Kargaflan›n kavramlar› Kavramlar›n kargaflas› - IGMG

gündem
ya konulmad›¤›n› söyledi: Hatta Müslümanlar
da kendi dinlerine h›ristiyan
kökenli kavramlarla bakmaya bafllam›fllar.
“Protestan Müslümanl›k” kavram›
da bu aç›dan örnek bir sorun olarak
karfl›m›za ç›kmaktad›r. Neyin “Protestan
Müslümanl›k” oldu¤u konusunda iki görüfl
var. Birine göre Vahhabilerin ve ‹hvan-›
Müslimin’in do¤uflu bir “protestanlaflma”
hareketi olarak anlafl›lmal›,
di¤erine göre ise, ‹slam’›n da, h›ristiyanl›k
gibi bir reformdan geçmesi gerekiyor.
Ama bu tür de¤erlendirmeler ‹slam
dünyas›nda var olan geliflmeleri
göz ard› etmekte ve mesela kilise gibi,
olmayan öncüllerden yola ç›kmaktad›r.
Hatta Müslümanlar, kendi tarihlerini
de¤erlendirirken de, h›ristiyan gelenek
taraf›ndan belirlenen kavramlar› kullanmaktalar.
Bugün, Müslümanlar›n “haçl›
seferler”inden bahsettikleri görülülür.
Asl›nda bu seferlere “haçl› seferleri” demeleri
de ilginçtir. O dönemin Müslüman
alimleri ise “haçl› seferi” gibi bir
kavram› kullanm›yorlard›. Mesela Selahaddin
Eyyubi dönemindeki Müslümanlar
için Avrupal›lar, h›ristiyan de¤ildi.
Onlardan “Frenk” diye bahsedilmekteydi.
O günkü Müslümanlar›n perspektifinden
bak›ld›¤›nda, gelenler, h›ristiyan
de¤il, Müslüman, h›ristiyan ve yahudilerin
topraklar›n› iflgal eden yabanc›
“Frenkler” idi. Bugün ise kendi kavram
dünyam›z ve bu çat›flmalara bak›fl›m›z
Avrupa’n›n tecrübesi taraf›ndan belirlenmekte.
Müslümanlara düflen görev,
bu tarih dilimine alternatif bir rekonstrüksyon
oluflturma görevidir. Bunu
da, sadece terminolojiyi de¤ifltirerek
de¤il, olanlara fark› bir bak›fl aç›s›yla
yaklaflmalar›yla gerçeklefltirmelidirler.
“‹slam’da gelene¤i olmayan terimlerin
devral›nmas›yla Müslümanlar, var
olan, geçmiflte sorunlar›n›n çözümü için
kulland›klar› terminolojilerini gözard›
etmekteler,” diyen Alatas flöyle devam
etti: “Burada amac›m›z “yabanc›” konseptlere
karfl› toplu bir red de¤il, çünkü
Müslümanlar her zaman faydal› bulduklar›
“yabanc›” konseptleri alm›fllard›r.
Ama, var olan ‹slamî miras, sadece
bir veri kayna¤› olarak de¤il, sosyolojide
konseptler için de bir kaynak teflkil etmeli.
Ama biz Birûnî ya da ‹bn Haldun’u inceledi¤imizde,
ilgimizi sadece o dönemin
hayat› ile ilgili veriler çekmekte, kon-
10
IGMG PERSPEKTIVE
Prof. Çi¤dem
septleri ya da bak›fl aç›lar›n› de¤il.”
Helsinki Üniversitesinden sempozyuma
kat›lan Dr. Amr Sabet “‹slam’›n
siyaseti mi, Siyaset’in ‹slam’› m›?”
konulu bir tebli¤ sundu. Sunumunda
‹slam’›n siyasetinin her zaman Siyaset’in
‹slam’› ile örtüflmedi¤i gerçe¤ine
dikkat çeken Sabet, “Ama ilki, sonrakini
en az›ndan temellendirebilir, ama
alt›n› da oyabilir” dedi: “Temellendirme
için yap›c› konsept ve teorilerin olmas›
gerekir. Ama, yap›c›l›c›l›k, yo¤un bir flekilde
problem bilincine ve alternatif aray›fllar›na
ba¤l›. Bunun için de gerekli
olan sahih bir içtihadd›r. Kendi kendine
konulan s›n›r ve özgüven eksikli¤i ise
buna engel oluyor.”
