Musikk- saMlingen - Under Dusken

42 Kultur
Kulturen stengd for døve øyre
For å få tilgong på kulturelle arrangement må
døve og høyrselshemma ta saka i eigne hender.
– For dårleg, meiner leiar i RAFT.
KuLTuRTILgoNg
TeksT: Ann Helen Kjøde
annhelen@underdusken.no
FOTO: Marius Nyheim Kristoffersen
– Eg saknar ein større toleranse for tolk
på scenen, og større medvit rundt oss
høyrselshemma, seier Annbjørg Nordbø.
Ho er maskiningeniørstudent ved HiST.
I tillegg er ho leiar for RAFT, Raudbyggets
Akademiske Forum for Teiknspråklege,
ein organisasjon for teiknspråklege
studentar i Trondheim med meir enn
søtti medlemar.
Som døv har Nordbø sett seg lei på å
heile tida måtte etterlyse tilbod som gjer
det lettare for døve og høyrselshemma å
ta del i kulturen i Trondheim.
– Dei fleste kulturelle tilboda er for
dårleg eller ikkje tilrettelagt i det heile.
Vi føler at vi står utanfor
når vi heile tida må
etterspørje tilboda
Mikal Urgård,
Trondheim Døveforeining
Trondheim Kino har til dømes inga
oversikt over kva filmar som vert teksta,
seier Nordbø.
Ho har fleire gongar måtta troppa
opp i skranken for å få dei tilsette til å
ringe rundt og finne ut kva framsyningar
som er tolka. Problemet med teksting på
filmar møtte ho òg på då ho var medlem
av filmklubben på Samfundet.
– Eg slutta fordi eg stadig måtte be dei
om å setje på tekstinga, eller så viste dei
filmar som ikkje var teksta i det heile tatt,
seier Nordbø.
Må lite på eigne tilbod
Denne utfordringa kjenner leiar i
Trondheim Døveforeining Mikal Urgård
seg att i.
– Vi døve kan ikkje fare dit vi ynskjer,
slik som på RBK-kampar eller norsk kino
utan tekst. Og dersom det vert sett opp
eit stykke med tolk, er det ikkje sikkert
at det er det stykket vi ynskjer å gå på,
seier han.
Gjennom tolketenesta til NAV kan
døve og høyrselshemma
bestille tolkar, men det er ikkje
dermed sagt at ein får med seg
ein tolk.
– Dei har litt for liten
kapasitet. Dersom eg vil på kurs
eller bridgekveld må eg bestille
god tid i førevegen, men det
er ikkje sikkert eg får med tolk
likevel, seier Urgård.
Han har vorte vant med at
han ofte må gå på tilstellingar
utan å ha med seg tolk.
Ei anna utfordring er at nokre
arrangement er vanskelegare å
tolke enn andre, slik som stand
up og revy. Resultatet er at dei
må lite på eigne organisasjonar
for å få tilbod som er godt nok
tilpassa deira behov.
– Sjølv om vi ikkje får delta
i dei offentlege kulturelle
tilboda, har vi våre eigne tilbod
skapt av RAFT eller andre
organisasjonar, seier Nordbø.
RAFT organiserar til dømes
sosiale treff og seminar,
samt ein årleg tur til Åre.
Trondheim kommune har
òg ein teiknspråkklubb for
ungdomar, og Teater Manu –
eit profesjonelt landsdekkande
teiknspråkteater – vitjar byen
med jamne mellomrom.
– Slitsam kamp
Guro Hesthagen ved
Hjelpemiddelsentralen til NAV
Sør-Trøndelag, meiner at den
manglande tilrettelegginga
kjem av uvitskap.
– Det er ikkje sikkert
ein tenker over kor lite tilrettelagt
kulturtilboda eigentleg er. Det er viktig
med konstant påminning kring denne
problemstillinga overfor dei store
institusjonane. Slik ser dei at dette gjeld
mange, og at dei har eit ansvar for å legge
til rette også for denne gruppa, seier
Hesthagen.
Ho meiner det er lite som skal til for å
forbetre tilbodet.
– På enkle måtar kan ein gjere
samfunnet meir tilgjengeleg for døve
og høyrselshemma, til dømes gjennom
teksting av norske filmar og ikkje berre
utanlandske, seier ho.
At frustrasjonen kan melde seg har
Hesthagen stor forståing for.
SAKNAR KULTURTILBOD: Annbjørg Nordbø i RAFT vil at kulturtilbodet i byen skal verte like tilgjengeleg for døve og høyrselshemma som bøkene i bokhylla.
– Det må vere slitsamt å heile
tida måtte kjempe for sine interesser
innanfor område der andre berre tek
tilgjengelegheita som ei sjølvfølgje, seier
ho.
Urgård i døveforeninga er einig i dette.
– Vi føler at vi står utanfor når vi heile
tida må etterspørje tilboda, seier han.
