Erasmus Centrum voor Zorgbestuur Jaarverslag 2020
Ons jaarverslag over het enerverende jaar 2020
Ons jaarverslag over het enerverende jaar 2020
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2020</strong>
Voorwoord<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
2
<strong>2020</strong>: een jaar als geen ander<br />
Thuis werken, online vergaderen, online lesgeven, online intakes, online intervisie,<br />
en soms tijdelijk toch weer even op locatie elkaar ontmoeten. Als jonge honden zo<br />
blij, dat het weer even kon.<br />
Wat was het schrikken in maart toen de ic’s volstroomden en de deuren van menig<br />
zorginstelling zich sloten. Ook onze uitvalsbasis ging op slot. We waren onthand.<br />
Vroegen ons af wat ons te doen stond. Hoorden we bij de vitale beroepen of waren<br />
we – net als veel andere prachtige dienstverleners – opeens ‘even’ overbodig?<br />
Al snel waren we het erover eens: leren en reflecteren is niet alleen van belang<br />
in goede tijden. Integendeel, hier ruimte <strong>voor</strong> maken in moeilijke tijden is o zo<br />
belangrijk. En dus gingen we aan de slag. Met online onderwijs en ontmoetingen, en<br />
met een bijzonder videoproject over wat het betekent om te besturen in tijden van<br />
crisis. Helene Wüst en Relinde de Koeijer trokken virtueel door het land en vroegen<br />
bestuurders: Wat maak jij mee? Wat houdt je bezig? Wat helpt je? Later verbonden<br />
we de interviewreeks ook aan onderzoek, met als hoofdvraag: Wat is onder deze<br />
bijzondere omstandigheden goed bestuur?<br />
Corona bleek <strong>voor</strong> ons eigen werk <strong>voor</strong>al veel, heel veel, extra organisatiekracht<br />
te vragen. Dankbaar zijn we <strong>voor</strong> de flexibiliteit van docenten, trainers en<br />
samenwerkingsrelaties van locaties die telkens weer bereid waren met ons mee<br />
te denken, te schuiven, te herontwerpen. Het was <strong>voor</strong> iedereen een hele kluif.<br />
Niet in de laatste plaats <strong>voor</strong> onze geweldige ondersteuners van ‘kantoor’. Een<br />
jaar lang werken zij al vanuit huis en bieden ondanks de moeilijke omstandigheden<br />
uitstekende ondersteuning. Zonder hen was het niet gelukt!<br />
Dankbaar ook zijn we <strong>voor</strong> alle deelnemers aan onze programma’s, die samen met<br />
ons door de ‘U-bocht’ gingen. Wij realiseren ons goed hoeveel het van iedereen<br />
heeft gevraagd om naast het veeleisende werk in de zorg, in een tijd van cisis, ook<br />
nog ruimte te maken om te leren en af te studeren. En hoe teleurstellend het is als er<br />
geen studiereis of live ontmoeting mogelijk is. Juist die informele momenten en het<br />
plezier dat daarbij hoort geven de ruimte en inspiratie om te reflecteren, te leren en<br />
nieuwe ideeën op te doen.<br />
Hoe mooi ook dat er zoveel online mogelijk is, heel graag zie ik u<br />
toch snel weer live!<br />
Wilma van der Scheer<br />
Directeur<br />
3<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Inhoudsopgave<br />
Voorwoord 2<br />
Strategisch beleid 5<br />
Onderwijsprogramma’s 8<br />
Academische werkplaats 16<br />
Maatwerk 22<br />
Colofon<br />
Dit is een uitgave van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> B.V. Rotterdam.<br />
Teksten <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>.<br />
Foto’s Pepijn Leupen, Dick Barendse, Yvonne Witte.<br />
Grafische realisatie Grapefish, Voorschoten.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is een onderdeel van <strong>Erasmus</strong> School of<br />
Health Policy & Management van de <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam.<br />
www.erasmuscentrumzorgbestuur.nl<br />
Samenwerkingsrelaties 25<br />
Kwaliteit en integriteit 27<br />
In de media 29<br />
Team 33
Strategisch beleid<br />
1<br />
5<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is een plek waar wetenschap over en<br />
praktijk van de zorg samenkomen, waar nieuwe kennis gegenereerd wordt en<br />
nieuwe perspectieven ontstaan.<br />
<strong>2020</strong> was <strong>voor</strong> iedereen werkzaam in de zorg een uitzonderlijk jaar. De COVID-<br />
19-pandemie zorgde <strong>voor</strong> veel druk en spanning. Crisisteams werden in het leven<br />
geroepen, werkwijzen en afspraken werden aangepast, nieuwe besturingsstructuren<br />
opgetuigd, zorg werd op- en afgeschaald, hulptroepen ingevlogen, deuren gesloten,<br />
nieuwe vormen van zorg ontwikkeld, zorgverleners hadden contact met hun cliënten<br />
en patiënten online, per telefoon of chat...<br />
Onze missie als <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is: bijdragen aan de kwaliteit<br />
van (de besturing van) de zorg. Wat betekent dat in tijden van crisis?<br />
Onze insteek was en is een ontmoetingsplek te zijn <strong>voor</strong> leiders in de zorg; een<br />
werkplaats en vormingsplaats. Ook in tijden van crisis.<br />
Naast onze gebruikelijke onderwijs- en onderzoeksactiviteiten gaven wij hier<br />
invulling aan door:<br />
• extra (online) ruimte te bieden aan de deelnemers van onze programma’s <strong>voor</strong><br />
het delen van ervaringen, <strong>voor</strong> intervisie en andere vormen van collegiaal<br />
overleg;<br />
• extra (online) onderwijsontmoetingen te organiseren, zoals met experts en<br />
besluitvormers in de zorg;<br />
• een serie korte interviews (in de vorm van video’s) te publiceren waarin we<br />
leiders in de zorg aan het woord lieten over wat de crisis <strong>voor</strong> hen betekende en<br />
met hen deed;<br />
• interviews met experts te publiceren (video’s) waarin zij vanuit hun expertise<br />
reflecteerden op de gepubliceerde interviews met de zorgbestuurders waardoor<br />
een dieper inzicht in de vraagstukken ontstond;<br />
• de interviews met zorgbestuurders en experts te verbinden aan onderzoek naar<br />
besturen in tijden van crisis.<br />
Verderop in dit jaarverslag leest u meer over deze activiteiten.<br />
Voor <strong>2020</strong> was de ambitie om nog beter te laten zien dat we van de wetenschap én<br />
de praktijk zijn. We wilden zowel de wetenschappelijke pijler onder ons <strong>Centrum</strong><br />
als de pijler geworteld in de praktijk versterken, nadrukkelijker bruggen bouwen<br />
daartussen, en meer podium geven aan onze maatwerkactiviteiten. COVID-19 bleek<br />
zowel versnellend als vertragend te werken.<br />
Vertragend omdat we activiteiten hebben moeten uitstellen en verplaatsen. We<br />
hadden tijd nodig om de omschakeling te maken naar online onderwijs. Sommige<br />
maatwerkprogramma’s werden op verzoek van de opdrachtgever tijdelijk stil<br />
gelegd. Versnellend omdat we veel van ons aanbod qua inhoud en vorm in korte tijd<br />
hebben moeten aanpassen of vernieuwen. Het vroeg veel van ons incasserings- en<br />
organisatievermogen, maar bracht ook saamhorigheid en maakte creativiteit los.<br />
De strategiedag met als thema ‘Vrije Ruimte in Nieuwe Tijden’, was het startschot<br />
van een serie gesprekken over zelfzorg (hoe kunnen we het volhouden), over<br />
prioriteiten en benodigde investeringen. De COVID-19-pandemie leidde tot een<br />
<strong>voor</strong>tdurend improviseren: (her)plannen, aanpassen, (opnieuw) ontwikkelen,<br />
(anders) organiseren, en <strong>voor</strong>tdurend afstemmen met onze deelnemers, docenten,<br />
trainers, begeleiders en locaties. En dat allemaal vanuit huis.<br />
De centrale vraag die we ons op de strategiedag stelden was: hoe behouden en<br />
versterken we wat we als <strong>Centrum</strong> tot nu toe hebben ontwikkeld en hoe creëren we<br />
met elkaar vrije ruimte om ons – juist nu – verder te ontwikkelen?<br />
De strategiegesprekken gaven nieuwe focus en duidelijkheid. We kregen grip op<br />
wanneer welke onderwijsvorm in te zetten (offline, online, hybride), inventariseerden<br />
welke investering en ondersteuning hier<strong>voor</strong> nodig zijn en bedachten hoe we elkaar<br />
onderling beter konden helpen.<br />
Onze ‘gebruikelijke’ activiteiten gingen ook door. We ontwikkelden:<br />
1. goed gefundeerde en actuele opleidingsprogramma’s <strong>voor</strong> leiders in de zorg;<br />
2. onderzoek naar ‘goede zorg met goed bestuur’ in al haar facetten;<br />
3. ontmoetingen tussen wetenschap, praktijk en beleid van de zorg;<br />
4. activiteiten op maat, <strong>voor</strong> de vraagstukken van specifieke organisaties of regio’s.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
6
Onze prioriteiten werden:<br />
– Moeiteloos kunnen schakelen tussen online/offline/hybride onderwijs: we<br />
maken programma’s die online en offline kunnen plaatsvinden en prepareren<br />
deelnemers, docenten, trainers op beide varianten;<br />
– Professionaliseren online onderwijs ‘van programma naar uitzending’: we<br />
hebben een gedeelde opvatting over het gewenste niveau, de online uitstraling<br />
en online omgangsvormen, we beschikken over de benodigde vaardigheden, we<br />
ontwikkelen nieuwe werkvormen, nieuwe formats en beschikken over een toolkit<br />
online onderwijs;<br />
– Gericht ontwikkelen van nieuwe onderwijsvormen, met gebruikmaking van online<br />
mogelijkheden. Onze keuzes: hybride ALZM, hybride studiereizen.<br />
Daarnaast maakten we op programmaniveau keuzes ten aanzien van accreditatie,<br />
inhoudelijke doorontwikkeling, vernieuwingen op het gebied van PR en verbetering<br />
van business cases.<br />
In januari 2021 rondden we het strategietraject af met een aantal keuzes <strong>voor</strong> de<br />
lange termijn ten aanzien van nieuwe doelgroepen en activiteiten.<br />
7<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Onderwijsprogramma’s<br />
2<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
8
Programma aanbod <strong>2020</strong><br />
De onderwijsprogramma’s van<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
zijn er <strong>voor</strong> diverse doelgroepen:<br />
bestuurders van zorgorganisaties,<br />
toezichthouders, strategisch<br />
