Zonguldak Bölgesinde Deli Bal Zehirlenmesi: Yetmiş İki ... - TARD

TÜRK ANESTEZİYOLOJİ VE REANİMASYON DERNEĞİ
Türk Anest Rean Der Dergisi 2010; 38(4):278-284
doi:10.5222/JTAICS.2010.278
Klinik Araştırma
Zonguldak Bölgesinde Deli Bal Zehirlenmesi:
Yetmiş İki Olgunun Analizi
Volkan Hancı*, Serhat Bilir*, Nihat Kırtaç**, Sami Akkız***, Serhan Yurtlu*, Işıl Özkoçak Turan*
*Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon AD, **Zonguldak Karadeniz Ereğli
Devlet Hastanesi Aile Hekimliği Uzmanı, ***Zonguldak Karadeniz Ereğli Devlet Hastanesi Acil Servis
ÖZET
Amaç: Çalışmamızda Zonguldak bölgesindeki deli bal zehirlenmelerinin demografik, toksikolojik ve sağaltım özelliklerinin
analizinin yapılması amaçlandı.
Gereç ve Yöntem: Retrospektif olarak planlanan çalışmamıza Ocak 2006-Eylül 2009 tarihleri arasında, Zonguldak
ilinde acil servislere deli bal zehirlenmesi nedeniyle başvuruda bulunan olgular alındı. Hastaların, yaş, cinsiyet, toksikolojik
özellikleri, kalp atım hızları, sistolik ve diyastolik kan basıncı verileri kayıt ve analiz edildi.
Bulgular: Çalışmamızda 72 olgu analiz edildi. Olguların “deli” balı, acil servise başvurmadan 45 ile 200 dk. (ort±SS,
78,54±37,46 dk.) önce aldıkları belirlendi. Olguların kalp atım hızı 38 ile 58 atım dk -1 (ort±SS, 47,79±4,34 atım dk -1 )
ve sistolik kan basıncı değerleri 40 ile 130 mm Hg (ort±SS, 73,33±16,41 mm Hg) arasında olarak bulundu. Hastaların
acil servise başvuru sırasındaki kalp ritimleri değerlendirildiğinde 71 (% 98,6) hastada sinüs bradikardisi ve non spesifik
bradikardi varken 1 (% 1,4) hastada tam atriyoventriküler blok bulundu. Hastaların tedavisinde 0,5 ile 3 mg (ort±SS,
0.59±0.36 mg) atropin ve 400 ile 1500 mL (ort±SS, 746,58±242,99 mL) % 0.9 serum fizyolojik kullanıldı.
Sonuç: Daha önceden sağlıklı olan ve açıklanamayan bradikardi, hipotansiyon, atriyoventriküler blok gibi bulguları
olan olgularda deli bal zehirlenmesi akılda tutulmalıdır. Bu nedenle bradikardi ve hipotansiyon nedeniyle başvuran
hastalarda diyet öyküsü dikkatlice alınmalıdır. Primer kardiyak, nörolojik ve metabolik hastalıkların yanında deli bal
zehirlenmesi ayırıcı tanıda düşünülmelidir.
Anahtar kelimeler: Deli bal, zehirlenme
SUMMARY
Mad Honey Poisoning in Zonguldak Province: Analysis of 72 cases
Aim: The aim of this study was to analyze the demographic, toxicologic and treatment characteristics of mad honey
intoxications around Zonguldak territory.
Material and Method: Patients admitted to emergency departments in Zonguldak territory, because of honey poisoning,
between January 2006 and September 2009 were included in this retrospective study. Age, sex, toxicologic
characteristics, heart rates, systolic and diastolic blood pressures of patients were recorded and analyzed.
Results: Seventy-two cases were included in this study. It was determined that patients had ingested “mad” honey
between 45 and 200 minutes (mean±SD, 78.54±37.46 minutes) before admitting to the emergency service. Patients’
heart rates were 38 to 58 bpm (mean±SD, 47.79±4.34 bpm), and systolic blood pressures ranged from 40 to 130 mm
Hg (mean±SD, 73.33±16.41 mmHg). Sinus, and non-specific bradycardias were detected in 71 (98.6 %) patients, and
1 (1.4 %) patient had complete atrio-ventricular block Patients were treated with 0.5 to 3 mg (mean±SD, 0.59±0.36
mg) iv atropine and 400 to 1500 mL (mean±SD, 746.58±242.99 mL) i.v. saline 0.9 % infusion.”