– Må kome frå dei
Bente Dyrseth, salssjef ved Trøndelag
Teater, tykkjer det er trist at døve og
høyrselshemma føler seg utelatne, og
seier at teateret er villige til å leggje
til rette eit tilbod. Men ho seier at dei
ikkje gjer noko utan at dei døve og
høyrselshemma tek initiativet sjølve.
– Vi kunne gjort meir, men
førespurnaden må kome frå dei. At vi skal
gå ut og kjøpe to tolkar til ei framsyning
vert feil, seier Dyrseth.
Ho meiner førespurnaden må kome
gjennom tolketenesta til NAV, så kan
teateret hjelpe til så godt dei kan.
– Vi seier alltid ja til å leggje til rette så
lenge det er mogleg, seier ho.
Trondheim Kino var ikkje tilgjengeleg
for kommentar før Under Dusken gjekk i
trykken.UD
Rotvollrevyen eitt av unntaka
Lærarrevyen tolkar
oppsetjingane på eige
initiativ.
Eit heiderleg unnatak frå mangelfull tolking
står lærarrevyen på Rotvoll for. Den vert
arrangert for attande gong siste helga i
januar, og ber namnet «Blådig alvor – lett,
lystig og pompøst». Det er studentar ved
teikn– og tolkelinja som står for tolkinga.
– Eg veit ikkje kor lenge revyen har
vorte tolka, men i alle fall sidan teikn–
og tolkeutdanninga vart slått saman med
lærarutdanninga på Rotvoll, seier revysjef
Kristin Ovesen.
Vanlegvis vert samtlege framsyningar
tolka, men i år vert det berre gjort på
premieren sidan tolkestudentane skal ut i
praksis. Kor mange døve og hørselshemma
som nyttar seg av tilbodet er ikkje Ovesen
sikker på, men ho veit at dei har vore
representerte i publikumsmassen.
Sjølv om Rotvollrevyen har vorte tolka
i årevis, vert folk stadig overraska over å
sjå ein tolk på scena.
– I byrjinga trur ofte publikum at tolken
er ein del av ein sketsj, seier Ovesen.
RAFT–leiar Annbjørg Nordbø rosar
Rotvollrevyen for initiativet.
– Eg tykkjer det er fabelaktig at dei tek
det som ei sjølvfølgje å ha ein teiknspråktolk
med på laget. Dette sender ut positive
signal til alle, både til andre revyar og til
publikum, seier ho.
Ei anna studentoppsetjing som får ros
er UKE-revyen. Den har òg vorte tolka i
fleire år, men i 2009 meiner Urgård at dei
gjennomførte tolkinga på ein framifrå måte.
– UKErevyen er eit førebilete for
teaterhusa når det gjeld å inkludere
tolken som ein del av teaterframsyninga,
seier ho.UD
www.underdusken.no
KommENTAR
sveinung
wålengen
Kulturredaktør
Den blinde
leder den døve
Blant folk flest har misfornøyde
handikappe en tendens til å bli
karakterisert som bitre. På den
andre siden er det lett å sympatisere
overdrevent, fordi man føler en etisk
plikt overfor dem som er annerledes.
Hva er korrekt reaksjon? Hvor
mye kan man kreve når man er født
forskjellig fra majoriteten? På Norges
Døveforbund sine nettsider prøver
man å formidle at døve er som alle
andre. Men når de døve selv ønsker å
bli mer integrert i kulturlivet, er det et
klart eksempel på det motsatte. Som
døv ønsker man å ta del i og oppleve
kulturtilbud som andre tar for gitt.
Døveforeninger og kulturformidlere
i Trondheim må kommunisere om
mulighetene for tilrettelegging – slik
det er nå er inntrykket at man kun
skylder på hverandre.
Med sin bok Stigma fra 1963 kom
Erving Goffman med et viktig bidrag
til sosialteorien. Her lanserte han
teorien om at mennesker blir utsatt
for fordommer på bakgrunn av sine
stigma. Goffman deler opp stigma i tre
kategorier, der fysiske misdannelser er
en av definisjonene. Misdannelsene
er mange og ulike, men ikke alle
utenforstående forstår at man bør
separere dem, hevder teoretikeren. I
sin bok kan han blant annet fortelle
hvordan mange «normale» mennesker
ikke klarer å skille mellom hva det vil si å
være henholdsvis døv og blind. Hvorfor
roper folk til en blind person, som om
han var døv? Ut fra Stigma kan man
lese at det er uvitenhet og mangel på
interaksjon som skaper stigmatisering.
Poenget med Goffmans bok er å
bryte ned fordommer, og gjøre det
enklere for minoriteter og majoriteter
å forholde seg til hverandre. Det
går en grense mellom mobbing,
medfølelse og likegyldighet som ikke
alltid er like lett å få øye på. For de
døves del går det en grense mellom å
være seg selvbevisst og å utnytte sitt
handikap. For et vellykket samarbeid
må man tilpasse seg hverandre og
hjelpe hverandre på vei, og det må
både kulturinstitusjonene og de døve
i Trondheim bli flinkere på i framtida.
43