Blyttia_200601_skjer.. - Universitetet i Oslo

Blyttia 64(1), 2006
Elven, R. 2005. J. & D.
T. Lid. Norsk flora. 1230
s. Det Norske Samlaget,
Oslo.
ISBN 82-521-6029-8
sidene. Slik det no er, kan ein lett ta eit tal nederst
i margen for å vere sidetalet, ikkje figurnummeret
(blad t.d. gjennom slirekne- og meldefamilien s.
196-230 om du ikkje heilt ser poenget!). Apropos
teikningane, så har Dagny Tande Lid i denne
utgåva fått skarp konkurranse av heile seks nye
illustratørar, to av dei har med i underkant av 150
teikningar kvar, medan D. T. Lid, som det vert sagt,
framleis har 78 % av dei 2995 illustrasjonane.
Både forordet og innleiinga er blitt lengre, den
siste er auka frå 38 til 70 sider. Romartala er til alt
hell byta ut med vanlege tal. Innleiingskapitlet og
forklaringane av omgrep er interessant lesnad:
her definerast nøyaktig korleis dei ulike plantane
er handsama. Ein skil t.d. mellom «bufaste» og
«tilfeldige». Dei første kan anten vere «heimlege»
eller «innførte» og vert omtalte i hovudteksten;
medan dei siste berre vert nemnde i innleiinga til
familien eller slekta saman med plantar vi kjenner
frå hagane. Totalt er 2880 ulike taksa omtalte
i hovudteksten i floraen.
Ein flora vil måtte romme ulike grader av vitskapeleg
presisjon. Ein vil alltid kunne gå i større
detalj, mot forskingsfronten. Her er det brukarane
sine interesser ein må ta omsyn til. Norsk flora,
som også er mynta på eit allment publikum, kan
ikkje ha som mål å vere vitskapeleg uovertruffen,
jamvel om forfattarar og redaksjon ønskjer seg
dette. Etter vårt syn gjeld dette også verk som Flora
Europaea og Flora Nordica.
Avgrensing og namn på slekter
Eit steg mot større semje om slektsavgrensing i
det nordlege sirkumpolarområdet er teke med det
panarktiske floraprosjektet (Panarctic Flora 2003).
Fleire nye slektsnamn som er tekne opp i 2005-
BØKER
utgåva av Lids flora, vil kan hende vere slitsame
for brukarane, men her kan vi ut frå eiga røynsle
seie som reven at «det berre er ein overgang».
Men medan Lids flora no altså vert normalisert
mot Panarctic Flora (2003), held ein i Sverige
fram med å bruka namna i Flora Nordica, etter
kvart som han kjem ut. Eit ferskt døme er arten
skrubbær, som no i nye Lids flora har skifta namn
til Chamaepericlymenum suecicum, medan han
i neste band av Flora Nordica framleis vil ha linnénamnet
Cornus suecica. Ein skulle tru at to granneland
med så like floraer kunne bli samde om
eit eins og konsekvent gjennomført namneverk.
Det er jo dei vitskapelege namna som skal vere
vår «lingua franca» når dei nasjonale namna er
såvidt ulike og lette å misforstå. Det er uheldig at
det no vert etablert to ulike vitskapelege namneverk
i Norden.
Artsnivået
All ære til internasjonalt samarbeid, men vi synest
at det er problematisk når ein ikkje tek omsyn til at
artskompleks opptrer ulikt rundt om i det vidstrakte
panarktiske området.
For feltbotanikarar kan det bli problem når
nærskylde underartar der overgangsformer er vanlege,
splittast opp til ulike artar. Her vil vi nemne
eksemplet lækjevintergrøn. I både norske (t. d.
Elven 1994) og svenske floraer (t. d. Mossberg &
Stenberg 2003) har desse to taksa i nokre år vore
handsama på underartsnivå som ssp. rotundifolia,
på nynorsk kalla lækjevintergrøn og ssp. norvegica
for norskvintergrøn. Dette er praktisk, særleg
i Nord-Noreg der det ofte er uråd å skilje dei to
underartane. Når dei no har nyoppstått som to
artar att, er vi nøydde å operere med hybriden i
slike tilfelle der ein tidlegare kunne nytte artsnamnet
med tillegget s.l. (sensu lato). Dette er ein formell
vanske. Biologisk vil vi peike på at fleire artar
eller artskompleks har mange utformingar; dei er
polymorfe, også innanfor Noreg. Dette – som ikkje
må blandast saman med modifikativ variasjon etter
aktuelle ytre levekår – vert tilskrive arveleg variasjon
med tilhøva i jorda på vekseplassen eller
med det regionale klimaet, som endrar seg etter
breiddegraden og høgda over havet (lågland / fjellgradienten).
Dessutan ser vi innan same eller tilgrensande
område plantar med ulike kromosomtal
innanfor det som utvendes synest å høyra til
same arten. Ofte opptrer diploide/polyploide artspar
eller cytotypar i vidt utbreidde kollektive artar
som gulaks Anthoxanthum odoratum, blåklokke
33