torasik cerrahide preoperatif değerlendirme, postoperatif mortalite

T.C. 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

SÜREYYAPAŞA GÖĞÜS HASTALIKLARI VE 

GÖĞÜS CERRAHİSİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ 

6. GÖĞÜS HASTALIKLARI KLİNİĞİ 

Klinik Şefi: Doç. Dr. Haluk C. ÇALIŞIR 

TORASİK CERRAHİDE PREOPERATİF 

DEĞERLENDİRME, 

POSTOPERATİF MORTALİTE VE MORBİDİTE İLİŞKİSİ 

Dr. Şule KIZILTAŞ 

GÖĞÜS HASTALIKLARI UZMANLIK TEZİ 

İSTANBUL 

2009

TEŞEKKÜR 

Asistanlık eğitimim süresince kliniğinde çalışma şansı bulduğum, bilgi ve deneyimlerini 

büyük bir özveri ile aktaran, hiçbir zaman desteğini ve hoş görüsünü bizlerden esirgemeyen çok 

değerli hocam, klinik şefimiz Doç. Dr. Haluk C. Çalışır’a; 

Hastanede sağladığı olanaklarla asistanlık eğitimimi başarıyla tamamlamamı sağlayan 

Başhekimimiz Doç. Dr. Adnan Yılmaz’ a; 

Asistanlık eğitimim süresince ve tezimin oluşumu sırasında yardım ve desteklerini 

esirgemeyen Uzm. Dr. Aylin Babalık’ a; 

Eğitimim boyunca bilgi ve deneyimlerinden yararlandığım klinik şeflerimiz Şef Dr. 

Hatice Türker, Şef Doç. Dr. Kemal Tahaoğlu, Şef Doç. Dr. Turan Karagöz, Şef Doç. Dr. Reha 

Baran, Şef Dr.Esen Akkaya, Şef Dr. Armağan Hazar, Şef Dr. Melahat Kurutepe, Şef Doç. 

Dr. Atilla Saygı, Şef Doç. Dr. Tülin Kuyucu, Şef Dr.Ali Atasalihi, Şef Doç. Dr. C. Asım 

Kutlu ve Şef Doç. Dr. İrfan Yalçınkaya ve eski Başhekimimiz Doç.Dr. Semih Halezeroğlu’na; 

Rotasyonlarım boyunca eğitimime katkılarından dolayı S.B. Kartal Lütfi Kırdar 

Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1. Dahiliye Klinik Şefi Dr. Ali Yayla ve Klinik Şef Yard. Dr. 

Taflan Salepçi, S.B. Kartal Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon 

Hastalıkları Klinik Şefi Dr.Serdar Özer, Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi 

Radyodiagnostik Klinik Şefi Dr.Alper Hayırlıoğlu’ na; 

Asistanlığım süresince klinikte kendilerinden çok şey öğrendiğim, çalışmaktan mutluluk 

duyduğum, her zaman sevgi ve saygıyla anacağım uzmanlarım Dr. Erol Aktürk, Dr. İpek 

Özmen, Dr. Nilüfer Aykaç Kongar, Dr. Hülya Arda, Dr. Gülbanu Horzum, Dr. Hilal 

Altınöz’e; 

Klinikte birlikte zevkle çalıştığım ve birçok şey paylaştığım arkadaşlarım Dr. Gülgün 

Çetintaş, Dr. Ayşem Aşkım Öztin Güven, Dr. Korkmaz Oruç, Dr. Sinem Ağca Altunbey, Dr. 

Selda Çelik, Dr. Aslıhan Ak’ a; 

Asistanlığımın ilk yıllarında sevgi ve desteklerini hiç esirgemeyen, unutamayacağım 

kıdemlilerim Uzm.Dr. Elif Köse, Uzm.Dr. Fatma Küçüker ve Uzm.Dr.Emin Maden’ e; 

Solunumsal Yoğun Bakım eğitimim sırasında bilgi ve deneyimlerini esirgemeyen 

Dr.Tülay Yarkın, Dr Zuhal Karakurt ve hastanemiz tüm uzmanlarına; 

Eğitimim süresince aralarında olmaktan, birlikte çalışmaktan mutluluk duyduğum tüm 

asistan arkadaşlarıma ve birlikte çalışmaktan her zaman zevk aldığım 6. Göğüs Hastalıkları 

Kliniğinin tüm hemşire ve personeline; 

Yetişmemde hiçbir fedakarlığı esirgemeyen, sevgi ve desteklerini hep yanımda 

hissettiğim değerli aileme ve sevgisi ve anlayışı ile hep yanımda olan sevgili eşim Bülent’e 

Sonsuz teşekkürler…

İÇİNDEKİLER 

• KISALTMALAR ………………………………………………….. i 

• TANIMLAMALAR ……………………………………………….. iii 

• GİRİŞ VE AMAÇ ………………………………………………….. 1 

• GENEL BİLGİLER ………………………………………………... 2 

• MATERYAL VE METOD ………………………………………… 36 

• BULGULAR ………………………………………………………... 43 

• TARTIŞMA ………………………………………………………… 57 

• SONUÇ …………………………………………………………….... 61 

• ÖZET ………………………………………………………………... 62 

• KAYNAKLAR ………………………………………………………. 64 

• EKLER ………………………………………………………………. 74

6DYT: Altı dakika yürüme testi 

KISALTMALAR 

6DYTM: Altı dakika yürüme testi mesafesi 

ACCP: Amerikan Göğüs Hastalıkları Derneği 

AE veya AT: Anaerobik eşik 

ALI: Akut akciğer hasarı ( acute lung incury ) 

ARDS: Akut solunum distress sendromu 

ATP: Adenozin trifosfat 

BF: Solunum frekansı 

BPF: Bronkoplevral fistül 

BR: Solunum rezervi 

BTS: İngiliz Toraks Derneği 

CO2: Karbondioksit 

DLCO: Difüzyon kapasitesi 

EKG: Elektrokardiografi 

f: Dakika solunum sayısı 

FEV1: Birinci saniyedeki zorlu ekspiratuar volüm 

FEV1%: Birinci saniyedeki zorlu ekspiratuar volüm yüzdesi 

FVC: Zorlu vital kapasite 

HR: Kalp hızı 

HRR: Kalp hızı rezervi 

IC: İnspiratuar kapasite 

KOAH: Kronik obstruktif akciğer hastalığı 

i

KPET: Kardiyopulmoner egzersiz testi 

La: Laktik asit 

MI: Myokard infarktusu 

MVV: Maksimal istemli ventilasyon 

N 2: Azot 

Pa CO2: Parsiyel arteryel karbondioksit basıncı 

Pa O2: Parsiyel arteryel oksijen basıncı 

PEEP: Ekspiryum sonu pozitif basınç 

[ PET CO2 ]: End tidal parsiyel karbondioksit basıncı 

[ PET O2 ]: End tidal parsiyel oksijen basıncı 

PPO: Postoperatif 

RER: Solunum değişim oranı 

sO 2: Saturasyon 

TV: Tidal volum 

VCO2: Üretilen karbondioksit 

VE: Dakika ventilasyonu 

VK: Vital kapasite 

VO2: Tüketilen oksijen 

VO2 maks: Maksimum oksijen tüketimi 

ii

TANIMLAMALAR 

Altı dakika yürüme mesafesi: Altı dakika yürüme testi sonucunda 6 dakikada katedilen 

mesafe ( metre ) 

EKG: Elektrokardiogram. Cilt elektrotlarının belirli yerleşimleriyle vücut yüzeyinden 

ölçülen kalp siklusu sırasında ortaya çıkan elektriksel vektörlerin toplamı ( mV ve mm ) 

Kalp hızı: Dakikadaki kalp vuru sıklığı ( vuru / dk ) 

Maksimum kalp hızı: Kademeli artan egzersiz testinde zorlu eforla ulaşılan maksimum 

kalp hızı ( vuru/dk ). 220 – yaş olarak hesaplanabilir. 

FEV1 : Zorlu ekspirasyonun birinci saniyesinde atılan hava volümüdür ( lt ). 

Solunum hızı: Dakika başına gerçekleştirilen soluk sayısı ( dk -1 ). 

MVV: Maksimal istemli ventilasyon. 12 veya 15 saniye süre ile tidal hacim ve solunum 

hızının artışını zorlayarak sağlanır. Amplitüdü ve frekansı yüksek solunumla bir dakikada 

atılan volümdür ( lt ). 

Nabız oksijeni: Her kalp atımında dokular tarafından alınan oksijen miktarını gösterir 

(VO2/ kalp hızı ). 

R ( RER ): Solunum değişim oranı: Çıkarılan karbondioksitin, alınan oksijene oranı. 

Bütün vücudun karbondioksit atımını ve oksijen alımını gösterir. 

VO2 maks: Spesifik protokolle uygulanan kademeli artan egzersiz testi esnasında ölçülen 

en yüksek oksijen kullanımıdır ( ml/ kg/ dk ). 

iii

GİRİŞ VE AMAÇ 

Akciğer kanserli hastaların uzun süreli sağkalımında en ümit verici tedavi, tek 

başına veya diğer tedaviler ile birlikte cerrahidir. Bu nedenle anatomik olarak rezektabl 

olan akciğer kanserli hastaların, cerrahi açıdan rezektabl olup olmadıkları titizlikle 

incelenmeli ve değerlendirilmelidir. Fakat operasyon sonrası hastanın akciğer 

fonksiyonları ile egzersiz kapasitesinde düşme ve yaşam kalitesinde bozulma 

olabileceği de unutulmamalıdır. 

Birçok akciğer kanseri tanısı almış hastada, halen sigara içiyor veya daha 

önceden içmiş olması nedeniyle, operasyon sonrası mortalite ve komplikasyonlarda 

artışa neden olan kronik obstruktif akciğer hastalıkları veya diğer komorbidite faktörleri 

bulunmaktadır. Operasyon öncesi hastaların fizyolojik değerlendirilmesinin yapılması 

özellikle perioperatif dönemde komplikasyon ve mortalite açısından riskli hasta 

gruplarının belirlenmesinde önemlidir. Preoperatif değerlendirme ile postoperatif 

dönemde karşılaşacağımız komplikasyonları tahmin ederek; hastanın perioperatif bakım 

( preoperatif tedavi, anestezi tipi, süresi gibi ), postoperatif bakım ve gerekli görüldüğü 

durumlarda tedavisini düzenlememize yardımcı olur. Ayrıca uygulanacak olan cerrahi 

işleme karar vermemizde yol gösterir. 

Preoperatif pulmoner değerlendirmede, postoperatif mortalite ve morbiditeyi 

tahmin edebilen tek, altın standart bir test yoktur. Özellikle solunum fonksiyonları 

sınırlı olan hastalarda birden fazla test ile hastanın pulmoner fonksiyonları 

değerlendirilir. Yapılan testlerin uygulama sırası ise ülkelerin ve kliniklerin 

algoritmalarına göre değişmektedir. 

Çalışmamızda solunum fonksiyonu sınırlı olan, akciğer kanserli hastalarda 

preoperatif değerlendirmede kullanılan basit bir test olan altı dakika yürüme testi 

sonucundaki yürüme mesafesi, solunum fonksiyon testinde ölçülen beklenen %FEV1 

değeri ve daha kompleks bir test olan kardiopulmoner egzersiz testi ile ölçülen VO2 

maks değerleri ile perioperatif mortalite ve morbidite arasındaki ilişkiyi araştırmayı 

amaçladık. 

1

GENEL BİLGİLER 

CERRAHİNİN AKCİĞER FONKSİYONLARI ÜZERİNE ETKİSİ 

Cerrahi girişimler, uygulanan anestezi ve cerrahi sonrası uygulanan analjeziden 

dolayı oluşan fizyolojik değişiklikler, kardiyovasküler sistem ve savunma 

mekanizmalarını etkilemekte ve bunun sonucunda ortaya çıkan kardiyopulmoner 

komplikasyonlar önemli mortalite ve morbidite nedenlerini oluşturmaktadır. 

Anestezi sırasında kullanılan ajanlar yanında, anestezi tipi ve süresi akciğer 

fonksiyonları üzerine etki etmektedir. İnhalasyonel anestetik ajanlar (halotan, izofluran 

gibi) doğrudan göğüs duvarı ve akciğerleri etkileyerek gaz değişiminde bozulmaya 

neden olurlar 1 . 

Genel anestezi ile alveoler makrofajların sayı ve fonksiyonları azalır, mukosilier 

klirens azalır, alveolokapiller geçirgenlik artar, sürfaktan salgılanması azalır, pulmoner 

damarların nörohumöral mediatörlere cevabı azalır. Anestezik madde uygulaması ile 

diafragma ve interkostal kaslarda tonus azalması ve sonuçta toraksın transvers çapında 

azalmaya neden olur. Fonksiyonel rezidüel kapasitenin azalması, diafragmanın yukarı 

doğru yer değiştirmesi, hipoksik pulmoner vazokonstrüksiyon yanıtının inhibisyonuna 

bağlı olarak ventilasyon/ perfüzyon dengesi değişir. Diafragmanın yukarı doğru yer 

değiştirmesi, komşu akciğer bölgelerinde atelektazi gelişmesini kolaylaştırır 2 . Ayrıca 

sekresyon klirensindeki yetersizlik, nitrojenin inhalasyon anesteziklerle yer değiştirmesi 

ve genel anestezi sırasında yüksek oksijen konsantrasyonu , genel anestezi sonrasında 

rezorbsiyon atelektazisi gelişmesine yol açar. Atelektazilerin gelişmesi, ventilasyon/ 

perfüzyon dengesini bozar. Sonuçta %15 ‘e kadar şantlar gelişir. Akciğerin üst 

alanlarında ventilasyon iyi ama perfüzyonu kötü alanlar, alt kısımlarında ise 

ventilasyonu kötü ancak perfüzyonu iyi alanlar gelişir. Alveolo-arteriyel oksijen 

gradiyenti yükselir. Özellikle yaşlı, obez ve KOAH hastalarında erken postoperatif 

dönemde daha belirgin olan ciddi hipoksi gelişir 3 . 

Üst batın ve toraksı ilgilendiren cerrahi operasyonlar sonucu solunum 

fonksiyonlarında belirgin bir bozulma olur. Bu bozukluk genel anestezinin etkisinden 

daha şiddetli ve daha uzun sürer. Operasyonu takiben restriktif akciğer hastalığı tablosu 

2

ortaya çıkar. Akciğer volümlerinin düşmesinde, postoperatif ağrı ve kasların disseke 

edilmesinin de payı vardır. Ama en önemlisi santral sinir sisteminin frenik sinir 

üzerindeki uyarısının azalması sonucu ortaya çıkan diafragma fonksiyonundaki 

bozulmadır 4 . Supin pozisyonu cerrahi sırasında en sık kullanılan pozisyondur ve bilinç 

açık bir hastada zorlu vital kapasitede %20’ ye varan azalmaya neden olur 5-6 . Bu 

azalma obez bireylerde, nöromusküler hastalık, diafragma disfonksiyonu veya kronik 

obstrüktif akciğer hastalığı varlığında daha belirgin olmaktadır. Vital kapasite 

cerrahiden en fazla etkilenen akciğer kapasitesidir ve cerrahinin lokalizasyonuna göre 

vital kapasitedeki azalma değişir. Üst abdominal cerrahi VK’ de en büyük azalmaya 

neden olur (preoperatif değerlerin %37- 53’ üne düşme), bunu alt abdominal cerrahi 

(preoperatif değerlerin %58- 75’i) ve non- rezeksiyonel torakotomi (preoperatif 

değerlerin %58’ i) izler 2 . 

Tüm cerrahi yöntemler arasında üst abdominal cerrahi ve toraks cerrahisi en 

fazla postoperatif komplikasyon görülen cerrahilerdir. Kesi diafragmaya ne kadar 

yakınsa postoperatif komplikasyon riski o kadar artar. 

Akciğer rezeksiyon cerrahisi ile akciğer parankiminin bir kısmı alındığı için 

akciğer fonksiyonlarında ani bir kayıp olur. Kaybın büyüklüğü, kantitatif akciğer 

sintigrafisi ile hesaplanabilir. Operasyondaki diğer bazı faktörler de bu kayba katkıda 

bulunur. Bu faktörlerden bazıları kesi yeri, büyüklüğü, operasyon süresidir. 

Torakotomi ile rezeksiyon yapılmasa bile, solunum fonksiyonlarında yaklaşık 6 

hafta süreyle azalma olur. Eğer önceden obstrüktif akciğer hastalığı varsa, ağrı 

nedeniyle öksürük ve derin solunum baskılanması nedeniyle hipoksemi ile hiperkapni 

oluşabilir. Torakotominin bir diğer olumsuz yönü de hastanın lateral dekübit 

pozisyonunda hareketsiz kalışı sonucunda konsolidasyon gelişebilmesidir 4 . 

3

AKCİĞER CERRAHİSİNDEN KAYNAKLANAN POSTOPERATİF 

KARDİYOPULMONER KOMPLİKASYONLAR 

Özellikle akciğer kanser cerrahisi başta olmak üzere, akciğerin birçok 

hastalığında akciğer rezeksiyonu gereksinimi vardır. Gelişen operatif teknikler, 

perioperatif medikal bakım olanakları ile cerrahi mortalite ve morbiditede azalmalar 

olsa da, ileri yaş grubu hasta sayısındaki artış, beraberinde risk grubunun artması 

nedeniyle postoperatif akciğer komplikasyonları önemini korumaktadır 7 . 

Pulmoner komplikasyonlar kardiak komplikasyonlara göre daha sık ortaya 

çıkmaktadır. Postoperatif akciğer komplikasyonları tanımına bağlı olmak üzere, torasik 

cerrahide akciğer komplikasyonları %10- 40’ tır. Üst abdominal cerrahide bu oran %13- 

33, alt abdominal cerrahide ise %0-16 dolayındadır 8 . 

Preoperatif değerlendirmede hekimin iki amacı vardır. Bunlardan birincisi 

postoperatif komplikasyonları tahmin etmek, ikincisi ise komplikasyon riskini 

azaltmaktır. Komplikasyon oluştuğundaysa bunun tanınması ve en iyi şekilde tedavinin 

yapılması son derece önemlidir. 

Komplikasyonları pulmoner, hemorajik, kardiak, plevral, özofagial, nörolojik 

komplikasyonlar olarak sınıflayabiliriz. 

Cerrahi Sonrası Sık Karşılaşılan Pulmoner Komplikasyonlar 

- Solunum Yetmezliği 

Postoperatif solunum yetmezliği hastaların %0,2- 2,6’ sında görülür ve bu 

komplikasyon nedeniyle mortalite %46-100 arasındadır 9 . Pnömonektomi sonrası 

solunum yetmezliği klinik olarak dispne, takipne, taşikardi, anksiyete ve mental 

konfüzyonla kendini belli eder. Özellikle yaşlı kişilerde erken dönemde hipoksi 

gözlenir. Erken dönemde arteryel parsiyel oksijen basıncı ( PaO2 ) ve arteryel parsiyel 

karbondioksit basıncı ( PaCO2 ) değerleri düşer, fakat sonra PaCO2 yükselir. Kalan 

akciğere doğru mediastinal şift, sağ pnömonektomi sonrası görülebilen gastrik 

distansiyona bağlı sol hemidiafragmada yükselme, şiddetli ağrıya bağlı göğüs duvarı 

4

hareketlerindeki kısıtlılık ve kalan akciğerdeki sekresyona bağlı atelektazi, pulmoner 

yetmezliği tetikleyen faktörlerdir 10 . 

- Postpnömonektomik Pulmoner Ödem, ARDS ve Akut Akciğer 

Hasarı (ALI ) 

Toraks cerrahisi sonrası görülen akciğer hasarı, sık görülmeyen fakat mortalitesi 

yüksek olan bir komplikasyondur. Prevelansı %2,5- 5 arasında, mortalitesi ise %80- 100 

olarak bildirilmiştir 11 . Akciğer rezeksiyonunu takip eden ve kardiyojenik olmayan 

akciğer ödemi ilk kez Gibbon tarafından 1942 yılında tanımlanmıştır. Bu durum 

deneysel çalışmalarda da gösterildiği gibi kapiller yataktaki kan basıncı artışı ve 

akciğerin damar yatağındaki azalmaya bağlanmıştır. 

