Blyttia_200001_skjer.. - Universitetet i Oslo

Blyttia 58(1), 2000
Bl Blyttia Bl Bl yttia
Norges Norges Botaniske Botaniske Annaler
Annaler
Tre låglandslokalitetar av bergebrur Saxifraga
cotyledon i Aust-Agder og Telemark
Roger Halvorsen
Halvorsen, R. 2000. Tre låglandslokalitetar av bergebrur Saxifraga cotyledon i Aust-Agder og
Telemark. Blyttia 58: 59-61.
Three lowland localities of Saxifraga cotyledon in Aust-Agder and Telemark counties, S Norway.
Three localities forSaxifraga cotyledon from the coastal area of SE Norway are described. One of them, in
Kragerø, Telemark county, was previously known from records at the Botanical museum of Oslo, but was
somehow overlooked during preparation of the Norwegian Flora Atlas of alpine plants (Gjærevoll 1990). The
two other localities, in Bamble, Telemark county and Risør, Aust-Agder county, were first registered in 1988
and 1994 respectively, and have not been published previously.
Roger Halvorsen, Safirvn. 41, N-3931 Porsgrunn.
Då andre bandet av floraatlaset for Noreg, Alpine
plants ved Olav Gjærevoll, kom i 1990, synte det
seg at ein låglandslokalitet av bergebrur Saxifraga
cotyledon (figur 1) frå Kragerø ikkje var komen
med, medan han underleg nok er komen med
hos Hultén (1971). Lokaliteten er registrert på
kartotekkorta i floraatlaset, men han er altså ikkje
komen med på kartet. Dette skuldas truleg ein
teknisk/menneskeleg glipp då kartet vart teikna.
Lokaliteten har vore kjend frå gamalt av, og han er
nemd allereie hos Blytt (1876, band. 3, s. 900-
901). Under «Utbredelse» kan ein lesa følgjande:
« – i Christiansands Stifts nordligste Dele
sjeldnere, sydover til Byglandsfjorden (Lindblom),
Silgjord (Wille), ja endog paa Valberg ved Kragerø
(Lindeberg og Homann),....»
Dyring (1911) har lokaliteten med i sin Flora
grenmarensis (s. 194), og han nemner Lindeberg,
Homan og Ellingsen som finnarar. Mest truleg har
han Blytt som kjelde for Lindeberg og Homan.
(Dyring skriv namnet Homann med berre ein n,
medan det rette skal vera Homann.)
Funnet er óg teke med i bygdesoga for Sannidal
og Skåtøy (1953, band III, s. 133-134):
«I Skåtøy, Sannidal, Bamble, Eidanger og
Brunlanes finnes noen planter (ialt 22) som vokser
på høyfjellet i Norge, men som ikke finnes
mellom dette og Skagerakkysten. Ei heller finnes
de lengere syd på kysten eller nordover langs Oslofjorden.
De danner et helt isolert plantesamfunn.
(...)
6) På Valberg vokser Bergfruen. Det er det
eneste sted her på Østlandet hvor den vokser ved
havet. Det har aldri i de 90 år som er gått siden
doktor Homann fant den hendt at Bergfruen har
spredt seg. Men i 1942 med den usedvanlig kalde
vinter etterfulgt av en sen regnfull vår slo noen nye
eksemplarer seg ned i flere fjellsprekker i nærheten.
De blomstret også de 2 følgende somre men
etter den milde vinteren 1944-1945 forsvant alle
de nye plantene.»
Bygdeboka for Sannidal og Skåtøy kom ut i
1953. Etter kva forfattaren kan fortelje, skal bergebrur
ha vorte funnen rundt 90 år tidlegare, altså
kring 1860, av en doktor Homann. I Kragerø har
det vore to distriktslækjarar med namnet Homann:
Christian Horrebow Homann d.e., 1782-1860, og
sonen Christian Horrebow Homann d.y., 1826-
1880. Sidan bergebruri vart funnen om lag 1860,
er det mest truleg at det var Hormann d.y. som var
finnaren. Han var dessutan kjend som ein framifrå
vetskapsmann på mange felt. (Steffens 1916,
s. 253-255.) Då både Lindeberg og Homann er
nemnde som finnarar hos Blytt, er det truleg at dei
var saman om dette funnet. Carl Johan Lindeberg
verka som lektor i Göteborg og vitja Noreg ved
fleire høve for å botanisere. Han har òg vore i Kragerø,
og i Flora grenmarensis (1911) er det teke
med mange funn gjorde av Lindeberg.
Ved botanisk museum i Oslo ligg det fem belegg
av bergebrur som er samla inn i Kragerø.
Fire av dei er samla av Johan Tidemand Ruud.
Tre av desse er frå 1911 og eit frå 1913. I 1931
samla Jan H. Reimers bergebrur på same lokaliteten.
Noko innsamla materiale frå Homann er
derimot ikkje kjend. Eg har òg freista å finne ut
noko om eventuelt materiale av bergebrur frå Valberg
samla av Lindeberg, men heller ikkje her har
59