Norsk Tidend 5-11 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

– Viktige val for kyrkjemålet Val av kyrkjemål er ei sak som vert meir og meir aktuell i sokneråd over heile landet. Arve Nilsen, kyrkjefagsjef i Agder og Telemark bispedømeråd, vart invitert til haustseminaret for å fortelje om kva som er lovverket knytt til kyrkjemålsrøystingar. – Det er ikkje så reint sjeldan eg får telefon frå folk som kan fortelje at eit sokneråd ikkje har følgt reglane for skifte av kyrkjemål. Mi erfaring er at ofte har soknerådet gjort alt etter reglane, fortel Arve Nilsen. Han arbeider i eit bispedøme der spørsmålet om eit sokneråd skal vere nynorsk eller bokmål, er aktuelt fleire stader. – Og om ein ynskjer å påverke desse vala, må ein følgje med på informasjon og innkallingar til soknerådsmøte. Klare reglar – Reglane er klare. Soknerådet kan kalle inn til soknerådsmøte der val av kyrkjemål er eiga sak. Eller så kan 20 personar med røysterett i soknet krevje at det vert kalla inn til soknerådsmøte for å halde kyrkjemålsrøysting, fortel Nilsen. Ifølgje reglane skal møtet vere kalla inn med 14 dagars varsel, og i innkallinga skal det stå kva sak som skal opp til debatt og røysting. Følgjer soknerådet desse reglane, er prosessen i gang. – Alle har sjølv ansvar for å halde seg informert om kva som skjer i kyrkja, påpeikar Nilsen. Han legg til at det er viktig å 6 AnsvAr: – Alle har sjølv ansvar for å halde seg informert om kva som skjer i kyrkja, påpeikar Arve Nilsen, kyrkjefagsjef i Agder og Telemark bispedømmeråd. Foto: Borghild Løver debattere utsemje i kyrkja, og det kan vere viktig å vere usamde frå tid til annan. Soknerådsmøtet avgjer – Soknerådsmøtet har uttalerett i mange saker, men i val av kyrkjemål er det soknerådsmøtet som avgjer, fortel Nilsen. Alle som er medlemer i Den norske kyrkja i eit sokn, kan møte opp på soknerådsmøte og røyste. Alle som vil bruke røysteretten, lyt møte fram for å få røyste. Berre dei som bur i soknet kan røyste, og ein får røysterett ved sjølv å møte opp på soknerådsmøtet. I lova om kyrkja står det ikkje noko om nynorsk eller bokmål i kyrkja. Det står at soknerådsmøtet skal avgjere liturgien. Og i denne setninga ligg det innforstått at dette gjeld språkspørsmålet. – Det står ingenting i lova om nynorsk eller bokmål i kyrkja. Dette vert regulert av rundskriv sendt ut frå departementet 2. februar 1987. I dette rundskrivet står det nærmare retningslinjer, fortel Nilsen. Rundskrivet klargjer at det er soknerådsmøtet som avgjer målform for liturgien. Presten avgjer sjølv korleis han eller ho vil snakke, og ved kyrkjelege handlingar som vert utførde i samband med gudstenesta, må presten Nynorsk i Agder og Telemark bispedømmeråd Agder og Telemark bispedømmeråd skal vere eit nynorsk bispedømme. Avtroppande biskop Olav Skjevesland har vore tydeleg på at han ynskte å sleppe denne merkelappen, men Språkrådet har vore like tydeleg på at det bispedømmet er nynorsk. – Eg vil gjerne seie at vi prøver å følgje opp nynorskvedtaket. Men eg ynskjer å få fram at det ofte ikkje er viljen det står på, men mange praktiske hinder for å gjennomføre nynorsk over alt. Ofte kan det vere problem å få tilsett fagfolk som vil bruke nynorsk, og også staten skriv bokmålsbrev til bispedømmet, fortel Arve Nilsen. Han peika på at målfolk må tenkje over korleis KyrKjemål ◆ Bruk av målform i kyrkjene (Rundskriv F-17/87) (utdrag frå rundskrivet) ◆ Etter lov om Den norske kirkes ordning av 29. april 1953 § 32b avgjer soknemøtet kva for salmebok som skal nyttast i kyrkjelyden, og kva for målform i liturgien skal vera på. Presten sjølv avgjer kva for eitt av dei to måla han vil preike på. Ved kyrkjelege handlingar som vert utførde i samband med gudstenesta, må presten nytta den målforma som gjeld i kyrkjelyden. ◆ Ved kongeleg resolusjon 3. mai 1935 er fastsett at liturgien i den målforma som ikkje er vedteken av kyrkjelyden, kan nyttast ved høve eller eit visst tal gonger kvart år når vedkomande prest