Zeldin ve arkadaşları, 10 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada, 

postpnömonektomi pulmoner ödemini tanımlamışlar ve ayrıca sağ pnömonektomi 

yapılan hastalarda ve ameliyat sırasında fazla sıvı verilmesiyle fazla sıvı yüklenmesinin 

bir delili olan normalden fazla idrar çıkarımını risk faktörü olarak göstermişlerdir 12 . 

Terminolojiye rağmen postpnömonektomi pulmoner ödem sadece pnömonektomi 

sonrası ile sınırlı değildir. Lobektomi ve daha küçük işlemlerden sonra sonra da 

meydana gelebilir. Oluşum mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte, muhtemel 

eşlik eden faktörlerle birlikte artan hidrostatik basınç ve kapiller permeabilitede 

değişiklik nedeniyle akut akciğer hasarı gelişir. Predispozan faktörler; perioperatif 

dönemde aşırı sıvı yüklenmesi, taze donmuş plazma transfüzyonu, aritmi, düşük serum 

kolloid osmotik basıncını içerir 13 . 

Postpnömonektomi pulmoner ödem sağ pnömonektomi sonrası daha sık gelişir. 

Tanı için öncelikle aspirasyon pnömonisi, bakteryel pnömoni, kalp yetmezliği, 

tromboembolizm, bronkoplevral fistül gibi ARDS yapabilecek nedenler dışlanmalıdır. 

ARDS veya akut akciğer hasarı ( ALI ) tanısı pulmoner kapiller wedge basıncının 18 

mmHg’ nın altında olması ve radyolojik olarak karakteristik bilateral pulmoner 

opasitelerin görülmesi ile konulur 14 . Amerikan- Avrupa konsensus kararına göre ALI 

ve ARDS tanımları tablo 1’ de verilmiştir 15 . 

5

Tablo 1. akut akciğer hasarı ( ALI ) ve akut solunum distres sendromu (ARDS) 

tanımları 

Başlangıç Oksijenizasyon (PaO2/FiO2 ) Akciğer radyolojisi 

ALI Ani

sonrası dönemde devam ettirilmesi ve postoperatif dönemde uygun analjezinin 

sağlanmasıdır. 

Korst’ un 218 hastalık lobektomi serisinde %7,8 oranında atelektazi saptanmış, 

görülen tüm komplikasyonlar içinde %25’ lik bir dilimi kapsamıştır. Aynı seride sağ üst 

veya üst-orta lobektomilerde görülen atelektazi oranı, sağ alt veya sol lobektomilerden 

istatistiksel olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur. Bu komplikasyonun görüldüğü ve 

görülmediği gruplar kıyaslandığında predispozan bir faktör saptanmamıştır 18 . Postoperatif 

atelektazi oluşması halinde küçük atelektazilerde yoğun fizyoterapinin yanında 

nazotrakeal aspirayon, yeterli olmadığı takdirde bronksokopik aspirasyon, tekrarlayan 

atelektazilede ise mini trakeostomi önerilmektedir 2 -16 . 

- Pnömoni 

Cerrahi sonrası gelişen pnömoni, hastane enfeksiyonları içinde ikinci sıklıkta 

görülür. Gerçek sıklığı bilinmemekle beraber, geniş rezeksiyon serilerinde %6- 7 oranında 

saptanmıştır 19 . Mortalitesi %40- 50 arasındadır. En sık görülen mikroorganizmalar gram 

negatif enterik basiller veya kronik obstrüktif akciğer hastalığına bağlı hava yollarında 

kolonizasyon oluşturan hemofilus influenza ve pnömokoklar gibi bakterilerdir. 

Cerrahiden sonra pnömoni gelişimi etken mikroorganizmaların sayısı, alt 

solunum yollarındaki mekanik ve immunolojik savunma mekanizmalarındaki 

değişikliklerle de ilişkilidir. Mukosilier temizlemenin bozulması (KOAH, sigara 

içimi… ), etkisiz öksürük refleksi, immünsüpresif ilaç kullanımı (kortikosteroidler gibi) 

mikroorganizmaların çoğalması ve sonuçta pnömoni gelişimine neden olur. Atelektazi 

gelişmesi de, pnömoni riskini arttırır. Pnömoni riskini azaltmak için uygulanacak 

önlemlerden bazıları cerrahi öncesinde başlar. Örneğin sigaranın elektif cerrahilerden en 

az 8 hafta öncesinde kesilmesi gereklidir. Cerrahiyi takiben nazogastrik ve endotrakeal 

tüpler mümkün olan en kısa sürede çekilmeli, öksürüğün etkili olabilmesi için gereken 

analjezikler verilmelidir. 

Cerrahi sonrası pnömoni gelişen hastalarda tedavinin temelini destek tedavisi ve 

antibiotikler oluşturur. Destek tedavisinde; hastanın pozisyonunun sık değiştirilmesi, 

öksürtülmesi, derin solunum yaptırılması, hidrasyonun sağlanması ve erken mobilize 

edilmesi, sekresyonların kolay atılmasını sağlayıp pnömoninin iyileşmesini hızlandırır 3 

-10 . 

7

- Uzamış Hava Kaçağı 

Pnömonektomi dışındaki rezeksiyonlardan sonra da parankimal yüzeyden hava 

kaçağı oluşabilmektedir. Akciğerin komplet ekspansiyonu ve plevral boşluğun 

obliterasyonu sonucu 2-3 gün içinde hava kaçağı kesilir. Yedi günden fazla devam eden 

hava kaçaklarına uzamış hava kaçağı denir. 

Rice ve Kirby, 197 hastada yaptığı pulmoner rezeksiyon sonrası 35 hastada ( %15 ) 

hava kaçağı bildirmiş, bunların sadece 3 tanesi 7 günden fazla sürmüştür. Uzamış hava 

kaçağı saptanan grupta bu sebepten dolayı başka bir komplikasyon gelişmemiş fakat 

postoperatif hastanede kalış süresi diğerlerine göre 5.6 gün daha uzamıştır 20 . 

Hava kaçağının uzaması halinde, toraks drenine negatif basınçlı aspirasyon, 

drenin provokatif olarak klemplenmesi, subsegmentlerin fibrin yapıştırıcı ile tıkanması, 

kaçak olan yüzeylere torakoskopik olarak fibrin yapıştırıcı uygulanması, pnömotoraksın 

eşlik etmediği biliniyorsa talk pudrası ile kimyasal plörodezi denenebilir veya hastanede 

kalış süresini kısaltmak için tek yönlü hava ve sıvı hareketine izin veren Heimlich valfi 

( tek yönlü çek-valf sistemi ) uygulaması sonrası, hastalar ayaktan poliklinik takibine 

alınabilirler 10 . 

- Bronkoplevral Fistül 

Ampiyemle birlikte veya bağımsız bronkoplevral fistül ( BPF ), pulmoner 

rezeksiyon uygulanan olgulardaki mortalite ve morbiditenin major nedenidir 21-22 . 

Postoperatif bronkoplevral fistül insidansı %1,6- 6,2’ dir. Ateş, steroid kullanımı, 

balgamda hemofilus influenza bulunması, eritrosit sedimantasyon hızında yükseklik ve 

anemi BPF gelişimi için preoperatif risk faktörleri arasında sayılmaktadır 23 . 

Bronkoplevral fistüller en sık pnömonektomi sonrası gelişmektedirler ve %75’i 

sağ taraftadır. Erken BPF, rezeksiyondan sonra 1-2 gün içinde hatta 7. güne kadar 

meydana gelen fistüllerdir. Bunun nedeni bronş kapatılmasındaki teknik yetersizliktir. 

Masif hava kaçağı ve subkutanöz amfizemle kendini gösterir. Başlangıçtaki tedavi 

hemen toraks tüpü konulması ve fiberoptik bronkoskopi yapılmasıdır. Erken BPF’ de 

retorakotomi yapılarak fistül kapatılmalı ve bronş güdüğü interkostal kas, perikardial 

yağ yastıkçığı veya omentum ile desteklenmelidir. Çok küçük fistüllerde ( 3 mm’den 

8

küçük ) bronkoskopik olarak fibrin glue ile fistül kapatılması yapılmıştır 24 . Eğer BPF 

10 günden sonra gelişirse genellikle ampiyemle birliktedir ve bu durumda retorakotomi 

önerilmez. Tüp torakostomi ve uygun antibiotik tedavisi uygulanmalıdır. BPF’ ye bağlı 

mortalite çok değişken oranlarda bildirilmektedir. Oranlar %16- 72 arasında verilmiştir. 

En sık mortalite nedeni ise sepsis, solunum yetmezliği ve malnütrisyondur. 

- Aritmiler 

Akciğer rezeksiyonlarından sonra atrial ve ventriküler aritmiler görülebilir. 

Postoperatif aritmilerin görülmesinde pek çok etken sayılabilir. Bunların arasında en sık 

görülenleri artmış vagal tonus, elektrolit bozukluğu, perikard irritasyonu, altta yatan 

koroner veya kalp kapak hastalığı, hipoksi ve intraoperatif dönemde 2 litreden fazla sıvı 

alımıdır. Aritmiler lobektomi sonrası % 3,1- 14,3, pnömonektomi sonrası 

%19,4- 40 arasında görülmektedir 10 . Tüm aritmiler içinde en sık görüleni atrial 

fibrilasyondur. Sinüs taşikardisi, atriyal flutter, premature ventriküler atım ve hatta 

bradiaritmiler de görülebilmektedir. Ventriküler aritmiler ise çok nadir görülmektedir. 

Aritmiler genellikle ameliyat sonrası ilk hafta içinde ortaya çıkar. İleri yaş ve 

önceki kardiak hastalıklar aritmi gelişme olasılığını arttırır. Christophoros N. Foroulis 

ve arkadaşlarını erken postoperatif dönemde ( operasyondan sonraki ilk 7 gün) aritmi 

ile ilişkili faktörleri araştırmışlar ve sağ veya intaperikardial pnömonektomi yapılan 

hastalarda ve postoperatif sağ ventrikül sistolik basıncı yüksek ( > 35 mmHg ) saptanan 

hastalarda aritmi gelişimini daha sık saptamışlardır 25 . 

PREOPERATİF DEĞERLENDİRME 

Akciğer kanserli hastaların çoğu halen sigara içen ya da uzun süre sigara içip 

bırakmış kişilerdir. Ayrıca sigaraya bağlı olarak gelişen kronik obstrüktif akciğer 

hastalığı, koroner kalp hastalığı gibi cerrahinin mortalite ve morbiditesini arttıran 

hastalıklara sahiptirler. Küçük hücre dışı akciğer kanserli hastalarda cerrahi tedavi şifa 

şansı en yüksek olan tedavi seçeneğidir. Bu nedenle evreleme sonucu operabl olan tüm 

hastalarda fizyolojik rezervlerini tespit için solunum fonksiyon testleri yapılmalı, 

perioperatif riskleri değerlendirilmelidir 26 . 

9

YAŞ 

Eşlik eden hastalıkların varlığı gibi yan faktörlerin değişkenliği sebebiyle yaşın 

postoperatif komplikasyonlara etkisi kesin olarak belirlenememekle birlikte, 80 yaşın 

üzerindeki olgularda mortalitenin arttığı düşünülmektedir 27 . Ancak tek başına ileri yaş 

(> 80) küratif cerrahi rezeksiyon için kontrendikasyon oluşturmaz 28-29 . 

70 yaş üzeri hastalarda mortalite oranları lobektomi için %4 ile %7 arasında, 

pnömonektomi için %14 civarında bildirilmiştir 30 . Bu oranlar 70 yaş altı opere olan 

hastalara göre oldukça yüksektir ( lobektomi için %1- 4 arası, pnömonektomi için %5-9 

arasında ) 29 . 

KARDİOVASKÜLER RİSK 

Major operasyon planlanan, özellikle sigaraya bağlı aterosklerotik 

kardiovasküler hastalıklarına yatkın kişilerde mutlaka preoperatif kardiovasküler risk 

değerlendirmesi yapılmalıdır. Genellikle tablo 2’ de gösterilen Amerikan Kardiyoloji 

Derneğinin Kardiak cerrahi dışı perioperatif kardiovasküler değerlendirme rehberinin 

tanımladığı risk değerlendirmesinin kullanılması önerilmektedir 31 . 

10

Tablo2. Perioperatif kardiovasküler risk artışını ( kalp yetmezliği, myokard infarktüsü 

ve ölüm dahil ) gösteren klinik belirleyiciler 

Klinik belirleyiciler Tanımlar 

Major 

Unstabil koroner sendromlar Klinik semptomlarla veya non invaziv olarak gösterilmiş, 

akut ( 7 gün içinde ) veya yeni ( 7 gün ile 30 gün arası ) 

gelişen myokard infarktüsü 

Unstabil veya şiddetli angina ( Kanada Sınıf III ya da IV) 

Dekompanse kalp yetmezliği 

Belirgin aritmiler Yüksek derece AV blok 

Altta kalp hastalığı varlığında semptomatik ventriküler 

aritmiler ve ventrikül hızı kontrol altına alınamayan 

supraventriküler aritmiler 

Şiddetli kapak hastalığı 

Orta 

Orta şiddette angina pektoris 

( Kanada sınıf I veya II ) 

EKG’ de patolojik Q dalgası 

veya geçirilmiş MI öyküsü 

Kalp yetmezliği öyküsü 

Diabetes mellitus 

( özellikle insülin bağımlı ) 

Böbrek yetmezliği 

Minör 

İleri yaş 

Anormal EKG (sol ventrikül 

hipertrofisi, sol dal bloğu ve 

ST- T değişiklikleri ) 

Sinüs ritmi dışındaki ritmler 

Düşük fonksiyonel kapasite 

Stroke öyküsü 

Kontrol altında olmayan 

hipertansiyon 

Yukarıdaki tabloya göre major klinik belirleyiciye sahip hastaların artmış 

perioperatif kardiovasküler risk açısından mutlaka operasyon öncesi kardiak 

değerlendirmeleri yapılmalıdır 29 . 

11

PULMONER FONKSİYON 

Perioperatif mortalite ve morbidite riskinde artış, postoperatif uzun dönem 

disability ve solunum yetmezliğinden dolayı yaşam kalitesinin bozulması gibi 

durumlardan dolayı solunum fonksiyonunun kısıtlılığının değerlendirilmesi önemlidir. 

Hasta klinik olarak stabil ve maksimum medikal tedavi altında iken solunum 

fonksiyonları değerlendirilmelidir 28 . Preoperatif pulmoner fonksiyonların 

değerlendirilmesinde testler basamak basamak yapılır. Ülkeler ve kliniklerin 

kullandıkları algoritmalara bağlı olarak kullanılan testlerin sıralaması değişebilmektedir. 

ACCP, BTS ve kliniğimizde kullanılan preoperatif değerlendirme algoritmaları Ek’ de 

verilmiştir. 

1. BASAMAK 

- Spirometri ve Diffuzyon Kapasitesi 

Spirometri ile ölçülen FEV 1, postoperatif komplikasyon tahmini için anlamlı ve 

kolay bir yöntem olması nedeniyle solunum fonksiyonlarının tayininde ilk basamakta 

yer almaktadır. İngiliz Toraks Derneği kılavuzuna göre 2000’in üzerine hastayla yapılan 

3 büyük çalışma serisinde operasyon öncesi FEV 1’ in pnömonektomi için 2 lt, 

lobektomi için 1,5 lt’ nin üzerinde olması durumunda mortalitenin %5’ in altında 

olduğu saptanmıştır. 

1992 yılında Miller ve arkadaşları 2340 cerrahi uyguladıkları hastalarda, 

pulmoner rezeksiyon tiplerine göre solunum fonksiyon kriterlerini yayınladılar. Buna 

göre rezeksiyon için standart pulmoner fonksiyon değerleri belirlediler ( Tablo 3 ). 

12

Tablo 3. Rezeksiyon için standart pulmoner fonksiyon değerleri 

Pulmoner Fonksiyon Test MVV ( % beklenen ) FEV1 ( lt ) 

Normal 75 > 2 

Pnömonektomi >55 > 2 

Lobektomi >40 > 1 

Wedge >35 > 0,6 

Inoperabl 1,5 lt, pnömonektomi planlanan 

hastalarda ise FEV 1 değeri > %80 veya 2 lt üzerinde ise, ve altta yatan interstisyel 

akciğer hastalığı ya da açıklanamayan egzersiz dispnesi yok ise ileri fizyolojik 

değerlendirmeye gerek yoktur. Hastanın altta yatan bilinen veya şüpheli intestisyel 

akciğer hastalığı varsa FEV1 %80 üzerinde olsa bile DLCO ölçümünün yapılması 

önerilmektedir 27- 28- 32 . 

Ferguson ve ark. 237 hasta ile yaptıkları çalışmada preoperatif DLCO ile 

postoperatif mortalite ve morbidite arasındaki ilişkiyi araştırmışlar ve bu çalışmada 

DLCO > %60 olması artmış mortalite ile ilişkili bulunmuş, aynı zamanda %80 altında 

DLCO değerinde pulmoner komplikasyonlarda 2- 3 kat artmış risk saptamışlardır 33 . 

Operasyon planlanan hastaların DLCO ve FEV1 değerleri beklenenin %80’nin 

altında ise daha ileri incelemelere, 2. ve 3. basamak testlerine geçmek gerekir. 

2. BASAMAK 

- Postoperatif Akciğer Fonksiyon Testlerinin Hesaplanması 

Preoperatif FEV1 ve DLCO değerleri beklenin %80 altında olan hastalarda, 

cerrahi rezeksiyon ile kaybedilecek akciğer dokusunun fonksiyonu ölçülerek, prediktif 

postoperatif ( PPO ) akciğer fonksiyonları hesaplanır. Bu işlem ventilasyon scan, 

perfüzyon scan ve kantitatif CT taramaları ve anatomik hesaplama ile yapılabilir. 

13

Anatomik hesaplamada PPO akciğer fonksiyonlarının gerçek değerlere göre 

daha düşük çıkabilmesinden dolayı, radyonüklid perfüzyon sintigrafisi pnömonektomi 

sonrası PPO FEV1 ve PPO DLCO hesaplamasında daha çok tercih edilmektedir. 

Anatomik metod ise lobektomi sonrası PPO akciğer fonksiyonlarını hesaplamak için 

önerilir 28 . 

hesaplanır. 

Perfüzyon metoduyla pnömonektomi sonrası %PPO FEV1 aşağıdaki formül ile 

PPO FEV1 Postpnömonektomi = Preoperatif FEV1 x ( 1- rezeke edilecek akciğerin 

toplam perfüzyonu ) 

Postoperatif DLCO tahmini de bu formül ile aynı şekilde hesaplanabilir. 

Lobektomi için segment sayısına göre hesaplama yöntemi ise: 

PPO FEV1 Postlobektomi= preoperatif FEV1 x ( kalan segment sayısı/ total segment 

sayısı) 

Postoperatif DLCO tahmini de bu formül ile aynı şekilde hesaplanabilir. PPO 

FEV1 ve DLCO %40 altında ise perioperatif risk artmaktadır. 

Markos ve arkadaşlarının yaptığı prospektif çalışmada 55 akciğer rezeksiyonu 

uygulanan ( 18 pnömonektomi, 29 lobektomi, 6 torakotomi rezeksiyonsuz ) hastaların 

PPO FEV1 %40 üzerinde olanlarda postoperatif mortalite ile ilişki saptanmamış, %40 

altında olanlarda ise %50 mortalite saptanmıştır 34 . 

Cerrahi aday olan akciğer kanserli hastalarda PPO FEV1 yada PPO DLCO 

değerleri %40 altında ise bu hastalarda perioperatif mortalite ve kardiopulmoner 

komplikasyon riski artmıştır. Bu hastalara preoperatif egzersiz testi önerilmektedir. PPO 

FEV1 %30 altında ise operasyondan vazgeçilmelidir 25- 27- 28 . 

14

3. BASAMAK: 

- Egzersiz Testleri 

Egzersiz testleri; kontrollü metabolik stres altında kardiovasküler sistem, 

solunum sistemi ve hücresel cevabın araştırılması esasına dayanır 35 . Egzersizde rolü 

olan bütün organların fonksiyonel rezervini saptamanın yanısıra egzersizi sınırlayan 

faktörleri de ortaya çıkarmaya yardım eder. Klinikte egzersiz testleri hastalık semptom 

ve bulguları olan bireylerde teşhis, risk değerlendirmesi, hastalık seyrinin takibi ve 

tedavi girişimlerine cevabın ortaya konulması amacıyla kullanılır 36 . 

