Onderzoeksprojecten (2000 - 2500 van 5203)

overbodige luxe. Blossfeld e.a. (2005) stellen dat dit begrip vier met elkaar verweven, structurele verschuivingen samenvat, nl. (1) de
internationalisering van de markten en de afbrokkeling van nationale grenzen, (2) de intensifiëring van concurrentie d.m.v. deregulering,
privatisering en liberalisering, (3) de toegenomen verspreiding van kennis o.i.v. nieuwe communicatietechnologieën en (4) een toegenomen belang
van het marktmechanisme dat sterk afhankelijk is van toevallige 'shocks' ergens ter wereld. Hoewel globalisering zich het meest expliciet in de
publieke sfeer manifesteert, staan de vermelde verschuivingen niet los van veranderingen in de private sfeer. Ook in die private sfeer is de voorbije
decennia heel wat veranderd. Het Westen werd de voorbije decennia onder meer gekenmerkt door een forse toename van het ongehuwd
samenwonen, historisch lage vruchtbaarheidscijfers, uitstel van ouderschap en nooit eerder geziene niveaus van echtscheiding. Deze evoluties
werden door Lesthaeghe en Van de Kaa (1986) ondergebracht onder de noemer 'de tweede demografische transitie'. Deze transitie startte ruwweg
al in de jaren 1960 maar er zijn aanwijzingen dat globalisering tegenwoordig een aantal van de genoemde tendensen in het gezinsleven versterkt
(Blossfeld e.a., 2005). De focus van dit doctoraatsproject ligt precies op de verbanden tussen globalisering en hedendaagse processen van
gezinsvorming. Op welke manier beïnvloedt globalisering individuele beslissingen m.b.t. samenwonen, huwen en het krijgen van kinderen?
Globalisering, het levensloopperspectief en gezinsvorming Het levensloopperspectief heeft zich de laatste jaren in het gezinsonderzoek een
welverdiende plaats toegeëigend. Dit perspectief heeft aandacht voor het dynamische karakter van de levensloop, voor de invloed van macroprocessen
en voor de koppeling tussen trajecten binnen verschillende levensferen (Kalmijn, 2003). Een individu is immers niet enkel partner,
echtgenoot/echtgenote of ouder (in de private sfeer) maar combineert deze rollen vaak met rollen in de publieke sfeer. Veranderingen op vlak van
gezinsvorming worden in het wetenschappelijke debat dan ook niet zelden in verband gebracht met veranderingen op vlak van arbeid. Zowel de
theoretische als de empirische focus ligt daarbij vooral op de combinatie van beroepsarbeid en moederschap (zie o.a. Sobotka, 2004). Van
recentere datum is de aandacht voor de invloed van globalisering op gezinsvorming (zie o.a. Blossfeld e.a., 2005; Sobotka, 2004). Blossfeld
e.a.(2005) argumenteren dat 'onzekerheid' één van de kernbegrippen is die globalisering als macroproces koppelt aan de manier waarop
jongvolwassenen vandaag de dag hun levensloop inkleuren (Blossfeld e.a. 2005, p.2; Sobotka, 2004, p.20). De geschetste mechanismen creëren
namelijk een aanzienlijke mate van structurele onzekerheid die op haar beurt een belangrijke impact heeft op de toekomstplannen en -visies van
jonge mannen en vrouwen. Het concept 'onzekerheid' wordt door Blossfeld e.a. (2005, pp.18-19; Sobotka, 2004, p.20) theoretisch en empirisch
verder uitgediept door een onderscheid te maken tussen economische onzekerheid, temporele onzekerheid en onzekerheid m.b.t. arbeidsrelaties.
Blossfeld e.a. (2005, p.16) formuleren de volgende basishypothese. Door de toegenomen onzekerheid is het vandaag de dag moeilijker om
weloverwogen, rationele keuzes te maken. Dit draag ertoe bij dat jongvolwassenen beslissingen op de lange baan schuiven die een langdurig
engagement met zich meebrengen, zoals trouwen en (vooral) het krijgen van kinderen. In de plaats daarvan kiezen zij voor meer vrijblijvende
alternatieven zoals het ongehuwd samenwonen. Ondanks de aantrekkelijkheid van deze hypothese wijst Sobotka (2004, p.21-22) er op dat het
verband tussen onzekerheid en gezinsvorming erg complex is. Meer bepaald moeten belangrijke genderaspecten in rekening worden gebracht.
