Kargaflan›n kavramlar› Kavramlar›n kargaflas› - IGMG
Kargaflan›n kavramlar› Kavramlar›n kargaflas› - IGMG
Kargaflan›n kavramlar› Kavramlar›n kargaflas› - IGMG
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
kültür<br />
‹bn Haldun<br />
‹<br />
bn Haldûn (1332-1406) ‹slam tarihinde<br />
kendine mahsus fikir ve<br />
metoduyla sonraki nesiller üzerinde<br />
derin etkiler uyand›ran bir düflünürdür.<br />
Hayat›n›n ilk yirmi y›l›n›<br />
Tunus’ta yirmi alt› y›l›n› Cezayir,<br />
Fas ve Endülüs’te, dört y›l›n› yine<br />
Tunus’ta, son yirmi dört y›l›n› Kahire’de<br />
geçiren ‹bn Haldûn, iyi bir<br />
e¤itim görmüfl, küçük yafltan itibaren<br />
ilim ve fikir hayat›na ilgi duymufl,<br />
ancak siyasetin cazibesinden<br />
kurtulamam›flt›r. Devletin üst kademelerinde<br />
bulunmas› takibata u¤ramas›na<br />
sürgün ve hapsedilmesine<br />
sebep olmufltur. Bu k›smen s›k›nt›l›<br />
dönemlerin d›fl›nda genelde<br />
saray ve konaklarda refah içinde<br />
bir hayat sürmüfltür. Birçok hânedan›n<br />
yönetiminde bazen sultan ve<br />
emirler kadar etkili olmufl, iktidarlar›n<br />
el de¤ifltirmesinde önemli roller<br />
oynam›flt›r. Di¤er taraftan s›k<br />
s›k kabileler aras›nda dolaflarak bedevi<br />
kabile hayat›n› yak›ndan tan›m›fl,<br />
f›rsat buldukça da ilim ve ö¤retimle<br />
meflgul olmufltur. Mukaddime<br />
ad›yla ün yapm›fl eserini de böyle<br />
bir bilgi birikimiyle kaleme alm›flt›r.<br />
Esasen “Mukaddime” ‹bn Haldûn’un<br />
bir dünya tarihi niteli¤i tafl›yan<br />
k›saca “Kitabü’l-‹ber” adl› esere<br />
önsöz ve girifl mahiyetinde yazd›¤›<br />
bölümdür. Ancak ‘Mukaddime’,<br />
‹bn Haldûn’a hakl› bir flöhret<br />
kazand›rm›fl, ‹slam ve hatta dünya<br />
30<br />
<strong>IGMG</strong> PERSPEKTIVE<br />
‹bn Haldun<br />
tarihinin en özgün eserleri aras›nda<br />
yerini alm›flt›r.<br />
‹bn Haldûn’un düflünce sisteminin<br />
merkezini Mukaddime’de ortaya<br />
koydu¤u gibi “umran ilmi” oluflturur.<br />
Bu ilim, âlemin umran›ndan<br />
ibaret olan insan toplumunu ve ona<br />
tabiat› gere¤i ârîz olan halleri, bu<br />
hallerin zorunlu sonuçlar›nda ibaret<br />
olan tarihi ve tarihin hakikatini<br />
konu edinmektedir. Umran ilminin<br />
amac›, insanlar› taklitten kurtar›p<br />
daha önce olmufl bitmifl olanla daha<br />
sonra olacak olan›n anlafl›lmas›<br />
konusunda bir bak›fl aç›s› kazand›r-<br />
Ömer Faruk ALTINTAfi • ofaltintas@igmg.de<br />
makt›r. ‹bn Haldûn, bu olufl ve bozulufl<br />
âleminde kal›c› olan› tespit<br />
ederek olup bitenin kendisine dayand›¤›<br />
esaslar› ortaya ç›karmak,<br />
böylece hem geçmiflin hem de gelece¤in<br />
anlafl›lmas›n› mümkün k›lacak<br />
bir ilim aray›fl› içerisindedir.<br />
‹bn Haldûn’un gözlemleri ve yetiflme<br />
döneminde ald›¤› felsefe ve<br />
özellikle mant›k e¤itimi, kendisinde<br />
zâhirde olup bitenin anlafl›lmas›n›n<br />
onun gerisinde bulunan ve do¤rudan<br />
idrak edilemeyen bat›nî esaslar›n<br />
tesbitiyle mümkün olaca¤›n› ö¤retmifltir.<br />
Bu da ona tarih yaz›c›l›¤›<br />
alan›nda tenkidî bir tav›r ortaya<br />
koyma imkan› sa¤lam›flt›r, bir bütünlük<br />
içinde tarihte olup bitene<br />
bak›p havâdis âleminin gerisinde<br />
bulunan ilkeleri araflt›rmak onda<br />
bir tav›r olarak yerleflmifltir. ‹bn<br />
Haldûn olup biteni incelerken tarihin,<br />
toplumsall›¤›n bir gerçekleflme<br />
sürecinden ibaret oldu¤unu farketmifltir.<br />
Bundan dolay› tarih içinde<br />
toplumsallaflma sürecini kendine<br />
konu edinen umran ilmi bir yönü<br />
ile tarih felsefesi, baflka bir yönü<br />
ile de tarihe yönelmifl toplum-bilim<br />
olarak görülebilir.<br />
‹bn Haldûn tarihi “yolu kutsal,<br />
faydas› çok, gayesi flerefli bir ilim”<br />
olarak tan›mlamaktad›r, zira onunla<br />
ümmetlerin ahlâklar›nda, enbiyan›n<br />
siretlerinde, meliklerin siyasetlerinde<br />
ortaya ç›kan hâllere vak›f
Change language