismen die een rol spelen bij<br />
besluitvormingsprocessen, ruimte creëren <strong>voor</strong> professioneel twijfelen, en actief tegenspraak organiseren<br />
dragen bij aan een beter gesprek over integriteit. Dat stelt Wiede Vissers op basis van haar MBA-onderzoek<br />
naar integriteit van zorgbestuur.<br />
Foto: ra2 studio/stock.adobe.com<br />
Wiede Vissers is directeur Planbare Zorg bij Pro Persona en lid raad van toezicht bij<br />
ZZG Zorggroep. In het kader van haar MBA-thesis <strong>voor</strong> het <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong> deed zij onderzoek naar integriteit van zorgbestuur. Wat betekent integriteit<br />
eigenlijk? Met welke integriteitsvraagstukken krijgen zorgbestuurders te maken?<br />
En op welke manier ervaren en hanteren zij deze? Vissers sprak met vijf be-<br />
Artikel Laurens Huisman en Wilma van<br />
der Scheer in Medisch Contact, oktober<br />
<strong>2020</strong> – ‘Overheveling van zorg? Of<br />
overheveling van problemen?’<br />
Maandelijkse column Pauline Meurs,<br />
afbeelding FD 9 juni <strong>2020</strong> ter<br />
illustratie – RIVM richtlijnen ontslaan<br />
professionals nooit van de plicht een<br />
eigen afweging te maken<br />
stuurders uit de ouderenzorg, verslavingszorg en gehandicaptenzorg over hun ervaringen,<br />
die op haar verzoek casussen aandroegen.<br />
3-delige interviewreeks in Zorgvisie,<br />
MBA-thesis Wiede Vissers onder<br />
begeleiding van Wilma van der Scheer<br />
– ‘Integriteit in zorgbestuur’<br />
Het boek Mangomoment van Kris<br />
Vanhaecht (Imagine2) werd in het<br />
Engels uitgegeven.<br />
Mathilde Berghout bij Studio <strong>Erasmus</strong>,<br />
LinkedIn post december <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
30
Team<br />
8<br />
31<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Ons team<br />
In <strong>2020</strong> is ons ondersteunende team versterkt met Marielle Borst (PR, communicatie en content) en Evelien de Roodt (programmacoördinator). Kees Ahaus volgde Richard<br />
Janssen op als academisch directeur van de MHBA. Richard Janssen blijft aan <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> verbonden als programmadirecteur <strong>voor</strong> de Governance<br />
Class, Strategisch Vastgoedbeleid en als kerndocent <strong>voor</strong> de MHBA. We namen afscheid van Lizette van Veen-Berkx en Lucie Boonekamp. Lizette is verder gegaan als<br />
onderzoeker bij het <strong>Erasmus</strong> MC, alwaar zij bijdraagt aan het grootschalige onderzoek naar de verspreiding van COVID-19 binnen gezinnen. Lucie Boonekamp was een van de<br />
programmaleiders van het eerste uur. Op de volgende pagina meer over haar bijdrage aan het centrum.<br />
Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap<br />
drs. Lucie Boonekamp/<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
MHBA<br />
prof. dr. Richard Janssen/<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
Academisch directeur<br />
dr. Maarten Janssen<br />
Programmamanager<br />
Frank van Gool, Msc.<br />
Programmamanager<br />
Laura de Bruijn<br />
Programmacoördinator<br />
Strategisch Vastgoedbeleid<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
Laura de Bruijn<br />
Programmacoördinator<br />
Medisch Specialist en Bestuur<br />
drs. Piet-Hein Buiting, arts<br />
Programmadirecteur<br />
drs. Petra Verweij<br />
Programmacoördinator<br />
Imagine2<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
Programmadirecteur<br />
dr. Lizette van Veen-Berkx/<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
Programmamanager<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
Kerndocent clinical leadership<br />
Bianca de Haan<br />
Programmacoördinator<br />
Governance Class<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
drs. Petra Verweij<br />
Programmacoördinator<br />
Academische Leergang Zorg<br />
Management<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
Top Class<br />
mr. Helene Wüst<br />
Programmadirecteur<br />
Petra van Dodewaard<br />
Programmacoördinator<br />
Goede kwaliteit met gedeeld<br />
leiderschap<br />
mr. Helene Wüst<br />
Programmadirecteur<br />
dr. Carina Pittens<br />
Programmamanager<br />
Petra van Dodewaard<br />
Programmacoördinator<br />
Financieel Bestuur in de Zorg<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
Programmadirecteur<br />
Joke Meijer<br />
Programmacoördinator<br />
Master Class<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
Programmadirecteur<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
Maatwerk<br />
Voor de maatwerkprogramma's<br />
werkten wij samen met:<br />
dr. Yolande Witman<br />
Sonia Jennings<br />
drs. Maud Bik<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
32
Afscheid Lucie Boonekamp<br />
Stenen verleggen<br />
Lucie Boonekamp was erbij vanaf het allereerste begin<br />
van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>, en nu neemt ze<br />
afscheid. Verpleegkundigen en managers ontwikkelden in<br />