- Merdiven çıkma testi ( Stair climbing test ) 

Bu test, merdiven çıkma gibi sabit bir iş yükü ile kişinin performans durumunu 

değerlendirmeyi içerir 37 . Özellikle kardiyopulmoner komplikasyonların tayininde 

güvenli ve basit bir yöntem olması nedeniyle tercih edilmektedir 26 . Merdiven çıkma 

testinin aynı zamanda pulmoner fonksiyonun bir göstergesi olduğu kabul edilir. J.W. 

Randolph Bolton ve arkadaşlarının 1987 yılında yayınladıkları bir çalışmada, yaş 

ortalamaları 56,8 olan 70 erkek hastanın pulmoner fonksiyon testleri ile çıktıkları 

basamak sayısı arasındaki ilişki bildirilmiştir. Bu çalışmada merdiven çıkma testinin 

pulmoner fonksiyonların göstergesi olduğunun belirtilmesi dışında kardiovasküler 

şikayetleri de taramamıza yardımcı olduğu belirtilmektedir. Örneğin test sırasında 

klaudikasyo, angina gibi semptomlar gelişen hastalarda, pulmoner rezeksiyon öncesinde 

kardiovasküler açıdan daha yoğun değerlendirme yapılması açısından bize yol gösterir. 

Gerekli olduğu durumlarda eforlu EKG, radyonuklid testler, koroner anjiografi, 

periferal vasküler testler gibi daha ileri testler yapılabilir 38 . Yapılan bir çok çalışma 

retrospektif olarak dizayn edilmiş fakat genel olarak çalışmalarda 2 kat merdiven 

çıkamayan hastalarda, belirgin olarak postoperatif komplikasyon riskinde artış 

gösterilmiştir 39 (Tablo 4 ). 

15

Tablo 4. Postoperatif risk göstergesi olarak merdiven çıkma 

Yazar- çalışma Hasta sayısı Sonuç 

Olsen ve ark. 54 > 3 kat ( kabul edilebilir risk) 

Holden ve ark. 16 ( yüksek risk ) > 44 basamak ( kabul edilebilir risk ) 

Van Nostrand ve ark > 2 kat ( kabul edilebilir risk) 

Ginsberg 2 kat = pnömonektomi 

1 kat = lobektomi 

< 1 kat segmentektomi 

Pate ve ark. 12 ( yüksek risk ) > 3 kat = lobektomi 

> 5 kat = pnömonektomi 

1 kat = 12 basamak 

1968 yılında Van Nostrand ve arkadaşları ilk olarak, merdiven çıkma testini, 

akciğer rezeksiyon cerrahisi için preoperatif değerlendirmede kullanmıştır. 119 

pnömonektomi planlanan hasta ile yapılan çalışmada; 1 kat merdiven çıkma ile minimal 

dispne gelişen hastalarda postoperatif mortalite %50, 2 kat merdiven çıkma ile minimal 

dispne gelişen hastalarda postoperatif mortalite %11 olarak bulunmuştur 40 . 

Olsen ve arkadaşları, 54 erkek hasta ile yaptıkları çalışmada 3 kat merdiven 

çıkabilen ( 75 basamak ) hastaların torakotomi sonrası komplikasyon oranında düşme 

olduğunu bildirmişler 41 . 

Girish ve arkadaşları tarafından, torasik ve üst batın cerrahisi uygulanan 83 hasta 

prospektif olarak, semptom sınırlı merdiven çıkma testi ve postoperatif kardiopulmoner 

komplikasyonlar açısından değerlendirilmiştir. Bu çalışmada 1 kat merdiven çıkamayan 

hastalarda %89 oranında komplikasyon geliştiği bulunmuştur. 7 kat merdiven çıkabilen 

hastalarda ise hiç komplikasyon gelişmemiştir. Aynı zamanda çıkılan basamak sayısı ile 

postoperatif hastanede yatış süresi arasında tersine bir ilişki bulunmuştur 42 . 

Üç kat merdiveni rahatlıkla çıkan olgu lobektomi için, 5 kat merdiveni çıkan 

olgu da pnömonektomi için uygundur. Üç kat merdiven çıkabilen kişinin FEV1 değeri 

1,7 L’ nin üzerinde, 5 kat merdiven çıkabilen kişinin FEV1 değeri ise 2 L’ nin 

üzerindedir. Buna karşın merdiven çıkma testi standardize edilememiştir 43 . Testin 

16

süresi, tırmanma hızı, katlardaki basamak sayısı, basamakların yüksekliği ve testi 

sonlandırma kriterleri değişkendir ve bunlar testin güvenirliğini azaltan etkenlerdir. 

Genel olarak 5 kat merdiven çıkabilen kişide VO2 maks 20 ml/ kg/ dk’nın üzerinde, bir 

kat çıkamayan kişide ise VO2 maks 10 ml/ kg/ dk’nın altında kabul edilir., 

- Mekik testi ( shuttle walk test ) 

Yürüme testlerini, kardiopulmoner egzersiz testleri ile karşılaştırdığımızda; daha 

az teknik bilgi ve donanım gerektirmesi, bu testleri daha ucuz ve daha kolay 

uygulanabilir yapmaktadır 41 . 1992 yılında Singh ve arkadaşları tarafından giderek artan 

10 metre mekik yürüme testi geliştirilmiştir. Kronik hava yolu kısıtlılığı olan hastaların 

fonksiyonel kapasitelerinin değerlendirmesinde kullanılan ve tekrarlanabilir bir testtir 41 . 

Hasta işaretlenmiş iki nokta arasında (10 metre ara ile konmuş 2 koni 

kullanılabilir) giderek artan hızda yürür. Kişiler önceden kaydedilmiş bir teypten 

yayılan sesli ipucu ile aynı anda çizgiye dokunmalıdır. Kişinin artık teypteki hıza uyum 

sağlayamadığında veya devam edemeyecek kadar nefes darlığı geliştiğinde test 

sonlandırılır. Pulse oksimetre ile her 30 sn de bir kalp hızı ve oksijen saturasyonu 

kaydedilir. Ayrıca testin başında ve sonunda Borg skoru ( tablo 5 ) kaydedilir. Aynı 

zamanda recovery zamanı ve testin sonlandırma nedeni kaydedilmelidir. Mekik test hızı 

ölçü birimleri saatte kilometredir veya alternatif olarak yükü, dakikada mekik sayısı 

olarak gösterilebilir 33- 41 . 

Tablo 5. Borg skalası 

Grade Dispne 

0 Yok 

0,5 Çok çok hafif 

1 Çok hafif 

2 Hafif 

3 Orta 

4 

5 Ağır 

6 

7 Çok ağır 

8 

9 

10 Çok çok şiddetli (maksimal) 

17

- Altı dakika yürüme testi 

Altı dakika yürüme testi klinik araştırma ve rehabilitasyon çalışmalarında geniş 

ölçüde kullanılan, zamanlı mesafe testlerine popüler bir örnektir 33 . 1960’ lı yıllarda 

sağlıklı bireylerde Kenneth H Cooper tarafından geliştirilen 12 dakika türüme testi 

fiziksel kondüsyon seviyesini belirlemek için kullanılmaktaydı 44 . Bu dönemde Balke 

tarafından, belirlenen bir zaman aralığında yürüme mesafesinin ölçümü ile fonksiyonel 

kapasitenin değerlendirildiği basit bir test geliştirildi ve yürüme testi kronik bronşitli 

hastalarda sakatlık durumunu belirlemek için kullanılmaya başlandı. Yapılan 

çalışmalarda 6 dakika yürüme testinin diğer yürüme testlerine göre daha kolay 

yönetilmesi, daha iyi tolere edilmesi ve günlük aktiviteleri iyi yansıttığı gerekçeleri ile 

solunum yolu hastalığı olan hastalarda kullanımı önerilmektedir. 

Bir saha testi olarak kullanılan altı dakika yürüme testi, testi yapan kişi için ileri 

eğitim gerektirmeyen ve egzersiz ekipmanı ihtiyacı olmayan, günlük aktivitelerle 

uyumlu basit, ucuz bir testtir. Bu testte hastanın 6 dakikalık bir periyot süresince düz 

sert bir zeminde yürüyebildiği kadar maksimum hızla yürüdüğü mesafe ölçülür. Test 

klinikte en çok orta ve ağır şiddetteki kalp ve akciğer hastalığı olan hastalarda yapılan 

medikal müdahelelere yanıtın değerlendirilmesinde kullanılır. Ayrıca tek ölçümle 

hastaların fonksiyonel durumları belirlenir, bu mortalite ve morbidite için belirleyicidir. 

(Tablo 6 ). 

Altı dakika yürüme testi endikasyonları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir 

42- 45 

18

Tablo 6. Altı dakika yürüme testi endikasyonları 

Tedavi öncesi ve sonrası karşılaştırmalar 

Akciğer transplantasyonu 

Akciğer rezeksiyonu 

Akciğer volüm küçültücü cerrahi 

Pulmoner rehabilitasyon 

Kronik obstrüktif akciğer hastalığında ilaç tedavisi 

Pulmoner hipertansiyon 

Kalp yetmezliği 

Fonksiyonel durum belirlenmesi ( tek ölçümlerde ) 

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı 

Kistik fibrozis 


Periferik vasküler hastalıklar 

Yaşlı hastalar 

Morbidite ve mortaliteyi belirlemek 


Kronik obstrüktif akciğer hastalığı 

Pulmoner hipertansiyon 

Klinikte birçok hastalıkta kullanılmasına rağmen, fonksiyonel kapasiteyi 

saptamada ya da fonksiyonel kapasitedeki değişiklikleri belirlemede en iyi, en kullanışlı 

test olarak kabul edilmemektedir. Testin tam olarak standardize edilememesi ve 

hastanın motivasyon faktörü ise dezavantajlarıdır 46 . Çeşitli klinik durumlar için altı 

dakika yürüme testinin yararının değerlendirilmesinde ileri çalışmalar gerekmektedir. 

Kardiopulmoner egzersiz testi egzersiz yanıtını, fonksiyonel kapasiteyi ve egzersiz 

kısıtlığına neden olan faktörleri objektif şekilde gösterdiği gibi aynı zamanda altta yatan 

patofizyolojik mekanizmayı da anlamamızı sağlar. 

Altı dakika yürüme testi ile maksimum oksijen tüketimi, egzersizde dispne 

nedeni ya da egzersiz kısıtlılığının mekanizması veya nedenleri tespit edilemez. Bu 

yüzden gerektiğinde altı dakika yürüme testi ile elde edilen veriler kardiopulmoner 

egzersiz testi ile birlikte değerlendirilmelidir. Altı dakika yürüme testi, kardiopulmoner 

egzersiz testi yerine konmamalıdır 43 . Bu iki fonksiyonel test arasındaki farklılıklara 

rağmen bazı çalışmalarda aralarında iyi korelasyon olduğu saptanmıştır 43 . Akciğer 

19

transplantasyonu için değerlendirilen end stage akciğer hastalığı olan 60 hastada yapılan 

çalışmada, altı dakika yürüme testinde ölçülen yürüme mesafeleri ve maksimal oksijen 

tüketimleri karşılaştırılmış. Yürüme mesafesi ve VO2 maks arasında belirgin bir 

korelasyon saptanmıştır ( r:0,73 ) 47 . Kliniğimizde yapılan benzer bir çalışmada ise 

preoperatif değerlendirme yapılan yaş ortalaması 59,9 olan toplam 30 ( 28 kadın, 2 

erkek ) hastaya altı dakika yürüme testi ve kardiopulmoner egzersiz testi yapıldı. Altı 

dakika yürüme testindeki yürüme mesafesi kullanılarak maksimal oksijen tüketimleri 

hesaplandı. Hesaplanan VO2 maks ile kardiopulmoner egzersiz testi ile ölçülen VO2 

maks arasında istatiksel olarak anlamlı bulunan korelasyon saptandı fakat bu korelasyon 

düşük oranda idi ( r: 0,588, p:0,001 ) 48 . 

Bazı çalışmalarda altı dakika yürüme testinin, kişinin günlük aktivite 

performansını oksijen tüketimine göre daha iyi yansıtmakta olduğu saptanmıştır. 

Örneğin 6 dakika yürüme testi hayat kalitesi ölçümleri ile daha uyumlu bulunmuştur 49 . 

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan hastalarda altı dakika yürüme testinin 

tekrarlanabilirliği, 1. saniyedeki zorlu ekspiratuar volum tekrarlanabilirliğinden daha 

iyi saptanmıştır 50-51 . 

Mekik testi ile altı dakika yürüme testi birbirine benzer testler olmakla birlikte, 

mekik testinde yürüme hızı teypten duyulan sinyal doğrultusunda her dakikada giderek 

arttırılır ve hasta istenen sürede dönüş noktalarına yetişemediği zaman test sonlandırılır. 

Çalışmalar mekik testinin, altı dakika yürüme testine göre oksijen tüketimi ile daha iyi 

korele olduğunu gösterse de, testin daha az geçerli olması, daha nadir kullanılıyor 

olması ve kardiovasküler hastalıklar için daha fazla risk oluşturması dezavantajlarıdır . 

Altı dakika yürüme testinin kesin kontrendikasyonları: 1 ay içinde miyokard 

infarktusu ya da unstabil angina geçirmiş olmak. Dinlenme halinde kalp hızının 120 

vuru/dk fazla olması ve sistolik kan basıncının 180 mmHg, diastolik kan basıncının ise 

100 mmHg’ den fazla olması relatif kontrendikasyonlardır. Stabil egzersiz anginası olan 

hastalar için altı dakika yürüme testi kesin kontrendikasyon oluşturmaz. Fakat bu 

hastalarda test antianginal ilaç tedavisi ve nitrat tedavisi sonrasında yapılmalıdır. 

Test sırasında kardiovasküler kollaps veya aritmilerde artış saptanabilir. Buna 

rağmen EKG monitorizasyonu olmadan binlerce yaşlı kişiye ve kalp yetmezliği veya 

20

kardiomyopatisi olan hastalara test yapıldığında ciddi yan etkiler saptanmamıştır. Test 

hızlı acil müdahelenin yapılabileceği ortamda yapılmalıdır. Oksijen, sublingual nitrat, 

aspirin ve albuterol ( ölçülü doz inhaler ya da nebül formda ) ihtiyaç halinde ulaşılabilir 

konumda bulundurulmalıdır. Hasta sürekli oksijen tedavisi alıyor ise test sırasında 

standart hızda ya da klinisyenin önerdiği hızda oksijen alımına devam etmelidir. 

Teknisyenin kardiopulmoner resusitasyon için minimum temel yaşam desteği sertifikası 

olmalıdır. Klinisyenin tüm test süresince bulunması şart değildir, klinisyen gözetiminde 

teknisyen de testi uygulayabilir. 

Altı dakika yürüme testi sırasında göğüs ağrısı, tolere edilemeyen dispne, bacak 

krampı, denge kaybı, terleme ve ciltte soluklaşma var ise test hemen sonlandırılmalıdır. 

Testi yapan kişi bu gibi durumlara karşı dikkatli olmalı, testi durdurduğunda hastayı 

hemen oturtmalı ya da süpin pozisyonunda yatırmalıdır. Bu hastalarda senkop 

gelişebilir. Hastayı oturttuktan sonra kan basıncı, kalp atım hızı, oksijen saturasyonu 

ölçülmeli ve muayene yapılmalıdır. Hastaya gerekiyor ise oksijen verilmelidir. 

Altı dakika yürüme testi koridor gibi uzun, sert ve düz bir zeminde yapılmalıdır. 

Testin kapalı alanda yapılması tercih edilse de uygun hava şartları sağlandığında 

dışarıda da yapılabilir. Yürüme alanı 30 metre uzunluğunda olmalıdır (Bazı 

çalışmalarda 20 ya da 50 metrelik koridorlar kullanılmaktadır ). Koridor her 3 metrede 

bir işaretlenmeli, dönüş noktalarına turuncu trafik konisi gibi bir koni konmalıdır. Test 

öncesinde hasta sürekli kullanmakta olduğu ilaçları almalıdır. Teste başlamadan 2 saat 

kadar öncesine aktif egzersiz yapmamış olması gereklidir. Hasta testi spor ayakkabısı ve 

rahat kıyafetler ile uygulamalıdır 43 . 

Test ölçümlerinde dikkat edilmesi gerekenler: 

- Test öncesinde ısınma periyodu olmamalıdır. 

- Gün içi olabilecek değişiklikleri minimale indirmek için, tekrarlayan testler 

yaklaşık aynı zamanlarda uygulanmalıdır. 

- Test başlamadan önce hasta en az 10 dakika başlangıç noktasının yakınında 

sandalyede oturtularak dinlenmelidir. Bu süre içinde hastanın nabız, kan basıncı 

21

ölçülmeli ve herhangi bir kontrendikasyon oluşturan durumun varlığı araştırılmalıdır. 

Bu sırada hastanın uygun şekilde giyinmiş olması gerektiği unutulmamalıdır. 

- Pulse oksimetre isteğe bağlı olmakla birlikte eğer bakılacak ise test öncesi kalp 

hızı ve oksijen saturasyonu mutlaka kayıt edilmelidir. Test sırasında sürekli sO2 takibi 

yapılmamalı, özellikle sO2 izlemek için teknisyen hasta ile birlikte yürümemelidir. 

Yürüyüş sırasında bir çok pulse oksimetre cihazları hareket artefaktı oluşturmaktadır. 

- Hastaların testin başlangıç ve bitişinde Borg skalası ( Tablo 5 ) kullanılarak 

yorgunluk ve dispne dereceleri kayıt edilmelidir. 

- Kronometre yardımı ile 6 dakika tutulmalı, tur sayıları da 60 metrede bir 

kaydedilmelidir. 

- Hastalara testin nasıl yapılacağı anlatırılırken “ Bu testin amacı 6 dakika 

süresince yürüyebildiğin kadar hızlı yürümek. 6 dakika boyunca bu koridorda koniler 

arasında gidip geleceksin. 6 dakika yürümek için uzun bir zaman, dolayısıyla harcadığın 

eforu kendin ayarlayacaksın. Test sırasında yorulup nefessiz kalabilirsin, istersen 

yavaşlabilirsin, dinlenebilirsin ya da testi durdurabilirsin. Dinlenirken duvara 

yaslanabilirsin fakat olabildiğince erken yürümeye devam etmelisin. “ şeklinde bilgi 

verilmelidir. Hasta hazır olduğu zaman test sırasında mümkün olduğunca hızlı yürümesi 

( koşmamalı) gerektiği hatırlatılarak teste başlanır. 

- Test sırasında hasta izlenmeli, başkası ile konuşulmamalıdır. 

Testin ilk birinci dakikası sonunda hastaya “ çok güzel gidiyorsun, yürümen 

gereken 5 dakika daha var “ 

yapılır. 

3 dakika kaldığında “ çok güzel, testi yarıladın” 

Son 1 dakikada “ aynen devam et, sadece 1 dakika kaldı” şeklinde uyarılar 

Hastayı cesaretlendirici, teşvik edici kelimeler kullanılmamalıdır. 

- Hasta test sırasında durdu ise ya da dinlenmek istiyorsa duvara 

yaslanabileceği, eğer devam edebilecek ise kendini iyi hissettiğinde devam etmesi 

söylenir. Bu süre içinde kronometre durdurulmaz. Eğer hasta, 6 dakika dolmadan önce 

22

durdu ve teste devam edemeyecek ise sandalyeye oturtulur, yürüme mesafesi, kaç 

dakika yürüdüğü ve testi bitirme nedeni kaydedilir. 

- Yürüme testinde son 15 saniyesinde hastaya birazdan testin biteceği ve dur 

dendiği zaman olduğu yerde kalması gerektiği hatırlatılır. 6. dakikada hasta durduktan 

sonra yanına gidilerek yürüme mesafesi kaydedilir.. 

kaydedilir. 

alınır. 

- Test sonrasında Borg skalası, kullanılıyor ise pulse oksimetre ve nabız sayısı 

- Test yapıldıktan 1 saat sonra tekrarlanabilir. En yüksek yürüme mesafesi 

Eğer test sırasında pulse oksimetre kullanıldı ise, hastanın saturasyonunda 

istirahat sO2 değerine göre %4 veya daha fazla düşme var ise desaturasyon olarak 

değerlendirilir. Yapılan bir çalışmada kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan olgularda 

egzersize bağlı desaturasyonu değerlendirmek için de altı dakika yürüme testinin 

bisiklet ergometrisine göre daha kullanışlı olduğu sonucuna varılmıştır 52 . 