etter samråd med soknerådet finn det ønskjeleg. nytte den målforma som gjeld i kyrkjelyden. – Utover dette opnar rundskrivet for fleire måtar å organisere dette med språk i kyrkja på. Og om det er interessegrupper som ynskjer meir bokmål i kyrkja, så opnar rundskrivet for det. Slik eg opplever det, vert rundskrivet mange stader brukt til å få meir bokmål inn i nynorske sokn, seier Nilsen. Men han peika også på at det opnar for å få meir nynorsk inn i bokmålssokn, om soknerådet og presten ynskjer det. Hege LotHe hege.lothe@nm.no mottakarane opplever stadig kritikk og klager. – Eg vil veldig gjerne ha eit nærare samarbeid med mållaga i regionen, og eg vil veldig gjerne invitere dykk til møte for å drøfte desse sakene, seier Arve Nilsen. – Kven kjem frå det einaste nyskipa laget i Vest-Agder Mållag på fleire tiår? spurte Håvard B. Øvregård på festmiddagen på haustseminaret. Svein Kjørvik frå Kvås Mållag retta opp handa. Foto: Borghild Løver Heider til Kvås Mållag Kvås Mållag i Lyngdal vart starta opp att i februar i år. Laget vart skipa for hundre år sidan, i 1911. Laget sovna inn att på eitt eller anna tidspunkt, men i vår var altså dvalen over. Borghild Løver, skrivar for Mållaga på Agder, har vore tett medhjelpar i oppattskipinga, og på haustseminaret på Lista var det tid for å gjere stas på det nyskipa laget. Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag, overrekte ei gåve på 500 kroner frå krambua til Mållaget, og ynskte lukke til med arbeidet. – Bestefaren min var med på å stifte laget i 1911, så eg tykkjer det er veldig kjekt å vere med å starte opp att laget i 2011, fortalde Svein Kjørvik frå Kvås Mållag. Meir nynorsk i strand? – Me opplevde det slik at Strand vil jobba med å få meir nynorsk i kommunen, seier leiaren i Strand Mållag, Knut Falk. Han har undersøkt og funne ut at 90 prosent av offentlege sakspapir, annonsar og liknande frå Strand kommune er på bokmål. Resterande 10 prosent er på nynorsk. – Talet på elevar som brukar nynorsk i skulen i Strand aukar, ikkje minst på Jørpeland. Det er eit godt utgangspunkt for å setja søkjelys på kommunen sin bruk av nynorsk, seier Falk, som opplevde at dei blei tatt på alvor av leiinga i kommunen. – Me har ikkje ein regel om å bruka ein bestemt del nynorsk, saksbehandlarane styrer dette sjølv. Men det er fint om me kan bruka meir nynorsk, seier rådmann Jon Ola Syrstad, som meiner mållaget si problemstilling er aktuell i Strand. Han utelukkar ikkje at det kan bli meir bruk av nynorsk i det offentlege. Rådmannen vil gjerne stimulera dei tilsette i kommunen til å bruka meir nynorsk, og at det blir meir balanse mellom målformene. Ordførar Helge Steinsvåg meiner møtet med mållaget var ein vekkar, og at kommunen nok søv litt i timen. – Me trong på mange måtar litt den påminninga som mållaget kom med. Det skal lite til for å få ein betre balanse av dei to målformene, seier han. (Strandbuen) Norsk TideNd Nr. 5 – 2011
Så kjekt å vinne! I august i år vann nynorsken ein solid siger i skulemålsrøysting i Skåbu i Nord-Fron, og i november i 2007 vart det også siger for nynorsken i Kvinlog i Kvinesdal. På haustseminaret fortalde Tom Arnt Lindeland frå Kvinlog og Kristian Ekre frå Skåbu om kva dei hadde gjort frå nynorsksida, då det kom krav om å få bokmål i deira skulekrinsar. – Vi samla ein gjeng på om lag ti folk. Vi laga eit veldig flott flygeblad, og vi var klare på at vi skulle vere saklege i alle debattar, fortel Tom Arnt Lindeland, leiar i Kvinesdal Mållag. – Dessutan laga vi eit avisinnlegg som også vart delt ut i postkassene. Vi tykte at dette var eit godt innlegg, og det tok for seg alle desse argumenta som er vanleg at ein møter frå bokmålsfolk, seier Tom Arnt Lindeland. Dør til dør-aksjon – Vi ville vitje alle husstandane i skulekrinsen. Vi delte oss opp i sju grupper med to på kvar gruppe. Eg må seie at vi hadde ei veldig fin oppleving med å reise rundt på dørene. Nokre var veldig interesserte og engasjerte, og andre ikkje. Men alle