Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

18 Kjelda
Variasjonar i vokal folkemusikk
Folkemusikkarkivet innheld ei
mengde med ulike songar og vers
frå folkeleg songtradisjon, alt frå
småstubbar og regler til slåttestev
og skjemteviser. Ofte har dei
fått ulike variantar både i tekst
og tone i ulike distrikt, og nettopp
dette gjer folkemusikken
spennande. Nedanfor kjem nokre
døme på slike variantar. Kanskje
lesarane kjenner dei att i ein
liknande variant frå si eiga heimbygd?
Ta gjerne kontakt og tips
oss!
Av Liv Fridtun
Den bakvende visa
Den første vi tek med er nokre versjonar
av skjemtevisa “Den bakvende
visa”, som ein finn i norsk folkevisetradisjon:
“Eg veitsla min støvel, eg sala
mitt sverd” osv. er den mest kjende varianten.
Denne forma er etter Johan Lyslo
(1896-1978), lærar og klokkar i Innvik:
I fjor føre jol då griste mi ku,
og kalven han drukna i solskina.
Ja det er so sant so folungen gol,
og kjuklingen saug si mor.
Eg låg og eg datt,
eg drøymde i natt,
eg tykte den visa var bakvendt radt.
I Selje finn ein denne songen i tradisjon
etter Paul Berstad. Teksten er tilknytta
Selje med at det t.d. er nemnt nokre
lokale stadnamn frå Selje. Visa var
delvis gløymd, men Berstad fekk leita
fram att versa og såleis berga visa.
Delvis er ho etter bestemor hans, og
delvis etter andre kjelder i Selje. Her
finst heile 23 vers! Vi tek med dei 2
første:
1.
Dar va ein alur so da fanst ikkje ro.
før konene song oppå kviste.
Og moldmakkjen låg ned i tångja og lo,
og blabra om alt det han visste.
Eg låg og eg datt, eg drøymde i natt,
eg tykte den visa var bakvende ratt.
2.
Stormen han såg på sin breide bak,
han vart så trøytte i fota,
og svart stilla raste med dønn og brak,
og reiv opp skjera med rota.
Eg låg og eg datt, eg drøymde i natt,
eg tykte den visa var bakvende ratt.
Paul Berstad har elles ei litt anna regle,
og sjølv om temaet i regla kan minne litt
om “Den bakvende visa”, er verset heilt
ulikt elles.
Eg sto opp sju-åtte føre dag
sette bytte i ein stav,
lagde slede under eit drag
og kjaurde sju lass med regn
før konnet kom.
Eg hengde merra på veggjen
og jagde selet te skogs,
drog båten i skylet,
og lånte sleden te fjords.
Eg språng eit hav og siglde eit land,
gjekk eit vatn og rodde ei strand,
og dar kom det ein kvite bit og ville
hunde meg.
Men eg knytte haudet og
gav ‘nå i neven,
så markja for hundane
bort over
trilljen.
Voggeviser
Voggesongen “Ro ro …
osv.” har mange ulike
variantar. Her har vi
plukka ut nokre av
versjonane av verset.
Først ein liten voggesull
etter Jenny Færøyvik,
Solund:
Ro ro rugga,
gje barnet tugga
nye stakk, trøye god,
so ska’ barnet
heimatte ro
te’ si gamle bestemor.
Berta Storåker, Hyllestad
har denne versjonen:
Ro, ro relte,
kjøpe barnet belte,
nye sokka, nye sko,
so ska barnet heimatte ro,
te si gamle bestemor,
Årgang 10, nr 3 - 2001
og fao seg enkott i handa.
Jonas Åsnes i Fjaler
har denne varianten:
Ro ro til Baltanskjer,
drag opp seien og salt han vel.
Salt han både med isel og rogn,
før han te Sogn,
og kjøpe barnet reine konn.
På Sandane finn vi fleire ulike former.
Først ein versjon frå Johanna Henden
Ellertsson, Sandane:
Ro ro rikke,
båten e’ ei stikke,
mastra e’ ein pølsepinn,
seglet e’ eit kurveskinn,
so går båten ut og inn,
ka han ve åleine.
Til slutt tek vi med to av variantane
til Lars Ryssdal, Sandane:
Ro ro riske,
ut på Sandane og fiske.
Fisk ein fiske med isel og rogn,
salta ‘nå i tynnje og føre ‘nå te
Sogn,
so ska’ vi bryggje og bake.
4