Conclusion: Honey poisoning should be kept in mind and dietary history should be questioned carefully in previously
healthy patients admitted in ICU units with unexplained hypotension, bradycardia and complete atrioventricular
block. In addition to primary cardiac, neurologic, or metabolic disorders, mad honey ingestion should be included in
the differential diagnosis.
Key words: Mad Honey, poisoning
J Turk Anaesth Int Care 2010; 38(4):278-284
Bu çalışmanın bir kısmı, 29 Ekim-1 Kasım 2009 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon
Derneği 43. Ulusal Kongresinde poster olarak sunulmuştur.
Alındığı Tarih: 03.10.2009
Kabul Tarihi: 16.12.2009
Yazışma adresi: Dr. Volkan Hancı, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon
Anabilim Dalı, Zonguldak
e-posta: vhanci@gmail.com
278

V. Hancı ve ark., Zonguldak Bölgesinde Deli Bal Zehirlenmesi: Yetmiş İki Olgunun Analizi
GİRİŞ
Deli bal zehirlenmeleri, “Rhododendron
ponticum” ve “Rhododendron luteum”
çiçeklerinden beslenen arıların ürettiği ve
grayanotoksin içeren balın tüketilmesiyle
oluşmaktadır. (1-12)
Tipik zehirlenme tablosu; gastrointestinal
sistem irritasyonu, kardiyak aritmiler
ve nörolojik belirtilerden oluşur. Bu belirtiler
arasında boğazda yanma hissi, ağız
ve burunda kaşınma, deride ve gözlerde
kızarıklık, vertigo ve baş ağrısı, bulantı,
kusma, salivasyon, kramp tarzı karın ağrısı,
idrar ve gaita kaçırma, gastroenterit,
kesiklik hissi, halsizlik, görme bulanıklığı
veya geçici körlük, malaryayı andıran ateş
nöbetleri, derin bradikardi, hipotansiyon
veya kollaps, hipereksitabilite, deliriyum
hatta koma yer alabilmektedir. (1,2,8,9,12,13)
Ender olgu sunumlarında da deli bal zehirlenmesine
bağlı hepatotoksisiteye dikkat
çekilmektedir. (14)
Toksik etkiler balın içerdiği grayanotoksinlerden
(GT) kaynaklanır. (1,2,12,13) Grayanotoksinler,
nitrojen içermeyen polihidroksik
siklik hidrokarbonlardır ve lipidde
çözünen toksinlerdir. (2,12) On sekiz adet
farklı grayanotoksin tipi tanımlanmıştır.
(12,13)
Deli bal zehirlenmesinde kardiyak
etkilerden sorumlu ana toksin GT I’dir.
Ayrıca, GT II’de sinoatriyal noda spontan
atımı baskılama özelliğine sahiptir. (12) Grayanotoksinler
hücre membranlarındaki
sodyum kanallarına bağlanarak etkilerini
gösterir. (1,2,8,9,12,13)
Çalışmamızda bölgemiz hastanelerine
2006-2009 yılları arasında başvuran toplam
72 deli bal zehirlenmesi olgusunun
demografik, toksikolojik ve sağaltım
özelliklerinin analizinin yapılması amaçlanmıştır.