fekk materiell frå oss, fortel Tom Arnt Lindeland. Begge skulemålsaktivistane var klare på at husstandsbesøka var heilt avgjerande for saka. Då fekk ein snakka med folk, og ikkje minst vart nynorskfolka klar over kor viktig det er å bruke røysteretten. – Vi hadde også sett opp telefonnummer til dei som ville ha hjelp til å få skyss til røystelokalet. Det var ingen som tok kontakt, men eg trur det var ein god idé. Spennande – Den 19. november 2007 var det røysting. Det var ein veldig spennande dag. Nynorsk fekk 75 prosent av røystene, men oppmøtet kunne vore endå betre, seier Tom Arnt Lindeland. Haustsamling på lista Siste helga i oktober var det haustseminar med god stemning, interessant program og godt oppmøte med om lag 80 folk på Lista. I nydeleg haustvêr var det busstur til Lista fyr, Farsund og for å sjå dette spesielle kystlandskapet. Deretter var det varm velkomst ved Richard Ivar Buch, ordførar i Farsund kommune og Randi Lohndal Frestad, leiar i Lista Mållag. Eit viktig punkt på programmet var sidemålsopplæringa. To lærarar frå Lista ungdomskole, Tone Holtbu Fjellestad og Ole Flåto, fortalde om korleis dei hadde sett i gang eit positivt forsøk med betre sidemålsundervisning saman med Nynorsksenteret. Forsøket som har gått over tre år, har vore svært vellukka. Norsk TideNd Nr. 5 – 2011 solid siGEr: Tom Arnt Lindeland frå Kvinlog i Kvinesdal (t.v.) og Kristian Ekre i Skåbu har i kvar si bygd vore med å vinne solide sigrar for nynorsk i skulemålsrøystingar. Foto: Hege Lothe – Etter sigeren feira vi med kake. Vi vart utfordra til å lage til ein fest for bygda, og konsert med Odd Nordstoga. Dei fleste i styret tykte det var litt «stort». Men det var tre årstal vi hadde lagt vekt på. Det var 150 år sidan Ivar Aasen vandra forbi Fjotland, 100 år sidan nynorsk vart innførd i Fjotland og 90 år sidan innføringa av nynorsk kyrkjemål. – Så fest vart det. Det vart ei fantastisk kulturhending. Med konsert, kulturdag og gudsteneste, fortel Tom Arnt Lindeland. Saklege argument Også Kristian Ekre fortalde at dei i arbeidet i framkant av røystinga var veldig opptekne av å vere saklege. – Vi var samde om at vi skulle vere skikkeleg saklege og positive på vegner av nynorsken. Og Debattantane Ottar Grepstad, Janne Nygård og Karen Marie Kvåle Garthus gav deretter nokre svar på spørsmålet «Kva slags sidemålsordning treng nynorsken?». Dei var samde om at nynorsken treng sidemålsordninga, men det kom fleire ulike innspel til korleis denne ordninga bør vere. – Dette var eit veldig godt samarbeid. Noregs Mållag sentralt stod for programmet på konferansen, medan Mållaga på Agder ordna kveldsunderhaldninga. Så det var ein god kombinasjon, smiler Borghild Løver, skrivar for Mållaga på Agder. Det var ein nydeleg konsert med Kirsten Bråten Berg, og ein opplagt redaktør frå Setesdølen, Sigurd Haugsgjerd, kåserte. Og langt på laurdags- at vi ikkje ynskte ei konflikt med bokmålet, fortel Kristian Ekre, aktiv i arbeidet med røystinga i Skåbu. Saka om skulemål byrja i februar i fjor då to foreldre ville ha saka opp, og FAU arrangerte foreldremøte. – Eg skulle på dette foreldremøtet. Eg hadde på førehand skrive ut «formålet med faget» som står fremst i læreplanen i norsk, og det var eg veldig glad for. For der står det at både nynorsk og bokmål er grunnlag for norskfaget, seier Kristian Ekre. Etter dette møtet kom det på trykk eit lengre innlegg frå bokmålssida. Der vart det peika på kor få det er som brukar nynorsk, kor vanskeleg det er å lære nynorsk og kor dårleg nynorskelevane gjer det i skulefaget. Deretter vart det laga ei underskriftsliste for folkerøysting. kvelden spelte Lista trekkspillklubb til dans. Fredag kveld heldt Siv Ringdal eit veldig spennande føredrag om «Det amerikanske Lista». Om kva ut- – Då var ballen i gang. Det var viktig å få til ei samling på nynorsksida. Vi hadde eit møte der også skulemålsskrivaren frå Noregs Mållag var med. Og vi fekk både kunnskap og vart kveikte. Eg må seie at vi ikkje