Yapılan çalışmalarda 40 yaş için altı dakika yürüme mesafesi yaklaşık 600 metre 

olarak verilmiştir, her 10 yaş artışı için yaklaşık 50 metre azalır 33 . 

1998 yılında Paul L Enright ve Duane L. Sherrill’ in yaş ortalamaları 40 ile 80 

arasında olan 117 sağlıklı erkek ve 173 sağlıklı kadın ile yaptıkları çalışmada, altı 

dakika yürüme testini beklenen yürüme mesafesi olarak standardize etmişlerdir. Yapılan 

çalışmada ortalama yürüme mesafesi kadınlarda 494 metre iken erkelerde 576 metre 

olarak bulunmuştur. Yaşlı, kilolu ve kısa boylu kadın ve erkeklerde yürüme mesafesi 

belirgin olarak düşük bulunmuştur. Çalışma sonucunda cinsiyet spesifik regresyon 

formülü; 6DYTM ( erkekler için ) = ( 7,57 x boy (cm) )- ( 5,02 x yaş ) – ( 1,76 x kilo 

(kg ) ) -309 metre, kadınlar için ise 6DYTM = ( 2,11 x boy ) – ( 2,29 x kilo )- ( 5,78 x 

yaş ) + 667 metre olarak bulunmuştur 53 . 

Altı dakika yürüme testi sonucunu birçok faktör etkilemektedir. Kısa boy, ileri 

yaş kilolu olmak, bayan cinsiyet, kısa koridor ( daha sık dönüş ), pulmoner hastalıklar ( 

KOAH, astım, kistik fibrozis, interstisyel akciğer hastalığı ), kardiovasküler hastalıklar ( 

angina, myokard enfarktusu, inme ), kas iskelet sistemi hastalıkları ( artrit, ayak bileği, 

diz ve kalça yaralanmaları, kas zayıflığı ) gibi nedenlerde altı dakika yürüme mesafesi 

23

azalır. Egzersiz ile ilişkili hipoksemisi olan hastalarda oksijen desteği ile yürümek, daha 

önceden testi yapmış olmak, erkek cinsiyet ve uzun boylu olmak, yüksek motivasyon da 

ise altı dakika yürüme mesafesinde artış olur. 

Sonuç olarak altı dakika yürüme testi orta ve ağır bozukluklarda kişilerin 

fonksiyonel kapasitelerinin bir ölçütü olarak kullanılmaktadır. Özellikle preoperatif ve 

postoperatif değerlendirmede ve pulmoner ve kardiak hastalıklarda tedavi 

müdahelelerine yanıtları değerlendirmede çok yaygın olarak kullanılmaktadır 43 . 

- Kardiyopulmoner egzersiz testi ( KPET ) 

Klinik pratikte hastaların kesin tanıları konulmadan önce, ön tanılar sıralanırken 

çoğu zaman karşılaşılan en önemli güçlüklerden birisi, benzer semptom ve bulguları 

olan hastalıkların ayırıcı tanısının yapılmasıdır. Göğüs hastalıkları kliniklerine başvuran 

hastalarda en sık karşılaşılan semptomlardan olan efor dispnesi, aynı zamanda kalp 

hastalıklarının da birincil semptomları arasındadır. Ayırıcı tanı yapılırken bu semptoma 

ilişkin alınan detaylı sorgulama ve detaylı sistemik muayene her zaman için yeterli 

olmayabilir. Özellikle, orta ve ileri yaşlarda her iki hastalık grubunun bir arada bulunma 

sıklığının artmış olması durumu daha da karıştırılabilmektedir. Egzersiz performansını 

sınırlayabilen faktörlerin tespit edilmesi ve egzersiz kapasitesini belirlemenin bir aracı 

olarak egzersiz testi ve yorumlanması önemlidir 54 . 

Kardiyopulmoner egzersiz testleri (KPET), egzersiz toleransının mekanizmasını 

ve intoleransının nedenlerini araştırmak için kullanılan önemli testlerdir. Egzersizde 

rolü olan bütün organların fonksiyonel rezervini saptamanın yanısıra egzersizi 

sınırlayan faktörleri de ortaya çıkarmaya yardım eder. Solunum fonksiyonlarındaki 

bozulmanın derecesini saptamakta ve işgörmezlik değerlendirmesinde de 

kullanılmaktadırlar 55 . Egzersiz sırasında iskelet kaslarının artan enerji ihtiyacını 

karşılamak amacıyla oksijenin atmosferden alınıp mitokondrilere taşınması sırasında 

oluşan olayların koordine bir şekilde birbirini takip etmesiyle egzersiz normal bir 

şekilde tamamlanır. 

Alınan havadaki oksijen kan dolaşımıyla kaslara sunulduğunda burada substratla 

( öncelikle glikojen ve yağ asitleri ) birleşir ve aerobik glikoliz yoluyla ATP üretimi 

gerçekleşir. Yan ürün olarak da karbordioksit (CO2) üretimi olur. Enerji ihtiyacı 

24

egzersize başlandığında istirahate göre daha da artar, bu ihtiyacı karşılamak için aerobik 

yoldan ATP üretimini arttırmak amacıyla daha fazla NADH + H + üretilir ve fazla 

NADH + H + sitozolde birikir. Aerobik yol, artan NADH + H + ’ yi kullanmakta yetersiz 

kaldığında anaerobik yoldan NADH + H + ‘nin piruvat ile reaksiyona girmesi 

sonucunda Laktik asit + NAD + oluşur. Böylece anaerobik yoldan da substratın ( 

fosfokreatinin ) kullanımı sonucunda ATP ve H + La – açığa çıkar. H + La – ile K + 

HCO - 3’ ün reaksiyona girmesi sonucunda H2O + CO2 + H + La – ve bunlardan da La - 

ve CO2 ortaya çıkar. Görüldüğü gibi hem aerobik hem de anaerobik yolun sonucunda 

enerji ve CO2 ortaya çıkar 32-56 . 

KPET sırasında hastanın aldığı havadaki O2 (VO2), verdiği havadaki CO2 

düzeyleri (VCO2), dakika ventilasyonu (VE), dakika solunum sayısı ( f ), kalp hızı 

(HR), tidal volüm (TV), inspiratuar kapasite (IC), oksijen saturasyonu, 12 derivasyon 

EKG ritmi, yapılan iş (work/ stage), egzersiz süresi ve kan basıncı monitorize 

edilmektedir. 

KPET günümüzde oldukça modern ve gelişmiş sistemlerle yapılmaktadır. Bu 

sistemler verilerin kaydedilip değerlendirmesini ve saklanmasını sağlayan dijital 

bilgisayar, egzersizin yapılacağı treadmill veya bisiklet ergometrisi, gaz 

konsantrasyonlarının ölçülebilmesi için flow sensorlar, EKG’ nin monitörizasyonu için 

monitörler ve oksijen saturasyonunun takip edilebilmesi için pulse oksimetriden oluşur. 

KPET’ in amacı egzersize katılan organlara belirli bir miktar stres uygulamaktır. 

Bu amaçla iki tür alet kullanılabilir. Bunlardan biri koşu bandı diğeri ise bisiklet 

ergometrisidir. Koşu bandının bisiklet ergometrisine göre birçok avantajı 

bulunmaktadır. Bisiklet ile kıyaslandığında yürüyüşün doğal, alışık bir aktivite olmasına 

rağmen koşu bandında yürümek sıradan yürüyüşe göre daha komplex bir aktivitedir. 

Damien Stevens ve ark. yaptığı bir çalışmada altı dakika yürüme testi koridor ve 

yürüme bandında uygulandığında, koşu bandında koridora göre %14 daha az mesafe 

yürünebildiği gösterilmiş ve bu koşu bandına uyumun daha kötü olması ile 

açıklanabilmiştir. Yürüyüş ya da koşu ile daha geniş kas grupları çalıştırılmaktadır yani 

test sırasında organlar üzerine daha çok stres yaratılmaktadır. Sonuçta koşu bandı ile 

yapılan maksimum egzersizde maksimum oksijen uptake’ i (VO2 maks) bisiklet 

25

ergometrisi ile yapılandan %5- 10 daha fazladır 57 . Bisiklet ergometrisi ile koşu bandı 

kullanımının bazı avantaj ve dezavantajları tablo 7’ de belirtilmiştir 54- 58 . 

Tablo 7. Bisiklet ve koşu bandının karşılaştırılması 

Bisiklet Koşu bandı 

VO2 maks daha düşük ölçülür 

İş yükü hesaplanabilir. İş yükü hesaplanamaz. 

Daha az artefakt oluşur. Artefakt daha çoktur. 

Hastanın düşme riski yok Düşme riski var( daha az güvenli ) 

Koşma ve yürümeye göre uygulaması daha Kolay 

zor 

Watt cinsinden iş yükü artar Eğim ve hız artar 

Kollardan destek minimum Kollardan destek alınır 

Metabolik ölçümler ve verilerin işlenmesi: 

KPET’ nin esas amacı gaz değişim özelliklerini değerlendirmektir. Bu nedenle 

VO2 ve karbondioksit outputu ( VCO2 ) ölçüm metodu oldukça önemlidir. En basit 

yöntem (bag collection) ekspire edilen havayı belli bir süre bir torbada toplayıp daha 

sonra bundan volüm ve O2, CO2 ölçümleri yapılarak VO2, VCO2 ölçülmesidir. Bugün 

bu sistem pek kullanılmamaktadır. Gaz değişim ölçümlerinde kullanılan diğer bir sistem 

ise “mixing chamber” lardır. Bu sistem VO2 ve VCO2’ nin devamlı ölçümüne olanak 

sağlar. Burada bir valf aracılığı ile hastanın ekspire ettiği hava bir çembere gider, O2 ve 

CO2 çemberin distal ucunda sürekli ölçülür. Ekspire edilen havanın hacmi ve gaz 

konsantrasyonları birkaç soluğun ortalaması alınarak hesaplanır. Sabit yük egzersizleri 

(steady state exercise) sırasında metabolik ölçümlerin miktarını saptamada hassas bir 

yöntemdir. Fakat gazın analizöre iletimi sırasında iletim borularından ve çemberden 

geçmesi belirli bir süre alacağından gecikmeye neden olacaktır. Bu yüzden sabit 

olmayan yük egzersizlerinde hesaplanan VO2 maks değerlerinde zamanlama 

hatalarından kaynaklanabilecek küçük yanlışlıklar olabilir. Buna rağmen klinik KPET’ 

de sıklıkla kullanılan artan protokoller’ de ventilasyon ve mixt ekspire gaz 

konsantrasyonları çok çabuk değişmediği için iyi dizayn edilmiş mixing chamber 

sistemi güvenilir bir şekilde kullanılabilir. End- tidal değişkenlerin ölçülememesi (end- 

tidal parsiyel oksijen basıncı [ PET O2 ], end- tidal parsiyel karbondioksit basıncı [ PET 

26

CO2 ] mixing chamber sisteminin dezavantajıdır. Breath- by- breath yönteminde ekspire 

edilen hava hacimleri ve gaz konsantrasyonları her soluk için ayrı ayrı ölçülür. 

Gaz konsantrasyonlarını analiz etmede 2 farklı ölçüm söz konusudur. Mass 

spektrometre ( Kütle spektrometresi ) ve O2 ile CO2 için ayrı analizörler. Mass 

spektrometreleri tüm solunum gazlarının ( CO2, O2, N2 ) konsantrasyonunu ölçebilen, 

altın standart olarak kabul edilen ölçümlerdir. Bunların dezavantajı pahalı olmalarıdır 33- 

52-55. 

Elektrokardiografi 

Kalp hızı genellikle EKG’deki R-R arası mesafe ölçümünden yapılır. Klinik 

egzersiz testi sırasında hastalar olası miyokard iskemisi ve kardiak aritmileri saptamak 

için 12 derivasyonlu EKG ile monitorize edilmelidir. Yine de bazı egzersiz testlerinde 

ritm bozukluklarını izlemede ve iskemi taraması için 3 derivasyonlu EKG kullanılabilir. 

EKG’ deki artefaktları önlemede cilt hazırlığı ( kılların traş edilmesi ) , terlemeye 

dirençli yapışkan elektrotlar kullanımı önemlidir. 

Noninvaziv Kan Basıncı Ölçümü 

Ortamdaki seslerin artmasından veya hareket artefaktından dolayı egzersiz 

sırasında kan basıncı ölçmek zorlaşabilir. Egzersiz sırasında otomatik kan basıncı ölçüm 

sistemleri geliştirilmiştir. Özellikle egzersiz ile ilişkili hipertansiyonu ( hipotansiyon 

daha nadir görülür ) saptamak önemlidir. 

İntraarteryel Kan Basıncı Ölçümü 

İnvaziv bir yöntemdir. Kan basıncı, ph, PaO2, PaCO2 ölçümüne olanak sağlar. 

Arteryel kateter aracılığı ile kan örnekleri hızla ve kolayca alınabilir. Gaz alışverişini 

doğru yorumlayabilmek için genellikle istirahatte ve maksimal egzersiz anında olmak 

üzere en ez iki kez kan gazı örneği alınır. Ayrıca kan örneğindeki laktat ve amonyak 

konsantrasyonlarının ölçümü de kas metabolizması hakkında fikir verir. 

Pulse oksimetre 

Pulse oksimetre, redükte hemoglobin ve oksi hemoglobinin, ışık 

absorbsiyonundaki farklarını esas alarak arteryel oksijenasyonu non invaziv olarak 

ölçmede kullanılan bir aygıttır. % 90’nın üstündeki sO2 değerlerinde doğruluk oranı % 

± 2 iken, %85- 90 arasındaki sO2 değerlerinde bu oran biraz daha düşüktür. Cihazın 

27

doğruluk ve duyarlılığı üzerinde birçok unsurun etkisi vardır. Hipotansiyon, ortamın 

soğuk olması, probun hareket etmesi, tırnak cilası ya da ojenin olması gibi durumlarda 

sO2’ yi yanlışlıkla düşük olarak ölçerken, karboksihemoglobin ve methemoglobini 

saptayamamasından dolayı sO2 yüksek hesaplamasına neden olur. 

KPET’ nin kullanım endikasyonları oldukça geniştir. Sadece tanısal amaçla 

değil tedavi yanıtı değerlendirmesinde de kullanılmaktadır. Günümüzde KPET’ in 

akciğer rezeksiyonu yapılacak olgularda rezeksiyon öncesi değerlendirmede kullanımı 

da yaygınlaşmaktadır. Tablo 8’de kadiyopulmoner egzersiz testi endikasyonları 

belirtilmiştir. 

Tablo 8. Kardiyopulmoner egzersiz testi endikasyonları 55 . 

Egzersiz toleransını değerlendirmek 

Fonksiyonel bozukluğu ya da kapasiteyi saptamak 

Egzersiz kısıtlayıcı faktörleri ve patofizyolojik mekanizmaları saptamak 

Tanı konmamış egzersiz intoleransını değerlendirmek 

Kardiak ve / veya pulmoner nedenler 

Mitokondrial myopati ( Mc Ardle’s sendromu gibi) 

Psikolojik faktörler ( hiperventilasyon, panik, anksiyete sendromları gibi) 

Kondisyon eksikliği 

Kardiyovasküler hastalığı olan hastaları değerlendirmek 

Kalp yetmezliği olan hastalarda prognoz ve fonksiyonel değerlendirme 

Kalp transplantasyonu öncesi 

Kardiak rehabilitasyonda egzersiz reçetesi ve egzersiz eğitiminin yanıtlarını 

değerlendirmek 

Solunumsal hastalığı olan hastaları değerlendirmek 

Fonksiyonel bozukluğu saptamak 

Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları 

İnterstisyel akciğer hastalığı 

Pulmoner vasküler hastalıklar 

Kistik fibrozis 

Egzersiz ilişkili astım 

Özel klinik uygulamalar 

Preoperatif değerlendirme ( Akciğer rezeksiyon cerrahisi, major abdominal cerrahi 

planlanan yaşlı hastalar, volum küçültücü cerrahi ) 

Pulmoner rehabilitasyonda egzersiz reçetesi 

Maluliyet değerlendirmesinde 

Akciğer, akciğer-kalp nakli öncesinde 

28

Hasta, KPET öncesinde test sırasında oluşabilecek ve testin sonlandırılmasını 

gerektirecek ciddi durumlar konusunda bilgilendirilmelidir. Test sırasında göğüs ağrısı, 

nefes darlığı, çarpıntı gibi şikayetleri olması durumunda hastanın bunu bize 

aktarabilmesi için el yardımıyla anlaşabilecek bir işaret dili oluşturulmalı ve test 

öncesinde hastaya gösterilmelidir. Test öncesinde hastanın EKG’si görülmeli, düzenli 

kullandığı ilaçlar mutlaka sorgulanmalıdır (örneğin: beta bloker kullanan hastalarda 

egzersize kalp hızı cevabı beklenenden daha yavaş olacaktır ). 

Egzersiz testine başlamadan önce yapılması gerekenler: 

1. Spirometre ve MVV (maksimal istemli ventilasyon) ölçümlerinin yapılması, 

gerekli görülürse DLCO ve akciğer volümleri de ölçülebilir. 

2. Klinik olarak hipoksemiden şüphelenilirse istirahat arter kan gazı 

alınmalıdır. 

3. Gerekli görülürse yakın zaman hemogram ve elektrolitleri istenebilir. 

4. Sigara içicisi olan hastalara test öncesi en az 8 saat sigara içmemeleri 

önerilir. 

5. Hastanın koroner arter hastalığı öyküsü var ise kardiyoloji konsültasyonu 

yapılmalıdır. 

6. Fonksiyonel değerlendirme ve maluliyet değerlendirmesi için hastalar 

maksimum tedavilerinin alıyor olmalıdırlar. 

7. Testin yapılacağı sabah egzersiz yapılmaması ve testin en az 2 saat öncesine 

kadar hafif bir şeyler yemesi önerilir. 

8. Laboratuvara egzersiz kıyafetleri ve spor ayakkabıları ile gelmesi önerilir. 

Maksimal semptom sınırlı egzersiz testleri genel olarak güvenli testlerdir. KPET 

sırasında olabilecek medikal komplikasyonlar altta yatan hastalıkla ilişkili olmakla 

birlikte test sırasında ölüm riski 100.000’ de 2 ile 5 olarak kabul edilmektedir. 

Testin yapıldığı odada mutlaka defibrilatör, oksijen kaynağı ve acil müdahele 

seti bulundurulmalıdır. 

Tablo 9’da kardiyopulmoner egzersiz testinin kesin ve rölatif 

kontrendikasyonları belirtilmiştir. 

29

Tablo 9. KPET kesin ve rölatif kontrendikasyonları 

Kesin 

Akut miyokard infarktüsü ( 3- 5 gün) 

Unstabil angina 

Hemodinamiyi bozan veya semptom veren aritmiler 

Senkop 

Aktif endokardit 

Akut myokardit ya da perikardit 

Semptomatik şiddetli aort stenozu 

Kontrol altında olmayan kalp yetmezliği 

Akut pulmoner emboli ya da pulmoner infarkt 

Alt ekstremitede tromboz 

Dissekan anevrizma şüphesi 

Kontrol altında olmayan astım 

Pulmoner ödem 

Oda havasında oksijen saturasyonu < %85 * 

Solunum yetmezliği 

Mental durumları nedeniyle koopere olamayanlar 

*oksijen desteği ile egzersiz testi yapılabilir. 

Rölatif 

Sol ana koroner arter stenozu 

Orta şiddette stenotik kalp kapak hastalığı 

Tedavi edilmemiş istirahatte ölçülen arteryel hipertansiyon 

(sistolik kan basıncı >200 mmHg, diastolik kan basıncı >120 mmHg ) 

Taşiaritmiler veya bradiaritmiler 

Yüksek derece atrioventriküler blok 

Hipertrofik kardiyomyopati 

Belirgin pulmoner hipertansiyon 

Gebeliğin ileri dönemleri yada komplike gebelik 

Elektrolit anormallikleri 

Egzersiz yapmaya engel ortopedik bozukluklar 

Hastalar test sırasında dayanabildikleri kadar egzersiz yapmalılar ve testi 

bırakacak aşamaya geldiklerinde en az 3 dakika düşük hızda ve herhangi bir dirence 

karşı iş yapmaksızın soğuma yaptıktan sonra test bırakılmalı ve bu sürede de EKG 

sürekli monitorize edilmelidir. Böylece egzersiz sırasında bir hayli yükselen kan 

basıncının aniden düşmesinin ve tehlikeli aritmilerin ortaya çıkmasının önüne geçilebilir 

52 

. KPET uygulaması sırasında maksimum kalp hızına ulaşan ya da EKG’de ST 

değişikliği saptanan hastaların kardiyak ritmleri en az 15 dakika gözlenmelidir 53 . 