managers/directeuren in de zorg<br />
en (leidinggevende) professionals.<br />
Elk programma kent zijn eigen<br />
evenwicht tussen theoretische<br />
kennis, praktijkervaringen en<br />
reflectie. De doelgroep, doelstelling<br />
en persoonlijke leervragen van<br />
deelnemers bepalen mede de inhoud.<br />
Master Class<br />
Management development programma<br />
<strong>voor</strong> eindverantwoordelijke<br />
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.<br />
Programmadirecteuren:<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
21 deelnemers<br />
Academische Leergang<br />
Zorg Management<br />
Zes academische bijeenkomsten<br />
over het strategisch management<br />
en bestuur van organisaties in<br />
de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
18 deelnemers<br />
Governance Class<br />
Voor ervaren toezichthouders en<br />
<strong>voor</strong>zitters van raden van toezicht<br />
in de gezondheidszorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
17 deelnemers<br />
Strategisch<br />
Vastgoedbeleid<br />
Tweedaags programma over het<br />
strategisch beoordelen en aansturen<br />
van vastgoedvragen.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
17 deelnemers<br />
De programma’s richten zich op:<br />
• Het benodigde<br />
handelingsrepertoire <strong>voor</strong> het<br />
aansturen van processen;<br />
• Persoonlijke effectiviteit (zelfkennis<br />
en vaardigheden);<br />
• Kennis over actuele en relevante<br />
thema’s in de gezondheidszorg en<br />
de eigen positionering daarin.<br />
Voorop staat het leren uit de praktijk<br />
(eigen casuïstiek) en het leren van<br />
elkaar. Zo worden eigen ervaringen een<br />
leermiddel en benutten we optimaal de<br />
aanwezige kennis uit diverse sectoren<br />
van de gezondheidszorg. Jaarlijks<br />
worden de onderwijsprogramma’s<br />
vernieuwd qua inhoud en werkvormen.<br />
Zo blijven de programma’s relevant en<br />
passend <strong>voor</strong> de leiders van vandaag<br />
en morgen.<br />
Top Class<br />
Management development<br />
programma <strong>voor</strong> toekomstige<br />
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.<br />
Programmadirecteur:<br />
mr. Helene Wüst<br />
22 deelnemers<br />
Imagine2<br />
Een programma om medisch specialisten<br />
toe te rusten een leidende<br />
rol te nemen in de continue verbetering<br />
van de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
dr. Lizette van Veen-Berkx<br />
16 deelnemers<br />
Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap<br />
Een programma <strong>voor</strong> verpleegkundig<br />
leiders, die het <strong>voor</strong>touw nemen<br />
in ontwikkelingen binnen de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
drs. Lucie Boonekamp/<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
19 deelnemers<br />
Master of Health Business<br />
Administration<br />
De enige internationaal geaccrediteerde<br />
MBA-opleiding in Nederland<br />
specifiek <strong>voor</strong> de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
prof. dr. Richard Janssen/<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
dr. Maarten Janssen<br />
Frank van Gool, MSc<br />
MHBA 2018-<strong>2020</strong> 22 deelnemers<br />
Financieel Bestuur<br />
in de Zorg<br />
Behandelt actuele en aankomende<br />
financieel-economische vraagstukken<br />
van managers en bestuurders<br />
in de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
18 deelnemers<br />
Leadership Mentoring<br />
in Nursing Research<br />
Programma<br />
Tweejarig leiderschapsprogramma<br />
<strong>voor</strong> gepromoveerde verpleegwetenschappers,<br />
onder verantwoordelijkheid<br />
van de UU, mogelijk<br />
gemaakt door ZonMw.<br />
Programmaleiding<br />
drs. Lucie Boonekamp<br />
dr. Thóra Hafsteinsdottír<br />
(UMC Utrecht)<br />
Goede kwaliteit met<br />
gedeeld leiderschap<br />
Gericht op zorgprofessionals in de<br />
ouderenzorg die een <strong>voor</strong>trekkersrol<br />
op zich willen nemen, en hun<br />
bestuurders.<br />
Programmaleiding:<br />
mr. Helene Wüst<br />
dr. Carina Pittens<br />
19 deelnemers<br />
Programma’s<br />
op maat<br />
In <strong>2020</strong> werden<br />
vijf maatwerkprogramma's<br />
uitgevoerd.<br />
Zie pagina 22<br />
9<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Deelnemers<br />
De ambitieuze en kritische deelnemers aan onze programma’s vinden bij <strong>Erasmus</strong><br />
<strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> een plek om in een vertrouwde groep van vakgenoten na<br />
te denken over eigen leervragen en de toekomst van de zorg. Deelnemers fungeren<br />
daarbij als elkaars collega, coach en criticaster. Zij steunen elkaar, en nemen<br />
elkaar de maat. Het netwerk dat zij tijdens de onderwijsprogramma’s opbouwen<br />
is van blijvende meerwaarde. Deelnemers zijn werkzaam in diverse sectoren van<br />
zorg, maar zij kunnen ook werkzaam zijn <strong>voor</strong> een zorgverzekeraar, de overheid of<br />
zakelijke dienstverleners.<br />
In <strong>2020</strong> vonden 358 leiders in de zorg hun weg naar de onderwijsprogramma’s<br />
van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. Ten opzichte van 2019 zijn er iets minder<br />
deelnemers aan de open onderwijsprogramma’s, ten gunste van deelnemers aan<br />
maatwerkprogramma’s. De verklaring hier<strong>voor</strong> is dat het programma Waarden<br />
van Zorg in 2019 <strong>voor</strong> de laatste keer werd uitgevoerd. Het programma Medisch<br />
Specialist en Bestuur heeft omwille van de druk op de ziekenhuizen door corona in<br />
<strong>2020</strong> niet plaatsgevonden. Hiertegenover staat dat de Governance Class tweemaal<br />
is uitgevoerd in <strong>2020</strong>. In <strong>2020</strong> voerden we zes maatwerkprogramma’s uit, in 2019<br />
waren dit er vijf.<br />
Deelnemers van de open onderwijsprogramma’s hebben veelal een managerial<br />
functie. Zij zijn bestuurder, directeur of manager. Vaak zijn zij of bedrijfskundig<br />
of zorginhoudelijk opgeleid. Een deel van de deelnemers is ook nu nog actief<br />
als zorgprofessional. Zij combineren hun zorginhoudelijke functie met een<br />
management- of leiderschapstaak.<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
Deelnemers naar type programma en jaar<br />
281<br />
270<br />
238<br />
78<br />
88<br />
36<br />
2018 2019<br />
<strong>2020</strong><br />
open programma’s maatwerk<br />
Functie deelnemers open programma’s<br />
Kijken we naar de sectoren waarin deelnemers werkzaam zijn, dan valt <strong>voor</strong>al de<br />
diversiteit op. Bij de selectie van deelnemers wordt geprobeerd een zo evenwichtig<br />
mogelijke groep samen te stellen van deelnemers werkzaam in diverse sectoren van<br />
de zorg, met verschillende achtergronden qua opleiding en ervaring. Dit is terug te<br />
zien in de figuren.<br />
40%<br />
13%<br />
20%<br />
Deelnemers open programma’s per sector<br />
overig<br />
29<br />
ggz<br />
37<br />
gehandicaptenzorg<br />
34<br />
jeugdzorg 11<br />
vvt<br />
90<br />
ziekenhuizen<br />
72<br />
0 20 40 60 80 100<br />
7%<br />
20%<br />
toezichthouders medisch leiders verpleegkundige leiders<br />
bestuurders<br />
managers/directeuren<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
10
Consequenties coronapandemie<br />
Het coronavirus en de maatregelen en adviezen van overheid en RIVM hebben<br />
ingrijpende gevolgen <strong>voor</strong> onze onderwijsprogramma’s. Veel bijeenkomsten hebben<br />
we noodgedwongen online moeten organiseren. De alumnidag van 25 maart had<br />
geen doorgang. De eerste lockdown was net drie dagen ingegaan. Studiereizen zijn<br />
aangepast of uitgesteld. Ook de groepsfoto's vroegen aanpassing. Net als bij zoveel<br />
andere dingen, blijkt dat oplosbaar en eigenlijk heel mooi te worden.<br />
Hart onder de riem <strong>voor</strong> de zorg, per mail naar<br />
deelnemers en LinkedIn post maart <strong>2020</strong><br />
Imagine2<br />
Top Class<br />
11<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Studiereizen en werkbezoeken<br />
Werkbezoeken en studiereizen zijn in veel van onze programma’s een vast<br />
onderdeel. Deelnemers leggen werkbezoeken af in binnen- en buitenland, en bij<br />
elkaar. Dit helpt de vanzelfsprekendheden van de zorg in Nederland scherp te zien<br />
en te bediscussiëren, levert nieuwe inzichten en energie op.<br />
In <strong>2020</strong> werd het aantal werkbezoeken beperkt door de coronamaatregelen. MHBA<br />
en Top Class legden desondanks ‘online’ reizen af, waarbij sprekers uit diverse<br />
buitenlanden online hun kennis en ervaring inbrachten. De overige studiereizen zijn<br />
verplaatst naar 2021.<br />
Helene Wüst: Studiereis Top Class<br />
Met Top Class hebben we online gesproken over innovatieve<br />
samenwerking over grenzen heen. Zo hebben we een digitale bijeenkomst<br />
met sprekers in Brussel gehad. Erg bijzonder was het online gesprek<br />
met prof. dr. Melvin Samsom over zijn werkzaamheden als lid van de<br />
raad van bestuur van NEOM. NEOM is een nog te bouwen stad in Saoedi-<br />
Arabië en wil een <strong>voor</strong>beeld van duurzaamheid worden. Samsom gaf van<br />
2014 tot 2018 leiding aan een radicale en grootschalige verandering bij<br />
het Karolinska Universitair Ziekenhuis in Stockholm, een van de meest<br />
moderne ziekenhuizen ter wereld. Het was sensationeel om vanuit Epe<br />
digitaal te spreken met iemand in Saoedi-Arabië over de meest fantastische<br />
vergezichten op het gebied van zorginnovatie.<br />
Onderwijs: noodgedwongen online<br />
Het liefst komen we op onze onderwijsdagen echt bijeen, <strong>voor</strong> een optimale en<br />
directe kennisuitwisseling. Groepsdynamiek, informele contactmomenten en<br />
het plezier dat daarbij hoort, zijn online niet te vangen. Naast een <strong>voor</strong>tzetting in<br />
aangepaste - online - vorm, hebben onze onderwijsprogramma’s in <strong>2020</strong> daarom zo<br />