haar programma's een visie op hun vak, hun organisatie<br />
en de zorgsector. ‘Ik ben gefascineerd door patronen in<br />
mensen en tussen mensen, waarom gaat het zoals het<br />
gaat?’<br />
Na het afronden van haar studie BMG (Beleid & Management Gezondheidszorg) aan<br />
de <strong>Erasmus</strong> Universiteit, hield Lucie zich bezig met bedrijfskundige onderwerpen<br />
zoals strategische marketing en strategische beleidsvorming. Sinds de start van<br />
de MHBA geeft ze in dat programma onderwijs in strategische marketing. ‘Ik<br />
houd ervan om vanuit strategisch perspectief naar vraagstukken te kijken. Maar<br />
ik kwam erachter dat ik ook graag de vertaling maak naar de dagelijkse praktijk<br />
via de vraag hoe dagelijks handelen doorwerkt op de strategische positie van je<br />
organisatie en de beeldvorming naar buiten. Ik ben daarbij <strong>voor</strong>al gefascineerd<br />
door patronen in mensen en tussen mensen, waarom gaat het zoals het gaat?<br />
Daar gaan de programma’s Academische Leergang Zorg Management (ALZM) en<br />
Nieuw Verpleegkundig Leiderschap (NVL) <strong>voor</strong> een groot deel over. Je bewust<br />
worden van het krachtenveld waarin je zit, wat je belangen en mogelijkheden<br />
zijn, kan een enorme eye-opener zijn <strong>voor</strong> managers én <strong>voor</strong> professionals, zoals<br />
verpleegkundigen.’<br />
Verpleegkunde is een vak dat Lucie na aan het hart ligt. ‘Verpleegkundigen zijn<br />
zo’n belangrijke schakel in de zorg. In de loop van het NVL-programma zie je bij<br />
deelnemers echt een transformatie gebeuren. Er ontstaan inzichten in hun eigen rol,<br />
in de organisatie van de zorg en in de ontwikkeling van hun vak. En dat vind ik heel<br />
belangrijk. Want er is een kritische massa nodig om invloed te kunnen uitoefenen.’<br />
anno 2021 komt de roep om een verpleegkundige in de directie van een ziekenhuis<br />
weer terug. Verpleegkundigen hebben in zorginstellingen eigen adviesraden en<br />
stafbesturen. Het is wezenlijk <strong>voor</strong> deze beroepsgroep om aan tafel te zitten met<br />
beslissers en een rol te hebben bij strategische vraagstukken. En daar valt nog<br />
wel een wereld te winnen. Een jaar geleden, toen COVID oplaaide, werden overal<br />
crisisplannen gemaakt, maar werden verpleegkundigen – de grootste beroepsgroep<br />
binnen de organisatie - soms niet eens genoemd in die plannen.’<br />
Desondanks wordt de invloed van verpleegkundigen steeds zichtbaarder, ziet Lucie.<br />
‘Verpleegkundigen nemen het <strong>voor</strong>touw, steken hun nek uit. Ze melden zich op<br />
social media, maken meerjarenplannen. Er is een beweging in gang die zich niet<br />
meer laat stoppen. Ik vind het mooi dat ik een paar steentjes in die stroom heb<br />
kunnen verleggen om dat mee de goede richting in te sturen.’<br />
En nu? Na haar periode bij <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>? Lucie zit niet<br />
stil. Ze zet zich in <strong>voor</strong> bestuur en toezicht in de zorg en het sociaal domein. De<br />
programma’s ALZM en NVL hebben nieuwe programmaleiders, die Lucie’s werk<br />
met veel enthousiasme en inzet <strong>voor</strong>tzetten. De collega’s van het <strong>Centrum</strong> kijken<br />
met dankbaarheid en plezier terug op een heel fijne samenwerking. Lucie haar<br />
collegialiteit en betrokkenheid zijn even vermaard als haar deskundigheid. Dus<br />
wordt ze gemist! In 2021 volgt nog een mooi afscheid, tevens reünie.<br />
Lucie zette zich in <strong>voor</strong> deze programma’s:<br />
MHBA: 2003 – 2021<br />
ALZM: 2010 –<strong>2020</strong><br />
NVL: 2015 – <strong>2020</strong><br />
LMNR: 2015 – <strong>2020</strong><br />
Lucie was ook mede-programmaleider van Leadership Mentoring in Nursing<br />
Research (LMNR), opgezet door Universiteit Utrecht en ZonMw en gericht op<br />
gepromoveerde verplegingswetenschappers. ‘Toen we met dat programma<br />
begonnen, waren er drie hoogleraren verplegingswetenschap. Dat zijn er nu 13. De<br />
invloed van verpleegkundigen is een golfbeweging. Tot de jaren ‘80 was het heel<br />
normaal om een verpleegkundig directeur te hebben. Daarna verdween dit en<br />
33<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
drs. Lucie Boonekamp<br />
Laura de Bruijn<br />
drs. Piet-Hein Buiting, arts<br />
Petra van Dodewaard<br />
Frank van Gool, Msc.<br />
Bianca de Haan<br />
prof. dr. Kim Putters<br />
dr. Maarten Janssen<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Joke Meijer-de Man<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
Mies Mikx, MA<br />
mr. Helene Wüst<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
Zita Schwab<br />
dr. Kris Vanhaecht dr. Lizette van Veen-Berkx<br />
drs. Petra Verweij<br />
dr. Relinde de Koeijer Harry Sonnenschein, MSc<br />
SoniaJennings<br />
dr. Yolande Witman<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
Marielle Borst Evelien de Roodt drs. Maud Bik dr. Carina Pittens<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
34
Change language