30

Kardiyopulmoner egzersiz testi sırasında sıklıkla kabul edilen test sonlandırma 

kriterleri tablo 10’da sıralanmıştır. 

Tablo 10. Egzersiz sonlandırma kriterleri 

İskemiye bağlı göğüs ağrısı 

İskemik EKG değişiklikleri 

2-3. derece kalp bloğu 

Ventriküler ektopik atımlar 

Sistolik kan basıncının 250 mmHg, diastolik kan basıncının 120 mmHg üzerine 

çıkması 

Sistolik kan basıncında test sırasındaki ölçülen en yüksek değerden 20 mmHg ‘den 

fazla düşüş olması 

Şiddetli desaturasyon ( şiddetli hipoksemi bulguları ve semptomları ile birlikte 

sO2< %80 ) 

Ani solukluk, mental konfüzyon, baş dönmesi 

Solunum yetmezliği 

KPET’NİN DEĞERLENDİRMESİNDE KULLANILAN PARAMET- 

RELER VE İLİŞKİLER 

1. Oksijen Uptake ( VO2 ) 

Oksijen tüketimi, oksijen alımı ve oksijen uptake’ i benzer olarak kullanılan, 

aerobik egzersiz kapasitesini değerlendiren en iyi parametredir. VO2, Fick denklemine 

göre kan akımı ve dokulardaki oksijen ile hesaplanabilir. Bazı faktörler oksijenin 

kullanılabilirliğini etkileyebilir. Kanda oksijen taşınabilme kapasitesi ( hemoglobin, sO2 

ve hemoglobin dissosiasyon eğrisinin ısı, CO2 ve ph ile yer değiştirmesi ), kardiyak 

fonksiyon ( kalp hızı, atım volumu ), periferik kan akımının dağılımı ve dokulardan 

salınım ( kapiller yoğunluk, mitokondriyel fonksiyon ve yoğunluk, perfüzyon yeterliliği 

ve dokulara difüzyon ) gibi 29 . Maksimum oksijen alımı ( VO2 maks ), şiddeti giderek 

artan egzersiz protokolleri sırasında tespit edilen en yüksek oksijen değeridir 25 . VO2 

maks, egzersizin tipine, yaşa, cinsiyete ve vücut ağırlığına göre değişir. Şiddeti artan 

egzersiz sırasında kişinin aldığı maksimum oksijen miktarı çizdirildiğinde, kararlı 

seviyesindeki ( plato seviyesindeki ) oksijen miktarı, o kişinin VO2 maks değerini verir. 

31

Ölçü birimi dakikada litre ( lt.dak -1 ) veya dakikada mililitredir (ml.dak -1 ). Kişinin vücut 

ağırlığı ile değiştiği için VO2 maks dakikada kilogram başına mililitre ( ml. kg -1 .dak -1 ) 

olarak sıklıkla kullanılmaktadır. 

Sağlıklı, sedanter, erişkin bir erkek 35 ml. kg -1 . dak -1 VO2 maks değerine 

sahiptir. Kadınlarda bu değer yaklaşık olarak %10 daha azdır. VO2 maks değeri 

beklenenin %80’ inden az ise anormal kabul edilir 33 ( Tablo 11 ). 

Tablo 11. Ölçülen Değerlerin, referans değerleri ile ilişkisi göz önüne alınarak 

yapılan genel düzenleme 

Ölçülen Değer/ Referans değeri ( % ) Yorum 

>80 Normal 

70-80 Hafifçe azalmış 

50-70 Orta derecede azalmış 

≤50 İleri derecede azalmış 

Kardiak değerlendirmede bir kişi 20 ml. kg -1 . dak -1 VO2 maks değerine sahip ise 

yetersizlik olarak değerlendirilir ve tablo 12’ de gösterildiği gibi derecelendirilir. 

Tablo 12. Kardiak fonksiyonel kapasite değerlendirmesi 

Ölçülen VO2 maks değeri ( ml. kg -1 .dak -1 ) 

20 - 15 Hafif fonksiyonel yetersizlik 

15 - 10 Orta derecede fonksiyonel yetersizlik 

( doku perfüzyonu, doku difüzyonu ), nöromuskuler kısıtlılıklar ve tabiî ki effor ( güç ) 

gibi durumlarda VO2 maks değeri düşük saptanabilir 55 . 

2. CO2 Output ( VCO2 ) 

Ekspirasyon havasındaki her solukta açığa çıkan CO2 hacmini ifade eder. Kısa 

süreli egzersiz sırasında enerji sağlamak amacıyla özellikle kaslar tarafından glikojen 

kullanılır, benzer miktarlarda oksijen tüketilir ve CO2 üretilir. 

Anaerobik eşiğin altında VO2 ve VCO2 ilişkisi lineerdir. Akciğerlerin CO2 

atılımından hesaplanan respiratuar gaz değişim oranının ( R= VCO2/ VO2 ) dokudaki 

oran göre daha düşük olması bir miktar CO2’ nin dokularda tutulduğuna işaret 

etmektedir. Daha yüksek iş yüklerinde ( giderek artan egzersiz sırasında ) VO2 ile VCO2 

ilişkisi yine lineerdir fakat eğimi daha diktir. Bunun nedeni AE aşıldığında dokularda ve 

kaslarda asidozu kompanse etmek için oluşan HCO3’ dan CO2 oluşumunun artması ve 

dokularda biriken ve depolanan CO2’ in atılmasıdır. Arter kan laktat düzeyindeki 

artmayı en iyi arter kan HCO3 düzeyindeki azalma yansıtır. İş yükü ne kadar hızlı 

artarsa CO2 atılımıda o kadar hızlı olur ve R 1,2 civarındadır. İş yükü daha yavaş arttığı 

zaman R 1,05 civarındadır. 

Orta şiddette bir egzersizde AE’ e kadar VCO2/ VO2 lineer olarak artar, bu 

noktadan sonra da ilişki lineerdir fakat cevap daha hızlıdır. AE’den önceki ve sonraki 

eğrilerin kesiştiği nokta noninvaziv olarak saptanan AE’ dur. Bu nokta aynı zamanda 

arter kanında laktat ve laktat/ piruvat oranının artıp, HCO3’ ın düştüğü noktadır 32 -33- 52 . 

3.Solunum Değişim Oranı ( Respiratory Exchange ratio- RER- R ) 

Ağız yoluyla ölçülen, alınan oksijenin (VO2) dışarı atılan karbondioksite 

(VCO2) oranıdır. Solunum değişim oranı (R) fizyolojik koşullara bağlı olarak 

değişebilen, stabil olmayan bir ölçümdür. Sabit durum altında ölçülen R’nın dokunun 

metabolizmasını ve metabolizmada kullanılan yakıt maddesini ortaya çıkarması 

bakımından önemlidir. Yakıt maddesi tamamıyla karbonhidrat ise R değeri 1 , 

karbonhidrat ve yağ karışımında ~ 0,7, karbonhidrat protein karışımın da ise yaklaşık 

0,8 olur. 

33

İstirahat halinde R tipik olarak 0,7- 0,9 olup, bu bize organizmanın karbonhidrat 

ve yağı karışık olarak kullandığını gösterir. Ağızlıkla ilk solunum ölçüldüğünde, 

hiperventilasyon nedeniyle R değerinde bir miktar yükselme eğilimi görülür. Çünkü 

hiperventilasyonda göreceli olarak VO2 çok az etkilenirken VCO2 artar. Egzersiz testi 

sırasında kişinin bazal değerini elde etmeden önce, kişinin ağızlığa uyum sağlaması için 

yeterli zaman verilmesi gerekir. İstirahat halinde iken R değerinin 1’ den büyük 

bulunması hiperventilasyonun belirli bir indikatörüdür. Egzersizin başlaması ile birlikte 

R değeri düşer. Bu geçici faz, VO2 ve VCO2’ deki farklı değişiklikler nedeniyle oluşur. 

Ağızlıkla yapılan ölçümlerde VCO2’ ye göre VO2 çok hızlı yükselir. Bunun nedeninin 

CO2’ nin yüksek eriyebilirlik özelliği nedeniyle olduğu düşünülmektedir. Egzersiz 

sırasında artan kas metabolizması sonucu açığa çıkan fazla CO2, yüksek eriyebilirlik 

özelliğinden dolayı solunum ile atılmasından ziyade vücut depolarında birikir. Bu 

durumun terside egzersiz sonlandığında görülür. Egzersiz durduktan sonra vücutta 

birikmiş fazla karbondioksit depoları normale dönünceye kadar organizmadan dışarıya 

atılır. Sonuç olarak, egzersiz durduktan soran R değerinde geçici bir yükselme görülür. 

Kademeli artan egzersizde, özellikle vücut karbondioksit depoları 

dengelendikten sonra, R düzenli olarak yükselir. Metabolik eşik değer üzerinde (AT) 

biriken laktik asidin bikarbonat ile tamponlanması sonucu oluşan ilave karbondioksit 

nedeniyle R’de çok hızlı yükselir. Dolayısıyla bu yükselme ile VCO2- VO2 eğrilerinde 

oluşan eğim metabolik eşik değeri ( AE ) tayin etmek için kullanılır 32- 33- 55 . 

Mc Ardle’s hastalığı ( myofosforilaz enzim eksikliği ) olan hastalarda egzersiz 

sırasında laktik asit oluşmaz. Bu hastalarda R değerleri hem istirahatte hem de 

egzersizde düşüktür. R değerinin 1’den büyük saptandığında laktik asidoz ve 

hiperventilasyon gibi durumlar unutulmamalıdır. 

4. Anaerobik Eşik- Metabolik Eşik Değer ( Anaerobic Threshold- AT ) 

Egzersiz esnasında, gerek aerobik gerekse anaerobik ayrımını her zaman kesin 

hatlarla belirleyebilmek mümkün değildir. Çok düşük iş yüklerinde bile laktik asit 

oluşması, egzersizin bütün basamaklarında aerobik ve anaerobik metabolizmanın 

birlikte bulunduğunun göstergesidir. Fakat egzersiz yoğunluğu ile ilişkili olarak enerji 

metabolizmasının iki kutuplu olduğu kabul edilmektedir. Düşük ve orta iş hızlarında 

34

metabolizma öncelikli olarak aerobik kabul edilir ve uzun süre fizyolojik sabit durumda 

devam eder. Kişiye belirli bir iş yükü üzerinde iş yüklendiğinde; aerobik metabolizma 

kasılan kaslarda ve dolaşım kanında laktik asit birikmesi ile birlikte anaerobik yolla 

yeniden ATP oluşturarak desteklenir. Eşik değeri üzerinde, yüksek iş yüklerinde yapılan 

egzersizin uzun süre devam etmesi mümkün değildir, sonuçta yorgunluk görülür. 

Kardiyopulmoner egzersiz testi sırasında eşik değer, VO2’ ye karşı ekspirasyon 

havası CO2 hacmi eğrisinin konumunu değerlendirerek belirlenir. Egzersizin başlaması 

ile birlikte, vücut karbondioksit kompozisyonunda artış lehine değişiklik olurken, 

VCO2- VO2 ilişkisini gösteren eğri yaklaşık olarak 1 doğru eğim gösterir. Laktik asit 

birikmeye başlayınca, VCO2- VO2 ilişkisi, laktik asitin bikarbonat ile tamponlanmasıyla 

açığa çıkan ilave karbondioksit nedeniyle daha dik bir eğim gösterir. Uygun yapılan bir 

egzersiz testinde, bu iki doğrunun kesişim noktası metabolik eşik değeri ( anaerobik 

eşik değeri ) verecektir. Metabolik eşik değer ölçü birimi oksijen alımı ile aynıdır ( 

lt.dak -1 veya ml.kg -1 .dak -1 ). Sağlıklı sedanter bir kişide AT yaklaşık olarak %50 -60 

VO2 maks değerlerinde görülür. Kardiovasküler hastalıklar, mitokondrial myopatiler ve 

pulmoner hastalıklar gibi durumlarda AT değeri %40 VO2 maks değerinin altında 

saptanabilir 32 -33- 51- 55 . 

5. Nabız Oksijeni ( Oxygen Pulse- VO2/ kalp hızı) 

Nabız oksijeni, her kalp atımında dokular tarafından alınan oksijen miktarını 

gösterir ve atım volümü ve arteryo-venöz O2 gradiyentinin bir ürünü olması nedeniyle 

önemli bir parametredir. Kardiovasküler verimliliği gösterir. Maksimum egzersize 

rağmen beklenin %80’ den az olması anormal kabul edilir. 

Kardiyovasküler hastalıklarda, düşük kardiak output arteryo- venöz O2 gradyent 

farkının artmasına neden olur. Bunun yanı sıra anemi, dishemoglobinemi ve 

karboksihemoglobinemide de O2 kontentinde azalmaya bağlı olarak nabız oksijeni 

düşer. Kişilerin formda olmaması nabız oksijeninde düşmeye neden olabileceği gibi 

aerobik antrenman yapması artışa neden olur. KOAH, interstisyel akciğer hastalığı olan 

hastalarda da formda olmamaları, ventilasyon sınırlaması, kardiyovasküler bozukluklar 

ve hipoksemi nedeniyle nabız oksijeni düşüktür 32 -33- 52 . 

35

MATERYAL VE METOD 

Ekim 2007 ve Aralık 2008 tarihleri arasında Sağlık Bakanlığı Süreyyapaşa 

Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesinde akciğer 

rezeksiyonu planlanan ve solunum fonksiyon testinde FEV1 değeri beklenen değerin 

%80 altında olan 106 hastaya, preoperatif değerlendirme sırasında kardiyopulmoner 

egzersiz testi yapıldı. 106 hastadan 54 tanesine operasyon yapılmamış, 9 hastaya 

mediastinoskopi yapmış ve 4 hasta da operasyon sırasında inoperabl olduğu 

saptanmıştır. Tüm hastalara 4 tür değerlendirme yapıldı. Ayrıca pulmoner rezeksiyon 

yapılan 37 hastaya da perioperatif incelemeler yapıldı. 

� 1. Hastalara ait demografik özellikler 

Tüm hastaların demografik özellikleri ( yaş, cinsiyet, kilo, boy, vücut kitle 

indeksi, ek hastalık, kullandığı ilaçlar ) yüz yüze görüşme yöntemi ile kayıt edildi. 

Hastaların tanıları ve lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastaların 

patolojik tanıları kayıt edildi. 

� 2. Altı dakika yürüme testi 

Tüm hastalara 6 dakika yürüme testi yapıldı ( resim 1 ). Altı dakika yürüme 

testi, üçer metre ara ile işaretlenmiş 30 metrelik hastane koridorunda yapıldı. Hastaların 

test öncesinde istirahatte iken sistolik ve diastolik kan basınçları, pulse oksimetre ile sO2 

değerleri ölçüldü. Borg skalasına göre test öncesi dispne ve yorgunluk dereceleri 

sorgulandı ve kayıt edildi. Hastalardan 6 dakika boyunca yürüyebildiği kadar 

maksimum hızla yürümeleri istendi. Altı dakika sonunda toplam yürüdükleri mesafe 

metre cinsinden kayıt edildi. Test sonunda hastaların sistolik ve diastolik kan basınçları 

ve pulse oksimetre ile sO2 değerleri ölçülerek kayıt edildi. Altı dakika yürüme testi 

sonunda saturasyonda % 4 veya daha fazla düşme saptanması desaturasyon olarak 

değerlendirildi. Test sonrası borg skalasına göre dispne ve yorgunluk dereceleri tekrar 

sorgulanarak kayıt edildi. 

36

Resim 1. Klinikte 

altı dakika testi uygulanırken 

Hastaların altı dakika yürüme testindeki yürüme mesafesi 

kullanılarak aşağıdaki 

formül ile tahmini maksimum oksijen tüketimleri hesaplandı. 

Tahmini oksijen tüketiminin hesaplanması 

Hesaplanan VO2 maks = 6 DYT’de ölçülen hız(m/dk) X 0,1 + 6 DYT’de 

ölçülen hız(m/dk) X 1,8 X eğim(%) + 3,5 

(Eğim: 

hasta düz zeminde yürüdüğü için “0” olarak alınmıştır.) 

� 

Solunum Fonksiyon Testi: 

KPET öncesinde tüm hastalara ZAN ( n’spire respiratory ınc ® ) marka cihazda 

solunum fonksiyon testi yapıldı. 1. saniyedeki zorlu ekspiryum volümü ve yüzdesi 

(FEV1, FEV1 % ), zorlu vital kapasite volümü ve ölçümü ( FVC, FVC %), 1. saniyedeki 

zorlu ekspiryum volumunun zorlu vital 

kapasiteye oranı ( FEV1/ FVC %) ve maksimal 

istemli ventilasyon ( MVV ) ölçüldü. 

37

� 4. Kardiyopulmoner egzersiz testi: 

Hastalara altı dakika yürüme testinden en erken 24- 48 saat sonra, 

kardiyopulmoner egzersiz testi için randevu verildi. Test öncesi hastaların 

posteroanterior akciğer grafisi, elektrokardiografisi, arteryel kan gazları incelendi. 

Gerekli görülen hastalarda kardiyoloji konsültasyonu sonrası test yapılması uygun 

görüldü. Kardiyopulmoner egzersiz 

testi öncesi hastalara işlem ile ilgili bilgi verildi ve 

hastalardan 

yazılı onam alındı. 

Kardiyopulmoner egzersiz testi yapılacak olan hastaların testten en az 2 saat 

öncesinden itibaren yemek yememesi, 

laboratuvara egzersiz kıyafetleri ve spor 

ayakkabıları 

ile gelmesi önerildi. 

Kardiyopulmoner egzersiz testi, en az bir uzman hekim ve bir hemşire 

tarafından, defibrilatör, oksijen 

desteği ve acil müdahele çantasının bulunduğu 

laboratuvar 

ortamında yapıldı. 

Hastalara test sırasında elektrokardiografi monitorizasyonu 

yapılacağından 

artekaftları 

önlemek için göğüs bölgesindeki kıllar tıraş edildi. 

Her hastada test yapılmadan önce cihazın volum ve gaz kalibrasyonları yapıldı. 

Gaz kalibrasyonu (istenen karışım O2 :16,0 CO2: 5,0 N2: balans ; gerçek karışım O2 

:16,30 CO2: 4,81 N2: balans ) standart iki gaz karışımı ile volum kalibrasyonu ise 1 

litrelik kalibrasyon pompası ( n’spire respiratory ınc® ) ile yapıldı. ZAN BTPS modülü 

ile ortam nem, sıcaklık değerleri 

ölçülerek kayıt edildi. Hastaların istirahatte kan basıncı 

ölçüldü ve EKG çekildi. 

Hastalara bisiklet ergometrisinde ( ergoline® 900 modeli ) veya balke protokolü 

( Tablo 13 ) kullanılarak treadmilde ( RAM® 770 S modeli ) breath by breath 

yöntemiyle kardiyopulmoner egzersiz testi uygulandı ( Resim 2, Resim 3 ). Test 

sırasında solunumla aldığı ve exhale ettiği hava bir yüz maskesi ( Rudolph Face Mask 

ometrisi 

kullanı ş yükü artışı aşağıdaki formül kullanılarak hesaplandı 33 for Exercise Testing®; Hans Rudolph Inc. ® ) yardımı ile ölçüldü. Bisiklet erg 

lan hastalarda i 

. 

38

İş yükü hesaplaması 

1. VO2 unloaded ml/ dk = 150 + (6 x ağırlık ( kg )) 

2. 