veel mogelijk op locatie plaatsgevonden. Uiteraard hebben we hierbij de richtlijnen<br />
gevolgd en geen onnodige risico's genomen. Hier<strong>voor</strong> hebben we soms moeten<br />
uitwijken naar een alternatieve locatie. Dit jaar hebben 54 van de bijeenkomsten<br />
plaatsgevonden in een fysieke vorm, of een hybride vorm van gedeeltelijk online<br />
en gedeeltelijk fysiek. Online zijn er 22 modules georganiseerd. Bijeenkomsten<br />
<strong>voor</strong> coaching, intervisie, extra bijeenkomsten en inloopspreekuren zijn hierbij niet<br />
meegerekend. Het meeste onderwijs is minimaal een keer verplaatst of uitgesteld<br />
geweest. Dit is steeds gebeurd in nauw overleg met de deelnemers.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
12
13<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Ervaringen met online en hybride onderwijs<br />
De omschakeling vroeg veel aanpassingsvermogen. Voor het geven van online<br />
onderwijs vanuit huis hebben we <strong>voor</strong> onze programmaleiders apparatuur<br />
aangeschaft zoals microfoons en green screens. In korte tijd maakten ze zich<br />
nieuwe tools eigen. Het verplaatsen en aanpassen van modules en het verzinnen<br />
van alternatieven <strong>voor</strong> bij<strong>voor</strong>beeld studiereizen vroeg de nodige creativiteit.<br />
Ondertussen bleven we deelnemers zo goed mogelijk ondersteunen, waren we<br />
flexibel in de planning en begeleiding van scripties, en organiseerden we extra<br />
contactmomenten zoals inloopspreekuren. We hebben er zorg <strong>voor</strong> gedragen dat<br />
ons onderwijs niet aan kwaliteit zou inboeten door alle aanpassingen.<br />
Bram Berkvens<br />
(deelnemer ALZM <strong>2020</strong>)<br />
Parallel aan de zorg had corona natuurlijk<br />
ook invloed op het onderwijsprogramma. Ik<br />
vond dat er creatief werd ingespeeld op de<br />
veranderingen en er was goede communicatie.<br />
Ook het onderwijs werd afgestemd. Het thema<br />
’corona’, wat allerlei beweging veroorzaakte<br />
in onze eigen zorgsectoren, werd zo een heel<br />
actuele praktijkcase om met elkaar over te<br />
brainstormen en discussiëren.<br />
‘Achter de schermen’<br />
Het <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in coronatijd<br />
De uitdaging<br />
De intelligente lockdown duurt<br />
sinds maart, we werken thuis en<br />
communiceren via het beeldscherm<br />
is van ongemakkelijk al bijna<br />
vertrouwd geworden. Corona zette<br />
de zorg en onze deelnemers plots<br />
<strong>voor</strong> een enorme opgave terwijl<br />
alles daarbuiten ‘op pauze’ werd<br />
gezet. Geen mogelijkheid tot fysieke<br />
groepsbijeenkomsten zette ook onze<br />
programma’s onder druk. Stellen we<br />
alles uit of moeten we aangepast door?<br />
We wilden recht doen aan de impact<br />
van de coronacrisis en tegelijkertijd<br />
waar mogelijk continuïteit bieden aan<br />
onze deelnemers.<br />
De re-actie<br />
Een leidraad in de reactie in de<br />
eerste weken was dat we er echt <strong>voor</strong><br />
onze deelnemers wilden zijn, dat we<br />
duiding wilden geven aan de situatie<br />
en ruimte wilde creëren om die te<br />
doordenken. We hebben intensiever<br />
dan anders overleg gevoerd met onze<br />
deelnemers over het onderwijs. We<br />
hebben een luisterend oor geboden<br />
<strong>voor</strong> de soms heftige verhalen in<br />
nieuwe online inloopspreekuren. We<br />
hebben duiding willen geven door<br />
online intervisie te organiseren en door<br />
met alle betrokkenen te reflecteren<br />
op (de impact van) de crisis. En<br />
natuurlijk hebben we waar mogelijk<br />
die continuïteit geboden. Zo zijn<br />
programmabijeenkomsten aangepast<br />
of ‘online’ gegaan, wat veel flexibiliteit<br />
van betrokkenen vraagt. Deelnemers<br />
moesten via een scherm kennis<br />
opdoen en via de ‘raise hand’ button<br />
de onderlinge interactie opzoeken.<br />
Docenten hadden nauwelijks tijd om<br />
zich nieuwe tools eigen te maken<br />
en moesten bijdragen vertalen naar<br />
Zoom-bijeenkomsten. In dit alles ben je<br />
als programmamanager druk met het<br />
‘Achter de schermen’<br />
is hard gewerkt<br />
om ‘op het scherm’<br />
kwaliteit te bieden<br />
online en offline in goede banen leiden<br />
van het onderwijs.<br />
Onze ervaringen<br />
De ervaringen met online werken<br />
zijn dan ook divers en we zijn daarin<br />
niet uitgeleerd. Afstemmen en<br />
kennisoverdracht via programma’s als<br />
Zoom gaat prima en is wellicht zelfs<br />
efficiënter, maar echt samenwerken,<br />
ergens over brainstormen of iets<br />
nieuws creëren is op die manier een<br />
stuk lastiger. Er is ‘achter de schermen’<br />
ontegenzeggelijk hard gewerkt om ‘op<br />
het scherm’ continuïteit en kwaliteit te<br />
bieden. Toch ontbreekt er iets. Hoewel<br />
online misschien meer mogelijk is dan<br />
gedacht, vraagt onze werkwijze in onze<br />
programma’s ook om ont-moeten,<br />
ruimte <strong>voor</strong> groepsdynamiek, informele<br />
contactmomenten en het plezier dat<br />
daarbij hoort. Dat is zowel <strong>voor</strong> ons als<br />
<strong>voor</strong> onze deelnemers van belang.<br />
En weer door?<br />
Na de initiële stress en het wennen<br />
aan het nieuwe, voelt het goed met<br />
een pas op de plaats ook weer <strong>voor</strong>uit<br />
te kijken. We gaan door met luisteren,<br />
analyseren, duiden, inspireren,<br />
reflecteren en het vertellen van onze<br />
en andere verhalen. We moeten ook<br />
onze lessen leren: de crisis vergroot<br />
de goede én de minder goede kanten<br />
uit, bevestigt wat we moeten bewaren<br />
en wat we kunnen ontwikkelen en<br />
levert nieuwe inzichten op over<br />
relevante thema’s als het zorgstelsel,<br />
leiderschap, samenwerking en<br />
kwaliteit van zorg. Deze inzichten zijn<br />
medebepalend <strong>voor</strong> ons antwoord op<br />
de fundamentele vraag: hoe kunnen<br />
we blijvend een bijdrage leveren aan<br />
de grote vragen in de zorg en hoe<br />
equiperen we onze deelnemers in<br />
kennis, kunde en visie om daarmee<br />
om te gaan. Dit vraagt flexibiliteit in<br />
wat we overdragen en in hoe we dat<br />
doen. In zowel het online- als het offline<br />
onderwijs, in ons wetenschappelijkeen<br />
toepassingsgerichte onderzoek en<br />
in en met de praktijk. Want daar zal de<br />
impact van corona nog lang te voelen<br />
zijn. Wij kijken er naar uit om samen<br />
met onze deelnemers, docenten en<br />
relaties een vrijplaats <strong>voor</strong> de zorg te<br />
blijven. Niet alleen nu maar juist straks.<br />
Dr. Maarten Janssen is is<br />
programmamanager, docent en<br />
onderzoeker bij het <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong><br />
<strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
Maarten Janssen in Nieuwsbrief Podium juni <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
14
Filmreeks en onderzoek<br />
Wat vraagt de coronacrisis van bestuurders in de zorg? In het <strong>voor</strong>jaar van<br />
<strong>2020</strong> maakten we een reeks films over besturen in coronatijd. Hierin komen<br />
zorgbestuurders en deskundigen aan het woord over de uitdagingen waar de zorg<br />
nu <strong>voor</strong> staat. De vraagstukken zijn <strong>voor</strong> onze deelnemers en alumni natuurlijk heel<br />
herkenbaar; iedereen heeft met de coronacrisis te maken. We begrepen meteen<br />
dat deze situatie een unieke kans bood om te laten zien hoe besturen in een crisis in<br />
zijn werk gaat, en wat een dergelijke situatie ook kan opleveren. De films maken het<br />
onzichtbare zichtbaar, omdat de bestuurders praten over hun bestuurlijke werk en<br />
keuzes. Juist in moeilijke tijden is reflectie nodig.<br />
We maakten 31 films. We hebben bijdragen van bestuurders uit de ggz, vvt,<br />
gehandicaptenzorg, GGD, jeugdzorg, revalidatiezorg en ziekenhuizen. Een<br />
deskundige reflecteerde steeds op de bijdragen van twee bestuurders. De<br />
deskundigen waren wetenschappers uit verschillende hoeken van filosofie en<br />
bestuurskunde tot beleid en management in de gezondheidszorg. De films zijn in<br />
totaal bijna 12.000 keer bekeken.<br />
Op dit moment voeren Relinde Koeijer, Wilma van der Scheer en Helene Wüst<br />
onderzoek uit naar besluitvorming en moreel leiderschap van zorgbestuurders op<br />
basis van deze interviews (zie ook hoofdstuk Academische Werkplaats).<br />
15<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Academische werkplaats<br />
3<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
16
Kennisontwikkeling vanuit wetenschap en praktijk: in de academische<br />
werkplaats werken onderzoekers en mensen uit de praktijk van zorg en bestuur<br />
samen aan actueel en relevant onderzoek. ‘Goede zorg met goed bestuur’ is het<br />
centrale thema.<br />
Uitgangspunten <strong>voor</strong> de Academische werkplaats zijn:<br />
• Actuele besturingsvraagstukken<br />
In de Academische werkplaats zorgbestuur staan actuele besturingsvraagstukken<br />
centraal.<br />
• Relevant <strong>voor</strong> de wetenschap, bruikbaar <strong>voor</strong> de praktijk<br />
De vraagstukken van deelnemers aan onze opleidingsprogramma’s zijn een<br />
belangrijke inspiratiebron bij het bepalen van de onderzoeksagenda. We zijn<br />
continu in gesprek met mensen uit de praktijk van de zorg en wetenschap, wat<br />
ons helpt bij het selecteren van nieuwe vraagstukken.<br />
• Vorm volgt inhoud<br />
Het ene vraagstuk leent zich beter <strong>voor</strong> een kort onderzoek, het andere <strong>voor</strong><br />
een studiemiddag, een scriptie, of een promotie. Het kan allemaal. Er is ruimte<br />
<strong>voor</strong> kortdurende onderzoeken (in opdracht), alsook uitgebreide onderzoeken<br />
van (buiten) promovendi. Waar mogelijk leggen we een verbinding met onze<br />
onderwijsprogramma’s.<br />
Het resultaat is een scala aan onderzoeksactiviteiten. De diversiteit is groot.<br />