Zowel de genderopvattingen op macroniveau als deze op microniveau spelen wellicht een intermediaire rol in het verband tussen onzekerheid en
gezinsvorming. Eveneens mag de rol van zogenaamde 'institutionele filters' (Blossfeld e.a., 2005, p.6) niet uit het oog verloren worden. Met deze
term wordt bedoeld dat het onderwijssysteem, de geïnstitutionaliseerde arbeidsrelaties, het welvaartsregime en het gezinsbeleid van een bepaald
land een intermediaire rol spelen. Meer onderzoek naar de complexe relatie tussen (de verschillende vormen van) onzekerheid en beslissingen
i.v.m. gezinsvorming en de rol van gender en zogenaamde 'institutionele filters' daarin is dan ook noodzakelijk (Sobotka, 2004, p.22).
Onderzoeksvragen Dit doctoraatsproject komt tegemoet aan deze oproep en gaat meer specifiek in op de rol van de flexibilisering en 'vertijdelijking'
van arbeid. Dit zijn deelaspecten van globalisering waarmee vele Westerse landen het hoofd boven water trachten te houden in een steeds
globalere concurrentiemarkt. Ook in Vlaanderen neemt het aandeel tijdelijke werknemers (met contract van bepaalde duur of tewerkgesteld als
uitzendkracht) sinds de tweede helft van de jaren 1990 stelselmatig toe. Levenslange werkzekerheid bij één werkgever komt steeds meer op de
helling te staan. Gevolg van deze flexibilisering en vertijdelijking van arbeidsrelaties is een toename van het fenomeen van jobonzekerheid. De
Witte (2006, p.252) definieert dit als 'de bezorgdheid over het voortbestaan van de huidige arbeidsplaats'. In termen van Blossfeld e.a. (2005)
verenigt jobonzekerheid zowel economische als temporele onzekerheid in zich. Onderzoek wijst uit dat de mate van jobonzekerheid correleert met
een aantal sociaal-demografische (bv. opleiding en sociale klasse) en psychologische karakteristieken maar ook samenhangt met structurele
maatschappelijke factoren (bv. werkloosheidsgraad) (De Witte, 2006, p.256-257). De Witte wijst erop dat jobonzekerheid niet alleen negatieve
gevolgen heeft voor het werkgerelateerde welzijn van de werknemer maar ook voor zijn of haar algemene welbevinden. Bovendien kan verwacht
worden dat, uitgaande van het levensloopperspectief en het theoretisch kader dat Blossfeld e.a. vooropstellen, mannen en vrouwen hun
gepercipieerde jobonzekerheid mee in beschouwing nemen in beslissingen m.b.t. gezinsvorming. Enerzijds heeft jobonzekerheid immers
belangrijke gevolgen voor de financiële zekerheid en stabiliteit van jonge mensen, in het bijzonder voor lageropgeleiden (economische
onzekerheid). Anderzijds heeft jobonzekerheid een effect op de tijdshorizon waarbinnen jonge mensen hun toekomst plannen en engagementen
aangaan (temporele onzekerheid). Beide vormen van onzekerheid worden meer dan eens in verband gebracht met de timing van uit huis gaan,
samenwonen, huwen en de komst van kinderen. Samengevat luiden de onderzoeksvragen van dit doctoraatsproject als volgt. Hoe beïnvloeden
flexibele en tijdelijke arbeidsvormen beslissingen m.b.t. uit huis gaan, samenwonen, huwen en de stap naar het ouderschap? Welke rol speelt het
fenomeen 'jobonzekerheid' daarin? Is dit verband verschillend voor mannen en vrouwen? Op welke manier beïnvloeden 'institutionele filters' de
relatie tussen enerzijds flexibele en tijdelijke arbeidsvormen en jobonzekerheid en anderzijds tussen jobonzekerheid en gezinsvorming?
Organisaties:
• Sociaal Onderzoek
Onderzoekers:
• Jan VAN BAVEL
Globalisering, de staat en het wereldsysteem: Veranderen de regels van het ontwikkelingspel?
Universiteit Gent
Abstract: Onder globalisering wordt algemeen verstaan dat de interdependentie en interpenetratie van landen en streken toeneemt, en dit op ganse
waaier van domeinen: economisch, politiek, sociaal, cultureel, enz. De vragen die hierbij rijzen zijn: 1) hoe beïnvloedt de globalisering de structuur
van het wereldsysteem en 2) hoe beïnvloedt de globalisering de ontwikkelingskansen van landen.
Organisaties:
• Vakgroep Sociologie
Onderzoekers:
• Ronan Van Rossem
Globalisering, regionalisering en sociaal-economische ongelijkheid (GRESI).
Universiteit Antwerpen
Abstract: Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-
Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.
Organisaties:
• Internationale economie, internationaal management en diplomatie
• Management
• Marketing
Onderzoekers:
• Ludo Cuyvers
• Patrick De Pelsmacker