Alexander Schmemann «Til liv for verda»

Forord
Det er viktig å begynne med å seie at hans forståing og innsikt
i sekularismen, og også i samfunnet og verda, spring ut
av den liturgiske erfaringa i Den ortodokse kyrkja. Særleg for
lågkyrkjelege protestantar kan det kanskje verke underleg at
gudstenestene og liturgien kan lyse opp eit slikt fenomen. Dei
liturgiske gudstenestene i Den ortodokse kyrkja kan for somme
verke stive og formalistiske. Men den som tør å opne seg,
vil oppdage at gudstenestene i Kyrkja er fylt med liv og ljos og
at dette ljoset ikkje berre opplyser kyrkjerommet, så å seie, men
det opplyser også dei som tilbed og den verda dei ser og erfarer.
Fader Alexander definerte ofte sekularisme som ei forståing
av røyndommen der Gud og verda vert oppfatta som fullstendig
fråskilde. Dette er ei forflata verd der Gud eigentleg ikkje
høyrer heime. Verda er autonom, materialistisk og kan forklarast
utan Gud og utan å bruke religiøse omgrep og erfaring.
Det er ein viss slektskap mellom Schmemanns sekulære Gud
og den deistiske gudsforståinga og verdsbiletet frå opplysningstida.
Den deistiske Gud skaper verden for å seinare trekkje seg
tilbake og la verda leve sitt eige liv. Han vert som ein urmakar
som lagar ei klokke for så å trekkje henne opp, leggje henne frå
seg og la henne tikke for seg sjølv i mørkeret. I ei slik verd er
Gud fjern og eigentleg ikkje nødvendig, i ytste konsekvens er
han irrelevant. Det er ikkje så vanskeleg å sjå at ateismen følgjer
i kjølvatnet av eit slikt verdsbilete og gudsforståing.
Likevel er ikkje sekularismen fiendtleg innstilt overfor religionen.
Religion passar faktisk forbløffande godt inn i den
sekulære røyndomsforståinga. Den sekulære religionen deler
verda inn i ein verdsleg del, der mennesket bur, og ein åndeleg
del, der Gud og overnaturlege vesen og fenomen høyrer heime.
Desse delane er skilde frå kvarandre som eit hus med to
etasjar, med ei smal og skjør trapp imellom dei. Det er sjeldan
at Gud kjem ned i fyrste etasje og kvar gang vert det rekna
som eit under.
9