GEREÇ ve YÖNTEM
Çalışmamıza Karadeniz Ereğli Devlet Hastanesi
ve Zonguldak Karaelmas Üniversitesi
Tıp Fakültesi Araştırma Uygulama
Hastanesi’ne Ocak 2006-Eylül 2009 tarihleri
arasında deli bal zehirlenmesi nedeniyle
başvuran hastalar retrospektif olarak
değerlendirilmiştir. Deli bal zehirlenmesi
tanısı yöresel olarak hazırlanmış ve işlenmemiş
bal alım öyküsü ve deli bal zehirlenmesinin
sersemlik, mide bulantısı, ataksi,
bradiaritmi, diyaforez, hipotansiyon öyküsü
gibi tipik semptom ve bulgularının
olması ile konuldu. Hastaların yaş, cinsiyet
gibi bireysel bilgilerinin yanında, bal alımı
ile semptomların başlaması arasındaki süreleri;
hastane başvurusu sırasındaki kan
basıncı değerleri ve kalp atım hızları, acil
serviste gözlem süreleri, acil serviste uygulanan
tedavileri, yoğun bakım tedavisi
ve geçici pace-maker uygulanıp uygulanmadığı
gibi deli bal zehirlenmesi ile ilgili
bilgiler belirlendi ve kayıt edildi.
İstatistik analiz
Veriler SPSS 11.5 paket programı ile analiz
edildi. Hastaların yaş, hastanede kalış
süreleri, kalp atım hızları, sistolik ve diyastolik
kan basıncı değeri gibi devamlı değerler
alan veriler ortalama±SS (en küçük
- en büyük) değer olarak gösterildi. Cinsiyet
dağılımı gibi sıklık belirten veriler sayı
(n) ve yüzde (%) olarak verildi.
BULGULAR
Retrospektif analizin yapıldığı Ocak 2006
- Eylül 2009 tarihleri arasında deli bal zehirlenmesi
semptomları ile 72 hastanın
başvurduğu belirlendi.
Olguların 59’u (% 81,9) erkek, 13’ü (% 18,1)
kadındı. Olgularımız 23 ile 78 yaşları arasındaydı.
Olgularımızın yaş ortalamaları
279

Türk Anest Rean Der Dergisi 2010; 38(4):278-284
49,46±11,11 yıl olarak belirlendi. Olguların
bal alımı sonrası bulguların başlama
süresi 45 ile 200 dk. arasında değişmekte
olup, ortalama 78,54±37,46 dk. olarak belirlendi.
Olguların bal alım miktarları analiz edildiğinde,
47 olgunun (% 65,3) 1 kaşık, 13 olgunun
(% 18,1) 2 kaşık, 9 olgunun (% 12,5)
3 kaşık, 3 olgunun da (% 4,2) 4 kaşık bal
tüketimi sonrası zehirlenme belirtilerini
gösterdiği belirlendi.
Olguların hastaneye başvurudaki kalp
atım hızları 38 ile 58 atım dk -1 arasında değişmekteydi.
Olgularda hastaneye başvurudaki
kalp atım hız ortalaması 47,79±4,34
atım dk -1 olarak bulundu. Hastaların hastaneye
başvurudaki sistolik kan basıncı
değerleri ise 40 mmHg ile 130 mmHg arasında
değişmekte olup, ortalama sistolik
kan basıncı değeri 73,33±16,41 mmHg
olarak bulundu. Olguların hastaneye başvurudaki
diyastolik kan basıncı değerleri
de 20 mmHg ile 90 mmHg arasında değişmekte
olup, ortalaması ise 46,32±12,40
mmHg olarak bulundu.
Bu bulgular ışığında olguların tedavide
0,5 ile 3 mg arasında değişmek üzere
ortalama 0,59±0,36 mg atropin ve 400
ile 1500 mL arasında değişmek üzere
746,58±242,99 mL kristaloid sıvı kullanılması
sonrası 71 olguda (% 98,6) normal
sinüs ritmi ve normal kan basıncı değerlerinin
sağlandığı, bu olguların 1,5 ile 5
saat arasında değişmek üzere ortalama
2,88±1,33 saat acil servis ünitesi gözlemi
ve monitörizasyon ardından taburcu edildiği
saptandı.
Yalnızca 1 (% 1,4) olguda atriyo-ventriküler
blok bulunmaktaydı. Bu tek olguya, 3. basamak
sağlık kuruluşunda geçici kardiyak
pace-maker takıldı. Bu olgu kardiyoloji
yoğun bakım ünitesinde 72 saatlik izlemin
ardından taburcu edildi.
