Blyttia_200001_skjer.. - Universitetet i Oslo

Roger Halvorsen
det lukkast å finne noko, korkje i Göteborg eller i
Stockholm. Mesteparten av materialet frå Lindebergs
samlinger vart ordna inn i samlingane i
Göteborg. Erik Ljungstrand ved Göteborgs museum
har leita i herbariet der, utan å finne noko
belegg av bergebrur frå Valberg. Frå Stockholm
har det ikkje kome noko signal om at det kan liggja
noko i herbariet der.
I Kragerø veks bergebruri i den bratte skrenten
på austsida av Valberg, heilt ned i havmålet frå
tre til om lag 50 m o.h. På lokaliteten finst to klårt
skilde bestandar om lag 80 meter frå kvarandre.
Då Often og Berg vitja staden i 1993, talde dei opp
rundt 350-375 rosettar. (Often & Berg m.fl., Stabbetorp
red. 1998.) Dei har elles skildra tilhøva på
veksestaden grundig i rapporten. Dei slår fast at
populasjonen på Valberg er den førekomsten av
bergebrur på Austlandet med klårast relikt preg
og den eineste i havnivå.
Bergebrur også funnen i Søndeled,
Risør kommune
No har dei ikkje heilt rett i denne påstanden, for i
1994 blei eit anna funn av denne staslege fjellplanta
kjend for dei som har arbeidd med «Floraatlas
for Telemark». I samband med dette floraatlasarbeidet
har ein i Telemark Botaniske Forening
òg registrera plantelokalitetar i nabofylka der
desse lokalitetane ligg så nær opp mot grensa til
Telemark at dei har interesse for oss. Då så Tove
Lund frå Oslo på NBFs hovudekskursjon til Kragerø
i 1994 fortalde om eit funn av bergebrur ved
Søndeled i Risør kommune, vekte dette stor interesse
hos bl.a. forfattaren. Denne lokaliteten hadde
også interesse for TBF sitt floraatlasprosjekt.
Somme av dei ivrigaste sette seg difor i bilen og
fór frå Kragerø ned til Søndeled og fann bergebruri
på den staden som Tove Lund hadde fortald om,
ei kjempeblokk på nordsida av Hasåsen, ikkje
langt frå Søndeled kyrkje. Høgda over havnivå er
om lag 50 meter. Det blei funnen eit titalls individ
med blomar, men også ein del siderosettar var å
sjå. Tove Lund fortalde at denne veksestaden i
Søndeled lenge hadde vore kjend for ho og mannen
hennar, Kjell, men han er altså ikkje kjend frå
samlingane på botanisk museum på Tøyen. Lokaliteten
er, så langt eg veit, heller ikkje nemnd i
litteraturen tidlegare.
Førekomsten i Søndeled har på same måte
som Kragerølokaliteten eit klårt relikt preg. Populasjonen
veks heilt isolert oppe på den store steinblokka,
men det er ikkje gjort undersøkingar i
nærleiken med tanke på andre populasjonar.
Figur 1. Bergebrur Saxifraga cotyledon. Teikna av Roger Halvorsen.
Saxifraga cotyledon. Illustration: Roger Halvorsen.
I Søndeled vaks òg rosenrot Rhodiola rosea
og blårapp Poa glauca saman med bergebrur, og
desse to artane er sjeldsynte langs denne delen
av kysten. Til dømes har ikkje Hultén (1971) teke
med rosenrot så langt opp på Agderkysten. Eldre
utgåver av Lid skriv at arten «vantar austom ei linje
frå Søndeled over Norefjell og Tynset til Røros.»
Dette skulle tyde på at rosenrot er funnen noko
lenger nord langs Skagerakkysten enn kva Hultén
oppgjev, men at Søndeled er nemd hos Lid i denne
samanhangen, tyder ikkje på at denne lokaliteten
har vore kjend. Då hadde truleg òg bergebruri vore
kjend. Blårapp har ei rekkje låglandslokalitetar på
Austlandet sjøl om det er langt mellom dei, og
Hultén (1971) har med ein prikk i området kring
Søndeled.
– og i Bamble kommune
Då Telemark Botaniske Forening tok opp arbei-
60 Blyttia 58(1), 2000