Er zijn eigen onderzoeksprogramma’s, geïnitieerd door het <strong>Centrum</strong>, er zijn<br />
samenwerkingen rondom promoties, er wordt opdrachtonderzoek gedaan<br />
en ondersteuning geboden aan initiatieven van deelnemers/alumni van onze<br />
programma’s.<br />
Onderzoeksprogramma Zorg <strong>voor</strong> Management<br />
Het onderzoeksprogramma Zorg <strong>voor</strong> Management is in 2000 gestart door Pauline<br />
Meurs. Het programma behelst zowel grootschalig kwantitatief onderzoek als<br />
specifieke kwalitatieve onderzoeken en heeft geresulteerd in vele publicaties.<br />
Onderdeel van het programma is dat eens in de vijf jaar een grootschalige enquête<br />
wordt uitgevoerd onder leden van de NVZD.<br />
Het doel? Een actueel inzicht in de functie van zorgbestuurder in al zijn complexiteit.<br />
In <strong>2020</strong> zou het onderzoek <strong>voor</strong> de vijfde maal uitgevoerd worden. Vanwege corona<br />
wordt dit 2021.<br />
Onderzoeksprogramma Gedeeld besturen<br />
In 2018 startte onder leiding van wilma van der Scheer een tweede onderzoeksprogramma<br />
getiteld Gedeeld Besturen in de Zorg. Tegen de achtergrond van de<br />
‘vermaatschappelijking’ van de zorg ontstaan nieuwe strategische vragen en<br />
ideeën over de aansturing van de zorg. Steeds vaker worden strategische verantwoordelijkheden<br />
gedeeld tussen beroepsgroepen en organisaties. In dit kader<br />
vinden twee promotieonderzoeken plaats. In het onderzoek van Oemar van der<br />
Woerd staat de bestuurlijke invalshoek centraal. In het onderzoek van Hugo Peeters<br />
ligt de focus op de veranderende omgang tussen zorgprofessionals en cliënten.<br />
NVZD-leerstoel<br />
De nauwe samenwerking met de NVZD en haar leerstoelhouder heeft het promotieonderzoek<br />
van Tessa van Dijk mogelijk gemaakt naar de consequenties van Basel III<br />
en Solvency II <strong>voor</strong> het functioneren van zorgorganisaties.<br />
Opgedane inzichten worden breed gedeeld, met onze alumni, met deelnemers aan<br />
de onderwijsprogramma’s van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>, met leden van de<br />
NVZD, met collega onderzoekers en studenten van ESHPM via o.a. (inter)nationale<br />
vakbladen, deelname aan studiedagen, congressen en symposia.<br />
17<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
ECVZ Onderzoeksverslag Leiderschap in Ontwikkeling A5.indd 1 06-02-<strong>2020</strong> 17:30<br />
Besturen in tijden van crisis<br />
In <strong>2020</strong> starten we het onderzoeksproject<br />
Besturen in tijden van crisis, naar<br />
besluitvorming en moreel leiderschap<br />
van zorgbestuurders tijdens de coronapandemie.<br />
Hoofdonderzoeker is Relinde<br />
de Koeijer. Het onderzoek, gesubsidieerd<br />
door ZonMw, richt zich op de volgende<br />
vragen: Wat leren de ervaringen van<br />
zorgbestuurders tijdens de coronacrisis<br />
ons over goed besturen, in het bijzonder in crisistijd? Hoe kunnen deze inzichten<br />
over goed besturen benut worden <strong>voor</strong> de verdere professionalisering van<br />
zorgbestuurders en benut worden door zorgbestuurders, overheid en andere<br />
belanghebbenden ter <strong>voor</strong>bereiding op toekomstige crises en vraagstukken?<br />
BeterKeten: samen <strong>voor</strong> betere zorg<br />
In opdracht van Stichting BeterKeten onderzocht Lizette<br />
van Veen-Berkx de werking en de toekomst van de<br />
BeterKeten samenwerkingsprojecten. Aan de hand van<br />
de realistische evaluatie methode is ontrafeld wat werkt,<br />
<strong>voor</strong> wie, onder welke omstandigheden en waarom.<br />
Bijzondere aandacht werd besteed aan het perspectief<br />
van betrokken medisch specialisten.<br />
Flexibiliteit in zorgorganisaties<br />
Het thema van het promotieonderzoek van Frank van Gool, programmamanager van<br />
de MHBA, gaat over controle en flexibiliteit in zorgorganisaties. Hij promoveert bij de<br />
universiteit van Tilburg.<br />
Bestuurswisselingen<br />
Het promotieonderzoek van Hanneke Beijer gaat over bestuurswisselingen in<br />
Nederlandse ziekenhuizen en de effecten op bestuurlijke continuïteit, stabiliteit en<br />
vernieuwing. In de begeleiding wordt samen gewerkt met de Universiteit Utrecht.<br />
Leiderschap in ontwikkeling<br />
Leiderschap in ontwikkeling<br />
Verslag van een onderzoek naar de ontwikkeling<br />
van persoonlijk leiderschap van deelnemers aan het<br />
post-mbo programma Vakmanschap en Leiderschap<br />
van ZuidOostZorg en het Friesland College<br />
In januari verscheen het onderzoeksverslag van de studie<br />
naar de ontwikkeling<br />
van persoonlijk leiderschap van deelnemers aan het<br />
post-mbo programma Vakmanschap en Leiderschap van<br />
ZuidOostZorg en het Friesland College.<br />
Petra Cremers<br />
Wilma van der Scheer<br />
januari <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
18
46 Goed Bestuur &Toezicht 3 2019<br />
De bestuurder en de filosoof<br />
‘De bestuurder en de filosoof’ is een onderzoeksproject<br />
van alumnus Anita Wydoodt, bestuurder Elisabeth<br />
Tweesteden Ziekenhuis, en Mieke Moor, filosofe. Zij<br />
onderzoeken de ‘binnenkant’ van besturen. Wat houdt<br />
zich schuil achter het meer gebruikelijke (buitenkant)<br />
beeld van de bestuurder als daadkrachtig, besluitvaardig<br />
en visionair? En wat laat zich meer innerlijk voelen als<br />
aarzeling, niet-weten en onzekerheid?<br />
De verzekeringsgeneeskundige professional<br />
Het onderzoek van Jeannette Hoevers (UWV) gaat over de professionele<br />
ontwikkeling van verzekeringsartsen en bedrijfsartsen.<br />
It takes two to Tango<br />
Het onderzoeksproject ‘It takes two to Tango’ is een<br />
initiatief van Christel Deckers, interim-bestuurder in<br />
de zorg. Zij onderzoekt de ontwikkeling van de relatie<br />
tussen werkgever (raad van toezicht) en werknemer<br />
(raad van bestuur) vanaf de start van het wervingsen<br />
selectieproces tot en met het eerste jaar van de<br />
aanstelling van de desbetreffende bestuurder.<br />
Top!<br />
In dit onderzoeksproject onderzoeken Maarten Janssen<br />
en Kim Putters wat er<strong>voor</strong> nodig is om aan de top te<br />
presteren en om daar blijvend succesvol te zijn. Zij doen<br />
dit aan de hand van gesprekken met (ex-)topsporters en<br />
(ex-)bestuurders over uiteenlopende thema’s binnen de<br />
centrale doelstelling van het onderzoek: inzicht krijgen in de<br />
onderliggende principes van het streven naar en de wil om<br />
het goed(e) te doen als bestuurder of topsporter.<br />
19<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Maatwerk<br />
4<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
20
Soms staan organisaties <strong>voor</strong> moeilijke keuzes. Zij verkeren in een cruciale fase<br />
die vraagt om het opnieuw doordenken van de structuur en de cultuur van de<br />
organisatie, het tegen het licht houden van werkwijzen, samenwerkings- en<br />
omgangsvormen. Na een kritieke periode is er bij<strong>voor</strong>beeld behoefte aan herstel,<br />
opbouw en nieuwe inspiratie of er is behoefte aan een ander soort leiderschap.<br />
Met een programma op maat spelen wij in op de specifieke leervragen van<br />
organisaties, teams en individuen.<br />
Steeds vaker spelen vraagstukken ook op regionaal niveau. Een programma <strong>voor</strong> de<br />
regio kan de samenwerking tussen disciplines en organisaties bevorderen en helpen<br />
een kwalitatief goed antwoord te formuleren op de regionale zorgvraag en hoe het<br />
samenwerkingsverband te besturen.<br />
Wij ontwikkelden in <strong>2020</strong> maatwerkprogramma's <strong>voor</strong>:<br />
– verpleegkundig leiders van Cordaan;<br />
– managers zorg en bedrijfsvoering van het Flevoziekenhuis;<br />
– medisch specialisten van Tergooi ziekenhuis;<br />
– medisch leiders van Bravis ziekenhuis;<br />
– bestuurlijk talent in de eerste lijn in de regio’s Zuid-Holland Noord,<br />
Haarlemmermeer en Amstelland (Health Care Potentials) in opdracht van Reos<br />
en Zorg en Zekerheid.<br />
– medisch managers, managers zorg en bedrijfsvoering en managers van<br />
stafdiensten van het Diakonessenhuis<br />
Petra Zoer, manager Zorg &<br />
Bedrijfsvoering Flevoziekenhuis:<br />
Binnen het Flevoziekenhuis vormen de<br />
zeven managers Zorg & Bedrijfsvoering de<br />
tweede groep, na de medisch specialisten,<br />
die een maatwerkprogramma volgt bij<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. Het<br />
doel van de vrij recente introductie van de<br />
functie manager Zorg & Bedrijfsvoering was<br />
overkoepelende samenwerking bevorderen.<br />
Door buiten de waan van de dag van het ziekenhuis met elkaar in gesprek<br />
te gaan en met afstand naar bepaalde thema’s te kijken, kwamen we tot<br />
nieuwe inzichten hoe we gezamenlijk de zorg kunnen organiseren. Er was een<br />
duidelijke behoefte aan een breed, gemeenschappelijk kader, en met hulp<br />
van goede, inspirerende sprekers hebben we met elkaar gewerkt aan het<br />
schetsen van die context en achtergrond.<br />
‘Voor mij was het belangrijk dat ik eigen praktijkkennis kon inbrengen, wat<br />
hielp in het leerproces. Wat mij <strong>voor</strong>al is bijgebleven is een college van Kris<br />
Vanhaecht, over kwaliteit van zorg en patiëntgerichtheid en hoe je dat kunt<br />
organiseren. Dat zette mij aan het denken: wat vind ik belangrijk? En waar<br />
wil ik aandacht aan besteden?’<br />
‘Het is leuk om in een team met collega’s met verschillende achtergronden<br />
bepaalde thema’s te bespreken, en ervaringen en ideeën uit te wisselen. Voor<br />
elk team, maar zeker <strong>voor</strong> een nieuw team, is reflectie enorm belangrijk en de<br />
intervisiesessies faciliteerden dat. Hoe werken we samen in een team, en wat<br />
breng ik als individu mee in die samenwerking? Het programma heeft wat<br />
mij betreft zeker aan de verwachtingen voldaan, met praktische, toepasbare<br />
resultaten.<br />