Başvuruda bulunan diğer olgularda elektrokardiyografik
ritim (% 98,6) ise nonspesifik
sinüs bradikardisi olarak belirlendi
ve bu olguların tümünde atropin ve intravenöz
kristaloid sıvı tedavisine olumlu yanıt
alındığı saptandı. Bu olgular atropinkristaloid
tedavisi ve monitörle gözlemin
ardından 69,44±3,24 (65-78) atım dk-1
nabız, 115,24±10,10 (95-138) mmHg sistolik
kan basıncı, 66,19±4,97 (55-84) mmHg
diyastolik kan basıncı değerleri ve normal
sinüs ritmi ile acil servis ünitesinden taburcu
edilmişti. Olgularımız arasında deli
bal zehirlenmesi ile ilişkili mortalitesi olan
olgu bulunmamaktaydı.
TARTIŞMA
Deli bal zehirlenmesi ile ilişkili olgu sunumları
sık olmasına karşın (4-7,15-29) ; konuyla
ilgili olgu serileri sınırlıdır. (1,9-11)
Deli bal zehirlenmesi olgularının incelendiği
olgu serilerinde, olguların çoğunun
ileri yaşlı erkek olması dikkat çekicidir. (1,9-11)
Gündüz ve ark. (1) 48 hastayı inceledikleri
çalışmalarında, olguların % 85’inin erkek
olduğunu bildirmiştir. Aynı çalışmada, yaşları
19 ile 79 arasında değişen hastaların
yaş ortalaması 56,3±12,2 olarak bildirilmiştir.
(1) Demircan ve ark. (10) da deli bal
zehirlenmesi nedeniyle başvuran 21 olguyu
irdeledikleri çalışmalarında, olguların
% 85,7’sinin erkek olduğunu ve olguların
yaş ortalamasının 55±11 yıl olduğunu belirtmiştir.
Özhan ve ark. (11) 19 olguyu inceledikleri
çalışmalarında, olguların % 63’ünün
erkek olduğunu ve olguların yaş ortalamasının
40±10 olduğunu bildirmiştir. Çalışmamızda
da deli bal zehirlenmesi nedeniyle
incelenen 72 olgunun % 81,9’unun
erkek olması ve yaşları 23 ile 78 arasında
280

V. Hancı ve ark., Zonguldak Bölgesinde Deli Bal Zehirlenmesi: Yetmiş İki Olgunun Analizi
değişen olgularımızın yaş ortalamasının
49,46±11,11 yıl olması dikkat çekiciydi.
Yaşlı erkek hastaların deli balı geleneksel
tedavide diyabetes mellitus ve kronik
hipertansiyon nedeniyle kullanmalarının
yanında, seksüel performans artırıcı olarak
da seçmeleri (10) olguların genel yaş ve
cinsiyet dağılımını açıklayıcı faktörler olarak
öne sürülmektedir.
Deli bal alımıyla oluşan zehirlenmelerde
toksisite semptomları az miktarda bal alımı
ile oluşabilmektedir. Gündüz ve ark. (1)
olguların pek çoğunda 1 kaşık (15 g) bal
alımı ile semptomların başlayabildiğini
bildirmiş ve 13 g bal ile semptomların oluşabildiğinin
altını çizmiştir. Bununla birlikte
değişik çalışmalarda, farklı miktarda
bal alımı ile semptomlar başlayabildiği
(5-180 g) bildirilmektedir. (1,9-11) Olgularımızda
bal alım miktarı 1-4 kaşık (15-60 g)
arasında değişmekte olup, Gündüz ve ark.
(1)
olgularına benzer şekilde çoğu olguda
(% 65,3) 1 kaşık bal alımının bile semptomları
başlatmada yeterli olması dikkat
çekicidir.
Semptomların bal alımından 1,5 ila 3 saat
sonrasında oluşabileceği bildirilmektedir.
