Fr vikinggrav til verdsveven - Kulturnett Sogn og Fjordane ...
Fr vikinggrav til verdsveven - Kulturnett Sogn og Fjordane ...
Fr vikinggrav til verdsveven - Kulturnett Sogn og Fjordane ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
utgravingsdokumentasjon. Dei skal gje<br />
informasjon om det som er gjort av arkeol<strong>og</strong>iske<br />
registreringar <strong>og</strong> utgravingar i fylket. All<br />
dokumentasjon frå arkeol<strong>og</strong>iske registreringar<br />
<strong>og</strong> utgravingar, i <strong>til</strong>legg <strong>til</strong> opplysningar om alle<br />
registrerte fornminne <strong>og</strong> funn, er arkivert i eit<br />
top<strong>og</strong>rafisk arkiv. Teikningar <strong>og</strong> foto finst i eigne<br />
arkiv. Top<strong>og</strong>rafisk arkiv er ikkje offentleg, men<br />
fagpersonar vil kunne få <strong>til</strong>gang <strong>til</strong> det.<br />
Ei anna viktig kjelde er Førhistoriske minne frå<br />
Vestlandet av Per Fett. Han <strong>og</strong> andre registratorar<br />
reiste rundt på Vestlandet på 1950- <strong>og</strong> 60-talet<br />
<strong>og</strong> samla informasjon om automatisk freda<br />
kulturminne. Ein del av desse kulturminna har<br />
forsvunne i løpet av åra. Innsamlingane <strong>til</strong> Fett er<br />
publisert i hefte for kvart sokn på Vestlandet.<br />
På 1970-talet fram <strong>til</strong> midten av 1980-talet vart<br />
det føreteke registreringar for økonomisk kartverk.<br />
Desse registreringane omfatta registreringane <strong>til</strong><br />
Per Fett i <strong>til</strong>legg <strong>til</strong> nyregistreringar. Dette var eit<br />
landsdekkande <strong>til</strong>tak, <strong>og</strong> resultata er blitt kalla<br />
Fornminneregisteret.<br />
Relevant historisk materiale<br />
om <strong>S<strong>og</strong>n</strong> <strong>og</strong> <strong>Fjordane</strong> før 1700<br />
Gulatingslova var ei lov som galdt for Gulatinget,<br />
det vil seia store delar av Vestlandet. Dei eldste<br />
delane av lova stammar truleg frå før år 900.<br />
Gulatingslova er den eldste av landskapslovene.<br />
Før lovene vart skrivne i bok, sa lovmennene lova<br />
fram på lagtinget. Det eksisterande lovmålet vart<br />
skrive ned på slutten av 1100-talet <strong>og</strong> tidleg på<br />
1200-talet. Gulatingslova var gjeldande <strong>til</strong> kong<br />
Magnus Lagabøter si landslov. Landslova (1274)<br />
vidareførte rettspraksisen frå Gulatingslova.<br />
Heimskringla er sagaen om dei norske kongane.<br />
Dei er skrivne ned på 1220-talet av Snorre<br />
Sturlasson.<br />
Diplomatarium Norvegicum (DN) er ein<br />
kjeldeserie som ordrett <strong>og</strong> på originalspråket gjev<br />
att innhaldet i dokument som er eldre enn 1570.<br />
Det inneheld 2000 brev frå norsk mellomalder.<br />
Regesta Norvegica (RN) er ei samling regestar<br />
(samandrag) av mellomalderdokument som har<br />
8<br />
eller kan ha tyding for norsk historie i vid forstand.<br />
Dette er samandrag av dei eldste dokumenta i DN.<br />
<strong>Fr</strong>å 1591 fekk me sorenskrivarar i Noreg. Lenge<br />
var tingbøkene den einaste embetsprotokollen for<br />
sorenskrivarane, <strong>og</strong> der finn me både tinglysing,<br />
rettargong <strong>og</strong> andre forretningar. Det finst få<br />
tingbøker frå tida før 1640.<br />
Skattematrikkelen av 1647 gjev god oversikt over<br />
økonomien i fylket. Den viser kva gardane betalte<br />
i landskuld på det eksakte tidspunktet. Me kan<br />
ikkje koma utanom denne i studiet av økonomisk<br />
historie, sjølv om det er ein del manglar i den.<br />
Matrikkelen seier <strong>og</strong>så mykje om dei relative<br />
forholda i mellomalderen.<br />
Jordebøker er eldre eigedomsregister. Dei eldste<br />
jordebøkene rommar oversikter over kyrkjeleg<br />
eigedom <strong>og</strong> rettar som gav inntekter. Det finst fleire<br />
jordebøker frå mellomalderen <strong>og</strong> fram <strong>til</strong> 1700.<br />
Ei kyrkjebok er ein protokoll der presten fører inn<br />
embetshandlingane sine. Kyrkjebøker kan <strong>og</strong>så<br />
innehalda annan informasjon, då dei enkelte stadar<br />
har fungert som folkeregister i periodar. Det finst<br />
nokre få kyrkjebøker frå <strong>S<strong>og</strong>n</strong> <strong>og</strong> <strong>Fjordane</strong> frå<br />
perioden før 1700, men det er fyrst på 1700-talet<br />
det blir eit større omfang av kyrkjebøker. Eg tek<br />
likevel med denne kjelda, då det er ei viktig kjelde.<br />
Litteratur<br />
Mykje av dei arkeol<strong>og</strong>iske <strong>og</strong> historiske<br />
primærkjeldene er handsama i ulike avhandlingar,<br />
artiklar <strong>og</strong> bøker som kan brukast i arbeidet med<br />
å formidla kunnskap om dei tidlegaste tidene her i<br />
fylket.<br />
Me vil mellom anna bruka magistergradsoppgåvene,<br />
hovudoppgåvene, masteroppgåvene<br />
<strong>og</strong> doktoravhandlingane som omhandlar<br />
kulturminne <strong>og</strong> historiske hendingar i <strong>S<strong>og</strong>n</strong> <strong>og</strong><br />
<strong>Fjordane</strong>. I mange <strong>til</strong>felle er det i slike arbeid me<br />
finn det mest gjennomarbeidde materialet. Alle<br />
studentoppgåvene som er levert ved arkeol<strong>og</strong>isk<br />
institutt om slike emne ved UiB er lista opp på<br />
nettsidene <strong>til</strong> arkeol<strong>og</strong>isk institutt (sjå vedlegg<br />
5-7). Det er noko verre å orientera seg i<br />
avhandlingar levert ved historisk institutt. Eg har
Change language