21<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Bianka Mennema, <strong>voor</strong>zitter raad van<br />
bestuur Bravis ziekenhuis over het<br />
medisch leider schaps programma<br />
Onze doelstelling <strong>voor</strong> het programma<br />
was om breder binnen de staf een<br />
aanzet te maken tot het ontwikkelen van<br />
leiderschap, om zo beschikbare posities<br />
als commissie<strong>voor</strong>zitters of projectleiders,<br />
maar ook het stafbestuur, succesvol in te<br />
kunnen vullen. We willen de bestaande<br />
groep versterken en vergroten, en hebben gekozen <strong>voor</strong> een evenwichtige<br />
combinatie van ervaren en minder ervaren collega’s, verdeeld over de<br />
verschillende vakgroepen. We zijn gestart met een groep van 12, geselecteerd<br />
uit meer dan 30 aanmeldingen. Gelukkig konden we het perspectief van de<br />
vervolggroepen bieden.’<br />
‘Wat mij opvalt, en wat ook uit de evaluaties en gesprekken met programmadirecteur<br />
Relinde de Koeijer blijkt, is het enthousiasme, het inzicht en de<br />
verbinding die de deelnemers ervaren. Men zoekt elkaar op omdat men<br />
elkaar op een bepaald thema getroffen heeft. Door tijd en afstand te nemen,<br />
samen met collega’s, hebben de deelnemers hun perspectief verbreed. We<br />
zien dat, doordat men eigen dilemma’s en casuïstiek ingebracht heeft en er<br />
uitwisseling plaatsvindt aan de hand van eigen <strong>voor</strong>beelden, er verbinding<br />
ontstaat tussen de theorie en de eigen Bravis-praktijk.’<br />
‘In ons traject als nieuw ziekenhuis met een visie, en veel zorgvernieuwingsprojecten<br />
is draagvlak essentieel. We zien bij de medisch managers en de<br />
staf nu ook echt mensen hun rol pakken, in die projecten naar voren treden<br />
en zichtbaar meedoen aan de vernieuwing in het ziekenhuis. We zijn zeer<br />
tevreden over de eerste uitkomst; we gaan <strong>voor</strong> de warme overdracht naar de<br />
volgende groep, zodat het een doorontwikkeling is en blijft aansluiten bij het<br />
Bravis-gedachtengoed.<br />
Inge Huernink-Zentgraaff, senior<br />
Zorginkoper bij Zorg en Zekerheid<br />
Het doel van het Healthcare Potentials<br />
programma is het opleiden van toekomstige<br />
zorgbestuurders, in de eerste lijn. Het<br />
brengt toekomstige, geschikte bestuurders<br />
in de regio in beeld en brengt hen samen,<br />
zodat zij elkaar nu en in de toekomst weten<br />
te vinden en actief ervaringen blijven delen.<br />
Zo willen we bijdragen aan het verbeteren<br />
en vernieuwen van de gezondheidszorg in de regio. <strong>Zorgbestuur</strong>ders staan<br />
<strong>voor</strong> steeds complexere vraagstukken. Het programma bevordert dat deelnemers<br />
over de grenzen van de eigen organisatie heen kijken en samenwerken<br />
aan innovatieve oplossingen in de zorg.’<br />
‘Zichtbare resultaten zijn dat er goede samenwerking is tussen verschillende<br />
disciplines en meer aandacht <strong>voor</strong> elkaars inzichten. Verder zien we nog<br />
meer nadruk op het belang van multidisciplinaire samenwerking en de<br />
waarde hiervan <strong>voor</strong> Zorg en Zekerheid.’<br />
‘In positieve zin sprong het enthousiasme en de wendbaarheid van de<br />
deel nemers eruit, door de afronding van Healthcare Potentials tijdens de<br />
coronacrisis. Maar ook de verbinding tussen de verschillende professionals.<br />
Verbinding tussen zowel eerste lijn, tweede lijn, VVT als sociaal domein ROS<br />
en verzekeraar: meer begrip <strong>voor</strong> elkaars standpunten. Dit helpt enorm in de<br />
(bestuurlijke) samenwerking tussen de verschillende organisaties.’<br />
‘Naar de toekomst toe kijken we welke verdere behoefte aan leiderschap<br />
er bestaat in de regio. Hoe kunnen de verschillende (eerstelijns) zorgorganisaties<br />
en wij als opdrachtgevers Reos en Zorg en Zekerheid de kennis<br />
en kunde van deze ‘Health Challengers’ zo goed mogelijk benutten? Hoe<br />
kunnen zij ondersteunen om de zorg in de regio verder te ontwikkelen? En tot<br />
slot, hoe zorgen we er<strong>voor</strong> dat dit het begin van een beweging is? Daar gaan<br />
we graag verder mee aan de slag.’<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
22
5<br />
Samenwerkingsrelaties<br />
23<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Samenwerkingsrelaties<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> kent verschillende samenwerkingspartners.<br />
Samenwerkingspartners van het eerste uur zijn <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy &<br />
Management (ESHPM) en de Nederlandse Vereniging <strong>voor</strong> Bestuurders in de Zorg<br />
(NVZD). Andere langdurige samenwerkingspartners zijn Universiteit Utrecht (UU) en<br />
de European Health Management Organization (EHMA).<br />
ESHPM<br />
<strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management (ESHPM) is een belangrijke<br />
samenwerkingspartner <strong>voor</strong> <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. Met de faculteit<br />
worden nauwe banden onderhouden op het gebied van onderzoek en onderwijs.<br />
Doordat medewerkers van het <strong>Centrum</strong> participeren in onderzoeksprogramma’s<br />
van de faculteit vinden nieuwe inzichten snel hun weg naar de programma’s van het<br />
<strong>Centrum</strong>. Ook worden gezamenlijk onderzoeksprojecten uitgevoerd.<br />
In 2019 kwam hier de Laprélezing bij, een tweejaarlijkse lezingen over de theorie en<br />
de praktijk van besturen in de zorg. In 2019 zag ook de Massive Open Online Course<br />
(MOOC) ‘Regulated Competition in Healthcare Systems: Theory & Practice’ het licht.<br />
Een samenwerking met de sectie Health Systems & Insurance van ESHPM.<br />
Werner Brouwer (hoogleraar gezondheidseconomie en<br />
ESHPM decaan a.i.):<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is zeer nauw verbonden met de<br />
<strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management. Het centrum is een essentiële<br />
partner <strong>voor</strong> ESHPM, in termen van het aanbod van hoogwaardig postacademisch<br />
onderwijs op het belangrijke en brede terrein van zorg bestuur,<br />
maar zeker ook in relatie tot relevant wetenschappelijk onder zoek en echte<br />
maatschappelijke impact. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> heeft een zeer<br />
sterke reputatie en netwerk binnen het veld van het zorgbestuur, hetgeen<br />
ons in staat stelt relevante kennis snel te verspreiden en ook <strong>voor</strong> de praktijk<br />
van de zorg relevante vragen te onderzoeken. Als ESHPM zijn we trots op het<br />
<strong>Centrum</strong>!<br />
NVZD<br />
De goede relatie met de Nederlandse Vereniging <strong>voor</strong> Bestuurders in de Zorg (NVZD)<br />
blijkt ondermeer uit de samenwerking rondom de bijzondere leerstoel Management<br />
van Instellingen in de Gezondheidszorg, de samenwerking rondom het vijfjaarlijkse<br />
enquête onderzoek onder zorgbestuurders en de deelname van bestuursleden van<br />
de NVZD in Raad van Commissarissen en Adviesraad van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong>. De leerstoel werd tot oktober <strong>2020</strong> bekleed door Richard Janssen.<br />
Er wordt nauw met hem samengewerkt op het gebied van onderzoek en onderwijs.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> verleent haar medewerking aan activiteiten van<br />
de NVZD, zoals de begeleiding van auditoren in het kader van de accreditatie <strong>voor</strong><br />
zorgbestuurders.<br />
UU<br />
Sinds 2016 wordt samen met de Universiteit Utrecht uitvoering gegeven aan het<br />
Leadership Mentoring in Nursing Research Programma <strong>voor</strong> gepromoveerde<br />
verpleegwetenschappers. De programmaleiding was tot <strong>2020</strong> van Lucie Boonekamp.<br />
EHMA<br />
De European Health Management Association (EHMA) biedt een platform <strong>voor</strong><br />
uitwisseling tussen managers, opleiders en wetenschappers werkzaam op<br />
het gebied van de gezondheidszorg. Het jaarcongres van de EHMA wordt door<br />
verschillende programmaleiders en onderzoekers van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong> bezocht. Jaarlijks wordt tweemaal een Program Directors meeting<br />
(PD-meeting) georganiseerd, waar programmaleiders van verschillende Europese<br />
opleidingen <strong>voor</strong> managers, bestuurders en professionals in de zorg kennis<br />
uitwisselen en ervaringen delen. Vanuit <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> neemt<br />
dr. Maarten Janssen deel aan de PD-meeting.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
24
Kwaliteit en integriteit<br />
6<br />
25<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Uitgangspunten kwaliteit en integriteit<br />
Het kwaliteitsbeleid van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> sluit aan op:<br />
1. geldende wet- en regelgeving t.a.v. wetenschappelijke integriteit en privacy<br />
2. de richtlijnen zoals die zijn gesteld door College van Bestuur van de EUR en de<br />
directie van EUR Holding in afstemming met de werkmaatschappijen;<br />
3. de vereisten zoals die worden gesteld in het kader van de accreditatie van de<br />
MHBA door de FIBAA;<br />
4. de richtlijnen van het Centraal Register Kort Beroeps Onderwijs (CRKBO).<br />
Er zijn kwaliteitscriteria en -procedures <strong>voor</strong> de ontwikkeling, uitvoering en<br />
afronding van open onderwijsprogramma’s; de ontwikkeling, uitvoering en afronding<br />
van maatwerk onderwijsprogramma’s; de opzet, uitvoering en afronding van<br />
(contract)onderzoek.<br />
Het kwaliteitsmanagementsysteem draagt bij aan de continue kwaliteitsversterking<br />
van het (contract)onderzoek en onderwijs.<br />
Adviesraad<br />
Integriteit<br />
Het thema “Wetenschappelijk Integriteitsbeleid” en de naleving daarvan is<br />
een continue thema. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> onderschrijft het<br />
integriteitsbeleid van de EUR Holding BV. Het beleid is te lezen op de website<br />