(1)
Gündüz ve ark. (1) çalışmalarında, semptomların
bal alımından sonra ortalama
2,8±1,8 (0,5-9) saat içerisinde başladığını
bildirmiştir. Bununla birlikte Demircan ve
ark. (10) olgularında semptomların bal alımı
sonrası 1±0,5 saat içerisinde başladığını
vurgulamaktadır. Çalışmamızda da olgularımızda
semptomlar bal alımı sonrası
ortalama 78,54±37,46 (45-200) dk. sonra
başladığını belirledik. Bu süreler geçmiş
çalışma ve olgu sunumları ile benzerdi.
Deli bal zehirlenmesinde olguların hastaneye
başvuru yakınmaları çoğunlukla
bradikardi ve hipotansiyon oluşturmaktadır.
Gündüz ve ark. (1) inceledikleri 48
olguda, hastaneye başvuru sırasındaki
ortalama kalp atım hızını 46,6±12,1 (30-
77) atım dk -1 , sistolik kan basıncı değerini
79,86±19,4 (50-140) mmHg diyastolik kan
basıncı değerini ise 51,6±15,2 (20-100)
mmHg olarak bildirmektedir. Özhan ve
ark. (11) da olgularında ortalama kalp atım
hızını 41±4 atım dk -1 , sistolik kan basıncı
değerini 78±9 mmHg ve diyastolik kan
basıncı değerini 44±10 mmHg olarak belirtmiştir.
Benzer şekilde Demircan ve ark.
(10)
olgularında kalp atım hızının 45±9 atım
dk -1 , sistolik kan basıncı değerinin 79±19
mmHg ve diyastolik kan basıncı değerinin
58±13 mmHg olduğunu vurgulamıştır.
Gündüz ve ark.’nın (9) 8 olguyu inceledikleri
diğer bir çalışmalarında da, olgularda
kalp atım hızının 40,9±5,3 (32-48) atım
dk -1 , sistolik kan basıncının 81,3±8,3 (70-
90) mmHg, diyastolik kan basıncının ise
42,5±7,1 (40-60) mmHg olduğu kaydedilmiştir.
Çalışmamızda da geçmiş çalışmalara
benzer şekilde, olguların hastaneye
başvuru yakınmalarının başında bradikardi
ve hipotansiyon gelmekteydi ve olgularımızda
hastaneye başvuru sırasında
kalp atım hızı ortalaması 47,79±4,34 (38-
58) atım dk -1 , sistolik kan basıncı değerleri
73,33±16,41 (40-130) mmHg, diyastolik
kan basıncı değerleri ise 46,32±12,40 (20-
90) mmHg olarak bulundu. Bu bulgular
geçmiş çalışmalarla uyumlu olarak değerlendirildi.
Deli bal zehirlenmesi ile ilişkili çeşitli kardiyak
disritmiler bildirilmiştir. (4-7,15-29) Olgu
sunumları ve çalışmalarda non-spesifik
bradiaritmi veya sinüs bradikardisinin olguların
çoğunda görüldüğü bildirilmektedir.
(1,9-11) Deli bal zehirlenmelerinde sinüs
bradikardisi yanında değişik derecelerde
kalp blokları ve ileti bozuklukları gözlenebilmektedir.
(1,9-11) Deli bal olgularının
analiz edildiği bir derlemede, olguların
% 70,5’inde sinüs bradikardisi veya nons-
281

Türk Anest Rean Der Dergisi 2010; 38(4):278-284
pesifik bradikardi görüldüğü bildirilirken,
% 11 olguda nodal ritm, % 8,7 olguda
tam kalp bloğu, % 2,9 olguda ikinci derecede
kalp bloğu, % 1,4 olguda Wolff-
Parkinson-White sendromu % 1,4 olguda
da asistoli olduğu bildirilmiştir. (1,8) Gündüz
ve ark. (1) çalışmasında da, benzer şekilde,
% 78,7 hastada sinüs bradikardisi, % 12,8
hastada nodal ritim, % 6,4 hastada normal
sinüs ritmi ve % 2,1 hastada tam AV
blok olduğunu ortaya koymuştur.