Peak VO2 ml/ dk 

Sedanter erkek ( boy ( cm )- yaş ( yıl )) x 20 

Sedanter kadın ( boy ( cm )- yaş ( yıl 

)) x 14 

3. Her dakikada artan İş yükü (W) 

( Peak VO2 ( ml/ dk ) – VO2 unloaded ( ml/ dk )/ 100 

Tablo 13. Balke 3, 4 ve 5 protokolu 

Zaman Hız ( km/ s a ) 

Eğim 

( % ) 

( sn ) Balke 3 Balke 4 Balke 

5 

İstirahat 60 0 0 0 0 

Yükleme 60 2 3 3 0 

Yükleme 60 3 4 4 0 

Yükleme 60 3 4 5 1 

Yükleme 60 3 4 5 2 

Yükleme 60 3 4 5 3 

Yükleme 60 3 4 5 4 

Yükleme 60 3 4 5 5 

Yükleme 60 3 4 5 6 

Yükleme 60 3 4 5 7 

Yükleme 60 3 4 5 8 

Yükleme 60 3 4 5 9 

Yükleme 60 3 4 5 10 

Yükleme 60 3 4 5 11 

Yükleme 60 3 4 5 12 

Recovery 60 2 2 2 0 

120 2 2 2 0 

120 0 0 0 0 

39

Resim 2. Koşubandında kardiyopulmoner egzersiz testi uygulanırken 

Resim 3. Bisiklet ergometrisinde kardiyopulmoner egzersiz testi uygulanırken 

40

Test sırasında devamlı EKG ( Cardio Collect 12, Del Mar Reynolds Medical® ) 

monitorizasyonu, parmaktan Oxilink® pulse oksimetre probu yardımıyla devamlı 

oksijen saturasyon ölçümü ve 3 dakika arayla koldan arteryel kan basıncı (ergoline 

marka manşon kullanıldı) ölçümü yapıldı. Hasta teste devam edemeyeceğini 

bildirdiğinde, maksimum kalp hızına ulaştığında ( 220- yaş ), kan basıncında yükselme 

olduğunda (sistolik kan basıncının 250 mmHg, diastolik kan basıncının 120 mmHg 

üzerine çıkması) ve EKG’ de iskemik değişikliklerin ortaya çıkması halinde işlem erken 

sonlandırıldı. Test sırasında Peak VO2, maksimum kalp hızı, HRR (Heart rate reserve), 

VO2 maks (maksimum oksijen tüketimi), RER (solunum değişim oranı) , AT (anaerobik 

eşik) zamanı, VO2 maks’ ta AT zamanı, BR (solunum rezervi), BF (solunum frekansı), 

O2 pulse ve maksimum METS değerleri ölçüldü. Toplanan veriler otomatik olarak 

kaydedildi (Samsung , Pentium 4, CPU 3,46 Hz, 1,00 GB RAM, Windows XP® ). 

� 5. Operasyon tipi ve perioperatif mortalite ve morbidite 

Akciğer rezeksiyonu yapılan hastaların, operasyon türleri, postoperatif yoğun 

bakımda kalma süreleri, hastaneden taburcu süreleri ve operasyon sırasında ve 

sonrasında gelişen komplikasyonlar kaydedildi. Hastanede yatış süresi içinde veya 

postoperatif ilk 30 gün içindeki ölümler veya komplikasyonlar cerrahi mortalite veya 

morbidite olarak kabul edildi. Cerrahi morbidite kriterleri aşağıdaki tabloda 

belirtilmiştir ( Tablo 14 ). 

Tablo 14. Cerrahi morbidite kriterleri 

Morbidite Kriterler 

Uzamış hava kaçağı > 7 gün veya taburcu edildiğinde halen devam eden 

Atelektazi Bronkoskopik aspirasyon gerektiren 

Pnömoni Radyolojik ve klinik olarak tanımlanmış 

Aritmi Medikasyon gerektiren aritmiler 

Solunum yetmezliği İnvaziv ya da noninvaziv mekanik ventilasyon ihtiyacının 

olması 

41

İstatistiksel İncelemeler 

Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için 

NCSS 2007&PASS 2008 Statistical Software (Utah, USA)programı kullanıldı. Çalışma 

verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (Ortalama, Standart 

sapma) yanı sıra normal dağılım gösteren parametrelerin gruplar arası 

karşılaştırmalarında student t test kullanıldı. Normal dağılım göstermeyen 

parametrelerin gruplar arası karşılaştırmalarında Mann Whitney U test kullanıldı. 

Niteliksel verilerin karşılaştırılmasında ise Ki-Kare test ve Fisher’s exact test kullanıldı. 

Sonuçlar %95’lik güven aralığında, anlamlılık p

BULGULAR 

Çalışmaya toplam 106 hasta dahil edilmiştir. Preoperatif değerlendirme 

sonrasında pulmoner rezeksiyon yapılan ( lobektomi veya pnömonektomi ) 37 

hastaya perioperatif inceleme yapılmıştır. 

� 1. HASTALARA AİT DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER 

Çalışmaya alınan tüm hastaların demografik özellikleri tablo 15’ de verilmiştir. 

Tablo 15: Tüm hastaların tanımlayıcı özelliklerinin dağılımı 

Min- Max Ort ± SD (Medyan) 

Yaş ( yıl ) 39 - 82 61,84 ± 8,69 

Kilo ( kg ) 46 - 101 70,64 ± 12,87 

Boy ( cm ) 149 - 182 169,26 ± 6,94 

BMI ( kg/boy 2 ) 17,0 - 39,1 24,62 ± 4,18 

Sigara ( paket/yıl ) 0 - 193 54,77 ± 34,40 (50) 

Cinsiyet 

(n=106) 

N % 

Kadın 8 7,6 

Erkek 98 92,4 

Operasyon yapılan 37 hastanın yaşları 39 ile 78 arasında değişmekte olup 

ortalama yaş 61,32 ± 8,29’ dur. Hastaların sadece 1 tanesi kadın ( % 2,7 ) geri kalanı 

erkektir. Operasyon yapılan hastaların demografik özellikleri tablo 16’da belirtilmiştir. 

43

Tablo 16. Operasyon yapılan hastaların tanımlayıcı özelliklerinin dağılımı 

Min-Maks Ort ± SD (Medyan) 

Yaş ( yıl ) 39 – 78 61,32 ± 8,29 

Kilo ( kg ) 48 – 100 70,46 ± 12,83 

Boy ( cm ) 155 – 180 168,51 ± 6,82 

BMI ( kg/boy 2 ) 17 – 39,10 24,80 ± 4,59 

Sigara ( paket/ yıl ) 0 - 150 55,78 ± 28,92 ( 55 ) 

Cinsiyet 

N % 

Kadın 1 2,7 

(n= 37) Erkek 36 97,3 

Operasyon yapılan hastaların kiloları 48 - 100 kg arasında değişmekte olup, 

ortalama 70,46 ± 12,83 kg’dır. Boyları ise 155 – 180 cm arasında değişmekte olup, 

ortalama 168,51 ± 6,82 cm’ dir. Beden kitle indeksleri (BMI) 17 – 39,10 kg/ cm 2 

arasında değişmekte olup ortalama 24,80 ± 4,59 kg/ cm 2’ dir. Sigara kullanım miktarları 

0 – 150 paket/ yıl arasında değişmekte olup ortalama 55,78 ± 28,92 paket/ yıl, medyanı 

55 paket/ yıldır. 

Tüm hastaların tanılarına göre ayrıntılı dağılımları şekil 5’ de verilmiştir. 1 hasta 

( %0,9) küçük hücreli akciğer karsinomu; 89 hasta ( %84 ) küçük hücre dışı akciğer 

karsinomu; 6 hasta (%5,7) malign olmayan akciğer hastalığı ve 10 hasta (%9,4) 

undiagnostik olarak saptanmıştır (Şekil 1 ). 

44

84% 

Tanı dağılımı 

1%6% 9% 

küçük hücreli akciğer ca 

malign olmayan 

undiagnostik 

küçük hücreli dışı akciğer 

ca 

Şekil 1. Tüm hastaların tanılarının dağılımı 

Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastaların patolojik tanıları 

tablo 17’de verilmiştir. Hastaların %67,6’ sı skuamoz hücreli karsinom, % 18,9’u 

adenokarsinom, diğerleri ise küçük hücre dışı ve pleomorfik karsinom olarak rapor 

edilmiştir. 

Tablo 17. Opere olan hastaların patolojik tanı dağılımı 

Tanı Grup ( n=37 ) 

n % 

Adenokarsinom 7 18,9 

Küçük hücre dışı karsinom 4 10,8 

Pleomorfik 1 2,7 

Skuamoz hücreli karsinom 25 67,6 

� 2. ALTI DAKİKA YÜRÜME TESTİ 

Tüm hastaların altı dakika yürüme testi öncesi pulse oksimetre ile ölçülen 

satürasyon değerleri %89 ile %98 arasında değişmekte olup ortalama %94.58 ± 2.07 

olarak saptanmıştır. Test sonrası satürasyon değerleri %72 ile %98 arasında değişmekte 

olup ortalama %91.11 ± 4.84’tür ( Tablo 18 ). Desatüre olan 40 ( %37.7 ) hasta; 

desatüre olmayan ise 66 ( %62.3 ) hasta bulunmaktadır ( şekil 2 ). 

45

Tablo 18. Altı dakika yürüme testi öncesi ve sonrası saptanan satürasyon dağılımı 

Min - Max Ort ± SD 

Test öncesi satürasyon değeri ( % ) 89 - 98 94,58 ± 2,07 

Test sonrası satürasyon değeri ( % ) 72 - 98 91,11 ± 4,84 

62% 

Desaturasyon dağılımı 

38% 

desature oldu 

desature olmadı 

Şekil 2. Altı dakika yürüme testi sonucunda desature olanların dağılımı 

Opere edilen hasta grubunda altı dakika yürüme testi öncesi pulse oksimetre ile 

ölçülen saturasyon değerleri % 90 – 98 arasında değişmekte olup ortalama % 94,59±1,8 

olarak saptanmıştır. Yürüme testi sonrasında ölçülen saturasyon değerleri ise % 78 – 

97 arasında değişmekte olup ortalama % 92,38 ± 3,8’ dir (Tablo 19). Altı dakika 

yürüme testi sonrası 9 (% 24,32) hasta desature oldu. 

Tablo 19. Altı dakika yürüme testi öncesi ve sonrası satürasyon dağılımı 

Min- Max Ort ± SD 

Test öncesi satürasyon değeri ( % ) 90 - 98 94,59 ± 1,8 

Test sonrası satürasyon değeri ( % ) 78 - 97 92,38 ± 3,8 

Hastaların altı dakika yürüme testinde yürüdükleri mesafe 170 metre ile 660 

metre arasında değişmekte olup, ortalama değer 457.53 ± 81.75 metredir. Opere olan 

46

hastalar ise altı dakika yürüme testinde 360 metre ile 600 metre arasında, ortalama 

477,14 ± 53,70 metre yürümüşlerdir ( Tablo 20 ). 

Tablo 20 . Altı dakika yürüme testindeki yürüme mesafesi 

Yürüme mesafesi ( metre) N Min- maks Ort ± SD 

Tüm hastalar 106 170- 660 457,53± 81,75 

Opere olan hastalar 37 360 - 600 477,14 ± 53,70 

Tüm hastaların altı dakika yürüme testindeki yürüme mesafesine göre 

hesaplanan VO2 maks değerleri ve ortalaması tablo 21’de verilmiştir. Hesaplanan VO2 

maks 4.28 ile 14.50 ml/ kg/ dk arasında değişmekte olup ortalama 11.06 ± 1.52 ml/ 

kg/dk’ dır. 

Tablo 21. Altı dakika yürüme testindeki yürüme mesafesi ile hesaplanan maksimum 

oksijen tüketimi 

Hesaplanan VO2 maks 

( ml/ kg/ dk) 

� 3. SOLUNUM FONKSİYON TESTİ 

Min- Max Ort ± SD (Medyan) 

4,28- 14,50 11,06 ± 1,52 

Hastaların preoperatif solunum fonksiyon testinde ölçülen FEV1 ve MVV 

değerlerinin dağılımını tablo 22’de görmekteyiz. Preoperatif beklenen FEV1 değerleri 

%23 ile %80 arasında değişmekte olup ortalama %55.87 ± 14.39’ dur. MVV değerleri 

ise %20,6 ile %96,30 arasında değişmekte olup ortalama %51,32±14,71’dir. Lobektomi 

veya pnömonektomi operasyonu yapılan 37 hastanın preoperatif beklenen FEV1 

değerleri %39 – 80 arasında değişmekte olup ortalaması %60,11 ± 11,39 olarak 

ölçülmüştür. Bu hastaların FEV1 dağılımı tablo 23’de verilmiştir. 

47

Tablo 22. Solunum fonksiyon testinde ölçülen preopFEV1 ve MVV değerlerinin 

dağılımı 

N Min - maks Ort ± SD 

Preop FEV1 ( % ) 106 23 - 86 55,85 ± 14,32 

MVV ( %) 76 20,6 - 96,3 51,32 ± 14,71 

Tablo 23. Opere edilen hastaların % FEV1 dağılımı 

Preop FEV1 ( % ) N % 

< 40 1 2,7 

41 – 50 8 21,6 

51 – 60 8 21,6 

61 – 70 13 35,1 

71 – 80 7 18,9 

� 4. KARDİYOPULMONER EGZERSİZ TESTİ 

26 olguya ( %24,5 ) koşu bandında, 79 olguya ( %74,5) bisiklet ergometrisinde, 

1 hastaya da alt ekstremite deformitesi olduğu için kol ergometrisinde kardiyopulmoner 

egzersiz testi uygulandı ( Tablo 24 ). 

48

Tablo 24. Kardiyopulmoner egzersiz testinde kullanılan cihazların dağılımı 

N % 

Koşubandı 26 24,5 

Bisiklet ergometrisi 79 74,5 

Kol ergometrisi 1 0,9 

Kardiyopulmoner egzersiz testinde uygulanan protokoller incelendiğinde; balke 

3 uygulanan 1 hasta (%0,9), balke 4 uygulanan 13 hasta (%12,3), balke 5 uygulanan 12 

hasta (%11,3) vardı. Bisiklet ergometrisi uygulanan hastalarda ise 13 olguya (%12,3) 

rampe 10 W/dk, 65 olguya (%61,3) rampe 15 W/dk, 2 olguya ise (%1,9) rampe 20 

W/dk protokolünde test uygulanmıştır ( Tablo 25 ). 

Tablo 25. Tüm hastalarda kardiyopulmoner egzersiz testinde uygulanan protokol 

dağılımı 

Uygulanan protokol N % 

Balke 3 

Balke 4 

Balke 5 

Rampe 10 W/dk 

Rampe 15 W/dk 

Rampe 20 W/dk 

1 

13 

12 

13 

65 

Toplam 106 

2 

0,9 

12,3 

11,3 

12,3 

61,3 

1,9 

100 

49

Tablo 26. KPET ile ölçülen parametreler ve test süreleri 

Min - Max Ort ± SD (Medyan) 

Total Test Süresi ( dk ) 1,0 - 22,2 10,24 ± 3,54 

Total Egzersiz süresi ( dk ) 1- 17,2 5,98 ± 2,96 

Maks Load ( watt ) 21- 256 92,73 ± 31,82 

VO2 Maks ( ml/ kg/ dk) 7,9 - 41,1 17,72 ± 5,48 

AT zamanı ( sn ) 1,3 - 14,5 7,57 ± 3,01 

BR ( lt/dk ) 0,5 - 624 54,60 ± 92,86 (26,20) 

Maks METS 1,6 - 12,2 5,60 ± 1,59 

Total test süresi 1 ile 22.2 dk arasında değişmekte olup ortalama 10.24 ± 3.54 

dakikadır. Total egzersiz süresi 1 ile 17.2 dk arasında değişmekte olup ortalama 5.88 ± 

2.89 dakiak olarak saptanmıştır. Maksimum load 21 ile 256 w arasında değişmekte olup 

ortalama 92.73 ± 31.82 w’tır. 

VO2 maks ölçümleri 7.90 ile 41.10 ml/ kg/dk arasında değişmekte olup 

ortalaması 17.72 ± 5.48 ml/kg/dk’dır. AT zamanı 1.39 ile 14.57 sn arasında değişmekte 

olup ortalama 7.57 ± 3.01 sn’dir. 

BR değerleri 0.50 ile 624 lt/dk arasında değişmekte olup ortalama 54.60 ± 92.86 

lt/dk, medyanı 26.20 lt/dk ’dır. Maks METS ölçümleri 1.0 ile 12.20 arasında değişmekte 

olup ortalama 5.60 ± 1.59’dur. 

Tüm hastaları kardiyopulmoner egzersiz testini sonlandırma kriterlerine göre 

gruplandırdığımızda; testi sorunsuz olarak tamamlayan %43,4 (46) hasta 

bulunmaktadır. %18,9 ( 20 ) hastada EKG’ de iskemik değişik saptanması nedeniyle, 

%1,9 ( 2 ) hastada hipertansiyon nedeniyle, %35,9 ( 38 ) hastada ise nefes darlığı, bacak 

ağrısı ve aşırı yorgunluk gibi semptomlar gelişmesi nedeniyle test erken 

sonlandırılmıştır (Tablo 27). 

50

Tablo 27. Tüm hastaların kardiyopulmoner egzersiz testi sonlandırma nedenlerinin 

dağılımı 

Sonlandırma nedenleri 

(n=106) 

n % 

Sorunsuz 46 43,4 

Semptom gelişmesi 38 35,9 

EKG’ de iskemik değişik 20 18,9 

Hipertansiyon* 2 1,9 

* Sistolik kan basıncının 250 mmHg, diastolik kan basıncının 120 mmHg üzerine 

çıkması 

Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalarda kardiyopulmoner 

egzersiz testi sonlandırma kriterleri tablo 28’de verilmiştir. 

Tablo 28. Operasyon yapılan hastalarda kardiyopulmoner egzersiz testi sonlandırma 

nedenlerini dağılımı 

Sonlandırma nedenleri 

(n=37) 

n % 

Sorunsuz 21 56,8 

Semptom gelişmesi 10 27,0 

EKG’ de iskemik değişiklik 2 5,4 

Hipertansiyon* 4 10,8 

* Sistolik kan basıncının 250 mmHg, diastolik kan basıncının 120 mmHg üzerine çıkması 

� 5. OPERASYON TİPİ VE PERİOPERATİF MORTALİTE VE 

MORBİDİTE 

Akciğer rezeksiyonu yapılan hastaların 26’ sına ( %70,3 ) lobektomi, 11’ ine ( 

%29,7 ) ise pnömonektomi operasyonu yapılmıştır. Hastaların operasyon sonrası yoğun 

bakımda kalma süreleri 1- 12 gün arasında değişmekte olup, ortalama yoğun bakımda 

kalma süreleri 1,3 ± 1,8 gündür. Küçük hücre dışı akciğer karsinomu tanılı 1 hastada 

sağ üst lobektomi sonrası solunum yetmezliği gelişmiş ve postop. yoğun bakımda 12 

gün kalmıştır, sonrasında da ex olmuştur. 

51

Akciğer rezeksiyonu yapılan hastalarda görülen komplikasyonların dağılımı 

tablo 29’ dA verilmiştir. 

Tablo 29. Komplikasyonlar ve yapılan operasyon tipleri 

Komplikasyonlar N Operasyon tipi % 

Uzamış hava kaçağı 4 Sağ üst ve orta lobektomi 

Sol üst lobektomi 

Sol alt lobektomi 

Sol pnömonektomi 

Yara yeri enfeksiyonu 1 Sol üst lobektomi 7,6 

Taşikardi 1 Sol pnömonektomi 7,6 

Atelektazi 1 Sağ üst lobektomi 7,6 

Bronkoplevral fistül 2 Sağ üst lobektomi 

Sol pnömonektomi 

Pnömoni 2 Sağ pnömonektomi 

Sol üst lobektomi 

Solunum yetmezliği 2 Sağ alt lobektomi 

Sağ üst lobektomi 

Akciğer rezeksiyonu yapılan hastalarda postoperatif 30 günde mortalite gelişen 

3 hasta vardı. Bu hastalardan 1 tanesine sağ üst lobektomi (12. gün), 1 tanesine sol üst 

lobektomi (30. gün) ve 1 tanesinede sol pnömonektomi (19. gün) operasyonu yapılmıştı. 

Akciğer rezeksiyonu yapılan ve komplikasyon gelişen hastalar, altı dakika 

yürüme testinde ortalama 471,07±50,07 metre yürürken, komplikasyon gelişmeyenler 

ortalama 480,41±56,34 metre yürümüşlerdir. Operasyon yapılan hastalarda 

komplikasyon gelişenler altı dakika yürüme testinde daha fazla yürümüş olsalar da 

yürüme mesafeleri ile komplikasyon gelişmesi arasında istatistiksel olarak anlamlı 

farklılık saptanmamıştır (p>0,05) (Tablo 30). 