https://www.eur.nl/over-de-eur/eur-holding/integriteitsbeleid/hetintegriteitsbeleid.<br />
De “Integriteitscode van <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam” en de “Nederlandse<br />
Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit” worden binnen de <strong>Erasmus</strong> Universiteit<br />
gevolgd met dien verstande dat conform de “Verklaring van Wetenschappelijke<br />
Onafhankelijkheid KNAW” publicatie van onderzoeksresultaten gewaarborgd<br />
moet zijn en dat onderzoekers (dus) de vrijheid hebben de wetenschappelijke<br />
onderzoeksresultaten, binnen een redelijke termijn te publiceren.<br />
Ieder lid van het wetenschappelijk personeel, wordt jaarlijks expliciet gevraagd om<br />
het Integriteitsbeleid te erkennen, te onderschrijven en na te leven.<br />
Werknemers hebben toegang tot de vertrouwenspersoon en de counselor<br />
wetenschappelijke integriteit van EUR Holding BV. Op basis van hun bevindingen<br />
adviseren zij de directeuren van de BV’s.<br />
De adviesraad van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> adviseert directie en<br />
programmaleiders over de ontwikkeling en vernieuwing van bestaande programma’s<br />
als ook over de ontwikkeling van nieuwe programma’s. In <strong>2020</strong> kende de adviesraad<br />
de volgende leden:<br />
• Prof. dr. Kim Putters (<strong>voor</strong>zitter), hoogleraar Beleid en sturing van de zorg in de<br />
veranderende verzorgingsstaat en directeur Sociaal Cultureel Planbureau<br />
• Prof. dr. Roland Bal, hoogleraar Health Care Governance aan het EHSPM van de<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam.<br />
• Drs. Ernest Müter, bestuurder NSDSK<br />
• Drs. John Taks, <strong>voor</strong>zitter Raad van Bestuur Diakonessenhuis Utrecht.<br />
De adviesraad komt tweemaal per jaar samen, eenmaal in het <strong>voor</strong>jaar en eenmaal<br />
in het najaar.<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
26
7<br />
In de media<br />
27<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Op allerlei manieren komen activiteiten en medewerkers van <strong>Erasmus</strong><br />
<strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in het nieuws. Over de programma’s wordt door<br />
deelnemers getwitterd, we adverteren en feliciteren geslaagden in de pers.<br />
Programmadirecteuren publiceren artikelen, spreken op congressen en symposia,<br />
schrijven wetenschappelijke artikelen, columns en blogs, worden geïnterviewd op<br />
hun expertisegebied, geciteerd in kranten, etc.<br />
Tweemaal per jaar verschijnt de nieuwsbrief Podium. Die wordt verstuurd aan alle<br />
2.023 alumni en relaties van het centrum. In december <strong>2020</strong> werd Podium <strong>voor</strong> het<br />
eerst niet gedrukt, maar digitaal verstuurd.<br />
Hoe pakken we de draad weer op?<br />
<strong>Zorgbestuur</strong>ders in coronatijd<br />
Achter de schermen: alles online<br />
Rebel-leren<br />
Healthcare Potentials: resultaten<br />
Op naar groene zorg<br />
Leiderschap op de werkvloer<br />
Podium<br />
juni <strong>2020</strong><br />
Podium<br />
December <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
28
VS. MEI <strong>2020</strong><br />
WETENSCHAP<br />
PROFESSIONALITEIT<br />
COMMUNICATIE<br />
KLINISCHE<br />
EXPERTISE<br />
GEZONDHEIDS-<br />
BEVORDERING<br />
ORGANISATIE<br />
SAMENWERKING<br />
Een impressie van de manieren waarop <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in <strong>2020</strong> in het nieuws kwam:<br />
PROFESSIONEEL LEIDERSCHAP<br />
PROFESSIONEEL LEIDERSCHAP<br />
“Nu wordt elke dag opnieuw<br />
leiderschap van je verwacht”<br />
“Als we kijken naar uitdagingen waar we als samenleving <strong>voor</strong> staan wat betreft de gezondheid<br />
van mensen en hoe we naar de gezondheidszorg kijken, staat één ding vast”, stelt<br />
drs. Lucie Boonekamp, programmadirecteur van de leergang Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap van het <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in Rotterdam. “De rol van<br />
verpleegkundig specialisten is én blijft uitermate belangrijk. Zij zijn bij uitstek geëquipeerd<br />
om hier een leidende rol in te spelen.”<br />
FOTO NFP PHOTOGRAPHY<br />
LUCIE BOONEKAMP<br />
“Het adagium <strong>voor</strong><br />
de komende jaren is:<br />
de juiste zorg bieden<br />
op de juiste plek,<br />
liefst dichtbij huis”<br />
Blog van Relinde de Koeijer bij Zorgvisie,<br />
mei <strong>2020</strong><br />
Richard Janssen in Zorgvisie, juni <strong>2020</strong><br />
– ‘Zorgaanbieders kunnen best interen<br />
op hun eigen vermogen’<br />
44<br />
Door de coronacrisis is meer dan ooit duidelijk hoe belangrijk de rol van<br />
verpleegkundig specialisten is. En niet alleen in het ziekenhuis: ook in<br />
de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en psychiatrie. “Nu wordt elke dag<br />
opnieuw leiderschap van je verwacht”, aldus Lucie Boonekamp.<br />
Het begint bij het dagelijks werk. “Mensen worden volledig in de zorg<br />
<strong>voor</strong> patiënten en cliënten gezogen. Maar onder normale omstandigheden<br />
heb je ook leiderschap te tonen in het vak dat je uitoefent. Je<br />
moet het op peil houden, met elkaar ontwikkelen en verder brengen.”<br />
Visie<br />
Een volgende laag is het ontwikkelen van een professionele visie.<br />
“Op hoe we de zorg samen organiseren op zo’n professionele manier<br />
dat het <strong>voor</strong> patiënten of cliënten goed en soepel loopt,” stelt de<br />
programmadirecteur. Het is daarbij belangrijk om over de grenzen<br />
van je functie, team, afdeling en organisatie heen te kijken. Verder<br />
moet je als zorgprofessional af en toe boven de gezondheidszorg<br />
hangen en bekijken wat zich in de buitenwereld ontwikkelt. “En kijken<br />
naar het beleid <strong>voor</strong> de gezondheidszorg. Hoe richten we dat in?<br />
Wat is mijn visie daarop als verpleegkundig specialist?”, benadrukt ze.<br />
Het gaat ook om het volgen van ontwikkelingen vanuit de overheid,<br />
“Het gaat om balans tussen<br />
die brede blik en specialist<br />
zijn op je vakgebied”<br />
zorgverzekeraars, gemeentes, zorgaanbieders en je eigen koepelorganisatie,<br />
vervolgt Boonekamp. “Dat je beseft: wat daar gebeurt,<br />
heeft invloed op mijn dagelijks werk als verpleegkundig specialist.”<br />
Op dit moment is afstand nemen en reflecteren echter lastig. Het is<br />
nu een kwestie van branden blussen aan bedden.<br />
Uitdagingen<br />
Tegelijkertijd geeft de coronacrisis ons een belangrijke les publieke<br />
gezondheidszorg. “We zitten middenin de uitdagingen waar we <strong>voor</strong><br />
staan en die van verpleegkundig specialisten leiderschap vragen.”<br />
Neem het vraagstuk van onze gezondheid, stelt Boonekamp. “We<br />
worden allemaal ouder. Maar er zijn grote verschillen in de bevolking<br />
qua opleidingsniveau, sociaaleconomisch niveau en levensverwachting.”<br />
COVID-19 kan iedereen treffen, van schoonmaker tot de premier<br />
van het Verenigd Koninkrijk, stelt ze. “Maar mensen met een<br />
groter netwerk die de weg weten, hebben meer kans om er goed uit<br />
te komen dan kwetsbare mensen.”<br />
Kijken in breed perspectief<br />
Jarenlang definieerden we gezondheid als afwezigheid van ziekte en<br />
beperkingen. Nu is die definitie breder. Boonekamp: “Gezondheid<br />
gaat ook om huisvesting, hoe je in het leven staat, je financiële situatie<br />
en je sociale netwerk. Al deze factoren hebben invloed op hoe mensen<br />
in staat zijn om hun leven op een goede manier te leiden.”<br />
Boonekamp vindt verpleegkundig specialisten bij uitstek professionals<br />
die naar mensen kijken in breed perspectief. “Als mensen zelf niet de<br />
regie kunnen voeren over hun eigen leven, kunnen zij een helpende<br />
hand bieden.” Daarnaast is onze visie op hoe we de gezondheids-<br />
zorg moeten organiseren volgens haar veranderd. “Het adagium<br />
<strong>voor</strong> de komende jaren is: de juiste zorg bieden op de juiste plek,<br />
liefst dichtbij huis.”<br />
Samenwerking<br />
Dit betekent dat zoveel mogelijk zorg naar de eerste lijn gaat. “Alleen<br />
wanneer specialistische zorg nodig is, wordt de tweede of derde lijn<br />
ingeschakeld,’’ zegt de programmadirecteur. Het proces dat mensen<br />
doorlopen, de klantreis, is hierbij het uitgangspunt.” Vaak betreft het<br />
ouderen of anderen die zorg nodig hebben waarbij meerdere instellingen<br />
betrokken zijn. “Dat vraagt veel qua afstemming en samenwerking<br />
tussen professionals en organisaties. En om uitwisseling van<br />
informatie en onderlinge taakverdeling. Daarbij heb je te maken met<br />
verschillende financierings- en registratiesystemen.”<br />
Alles bij elkaar levert dat een behoorlijke opgave op. Wie moet het<br />
<strong>voor</strong>touw nemen qua samenwerking en afstemming? Bestuurders,<br />
zorgmanagers of verpleegkundig specialisten? “Het is belangrijk om<br />
goed na te denken over hoe je dat vormgeeft,’’ vindt Boonekamp. ‘’Ik<br />
denk dat verpleegkundig specialisten wat betreft de afstemming van<br />
de operationele processen - in de dagelijkse praktijk met de zorg -<br />
een <strong>voor</strong>trekkersrol hebben.”<br />
Belangrijke schakelfunctie<br />
Dat brengt Boonekamp weer op verpleegkundig leiderschap. “Het is<br />
cruciaal dat verpleegkundig specialisten het niet laten bij de dagelijkse<br />
uitvoering, maar echt hun visie geven op ‘hoe organiseren we dit<br />
samen en hoe maak je beleid dat ook op langere termijn werkt?’”<br />
Verpleegkundig specialisten hebben een belangrijke schakelfunctie.<br />
“Het gaat om balans tussen die brede blik en specialist zijn op je<br />
vakgebied. Het is allebei van toegevoegde waarde. Dat maakt je vak<br />
uitdagend.”<br />
Ook komt ze terug op de coronacrisis. Er komt vanzelf een moment<br />
waarop verpleegkundig specialisten en andere zorgprofessionals<br />
nadenken over vraagstukken die nu rijzen. “Hoe verhoudt extra levenstijd<br />