Deli bal zehirlenmesi olgularında semptomlar
endişe verici olmasına karşın, pek
çok olguda elektrokardiyografik monitörizasyon,
normal salin infüzyonu ve intravenöz
atropin tedavisinden oluşan destekleyici
bakım, semptomların düzelmesi için
yeterli olmaktadır. (1,9-11) Gündüz ve ark. (1)
olgularında da, 0,5 ile 2 mg arasında intravenöz
atropin ve yeterli intravenöz sıvı
tedavisi ile olguların çoğu normal ritme
dönmüştür. Demircan ve ark. (10) da olgularında,
ortalama 0,4±0,4 mg atropini
tedavide kullandıklarını bildirmiştir. Çalışmamızdaki
olgularımızın % 98,6’sında tedavisinde
ortalama 0,59±0,36 (0,5-3) mg
atropin ve 746,58±242,99 (400-1500) mL
kristaloid sıvı tedavisi sonrası normal sinüs
ritmi ve normal kan basıncı değerlerinin
sağlandığı görüldü.
Deli bal zehirlenmesi olgularında atropin
ve intravenöz salin tedavisinin yeterli olmadığı
ender olgularda bradiaritmi tedavisine
yönelik ileri kardiyak yaşam desteği
protokolleri uygulanmalıdır. (1,9-11) Çalışmamızda
da, yalnızca 1 (% 1,4) olguda geçici
kardiyak pacemaker uygulanması gerekmiştir.
Yapılan çalışmalarda, deli bal zehirlenmesi
nedeniyle başvuran hastaların, hastanede
ne kadar süre gözlem altında tutulacağına
ilişkin bir fikir birliği bulunmamaktadır.
Değişik sağlık kuruluşlarına deli bal
zehirlenmesi nedeniyle başvuran hastaların
sağaltım ve izlem protokolleri de
değişiklikler göstermektedir. (1) Gündüz ve
ark. (9) ılımlı deli bal zehirlenmesi olan hastaların
2-6 saat kardiyak monitörizasyon
sonrasında güvenle taburcu edilebileceğini
bildirmiştir. Gündüz ve ark. (1) bir diğer
çalışmalarında, deli bal zehirlenmesi olan
hastaların acil servis ünitelerinde normal
kalp atım hızları ve kan basıncı değerleri
elde edilmesi ardından 6 saat süre ile
izlenmesinin gerektiğini vurgulamıştır.
Bununla birlikte Gündüz ve ark.’nın (1) yaptıkları
çalışmada, değişik merkezlerin deli
bal zehirlenmeli hastalara uyguladıkları
izlem protokollerinin farklılığı açıkça ortaya
koyulmaktadır. Çok merkezli olarak
yapılan bu çalışmada, hastaların iki farklı
sağlık merkezinde 5 saatten kısa süre
gözlem altında tutulması ardından taburcu
edildikleri bildirilmiştir. Aynı çalışmada
farklı bir sağlık merkezinin, deli bal zehirlenmesi
ile başvuran olguları acil servis
ünitelerinde 18-24 saat süresince monitörize
olarak izlediği bildirilmektedir. (1) Çalışmada,
bu merkezdeki uzun izlem süresinin,
hastaların durumlarından bağımsız
olarak, hastane protokolleri çerçevesinde
uygulandığı vurgulanmaktadır. (1) Demircan
ve ark. (10) da benzer şekilde olgularının
toksik madde alımı sonrası en erken
7 saatte derlendiklerini, tam düzelmenin
ise ancak 23,4±10,5 saat sonra olduğunu
vurgulamaktadır. Özhan ve ark. (11) da, çalışmalarında
hastaların 24 saat süresince
acil servis gözleminde tutulduğunu bildirmiştir.
Olgularımızın çoğunun başvurduğu ve
kayıtlarını retrospektif olarak incelendiği
merkezde, olguların ortalama 2,88±1,33
(1,5-5) saat acil servis ünitesi gözlemi ve
monitörizasyon ardından taburcu edildiğini
belirledik. Bu sürelerin Gündüz
282

V. Hancı ve ark., Zonguldak Bölgesinde Deli Bal Zehirlenmesi: Yetmiş İki Olgunun Analizi
ve ark. (9) ılımlı deli bal zehirlenmesi olan
hastalar için belirttiği süreler ile uyumlu
olduğunu düşünmekteyiz. Bununla birlikte
çalışmalar arasında oluşan izlem süresi
farklılığının başvuran hastalarda gözlenen
belirtilerin ciddiyeti ve hastanelerin hasta
izlem protokolleri ile ilişkili olabileceğini
düşünmekteyiz.