30,7 

15,3 

15,3 

15,3 

52

Tablo 30. Lobektomi veya pnömonektomi yapılan hastalarda komplikasyon gelişmesi 

ile altı dakika yürüme testindeki yürüme mesafesi arasındaki değerlendirme 

Lobektomi 

veya 

Altı dakika yürüme testinde 

ölçülen yürüme mesafesi ( metre ) 

pnömonektomi Ortalama ± SD Medyan 

Komplikasyon gelişen 

(n= 13) 

Komplikasyon gelişmeyen 

(n= 24) 

Mann Whitney U test kullanıldı 

471,07 ± 50,07 462,0 

480,41 ± 56,34 480,0 

p 

0,399 

Altı dakika yürüme testi sonrasında desature olan hastaların %55, 6’sında, 

desature olmayanların ise %28,6’sında komplikasyon saptanmıştır. Lobektomi veya 

pnömonektomi operasyonu yapılan hastalarda komplikasyon gelişmesi ile altı dakika 

yürüme testi sonucunda desaturasyon gelişmesi arasında istatistiksel olarak anlamlı 

farklılık saptanmamıştır ( p>0.05 ) ( Tablo 31 ). 

Operasyon yapılan hastalarda; preop FEV 1 değeri ≤ %40 olan hastalarda %50, 

%41-50 arasında olanlarda %57,1; %51-60 arasında olanlarda %12,5; %61-70 arasında 

olanlarda %38,5; %71-80 arasında olanlarda ise %28,6 komplikasyon gelişmiştir. 

Preoperatif solunum fonksiyon testinde ölçülen FEV1 değerleri ile komplikasyon 

gelişmesi arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmamaktadır ( p>0.05 ) 

(Tablo 17 ). 

Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalardan VO2 maks 

değeri 0.05 ) ( Tablo 31 ). 

53

Tablo 31. Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalarda altı dakika 

yürüme testi sonrası desaturasyon, preopFEV1, KPET ile ölçülen VO2 maks ve 

komplikasyon ilişkisi 

Lobektomi / pnömonektomi 

+ Desatürasyon* 

VO2 maks 

( ml/ kg/dk ) 

Preop FEV 1 

( % ) 

Komplikasyon 

Var (n=13) Yok (n=24) 

n (%) n (%) 

Desatüre oldu 5 (%55,6) 4 (%44,4) 

Desatüre olmadı 8 (%28,6) 20 (%71,4) 

0,05) ( Tablo 32 ). 

54

Tablo 32. Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalarda mortalite ve 

altı dakika yürüme testindeki yürüme mesafesi arasındaki ilişki 

Lobektomi 

veya 

Altı dakika yürüme testinde 

ölçülen yürüme mesafesi ( metre ) 

pnömonektomi Ortalama ± SD Medyan 

Mortalite var 

(n=3) 

Mortalite yok 

(n=34) 

Mann Whitney U test kullanıldı 

475,00±17,57 468,00 

477,32±55,92 473,50 

p 

0,978 

Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalarda altı dakika 

yürüme testi sonucunda desature olma ile mortalite görülme durumu arasında 

istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmemektedir ( p>0.05 ). Operasyon yapılan 

hastalardan altı dakika yürüme testinde desature olan % 11,1 ‘inde, desatüre 

olmayanların ise %7,1’ inde mortalite saptanmıştır ( Tablo 33 ). 

Operasyon yapılan hastalarda; preop FEV 1 değeri ≤ %40, %41-50, %51-60 

arasında olanlarda hiç mortalite saptanmazken, %61-70 arasında olanlarda %7,7 ; %71- 

80 arasında olanlarda ise %28,6 mortalite saptanmıştır. Preoperatif solunum fonksiyon 

testinde ölçülen FEV1 değerleri ile mortalitasyon saptanması arasında istatistiksel olarak 

anlamlı farklılık bulunmamaktadır ( p>0.05 ) ( Tablo 33 ). 

Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalardan VO2 maks 

değeri 0.05 ) ( Tablo 33 ). 

55

Tablo 33 . Lobektomi veya pnömonektomi operasyonu yapılan hastalarda altı dakika 

yürüme testi sonrası desaturasyon, preopFEV1, KPET ile ölçülen VO2 maks ve 

postoperatif mortalite ilişkisi 

Lobektomi / pnömonektomi 

+ Desatürasyon* Desatüre 

VO2 Maks 

( ml/ kg/ dk ) 

Preop FEV 1 

( % ) 

Mortalite 

Var (n=3) Yok (n=34) 

n (%) n (%) 

Desatüre oldu 1 (%11,1) 8 (%88,9) 

olmadı 

2 (%7,1) 26 (%92,9) 

TARTIŞMA 

Postoperatif mortalite, akciğer kanseri cerrahisinin en önemli 

komplikasyonudur. Çalışmamızda akciğer rezeksiyonu yapılan 37 hastada postoperatif 

30 gün içindeki mortalite %7,9 olarak saptandı. Mortalite saptanan 3 hastaların 2 tanesi 

lobektomi, 1 tanesi ise pnömonoktomi operasyonu geçirmişti. Geçirilen operasyon 

tiplerine göre analiz ettiğimizde lobektomi sonrası mortalite %7,6 (2/26), 

pnömonektomi sonrası ise %9 ( 1/ 11) olarak saptanmıştır. 

Çalışmalarda pnömonektomi ve lobektomi sonrası mortalite oranları sırasıyla 

%6- 8 ve %2- 4 olarak bildirilmiştir 59-60-61-62 . Damhuis R.A.M. ve arkadaşlarının 

yaptığı araştırmada 7899 akciğer kanseri tanısı almış hastaların postoperatif mortalite 

oranını %3,1 olarak saptamışlardır 63 . William Weiss, broncogenic karsinoma tanısı ile 

opere olan 547 erkek hasta ile yaptığı araştırmada, postoperatif 30. gün mortalite oranını 

%9,5 ile 11,4 arasında saptamıştır 64 . Bizim çalışmamızda da mortalite oranı genel 

olarak belirtilen değerlerler ile benzer çıkmıştır. 

Çalışmamızda opere edilen hastaların %35’ inde komplikasyon geliştiği 

saptanmıştır. Komplikasyon olarak uzamış hava kaçağı, bronkoplevral fistül, aritmi, 

yara yeri infeksiyonu, pnömoni, solunum yetmezliği ve bronkoskopi gerektiren 

atelektazi belirtilmiştir. Operasyon tiplerine göre değerlendirdiğimizde lobektomi 

geçiren hastalarda %34, pnömonektomi geçirenlerde ise %36 olarak saptanmıştır. 

Çeşitli çalışmalarda pnömonektomi sonrası %11 – 49 arasında değişen oranlarda 

pulmoner komplikasyon geliştiği bildirilmiştir 65-66-67 . Bu oranlardaki farklılığının bir 

nedeni komplikasyonların tanımlanmasıdır. Jun Wang ve arkadaşlarının yaptığı 

çalışmada, pulmoner rezeksiyon yapılan 40 hastada postoperatif komplikasyon %32,5 

olarak saptanmıştır 

68 . Çalışmaları lobektomi, bilobektomi ve segmentektomi 

operasyonlarını içermektedir. Bizim çalışmamızda lobektomi sonrası komplikasyon 

oranı biraz daha fazla saptanmıştır. Bunun nedenini bazı çalışmalarda yara yeri 

enfeksiyonu, bronkoplevral fistül ve uzamış hava kaçağı gibi komplikasyonların cerrahi 

komplikasyon olarak tanımlanması ve çalışma dışı bırakılması olabileceğini 

düşünmekteyiz. 

57

Yürüme testleri, basit ucuz ve kolay uygulanabilir, fonksiyonel kapasiteyi 

göstermede geçerli ve güvenilir bir testtir 69-70 . Opere olan hastaların altı dakika yürüme 

testi sonuçları ve postoperatif mortalite ve komplikasyon gelişmesi arasındaki ilişki 

değerlendirildiğinde; altı dakika yürüme testi sonrasında desature olan hastaların 

%55,6’ sında, desature olmayanların ise %28,6’ sında postoperatif komplikasyon 

geliştiği saptanmıştır. Operasyon sonrası komplikasyon gelişmeyen hastalar, altı dakika 

yürüme testinde komplikasyon gelişenlere göre daha fazla mesafe yürümüş olsalar da 

yürüme mesafeleri ve desaturasyon gelişmesi ile komplikasyon gelişmesi arasında 

istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır ( p> 0,05 ). 

Thida Win ve arkadaşlarının yaptığı benzer çalışmada da, pnömonektomi, 

lobektomi, bilobektomi ve wedge rezeksiyon operasyonları yapılan 111 hastada mekik 

yürüme testi ile postoperatif mortalite ve morbidite arasında ilişki saptanmamıştır 41 . 

A. Brunelli ve arkadaşları; 127 non small cell akciğer ca tanılı 70 yaş üzeri 

pulmoner lobektomi yapılan hastalarda, merdiven çıkma testinde çıkılan yüksekliği 

postoperatif kardiopulmoner komplikasyonların bir göstergesi olarak saptamışlardır 71 . 

Yine benzer birçok çalışmada merdiven çıkama testi ile akciğer rezeksiyonu sonrası 

gelişen komplikasyonlar arasında ilişki saptanmıştır 41- 42- 72- 73 . 

David A. Holden ve arkadaşlarının bronchogenic karsinoma tanılı FEV 1 değeri 

1,6 lt veya daha düşük olan 16 hasta ile yaptıkları çalışmada, merdiven çıkma ve altı 

dakika yürüme testlerini postoperatif 90 gün mortalitenin bir göstergesi olarak 

saptamışlardır 74 . 

Pulmoner rezeksiyon planlanan hastaların değerlendirilmesinde en yaygın 

kullanılan parametreler, solunum fonksiyon testinde ölçülen FEV 1 değeri ve difüzyon 

kapasitesidir. Çeşitli rehberlere ve çalışmalara göre lobektomi ve pnömonektomi için 

kabul edilen sınır değerler değişmektedir. Örneğin İngiliz Toraks Derneği 

pnömonektomi için, preoperatif FEV1 değerinin 2 lt üzerinde veya postoperatif 

beklenen FEV 1 ve postoperatif beklenen DLCO %40 üzerinde olmasını, lobektomi 

için ise preoperatif FEV1 değerinin 1,5 lt üzerinde olmasını önermekte iken ACCP 

rehberinde FEV 1 için benzer kriterlere ek olarak, preoperatif beklenen FEV 1 değerinin 

%80 üzerinde olması ayrıca ileri inceleme olmaksızın operasyon yapılabilmesi için 

herhangi bir interstisyel akciğer hastalığı veya egzersiz ile ilişkili hava yolu 

58

kısıtlığınının olmamasını şart koşmuştur. Ulusal Alman (The Dutch National) 

rehberinde ise hastanın preoperatif beklenen FEV1 ve DLCO %80 üzerinde ise ve 

egzersiz ilişkili hava yolu kısıtlığı yok ise ileri incelemeler gerek olmadan operabl 

olarak değerlendirilir 75 . 

Çalışmamızda opere olan hastaların FEV1 değerlerini %80-71, %70-61, %60-51, 

%50- 41 ve %40 altı olarak beş gruba ayırdığımızda, gruplar arasında mortalite ve 

komplikasyon gelişimi açısından istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır. FEV1 

değeri %60 altında olan hastaların hiçbirinde postoperatif 30 günde mortalite 

gelişmemiştir. Bu çelişkili sonucun hasta sayısındaki kısıtlılıktan dolayı ve çok riskli 

grupta olan bu hastalara perioperatif dönemde daha fazla önem verilmesinden 

olabileceğini düşünmekteyiz. 

Çoğunlukla çalışmalarda preoperatif pulmoner değerlendirmede FEV1 önemli 

risk faktörü olarak tanımlansa da bir kısım çalışmada bu durum bizim çalışmamızda da 

olduğu gibi tam olarak gösterilememiştir 59-65-76-77 . 

Pate ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise yüksek riskli grupta FEV1 

değerlerinin ameliyat sonrası komplikasyonları tahmin etmede tek başına yeterli 

olmadığı ve bu gruptaki olguların egzersiz testi ile değerlendirmeleri gerektiğini 

belirtmişlerdir 78 . 

Çalışmamızda kardiyopulmoner egzersiz testi ile ölçülen VO2 maks değerleri 20 

ml/ kg/ dk ve üzeri, 15-20 ml/ kg/ dk ve 15 ml/ kg/ dk altı olarak 3 gruba ayrılarak 

analiz edilmiştir. VO2 maks değerleri ile postoperatif erken dönem ( 30 gün ) mortalite 

ve komplikasyon arasında ilişki saptanmamıştır. VO2 maks değeri 15 ml/kg/ dk altında 

olan 6 hasta saptanmıştır. Bu 6 hastanın bir tanesine sol pnömonektomi, diğerlerine ise 

üst lobektomi operasyonu yapılmış. Bu gruptaki hastalarda mortalite görülmezken 

komplikasyon oranı da diğer gruptakilere göre daha düşük saptanmıştır ( %16,7 ). Bu 

farklılığın VO2 maks değerlerine göre daha riskli grupta olan hastalara diğerlerine göre 

daha sınırlı cerrahi yapılmış olmasından olabileceğini düşünmekteyiz. 

Egzersiz testinin postoperatif komplikasyon ve mortalite tahiminindeki önemini 

saptamak için çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda VO2 maks değerinin 

postoperatif komplikasyonları predikte etmesiyle ilgili sonuçlar çelişkilidir. 

59

Çalışmaların sonuçları preoperatif VO2 maks < 10 ml/kg/dk ise çok yüksek postoperatif 

komplikasyon riski olduğu yönündedir 27-31-79 . 

Egzersiz testinin istirahat halinde yapılan kardiak ve pulmoner fonksiyon 

testlerine göre postoperatif komplikasyonları daha iyi predikte ettiğini belirten 

çalışmalar bulunmaktadır 80-81 . Smith ve arkadaşlarının torakotomi yapılan 22 hasta ile 

yaptıkları prospektif çalışmada, maksimal oksijen tüketimi 15 ml/kg/dk altında olan 6 

hastanın tamamında belirgin Kardiopulmoner komplikasyon gelişmiştir. VO2 maks 

değeri 20 ml/kg/dk’ dan yüksek olanlarda ise sadece bir komplikasyon geliştiğini 

belirtmişlerdir 82 . 

Eugene ve arkadaşları, preoperatif değerlendirmede solunum fonksiyon testi ve 

bisiklet ergometrisinde maksimal oksijen tüketimleri ölçülen 19 hastada VO2 maks ile 

postoperatif mortalite arasında belirgin bir ilişki saptamışlardır. VO2 maks değeri 1 lt 

/dk altında ise %75 mortalite ile ilişkili bulmuşlar. Çalışma sonucunda VO2 maks değeri 

1 lt/dk üzerine olan hastaların hiçbirinde mortalite gelişmemiştir 83 . 

Thida Win ve arkadaşlarının yaptığı benzer bir çalışmada da maksimum oksijen 

tüketiminin beklenen yüzdesinin kesin değere göre postoperatif komplikasyon ve 

mortaliteyi belirlemede daha iyi bir indikatör olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışama 

sonucunda VO2 maks değerinin %50-60 arasında olması önerilmektedir 84 . 

Coleman ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada 47 pulmoner rezeksiyon yapılan 

hastanın 25 tanesinde postoperatif komplikasyon gelişmiş olup, postoperatif 

komplikasyon gelişmesi ile VO2 maks arasında anlamlı ilişki saptamamışlardır 85 . Jun 

Wang ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada da cerrahi sonrası pulmoner komplikasyonlar 

ile VO2 maks arasında ilişki saptanmamıştır. Bu çalışmada beklenen %DLCO değeri, 

postoperatif komlikasyonların bir göstergesi olduğu belirtilmiş ile düşük DLCO 

saptanan hastalarda hastanede yatış süresinin uzadığı ve maliyetin arttığı saptanmıştır 67 . 

60

SONUÇ 

Çalışmamızda lobektomi veya pnömonektomi sonrası komplikasyon gelişmeyen 

hastalar altı dakika yürüme testinde komplikasyon gelişenlere göre daha fazla mesafe 

yürümüşlerdir. Testte desature olan hastalarda daha fazla oranda postoperatif 

komplikasyon saptanmıştır. Çalışmamızda beklediğimizin tersine solunum fonksiyon 

testinde beklenen FEV1 değeri %60 ve altında olan hastalarda ve KPET ile ölçülen VO2 

maks değeri 15 ml/ kg/ dk’ dan daha düşük olan hastalarda postoperatif 30. güne kadar 

hiç ölüm gözlenmemiştir. Bu durumu riskli gruptaki hastaların preoperatif 

değerlendirmelerinin daha yoğun yapılmış olabileceği ve bu ayrıntılı değerlendirmeler 

sonucu operasyon kararı alınan seçilmiş hasta grubundan dolayı olabileceği 

düşünülmüştür. Sonucu etkilediği düşünülen bir diğer faktör ise, ölçümlerin 106 hastada 

yapılmasına karşın, bunların ancak üçte birine (37 hasta) operasyon yapıldığı, 

dolayısıyla çalışmada analiz edilen hasta grubundaki sayının daha düşük kalmasından 

kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. 

61

ÖZET 

Özellikle solunum fonksiyonları sınırlı olan hastalarda operasyon öncesi 

pulmoner değerlendirmede kullanılan, postoperatif mortalite ve morbiditeyi tahmin 

edebilen tek, altın standart bir test yoktur. 

Çalışmamızda solunum fonksiyonu sınırlı olan, akciğer kanserli hastalarda 

preoperatif değerlendirmede kullanılan basit bir test olan altı dakika yürüme testi 

sonucundaki yürüme mesafesi, solunum fonksiyon testinde ölçülen beklenen %FEV1 

değeri ve daha kompleks bir test olan kardiopulmoner egzersiz testi ile ölçülen VO2 

maks değerleri ile perioperatif mortalite ve morbidite arasındaki ilişkiyi araştırmayı 

amaçladık. 

Ekim 2007 ve Aralık 2008 tarihleri arasında Sağlık Bakanlığı Süreyyapaşa 

Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesinde akciğer 

rezeksiyonu planlanan ve solunum fonksiyon testinde FEV1 değeri beklenen değerin 

%80 altında olan 106 hastaya, preoperatif değerlendirme süresince altı dakika yürüme 

testi, solunum fonksiyon testi ve kardiyopulmoner egzersiz testi yapıldı. Opere olan 

hastaların altı dakika yürüme testi sonucundaki yürüme mesafesi ve test sırasında 

desature olma durumu, beklenen %FEV1 değerleri ve kardiyopulmoner egzersiz testi ile 

ölçülen VO2 maks değerleri kayıt edildi. Bu parametreler ile postoperatif komplikasyon 

ve postoperatif 30. gün içinde mortalite saptanması arasındaki ilişki araştırıldı. 

Çalışmaya alınan hastaların yaklaşık üçte birine operasyon ( lobektomi veya 

pnömonektomi ) yapıldı. 36’ sı (%97,3) erkek, 1’ i kadın (% 2,7) pulmoner rezeksiyon 

yapılan 37 hastanın yaş ortalaması 61,32 ± 8,29, BMI ortalaması 24,80 ± 4,59 kg/ cm 2 

idi. Opere olan hastaların patolojik tanıları %67,6’ sı skuamoz hücreli karsinom, % 

18,9’ u adenokarsinom, diğerleri ise küçük hücre dışı ve pleomorfik karsinom idi. Opere 

olan hastaların 3 tanesinde postoperatif 30 gün içinde mortalite ve 13 tanesinde ise 

postoperatif komplikasyon gelişti. Komplikasyonlar uzamış hava kaçağı, yara yeri 

enfeksiyonu, taşikardi, solunum yetmezliği, atelektazi, pnömoni ve bronkoplevral fistül 

idi. 

Çalışmamızda lobektomi veya pnömonektomi sonrası komplikasyon gelişmeyen 

hastalar altı dakika yürüme testinde komplikasyon gelişenlere göre daha fazla mesafe 

62

yürümüşlerdir. Testte desature olan hastalarda daha fazla oranda postoperatif 

komplikasyon saptanmıştır. Çalışmamızda solunum fonksiyon testinde beklenen FEV1 

değeri %60 ve altında olan hastalarda ve KPET ile ölçülen VO2 maks değeri 15 ml/ kg/ 

dk’ dan daha düşük olan hastalarda postoperatif 30. güne kadar hiç ölüm 

gözlenmemiştir. 