zich tot de kwaliteit van dat leven?? Hoe zorg je <strong>voor</strong> goede zorg<br />
thuis in de laatste levensfase? Hoe lever je zorg die aansluit op wat<br />
een persoon nodig heeft en wil?”<br />
Nadenken over de kern van het vak<br />
De pandemie laat verpleegkundig specialisten nadenken over de<br />
kern van hun vak. “Zij ontdekken opnieuw waarom ze <strong>voor</strong> hun vak<br />
hebben gekozen en wat hen drijft.” Wanneer de coronapandemie naar<br />
de achtergrond verdwijnt, is het volgens Lucie Boonekamp zeer de<br />
moeite waard om de lessen die we leren, uitgebreid te bespreken. En<br />
om te bedenken: wat vraagt dat van jou als zorgprofessional en qua<br />
leiderschap?<br />
Professioneel leiderschap is tot slot je bewust worden van je eigen<br />
kwaliteiten en hoe je die inzet in je dagelijks werk en de ontwikkeling<br />
van je vak. “De een is beschouwend, een volgende een doener. Je<br />
hebt al deze kwaliteiten nodig. Je moet je eigen kracht ontdekken,<br />
ermee experimenteren en er over praten. Wat werkt, waar loop je<br />
tegenaan, wat vind je lastig?”<br />
Reflecteer<br />
Daarbij is reflectie op het werk onmisbaar, zegt Boonekamp tot besluit.<br />
“Alleen en samen, ook in de vorm van uitwisseling en intervisie. Je moet<br />
<strong>voor</strong> elkaar een critical friend zijn. Wat je ziet bij verpleegkundigen en<br />
verpleegkundig specialisten in de leiderschapsprogramma’s is dat ze<br />
soms razendsnel opengaan en laten zien waar ze <strong>voor</strong> staan, als ze<br />
zich daartoe uitgenodigd voelen. Persoonlijk word ik daar buitensporig<br />
vrolijk van.” | Drs. Suzanne Docter, wetenschapsjournalist<br />
Interview Lucie Boonekamp in VS., vakblad <strong>voor</strong> Verpleegkundig Specialisten<br />
MEI <strong>2020</strong> VS. 45<br />
Interviews corona reflective, bij<strong>voor</strong>beeld Kim Putters,<br />
Twitter<br />
juli <strong>2020</strong>: Zorgvisie maakte een interviewreeks met Ilja Ezinga naar aanleiding van<br />
zijn afstudeeronderzoek <strong>voor</strong> de MHBA<br />
Wilma van der Scheer -<br />
hoofd stuk 10, boek ‘Artsen<br />
met verstand van zaken’<br />
29<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
TEN KOSTE VAN DE PATIENT<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELEDAGBLAD<br />
24 HetFinancieeleDagblad<br />
Woensdag10juni<strong>2020</strong><br />
Expert<br />
ZORG<br />
RIVM-richtlijnen ontslaan professionalsnooit<br />
vandeplichteen eigenafwegingtemaken<br />
LEIDERSCHAP<br />
29 DEC <strong>2020</strong><br />
Opslaan Reacties 0 Delen<br />
PREMIUM<br />
d<br />
PaulineMeurs is hoogleraarbestuur<br />
vande<br />
gezondheidszorg,<br />
<strong>Erasmus</strong>Universiteit<br />
Rotterdam. Reageer<br />
viaexpert@fd.nl.<br />
E<br />
en dierbaarfamilielid, ik<br />
zal hem in dit stuk Jan noemen,<br />
is op Hemelvaartsdag<br />
opgenomen in het ziekenhuis<br />
vanwege een herseninfarct.Bij<br />
de opnamewas<br />
het zogenoemde covid19-protocol<br />
leidend: direct getest en afgezonderd<br />
in een speciale coronakamer, zonder<br />
gordijnen, de uitslag afwachten.<br />
Andersdan beloofd duurde het twee<br />
volle dagen <strong>voor</strong>dat de negatieve uitslag<br />
bekend werd. Twee dagen waarin<br />
niets werd gedaan aan de reden van<br />
opname:het infarct zelf.Geen onderzoek,<br />
geen activering, geen loop- en<br />
spraakoefeningen en geen (behandel)<br />
plan. Jan was toen we hem in het begin<br />
spraken wat verward en gedesoriënteerd.Bij<br />
een herseninfarct zijn<br />
de eerste uren en dagen cruciaal<strong>voor</strong><br />
het beperkenvan mogelijke schade<br />
en het bevorderen van herstel. In<br />
het ziekenhuis zijn helaas kostbare<br />
uren verloren gegaan vanwege het<br />
covid19-protocol.<br />
Na de negatieve uitslag volgt overplaatsing<br />
naar de afdeling neurologie.<br />
Jan is gelukkig goed bij, maarook<br />
ongerust over zijn situatie en toekomstperspectief.Debeslissing<br />
van de<br />
neuroloog valt tegen: vier totzes weken<br />
geriatrische revalidatie en pas daarna<br />
naar huis. Rationeeleen goed besluit,<br />
maar emotioneel zwaar.<br />
Het is een enorme dreun als je als actieve<br />
thuiswonende zeventiger te horen<br />
krijgt dat je enkele weken naarhet verpleeghuis<br />
moet om te revalideren. We<br />
maken er het beste van en proberen<br />
hem en zijn echtgenote,<strong>voor</strong>zover dat<br />
kan, op te fleuren. ‘Revalideren is heel<br />
belangrijk, het herstelwordt er door<br />
versneld, je krijgt goede tips en je bent<br />
in professionele handen, dat is in deze<br />
fase heel belangrijk’ en nog meer van<br />
deze goedbedoelde volzinnen. Maar<br />
het was ook mijn overtuiging dat professionele<br />
zorg in deze fase het beste<br />
<strong>voor</strong> hem zou zijn.<br />
De overplaatsing naar het verpleeghuis<br />
vond plaats op vrijdagochtend<br />
<strong>voor</strong> Pinksteren. ‘Wij volgenderichtlijnen<br />
van het RIVM, er mag twee<br />
weken geen bezoek komen’, was het<br />
eerste bericht. De coronatest is negatief,probeert<br />
zijn echtgenote nog.<br />
En Jan opsluiten in een kamer is wel<br />
het slechtste wat je kunt doen als het<br />
om revalideren (bewegen, wandelen,<br />
traplopen, spreken, luisteren en onthouden)gaat.<br />
Het antwoord is simpel:<br />
richtlijnen zijn richtlijnen.<br />
Jan ervaart zijn kamer als een gevangenis,<br />
voelt dat hij achteruitgaat, hij<br />
Richtlijnenmogen<br />
nooit wordeningezet<br />
om dilemma’s te<br />
ontlopen, of het nu<br />
coronatijd is of niet<br />
pagina 24, 10-06-<strong>2020</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
mag zelfs de gang niet op. Wij staan<br />
buiten naar hem te zwaaien, terwijl hij<br />
bij het raam in zijn kamergaat zitten.<br />
Dat zorgt <strong>voor</strong> enig vertier, maar een<br />
gevoel van machteloosheid overheerst.<br />
Omdat het Pinksteren is gaan weer<br />
drie kostbare dagenverloren. Fysiotherapeuten,<br />
logopedisten en andere revalidatieprofessionals<br />
werken blijkbaar<br />
niet in het weekend. Er is geen enkele<br />
professionaldie met Jan komt bespreken<br />
wat er gaat gebeuren, of alvast<br />
begintmet wat oefeningenofandere<br />
vormen van activering. Waarom kan<br />
hij niet even naar de uitgang worden<br />
geredenendoor zijn echtgenote worden<br />
opgevangen om een ommetje te<br />
maken, even te lopen, buiten te zijn en<br />
tenminste iets te bewegen?<br />
Helaas dat kan niet. De coronamaatregelen<br />
wijken <strong>voor</strong> niets, ook al gaat het<br />
ten koste van de herstelmogelijkheden<br />
van de patiënt. De eerste ontmoeting<br />
met de fysiotherapeut vindt pasdinsdag<br />
plaats. Jan en zijnechtgenote voeren<br />
de druk op, vragen om meer duidelijkheid<br />
en doen hun beklag over het<br />
ontbreken van een gericht revalidatieprogramma.<br />
Vrijdag, een week na aankomst,<br />
is er <strong>voor</strong> het eerst een gesprek<br />
met de geriater.<br />
Dit <strong>voor</strong>beeld uit mijndirecte omgeving<br />
kan met vele andere<strong>voor</strong>beelden<br />
worden aangevuld. Een richtlijn van<br />
het RIVM ontslaat professionals niet<br />
van de plicht om te blijven nadenken<br />
over watgoedengewenst is ineen<br />
specifieke situatie.<br />
Het is belangrijk om altijd zorgvuldig<br />
te werk te gaan en het valt niet altijd<br />
mee om een afweging te maken die in<br />
ieders belang is. Niet zelden is het kiezen<br />
tussen twee kwaden.Maar dat is<br />
nu juistdeessentie van professioneel<br />
handelen.<br />
Het willen <strong>voor</strong>komen en vertragen<br />
van een besmetting is een noodzakelijk<br />
uitgangspunt. Maar een legitiem<br />
besluit volgt pas als op individueel<br />
niveau kan worden beoordeeld wat de<br />
gevolgen zijn <strong>voor</strong> de individuele patiënt<br />
of bewoner.Endie beoordeling<br />
dientmet patiënt en familie tot stand<br />
te komen.<br />
Afwegingen over maatregelen die<br />
verspreiding van het virus moeten tegengaan,<br />
moeten geplaatstworden in<br />
de context van een bredereafweging<br />
over kwaliteit van leven, zo stelde de<br />
Raad <strong>voor</strong> Volksgezondheid en Samen-<br />
leving in een van zijn laatste adviezen.<br />
Kwaliteitvan leven zou toch hét uitgangspuntmoeten<br />
zijn bijde(geriatrische)revalidatie?<br />
Alles doen om<br />
potentiële restschade te beperken of te<br />
<strong>voor</strong>komen.<br />
Dit uitgangspunt is in het verpleeghuis<br />
waar Jan verbleef ten onrechte<br />
terzijde geschoven. Het heeft zijn echtgenote<br />
en Jan te veelmoeite enenergiegekost<br />
om tot een goed gesprek<br />
te komen. Maandag is Jan naar huis<br />
gegaan. In plaats van vier tot zes weken<br />
gericht oefenen en onder begeleiding<br />
werken aan herstel,heeftdit avontuur<br />
tien dagen geduurd, waarvan vijf volstrekt<br />
zinloos. Jan heeft geluk gehad:<br />
hij is welbespraakt en zijn echtgenote<br />
ook, zij weten wat ze willen en kennen<br />
de weg. Jan heeft de mogelijkheid om<br />
thuis verderterevalideren. Veel mensen<br />
hebben dit geluk niet.<br />
Iedere patiënt heeft recht op een<br />
zorgvuldige afweging tussenwat zijn<br />
of haar herstelvraagt, en wat noodzakelijk<br />
is <strong>voor</strong> de gezondheid van ons allen.<br />
Dit kan duivelse dilemma’s opleveren.<br />
Maar de richtlijnen van het RIVM<br />
mogen door professionals nooit worden<br />
ingezet om deze dilemma’s te ontlopen,<br />
of het nu coronatijd is of niet.<br />
Integriteit van zorgbestuur: het<br />
goede gesprek<br />
Hester Hinloopen<br />
De dichotome benadering van integriteit maakt het een lastig bespreekbaar thema <strong>voor</strong> zorgbestuurders.<br />
Meer aandacht <strong>voor</strong> de sociaalpsychologische mechanismen die een rol spelen bij<br />
besluitvormingsprocessen, ruimte creëren <strong>voor</strong> professioneel twijfelen, en actief tegenspraak organiseren<br />