Deli bal zehirlenmesi olan olgularımızın
taburcu olmaları sırasında da kalp atım
hızları ortalamasının 69,44±3,24 (65-78)
atım dk -1 olması dikkat çekicidir. Bu olguların
pek çoğunun kronik hastalıkları
için devamlı deli bal aldıkları göz önünde
tutulacak olursa, olguların bir kısmında
benzer şekilde bradikardi ile seyreden
kronik deli bal zehirlenmesi de akılda tutulmalıdır.
(12) Kronik deli bal zehirlenmesi
(KDBZ) ilk kez Aliyev ve ark. (12) tarafından
tanımlanmış ve bal tüketiminin kesilmesinin
tedavide etkin olduğu, dirençli olgularda
pacemaker implantasyonunun basit
ve etkin bir tedavi olduğu bildirilmiştir.
Akut deli bal zehirlenmesi nedeniyle acil
servise başvuran olgularda KDBZ olabileceği
de göz önünde tutulup, olgular bu
açıdan da izlenmeli ve uyarılmalıdır.
Deli bal zehirlenmesi sırasında ve sonrası
morbidite (15,16,29) görülebilmesine karşın
asistoli (7) ve mortalite ender olarak görülür.
(1,9-11) Çalışmamızda da hiçbir olguda
mortaliteye rastlamadık.
Sonuç olarak, deli bal zehirlenmeleri Karadeniz
bölgesinde sık olarak görülmektedir.
Özellikle doğal ürün kullanımında
artış nedeniyle, tüm ülkemizde deli bal
zehirlenmesi nedeniyle acil servise başvuran
olgulara rastlanabilir. Çalışmamızda
deli bal zehirlenmesi olgularının büyük
oranda orta yaşlı ve erkek hastalardan
oluştuğunu, septomların sıklıkla hipotansiyon
ve bradikardi olduğunu belirledik.
Olgularımızın büyük kısmında sağaltımda,
atropin ve intravenöz kristaloid sıvı ile
normal kalp hızı ve kan basıncı değerleri
sağlanabildiğini belirledik. Bu nedenle
acil servise başvuran ve açıklanamayan
bradikardi ile birlikte hipotansiyonu bulunan,
özellikle orta yaşlı erkek olgularda,
deli bal zehirlenmesi de ayırıcı tanıda
düşünülmelidir.
KAYNAKLAR
1. Gündüz A, Meriçé ES, Baydın A, et al. Does mad
honey poisoning require hospital admission?
Am J Emerg Med 2009;27:424-7.
2. Başgül A. Deli Bal Zehirlenmesi. Yoğun Bakım
Dergisi 2003;3:33-6.
3. Gündüz A, Bostan H, Turedi S, Nuhoğlu I, Patan
T. Wild flowers and mad honey. Wilderness Environ
Med 2007;18:69-71.
4. Sutlupinar N, Mat A, Satganoglu Y. Poisoning by toxic
honey in Turkey. Arch Toxicol 1993;67:148-50.
5. Yorgun H, Ülgen A, Aytemir K. A rare cause of
junctional rhythm causing syncope; mad honey
intoxication. J Emerg Med 2009 Mar 7. [Epub
ahead of print]
6. Dursunoglu D, Gur S, Semiz E. A case with complete
atrioventricular block related to mad honey
intoxication. Ann Emerg Med 2007;50:484-5.
7. Gündüz A, Durmus I, Turedi S, Nuhoglu I, Ozturk
S. Mad honey poisoning-related asystole.
Emerg Med J 2007;24: 592-3.
8. Gündüz A, Tatlı Ö, Türedi S. Geçmişten günümüze
deli bal zehirlenmesi. Turk J Emerg Med
2008;8:46-9.
9. Gündüz A, Turedi S, Uzun H, Topbas M. Mad honey
poisoning. Am J Emerg Med 2006;24:595-8.