var altfor høge i hatten, men tenkte at vi skulle i alle fall ikkje gje oss utan eit skikkeleg arbeid. – Vi fekk med oss lærarar frå både barneskule, ungdomsskule og vidaregåande skule i aksjonskomiteen. I tillegg var foreldre med born i barnehagen med. Saman arbeidde vi fram argument som vi ville bruke i flygeblad og lesarinnlegg, fortel Kristian Ekre. – Eg var veldig spent på røystedagen 22. august i år. Vi vann, og det var veldig kjekt å få eit slikt resultat, seier Kristian Ekre. Hege LotHe hege.lothe@nm.no Lista trekkspillklubb spelte til dans. Foto: Borghild Løver vandringa til USA hadde hatt å seie for kultur og språk på Lista. Det var tre innleiarar om emnet mållova. Astrid Marie Grov frå Språk- nynorsk i barnehagen Nynorsksenteret har laga ei ny nettside som dei meiner gjev eit fullverdig tilbod for born. Borna kan spele spel, leggje puslespel og sjå små filmsnuttar. – Det finst veldig mange nettressursar på bokmål, men dette er det einaste i sitt slag på nynorsk, seier Irene Garnes Hareide, prosjektmedarbeidar for Nynorsksenteret. Nettsida heiter berteogiver.no. Garnes Hareide peikar på at det er veldig viktig å gje kulturelle og språklege impulsar til borna på nynorsk. – Barn i barnehagen er i ein alder der ein er spesielt oppteken av språk. Nynorsksenteret har utvikla nettressursar for tilsette i barnehagane, og vi har fleire nynorskprosjekt i barnehagar. – På nettsidene finn ein idear og framlegg til korleis ein kan arbeide med nynorsk saman med borna. Eit godt døme er plakaten med åtte innspel for nynorsk språkstimulering i barnehagane som Ingeborg Mjør har laga. – Vi har fått gode tilbakemeldingar på denne plakaten, for han gjev konkrete innspel til nynorsk språkstimulering, seier Garnes Hareide. Ho har følgt opp prosjekta i barnehagane på vegner av Nynorsksenteret. – Målet er at barnehagane gjennom utviklingsprosjekta skal kome fram til gode opplegg for nynorsk språkstimulering. Eit døme er å lese frå boka Jakop og Neikop, som er spesielt god med tanke på å snakke om språk, fordi ho har nokre interessante språklege grep, seier Garnes Hareide. – Born kjem ofte med spørsmål når dei vaksne går over frå å lese på dialekt til å lese på nynorsk. Somme trur kanskje at dette kan forstyrre leseopplevinga, men dette er ein sjanse til å snakke om språk med borna. – Å lese bøker i barnehagen er ein viktig kvalitet for borna. Å få lov til å sitje åleine med ein vaksen og lese bok opnar for spørsmål og svar på ein god måte, avsluttar Irene Garnes Hareide. Hege LotHe –Utfordringa vår er å nå ut med informasjon om prosjekta frå Nynorsksenteret. Barnesidene berteogiver.no er ei viktig satsing, seier Irene Garnes Hareide. Foto: Hege Lothe rådet gav ei innføring i mållova og korleis Språkrådet arbeider. Erlend Bakke og Wenche Haugen Havrevoll heldt deretter innlegg. Begge har arbeidd med mållova som «mållovsaktivistar». Dei la vekt på kor viktig det er å seie ifrå om ein vil ha tekst frå staten på nynorsk. Norsk Tidend kjem tilbake med ei breiare omtale av denne saka i neste utgåve. – Det var fleire engasjerande emne på seminaret. Men saman med kyrkjemål og sidemål, var dette det emnet som engasjerte mest, seier Gro Morken Endresen, dagleg leiar i Noregs Mållag. Hege LotHe 7
Page 1 and 2: Foto: Hans Fredrik Asbjørnsen BIOG
Page 3 and 4: - Stundom kan ein kjenne seg litt t
Page 5: med å gjera barn ny kne på språk
Page 9 and 10: SVEVE: Unni Helleland gjev klare in
Page 11 and 12: OM Å SKRIVA: - Eg kan kjenna meg s
Page 13 and 14: Hulda Garbord ved skrivebordet, 192
Page 15 and 16: Foto: Hans Fredrik Asbjørnsen
Page 17 and 18: NORSK TIDEND NR. 5 - 2011 Foto: Knu
Page 19 and 20: simpelt språk? setjinga i praksis
Page 21 and 22: strateg, og Sunniva Relling Berg me
Page 23 and 24: Padde på Utsira Det er oppdaga ei
Page 25 and 26: — Medlemskap i gåve: Kjenner du
Page 27 and 28: sagt sidan sist - Hva er det viktig

Norsk Tidend 5-11 - Noregs Mållag

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?