dragen bij aan een beter gesprek over integriteit. Dat stelt Wiede Vissers op basis van haar MBA-onderzoek<br />
naar integriteit van zorgbestuur.<br />
Foto: ra2 studio/stock.adobe.com<br />
Wiede Vissers is directeur Planbare Zorg bij Pro Persona en lid raad van toezicht bij<br />
ZZG Zorggroep. In het kader van haar MBA-thesis <strong>voor</strong> het <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong> deed zij onderzoek naar integriteit van zorgbestuur. Wat betekent integriteit<br />
eigenlijk? Met welke integriteitsvraagstukken krijgen zorgbestuurders te maken?<br />
En op welke manier ervaren en hanteren zij deze? Vissers sprak met vijf be-<br />
Artikel Laurens Huisman en Wilma van<br />
der Scheer in Medisch Contact, oktober<br />
<strong>2020</strong> – ‘Overheveling van zorg? Of<br />
overheveling van problemen?’<br />
Maandelijkse column Pauline Meurs,<br />
afbeelding FD 9 juni <strong>2020</strong> ter<br />
illustratie – RIVM richtlijnen ontslaan<br />
professionals nooit van de plicht een<br />
eigen afweging te maken<br />
stuurders uit de ouderenzorg, verslavingszorg en gehandicaptenzorg over hun ervaringen,<br />
die op haar verzoek casussen aandroegen.<br />
3-delige interviewreeks in Zorgvisie,<br />
MBA-thesis Wiede Vissers onder<br />
begeleiding van Wilma van der Scheer<br />
– ‘Integriteit in zorgbestuur’<br />
Het boek Mangomoment van Kris<br />
Vanhaecht (Imagine2) werd in het<br />
Engels uitgegeven.<br />
Mathilde Berghout bij Studio <strong>Erasmus</strong>,<br />
LinkedIn post december <strong>2020</strong><br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
30
Team<br />
8<br />
31<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
Ons team<br />
In <strong>2020</strong> is ons ondersteunende team versterkt met Marielle Borst (PR, communicatie en content) en Evelien de Roodt (programmacoördinator). Kees Ahaus volgde Richard<br />
Janssen op als academisch directeur van de MHBA. Richard Janssen blijft aan <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> verbonden als programmadirecteur <strong>voor</strong> de Governance<br />
Class, Strategisch Vastgoedbeleid en als kerndocent <strong>voor</strong> de MHBA. We namen afscheid van Lizette van Veen-Berkx en Lucie Boonekamp. Lizette is verder gegaan als<br />
onderzoeker bij het <strong>Erasmus</strong> MC, alwaar zij bijdraagt aan het grootschalige onderzoek naar de verspreiding van COVID-19 binnen gezinnen. Lucie Boonekamp was een van de<br />
programmaleiders van het eerste uur. Op de volgende pagina meer over haar bijdrage aan het centrum.<br />
Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap<br />
drs. Lucie Boonekamp/<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
MHBA<br />
prof. dr. Richard Janssen/<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
Academisch directeur<br />
dr. Maarten Janssen<br />
Programmamanager<br />
Frank van Gool, Msc.<br />
Programmamanager<br />
Laura de Bruijn<br />
Programmacoördinator<br />
Strategisch Vastgoedbeleid<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
Laura de Bruijn<br />
Programmacoördinator<br />
Medisch Specialist en Bestuur<br />
drs. Piet-Hein Buiting, arts<br />
Programmadirecteur<br />
drs. Petra Verweij<br />
Programmacoördinator<br />
Imagine2<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
Programmadirecteur<br />
dr. Lizette van Veen-Berkx/<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
Programmamanager<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
Kerndocent clinical leadership<br />
Bianca de Haan<br />
Programmacoördinator<br />
Governance Class<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
drs. Petra Verweij<br />
Programmacoördinator<br />
Academische Leergang Zorg<br />
Management<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
Top Class<br />
mr. Helene Wüst<br />
Programmadirecteur<br />
Petra van Dodewaard<br />
Programmacoördinator<br />
Goede kwaliteit met gedeeld<br />
leiderschap<br />
mr. Helene Wüst<br />
Programmadirecteur<br />
dr. Carina Pittens<br />
Programmamanager<br />
Petra van Dodewaard<br />
Programmacoördinator<br />
Financieel Bestuur in de Zorg<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
Programmadirecteur<br />
Joke Meijer<br />
Programmacoördinator<br />
Master Class<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
Programmadirecteur<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
Maatwerk<br />
Voor de maatwerkprogramma's<br />
werkten wij samen met:<br />
dr. Yolande Witman<br />
Sonia Jennings<br />
drs. Maud Bik<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
32
Afscheid Lucie Boonekamp<br />
Stenen verleggen<br />
Lucie Boonekamp was erbij vanaf het allereerste begin<br />
van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>, en nu neemt ze<br />
afscheid. Verpleegkundigen en managers ontwikkelden in<br />
haar programma's een visie op hun vak, hun organisatie<br />
en de zorgsector. ‘Ik ben gefascineerd door patronen in<br />
mensen en tussen mensen, waarom gaat het zoals het<br />
gaat?’<br />
Na het afronden van haar studie BMG (Beleid & Management Gezondheidszorg) aan<br />
de <strong>Erasmus</strong> Universiteit, hield Lucie zich bezig met bedrijfskundige onderwerpen<br />
zoals strategische marketing en strategische beleidsvorming. Sinds de start van<br />
de MHBA geeft ze in dat programma onderwijs in strategische marketing. ‘Ik<br />
houd ervan om vanuit strategisch perspectief naar vraagstukken te kijken. Maar<br />
ik kwam erachter dat ik ook graag de vertaling maak naar de dagelijkse praktijk<br />
via de vraag hoe dagelijks handelen doorwerkt op de strategische positie van je<br />
organisatie en de beeldvorming naar buiten. Ik ben daarbij <strong>voor</strong>al gefascineerd<br />
door patronen in mensen en tussen mensen, waarom gaat het zoals het gaat?<br />
Daar gaan de programma’s Academische Leergang Zorg Management (ALZM) en<br />
Nieuw Verpleegkundig Leiderschap (NVL) <strong>voor</strong> een groot deel over. Je bewust<br />
worden van het krachtenveld waarin je zit, wat je belangen en mogelijkheden<br />
zijn, kan een enorme eye-opener zijn <strong>voor</strong> managers én <strong>voor</strong> professionals, zoals<br />
verpleegkundigen.’<br />
Verpleegkunde is een vak dat Lucie na aan het hart ligt. ‘Verpleegkundigen zijn<br />
zo’n belangrijke schakel in de zorg. In de loop van het NVL-programma zie je bij<br />
deelnemers echt een transformatie gebeuren. Er ontstaan inzichten in hun eigen rol,<br />
in de organisatie van de zorg en in de ontwikkeling van hun vak. En dat vind ik heel<br />
belangrijk. Want er is een kritische massa nodig om invloed te kunnen uitoefenen.’<br />
anno 2021 komt de roep om een verpleegkundige in de directie van een ziekenhuis<br />
weer terug. Verpleegkundigen hebben in zorginstellingen eigen adviesraden en<br />
stafbesturen. Het is wezenlijk <strong>voor</strong> deze beroepsgroep om aan tafel te zitten met<br />
beslissers en een rol te hebben bij strategische vraagstukken. En daar valt nog<br />
wel een wereld te winnen. Een jaar geleden, toen COVID oplaaide, werden overal<br />
crisisplannen gemaakt, maar werden verpleegkundigen – de grootste beroepsgroep<br />
binnen de organisatie - soms niet eens genoemd in die plannen.’<br />
Desondanks wordt de invloed van verpleegkundigen steeds zichtbaarder, ziet Lucie.<br />
‘Verpleegkundigen nemen het <strong>voor</strong>touw, steken hun nek uit. Ze melden zich op<br />
social media, maken meerjarenplannen. Er is een beweging in gang die zich niet<br />
meer laat stoppen. Ik vind het mooi dat ik een paar steentjes in die stroom heb<br />
kunnen verleggen om dat mee de goede richting in te sturen.’<br />
En nu? Na haar periode bij <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>? Lucie zit niet<br />
stil. Ze zet zich in <strong>voor</strong> bestuur en toezicht in de zorg en het sociaal domein. De<br />
programma’s ALZM en NVL hebben nieuwe programmaleiders, die Lucie’s werk<br />
met veel enthousiasme en inzet <strong>voor</strong>tzetten. De collega’s van het <strong>Centrum</strong> kijken<br />
met dankbaarheid en plezier terug op een heel fijne samenwerking. Lucie haar<br />
collegialiteit en betrokkenheid zijn even vermaard als haar deskundigheid. Dus<br />
wordt ze gemist! In 2021 volgt nog een mooi afscheid, tevens reünie.<br />
Lucie zette zich in <strong>voor</strong> deze programma’s:<br />
MHBA: 2003 – 2021<br />
ALZM: 2010 –<strong>2020</strong><br />
NVL: 2015 – <strong>2020</strong><br />
LMNR: 2015 – <strong>2020</strong><br />
Lucie was ook mede-programmaleider van Leadership Mentoring in Nursing<br />
Research (LMNR), opgezet door Universiteit Utrecht en ZonMw en gericht op<br />
gepromoveerde verplegingswetenschappers. ‘Toen we met dat programma<br />
begonnen, waren er drie hoogleraren verplegingswetenschap. Dat zijn er nu 13. De<br />
invloed van verpleegkundigen is een golfbeweging. Tot de jaren ‘80 was het heel<br />
normaal om een verpleegkundig directeur te hebben. Daarna verdween dit en<br />
33<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong>
drs. Lucie Boonekamp<br />
Laura de Bruijn<br />
drs. Piet-Hein Buiting, arts<br />
Petra van Dodewaard<br />
Frank van Gool, Msc.<br />
Bianca de Haan<br />
prof. dr. Kim Putters<br />
dr. Maarten Janssen<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Joke Meijer-de Man<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
Mies Mikx, MA<br />
mr. Helene Wüst<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
dr. Wilma van der Scheer<br />
Zita Schwab<br />
dr. Kris Vanhaecht dr. Lizette van Veen-Berkx<br />
drs. Petra Verweij<br />
dr. Relinde de Koeijer Harry Sonnenschein, MSc<br />
SoniaJennings<br />
dr. Yolande Witman<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
Marielle Borst Evelien de Roodt drs. Maud Bik dr. Carina Pittens<br />
JAARVERSLAG <strong>2020</strong><br />
34