Sonuç olarak operasyon yapılan hastalarda postoperatif mortalite ve morbidite 

gelişmesi ile altı dakika yürüme testi sonucundaki yürüme mesafesi, beklenen %FEV1 

ve VO2 maks değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır. 

Preoperatif pulmoner değerlendirmede kullanılan testler ile postoperatif mortalite ve 

morbidite arasındaki ilişkiyi değerlendiren ve daha fazla sayıda hasta içeren çalışmalara 

ihtiyaç duyulmaktadır. 

63

edition.2000 

KAYNAKLAR 

1 Murray, Nadel, Mason, Boushey.Textbook of Respiratory Medicine.Third 

2 Selda Sarıkaya. Preoperatif ve postoperatif pulmoner fizyoterapi uygulamaları. Türk 

Fiz Rehab Derg 2006;52:123-8 

(1): 83- 87.2005 

3 ASD Toraks Yayınları. Sistemik hastalıklarda ve özel durumlarda akciğer. 2004 

4 Sedat Gürkök. Akciğer kanserinde preoperatif değerlendirme. Gülhane Tıp Dergisi 47 

5 O. L. Wade ,J. C. Gilson. The effect of posture on diafragmatic movement and vital 

capacity in normal subjects. Thorax. 1951 June; 6(2): 103–126. 

1985;79:267-71 

6 Allen SM,Hunt B, Gren M. Fall in vital capacity with posture. Br J Dis Chest 

7 Ludwing C, Stoelben E, Olschewski M, Hasse J. Comparison of mortality, 30- day 

mortality, and long trem survival after pneumonectomy and sleeve lobektomy for non- small 

cell lung carcinoma .Ann Thorac Surg 2005; 79: 968-73 

8 Smenta GW.Peroperative pulmonary evaluation.N.Engl J Med 1999; 340: 937- 44 

9 Nagasaki F, Flehinger BJ, Martini N.Complications of surgery in treatment of 

carcinoma of the lung. Chest 1982; 82:25-9 

10 Perioperatif pulmoner değerlendirme. Toraks kitapları. Sayı 5. Mart 2006 

11 Turnage WS, Lunn JJ. Postpneumonectomy pulmonary edema: a retrospective 

analysis of associated variables. Chest 1993;103:1646–1650. 

12 Zeldin RA, Normandin D, Landtwing D, et al. Postpneumonevtomy pulmonary 

edema. J Thorac Cardiovasc Surg 1984; 87: 359 

13 Gluecker T, Capasso P, Schnyder P, Gudinchet, F. Clinical and radiologic features of 

pulmonary edema. RadioGraphics 1999;19:1507–1531 

14 Chae EF, Zeo FB. Radiographic and CT Findings of Thoracic Complications after 

Pneumonectomy. Radiographic. Volume 26. Number 5; 1449- 1468 

15 Bernard GR,Artigas A, Bringam KL, et al.The American –European Consensus on 

ARDS .Am J Respir Crit Care Med 1994; 149:818- 824 

16 Lewis FR. Management of atelectasis and pneumonia. Surg Clin North Am 

1980;60:1391–401. 

17 Prof Dr. Mustafa Yüksel, Prof Dr Göksel Kalaycı. Göğüs Cerrahisi. 2001 

64

18 

Korst RJ, Humprey CB. Complete lobar collapse following pulmonary lobectomy. Its 

incidence, predisposing factors and clinical ramifications. Chest 1997; II : 1285- 1289 

19 

Wahi R, McMurtrey MJ, DeCaro LF. Determinants of perioperative morbidity and 

mortality after pneumonectomy. Ann Thorac Surg 1989; 48: 33-37 

20 

Rice TW, Kirby TTJ. Prolonged air leak. Chest Surg Clin N Am 1992; 2: 803-812. 

21 

Deslauriers J, Ginsberg RJ, Piantadosi S, Fournier B. Prospective assessment of 30day 

operative morbidity for surgical resections in lung cancer. Chest. 1994 Dec;106(6 

Suppl):329S-330S 

22 

Daniel L. Miller, Claude Deschamps, Gregory D. Jenkins and et al. Completion 

pneumonectomy: factors affecting operative mortality and cardiopulmonary morbidity. Ann 

Thorac Surg 2002;74:876-884 

23 

Manuel Lois and Marc Noppen. Bronchopleural Fistulas. Chest 2005;128;3955-3965 

24 

Scott J. Keckler, Troy L. Spilde, Shawn D. St. Peter, and et al.Treatment of 

Bronchopleural Fistula With Small Intestinal Mucosa and Fibrin Glue Sealant. Ann Thorac Surg 

2007;84:1383-1386 

25 

Christophoros N. Foroulis, Christophoros Kotoulas, Helias Lachanas and et al. 

Factors associated with cardiac rhythm disturbances in the early postpneumonectomy period: a 

study on 259 pneumonectomies. Eur J Cardiothorac Surg 2003;23:384-389 

26 

Akciğer Kanseri Tanı ve Tedavi rehberi. Toraks Dergisi.Cilt 7.Ek 2. Ağustos 2006 

27 

İlhan İnci,Engin Pabuşçu.Akciğer kanserinin cerrahi tedavisinde preoperatif 

değerlendirme.Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2005; 53 (2): 210-220 

28 

British Thoracic Society, Society of Cardiothoracic Surgeons of Great Britain and 

Ireland Working Party. BTS guidelines: Guidelines on the selection of patients with lung cancer 

for surgery. Thorax, 2001:89-108 

29 

Physiologic evaluation of the patient with lung cancer being considered for 

resectional surgery: ACCP evidenced- based clinical practice guidelines ( 2nd edition ).Chest 

2007;132;161-177 

30 

Damhuis RA,Schutte PR.Resection rates and postoperative mortality in 7899 patients 

with lung cancer. Eur Respir J 1996; 9: 7-10 

31 

American Collage of Cardiology and American Heart assosiation guidelines for 

perioperative cardiovascular evaluation for noncardiac surgery. 

32 

Burke et.al. Preoperative risk assessment for mariginal patients requiring pulmonary 

resection. Ann Thorac Surg 2003;76:1767-1773 

33 

Ferguson at.al. Diffusing capasitiy predicts morbitiy and mortality after pulmonary 

resection. The Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery, Vol 96, 894-900 

65

34 

Markos J,Mullan BP, Hillman DR, et al. Preoperative assessment as a predictor of 

mortality and morbidity after lung resection.Am Rev Respir Dis 1989;139(4):902-10 

35 

Wasserman K, Hansen JE, Sue DY, Casaburi R, Whipp BJ. Principles of exercise 

testing and interpretation incuding pathophysiology and clinical applications. Third Edition. 

Philadelphia:Lippincott Williams Wilkins, 1999 

36 

Christopher B. Cooper ve Thomas W. Storer. Egzersiz testleri ve yorumu. Cambridge 

University Pres.2001 

37 

Debapriya Datta, MD; and Bimalin Lahiri, MD,FCCP. Preoperative evaluation of 

patients undergoing lung resection surgery.Chest 2003;123;2096-2103 

38 

J.W. Bolton, D.S.Weiman, J.L. Haynes, C.A. Hornung, G.N. Olsen and C.H. 

Almond. Stair climbing as an indicator of pulmonary function. Chest 1987;92:783-788 

39 

J.Ryan Burke,Ignacio G. Duarte, Vinod H. Thourani and Joseph I. Miller. 

Preoperative risk assessment for marginal patients requiring pulmonary resection.Ann Thorac 

Surg 2003;76:1767-1773 

40 

Van Nostrand D, Kjelsberg MD, Humphrey EW. Pre-resectional evaluation of risk 

from pneumonectomy.Surg Gynecol Obstet 1968,127:306-312 

41 

Olsen GN, Bolton JWR, Weisman DS, et al. Stair climbing as an exercise test to 

predict the postoperative complications of lung resection. Two years’ experience. Chest 

1991;99;587-590 

42 

Girish M,Trayner E,Dammann O,et al. Symptom- limited stair climbingas a predictor 

of postoperative cardiopulmonary complications after high risk surgery.Chest 2001;120:1147- 

1151 

43 

Thida Win, Arlene Jackson, Ashley M.Groves et al. Relationship of shuttle walk test 

and lung cancer surgical outcome. Eur J.Cardiothorac Surg 2004;26:1216-1219 

44 

Paul L. Engright MD. The six minute walk test.Respiratory Care. August 

2003;48(8):783-785 

45 

ATS statement: Guidelines fort he six minute walk test. ATS Committee on 

Proficiency Standards for Clinical Pulmonary Function Laboratories.Am J Respir Crit Care 

Med 2002; 166(1):111-117 

46 

Orta ve Şiddetli obstrüksiyonu olan KOAH’lı hastalarda altı dakikalık yürüme testini 

belirleyen faktörler.Sema Savcı, Deniz İnal İnce,Hülya Arıkan. Solunum Hastalıkları 2000;231- 

236 

47 

Cahalin L, Pappagianopoulos P, Prevost S, WainJ, Ginns L. The relationship of the 6min 

walk test to maximal oxygen consumption in transplant candidates with end- stage lung 

disease.Chest 1995; 108:452-459 

66

48 Şule Bilgin Kızıltaş, Aylin Öngel, Hızır Kurtel et. al. Comparison of maximum 

oxygen comsumptıon measured by cardıopulmonary exercise test with six-minute walking test 

results. ERS annual congress 2008 ‘de sunuldu. 

49 Guyatt GH, Townsend M, Keller J, Singer J, Nogradi S. Measuring functional status 

in chronic lung disease: conclusions from a random control trial.Respir Med 1991;85(Suppl B): 

17-21 

50 Butland RJA, Pang J, Gross ER, Woodcock AA, Geddes DM. Two- ,six- , and 12- 

minute walking tests in respiratory disease.BMJ 1982;284:1607-1608 

51 Knox AJ, Morrison JF, Muers MF. Reproducibility of walking test results in chronic 

obstructive airway disease. Thorax1988;43:388-392 

52 Poulain M, Durand F, Palomba B, Ceugnict F, 6- minute walk testing is more 

sensitive than maximal incremental cycle testing for detecting oxygen desaturation in patients 

with COPD. Chest 2003; 123: 1401- 7 

53 Engriht PL, Sherrill DL. Reference equations for the six minute walk in healthy 

adults. Am. J. Respir. Crit. Care Med 1998; 158:1384-1387 

54 Toraks Kitapları. Göğüs Hastalıklarında Ayırıcı Tanı. Sayı 7. Şubat 2009 

55 Gül Gürsel. Egzersiz testleri: Klinik tanıdaki yeri ve hasta takibindeki önemi. 

Solunum 2: 175-193, 2000 

56 Gaye Ulubay, Füsun Öner Eyüboğlu. Kardiyopulmoner egzersiz testleri. Tüberküloz 

ve Toraks Dergisi 2006; 54 (1): 90- 98 

57 Stevens D, Elpern E, Sharma K, et al. Comparison of hallway and treadmill six- 

minute walking tests. Am J Respir Crit Care Med 1999;160:1540-3 

58 ATS/ ACCP Statement on Cardiopulmonary Exercise Testing. Am J Respir Crit 

Care Med 2003, 167:211- 77 

59 Deslauriers J, Ginsberg RJ, Piantadosi S, et al. Prospective assessment of 30 day 

operative morbidity for surgical resections in lung cancer. Chest 1994; 106 (Suppl):329-30 

60 Harpole D.H., Jr, Liptay M.J., DeCamp M.M., Jr, Mentzer S.J., Swanson S.J., 

Sugarbaker D.J. Prospective analysis of pneumonectomy: risk factors for major morbidity and 

cardiac dysrhythmias. Ann Thorac Surg 1996;61:977-982 

61 

Pierce RJ, Copland JM, Sharpe K, et al. Preoperative risk evaluation for lung cancer 

resection: predicted postoperative product as a predictor of surgical mortality. Am J Respir Crit 

Care Med 1994 ;150 :947-55. 

62 

Au J, El- Oakley R, Cameron EW. Pneumonectomy for bronchogenic carcinoma in 

elderly. Eur J Cardiothorac Surg 1994; 8:247-50 

67

63 Damhuis RAM,Schütte PR. Resection rates and postoperative mortality in 7899 

patients with lung cancer. Eur Respir J 1996; 9:7-10 

64 William Weiss. Operative mortality and five-year survival rates in men with 

bronchogenic carcinoma. Chest 1974;66;483-487 

65 RL Patel, ER Townsend, SW Fountain. Elective pneumonectomy: factors associated 

with morbidity and operative mortality. Ann Thorac Surg 1992; 54: 84- 88 

66 

Francois Stephan, Sophie Boucheseiche, Judith Hollande et al. Pulmonary 

complications following lung resection: A comprehensive analysis of incidence and possible 

risk factors. Chest 2000; 118: 1263-70 

67 

Dales RE, Dionne G, Leech JA and et al. Preoperative prediction of pulmonary 

complicatiıns following thoracic surgery. Chest 1993; 104:155 - 159 

68 

Jun Wang, Jemi Olak,Ruth E. Ulthmann et al. Assessment of pulmonary 

complications after lung resection. Ann Thorac Surg 1999;67:1444-7 

69 

Hiroaki Nomori, Kenichi Watanabe, Takashi Ohtsuka et al. Six- minute walking and 

pulmonary function test outcomes during the early period after lung cancer surgery with special 

reference to patients with chronic obstructive pulmonary disease. The Japanese Journal of 

Thoracic and Cardiovascular Surgery 2004; 52:113- 119 

70 

Alessandro Brunelli, Aroldo Fianchini. Stair climbing test in lung resection 

candidates with low predicted postoperative FEV1 . Chest 2003; 124: 1179 

71 

Alessandro Brunelli, Marco Monteverde, Majed l Refai et al. Stair climbing test as a 

predictor of cardiopulmonary complications after pulmonary lobectomy in elderly. Ann Thorac 

Surg 2004; 77: 266- 270 

72 

Alessandro Brunelli, Majed Al Refai, Marco Monteverde et al. Stair climbing test 

predicts cardiopulmonary complications after lung resection. Chest 2002; 121: 1106-1110 

73 

Alessandro Brunelli, Majed Refai, Francesco Xiume et al. Performance at symptomlimited 

stair- climbing test is associated with increased cardiopulmonary complications, 

mortality, costs after major lung resection. Ann Thorac Surg 2008;86: 240- 8 

74 

DA Holden, TW Rice, K Stelmach et al. Exercise testing, 6- min walk, and stair 

climb in the evalution of patients at high risk for pulmonary resection. Chest 1992; 102; 1174- 

1779 

75 

RMB van Tilburg, H. Stam, HC Hoogsteden, RJ van Klaveren. Pre- operative 

pulmonary evaluation of lung cancer patients: a review of the literature. Eur Respir J 2009; 

33:1206-1215 

68

76 Kearney DJ, Lee TH, Reilly JJ et al. Assessment of operative risk in patients 

undergoing lung resection. importance of predicted pulmonary function. Chest 1994;105 (3): 

753-9 

77 Jose A. Melendez, Vittoria Arslan Carlon. Cardiopulmonary risk index does not 

predict complications after thoracic surgery. Chest 1998;114;69-75 

78 Pate P, Tendholder MF, Griffin JP et al. Preoperative assessment of the high risk 

patient for lung resection. Ann Thorac Surg 1996; 61: 1494- 500 

79 D Bechard, L Wetstein. Assessment of exercise oxygen consumption as preoperative 

criterion for lung resection. Ann Thorac Surg 1987; 44:344-349 

80 Antonio Bobbio, Alfredo Chetta, Paolo Carbognani et al. Changes in pulmonary 

function test and cardio-pulmonary exercise capacity in COPD patients after lobar pulmonary 

resection. European Journal of Cardio-thoracic Surgery 28 (2005) 754—758 

81 ERS Task Force, Palange P, Ward SA et al.Recommendations on the use of exercise 

testing in clinical practice.Eur Respir J 2007; 29: 185-209 

82 Smith TP, Kinasewitz GT, Tucker WY. Exercise capacity as a predictor of post- 

thoracotomy morbidity. Am Respir Dis 1984; 129 (5):730-4 

83 Eugene J, Brown SE,Light RW et al. Maximum oxygen consumption: physiology 

guide to pulmonary resection. Surg Forum 1982; 33: 260-62 

84 Thida Win, Arlene Jackson, Linda Sharples et al. Cardiopulmonary exercise tests and 

lung cancer surgical outcome. Chest 2005; 127: 1159-65 

85 Colman NC, Schraufrasel DE, Rivington RN et al. Exercise testing in evaluation of 

patients for lung resection. Am Rev Respir Dis 1982 ; 125: 604-06 

69

EKLER 

Spirometri 

FEV1 > 1,5 lt lobektomi için FEV1 > 1,5 lt lobektomi için 

FEV1 > 2 lt pnömonektomi için FEV1 > 2 lt pnömonektomi için 

Beklenen FEV1 > % 80 Beklenen FEV1 > % 80 

Açıklanamayan dispne veya 

akciğer grafisinde ya da 

tomografide diffüz parankimal 

hastalık ? 

Hayır Evet 

DLCO 

DLCO> beklenenin %80 DLCO< beklenenin %80 

%ppo FEV1 > 40 %ppo FEV1 ya da 

%ppo DLCO > 40 

DLCO < 40 

KPET 

Postop. FEV1 ve 

DLCO beklenen 

yüzdesi hesapla 

VO2 maks VO2 maks VO2 maks 

> 15 ml/kg/dk 10-15 ml/kg/dk < 10 ml/kg/dk 

%ppo FEV1 < 30 

veya %ppoFEV1x 

%ppo DLCO < 1650 

Average risk Artmış risk Artmış risk 

Şekil 3. Perioperatif risk için preoperatif fizyolojik değerlendirme ( ACCP 2007 ) 29 . 

%ppo= postoperatif beklenen yüzdesi 

70

Rezektabl akciğer kanseri 

Lobektomi ( wedge rezeksiyon) Pnömonektomi 

Bronkodilatör sonrası spirometri Bronkodilatör sonrası spirometri 

Hayır 

Postoperatif FEV1 hesapla 

FEV1 >1,5 lt ? FEV1 > 2 lt ? 

Evet 

Operabl 

PpoFEV1= preFEV1 x ( 19 – çıkarılacak segment sayısı )/ 19 

*eğer obstrükte segment varsa obstrükte segment sayısı 19 

‘dan çıkarılarak hesaplanır 

%ppoFEV1< %40 

ve 

%ppoDLCO < %40 

Yüksek risk* 

< 25 shuttle veya 

%4’den fazla 

desaturasyon 

DLCO 

Oda havasında SaO2 

Postoperatif DLCO hesapla 

Hayır 

Kantitatif Perfüzyon sintigrafisi 

Postoperatif FEV 

1 hesapla 

PpoFEV1= preFEV1 x ( 1- rezeke olacak 

akciğer yüzdesi ) 

Postop FEV1 veya postop. DLCO % beklenen değerleri 

Yüksek risk* 

Diğer kombinasyonlar 

durumunda 

Egzersiz testi önerilir** 

Shuttle walk test 

> 25 shuttle veya %4’den 

az desaturasyon 

kardiopulmoner egzersiz testi 

%ppoFEV1 > %40 

ve 

%ppoDLCO > %40 

ve 

SaO2 > %90 

Evet 

Operabl 

Düşük risk 

( ileri testlere gerek yok ) 

Peak VO2 15 ml/kg/dk 

Yüksek risk* Düşük risk 

Şekil 4. Rezektabl akciğer kanseri olan hastaların seçimi için algoritma ( BTS 2001 ) 28 . 

* Yüksek risk ; planlanan prosedür için hasta yüksek risklidir, daha az geniş rezeksiyon veya radikal radyoterapi için 

değerlendirilmelidirler. 

** Mümkünse kardiyopulmoner egzersiz testi yapılmalıdır. Yapılamadığı durumlarda shuttle walk test önerilir. 

71

Operabl 

>20 

Evet 

Operabl 

Egzersiz testi 

VO2 maks (ml/kg/dk) 

1. BASAMAK TESTLER 

Spirometri 

ve 

Difüzyon kapasitesi 

Preop FEV1 > 2 lt 

Beklenen FEV1> %80 

Preop beklenen DLCO > %80 

Operabl 

Hayır 


19-10 < 9 >%40 

İnoperabl Operabl 


Split Fonksiyonlar 

PostopVO2 maks** 

Split Fonksiyonlar 

PostopFEV1 ve DLCO* 

>10 ml/kg/dk

torasik cerrahide preoperatif değerlendirme, postoperatif mortalite

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?