Anlayabilmek için konseptlere ve
entellektüel tecrübeye ihtiyaç oldu¤unu
söyleyen Sabet, soyutlaman›n
konseptlefltirmek demek oldu¤unu,
bunun sonucunun da anlama oldu¤unu
ifade etti ve “Ben bilinci ve gerçek
birbirine uymad›¤›nda, topyekün bir
medeniyete zarar verebilecek kriz hissiyat›na
yol açmaktad›r. Bugün ‹slam’›n
sürekli de¤iflen bir dünyan›n sorunlar›yla
karfl› karfl›yad›r,” dedi. Sabit’e göre,
var olan eflitsizlik ve kafa kar›fl›kl›-
¤›n›n Müslümanlar›, nerede hata
yapt›k sorular›na sevk etmekte. Bu
sorularla Müslümanlar daha 19. Yüzy›ldan
beri ç›rp›nmaktalar. Doyurucu
bir cevap bu güne kadar bulunamad›,
hatta bu sorular daha çok savunmac›,
ba¤lant›s›z soyut bir düflünceye sebep
olmufltur. Bir zamanlar ‹slam
dünyas›nda “Sosyalist ya da liberal-demokrat
fikirlerin temel ‹slamî fikirler
olarak yeniden paketlenip piyasaya sürülmeleri
ola¤an d›fl› de¤ildi” tesbitinde
bulunan Sabet, klasik ‹slamî düflüncenin
temel sorununun, içerikte de¤il,
usulde oldu¤unu ifade etti. “Hedef, di-
nî ve sekuler bilginin uyumlu hale getirilmesi”
diyen Dr. Sabet, düflüncenin
sömürgeci anlay›fltan kurtuluflunun,
bilgiyi, siyaseti, ekonomiyi ve toplumu
anti-emperyalist ve çokkültürlü
bir reformdan geçirilmesi ile mümkün
olabilece¤ini ifade etti: “Buna, ‹slam
destek olabilir ve tafl›yabilir. Ama
bugün ‹slam dünyas› ne yaz›k ki, daha
çok bir kargafla görüntüsü sergilemektedir”.
Bir sonraki sunumda Padova Üniversitesin’den
Prof. Dr. Stefano Allievi
“Kamuoyundaki ‹slam Tart›flmalar›
Ba¤lam›nda Müslümanlardaki Din Alg›s›
De¤iflimi”ni ele ald›. Bat› dünyas›nda,
son 30 y›lda, Müslümanlar› alg›lay›flta
büyük bir de¤iflimin gerçekleflti-
¤ini ifade eden Allievi, “Önceden göçmenlerden
bahsedilirken, bugün ayn›
insanlardan sadece Müslüman olarak
bahsediliyor,” dedi. Allievi flöyle devam
etti: “Ne zaman ki göçmenler burada
kalmaya karar verdiler, o zaman,
Müslüman oldular. Kamuoyu da bu insanlar›
iflci, aile, çocuk, ö¤renci olarak
de¤il, sadece Müslüman olarak alg›lamaya
bafllad›. Bu tav›r yabanc› alg›s›n›
güçlendirdi ve uyumsuzluk tart›flmalar›n›
körükledi. Böylelikle, toplumsal korkuyu
kullanarak ‹slam’›n tehlike olarak
yan›st›lmas›na bafllan›ld›. Bu korkuyu
ise, baz›lar› siyasî ve maddî rant kazanmak
için kulland›. Bu zaman zarf›nda
karfl›m›za tepkisel insanlar da ç›kmaya
bafllad›; hiç bir flekilde dindar olmamas›na
ra¤men, ‹slam’›n karfl›s›nda kendisinin
h›ristiyanl›¤›n› keflfeden insanlar.
Ayn› tutumu, Müslümanlar aras›nda da
görebiliriz.”
‹slam’›n Avrupa’daki varl›¤›, ‹slam
hakk›nda tart›flmalara, ayn› zamanda
böylece, Avrupa’n›n temelleri
ve d›fla aç›kl›¤› hakk›nda da tart›flmalara
sebep oldu¤unu söyleyen Allievi
flöyle devam etti: “Genelde de bunlar,
‹slam ve Müslümanlar hakk›nda ço¤unluk
toplumunun içinde geçen iç tart›flmalar
olmaktayd›. Müslümanlar s›k s›k
çat›flmalar üzerinden tan›mlanmaktad›r.
Dindar bir Müslüman›n sakal›, bir de
bak›yorsunuz, bir afl›r›n›n üniformas›
olarak alg›lanmaktad›r.”
Prof. Allievi Müslümanlar›n da
kendi dinlerini alg›lamada sorun yaflad›klar›na
dikkat çekti. “Her türlü ha-