10. Demircan A, Keleş A, Bildik F, Aygencel G, Doğan
ON, Gómez HF. Mad honey sex: therapeutic
misadventures from an ancient biological weapon.
Ann Emerg Med. 2009 Aug 15. [Epub ahead
of print]
11. Özhan H, Akdemir R, Yazici M, Gündüz H, Duran
S, Uyan C. Cardiac emergencies caused by
honey ingestion: a single centre experience.
Emerg Med J 2004;21:742-4.
12. Aliyev F, Türkoğlu C, Çeliker C, Firatli İ, Alici G,
Uzunhasan I. Chronicmad honey intoxication
syndrome: a new form of an old disease? Europace
2009;11:954-6.
13. Koca I, Koca AF. Poisoning by mad honey: A brief
review. Food Chem Toxicol 2007;45:1315-8.
14. Çetin NG, Marçıl E, Kıldıran M, Öğüt S. Deli
bal ile hepatotoksisite. Türkiye Acil Tıp Dergisi
2009;9:84-6.
15. Yilmaz O, Eser M, Sahiner A, Altintop L, Yesildag
O. Hypotension, bradycardia and syncope
caused by honey poisoning. Resuscitation
2006;68:405-8.
283

Türk Anest Rean Der Dergisi 2010; 38(4):278-284
16. Dilber E, Kalyoncu M, Yariş N, Otken A. A case
of mad honey poisoning presenting with convulsion:
intoxication instead of alternative therapy.
Turk J Med Sci 2002;32:361-2.
17. Von Malottki K, Wiechmann HW. Acute lifethreatening
bradycardia: food poisoning by
Turkish wild honey. Dtsch Med Wochenschr
1996;121:936-8.
18. Gössinger H, Hruby K, Pohl A, Davogg S, Sutterlütti
G, Mathis G. Poisoning with andromedotoxin
containing honey. Dtsch Med Wochenschr
1983;108:1555-8.
19. Onat FY, Yegen BC, Lawrence R, Oktay A, Oktay
S. Mad honey poisoning in man and rat. Rev Environ
Health 1991;9:3-9.
20. Ergun K, Tufekcioglu O, Aras D, Korkmaz S,
Pehlivan S. A rare cause of atrioventricular
block: Mad honey intoxication. Int J Cardiol
2005;99:347-8.
21. Yavuz H, Ozel A, Akkus I, Erkul I. Honey poisoning
in Turkey. Lancet 1991;337:789-90.
22. Söğüt Ö, Sayhan MB, Mordeniz C, Gökdemir
MT, Al B. Deli bal zehirlenmesi: olgu sunumu ve
literatürün gözden geçirilmesi. Anatol J Clin Investig
2009;3:100-2.
23. Köseoğlu Z, Kösenli Ö. Güney Bölgesinde Kuzeyli
Bir Toksin: Deli Bal Zehirlenmesi. Akademik
Acil Tıp Dergisi 2009;8:57-9.
24. Choo Y-K, Kang HY, Lim S-H. Cardiac Problems in
Mad-Honey Intoxication. Circ J 2008;72:1210-1.
25. Choi YS, Jang IS. A case of severe bradyarrhythmia
after ingestion of Rhododendron bradycarpum.
Korean Circulation J 2002;32:268-70.
26. Koçak S, Uçar K, Gül M. Deli bal zehirlenmesi.
Genel Tıp Derg 2008;18:137-8.
27. Inci S, Gündogdu F, Degirmenci H, Duman H, Tas
H. Delibal Zehirlenmesinin Neden Oldugu Sinüs
Bradikardili Bir Olgu. The Eurasian Journal of
Medicine 2007;39:72-4.
28. Cagli KE, Tufekcioglu O, Sen N, et al. Atrioventricular
block induced by mad-honey intoxication.
Tex Heart Inst J 2009;36:342-4.
29. Yildirim N, Aydin M, Cam F, Celik O. Clinical presentation
of non-ST-segment elevation myocardial
infarction in the course of intoxication with
mad honey. Am J Emerg Med 2008;26:108.e1-2.
284