1929 polemikleri 'tıp tarihi notları' - Türk Tabipleri Birliği

67
1929 POLEMİKLERİ TIP TARİHİ NOTLARI
DR. ŞEFİK İBRAHİM İŞÇİL VE HEKİMLİK DİLİMİZ
Dr. H. Zafer Kars
Onüçbinden fazla tıp terimine önerilen Türkçe karşılıkları içeren, Dr. Şefik
İbrahim İşçil ile edebiyat öğretmeni Ali Ulvi Elöve tarafından dört yılda (1934-
1938) tamamlanan, basılması da bir dört yıl (1944-1948) süren toplam 973
sayfalık “Türkçe Hekimlik Terimleri Üzerine Bir Deneme”nin meslek hayatınızda
bir etkisi oldu mu ? Yanıtınızın ‘hayır’ olduğunu biliyorum. Aslında eserden
çok az kimsenin haberdar olması, hatta eseri bastıran Türk Dil Kurumu
tarafından bile unutulması insanda üzüntü yaratıyor. Oysa bu hacimli denemenin
ilginç bir öyküsü var. Dr. Şefik İbrahim İşçil’in “Deneme”ye eklediği Son
Söz’den okuyalım:
“1934 yılı dokuzuncu ayından başlayarak Sağlık ve Toplumsal (sosyal) Yardım
Bakanlığı Sayalgı (istatistik) ve Yayın (neşriyat) Yönetmenliği (müdürlüğü)
başlıklı bitilerle (mektuplarla) tomar tomar savmanlık (hekimlik) bilimsözleri
(terimleri) çizelgeleri (listeleri) her Türk savmanına gelmeye başladı.”
Mektuplarda şöyle denilmektedir:
“Türk Dili Tetkik Cemiyeti ilimler bölümünün tıp ıstılahları (terimleri) koluna
ait derleme listelerinde bu kerre de basılan (C,E,O,P,Q,R,S,T,U,V,X,Y,Z)
harfleriyle başlayan listeler ilişik olarak gönderilmiştir.
Elbirliğiyle başarılacak büyük ve ehemmiyetli bir yurt işi olduğuna göre
bunların da mümkün olduğu kadar kısa bir zamanda tetkiki ile bulacağınız öz
Türkçe karşılıkları konularak doğrudan doğruya Ankara’da Türk Dili Tetkik Cemiyeti
umumi katipliğine yollanmasını rica ederim efendim. Sıhhat ve İçtimai
Muavenet Vekili namına Müsteşar.”
Bakanlığın hemen her hekimden istediği bu gönüllü çalışma, Dr. Şefik İbrahim
İşçil’in görevi olur. Bursa Halkevi’nde “Türkçe arıdil (edebiyat) öğretmeni
Ali Ulvi Elöve ile” çalışmaya başlar. “Dört yıl sürgit ve üzücü çabalamadan sonra
1938 yılının 10uncu ayının 13üncü günü saat 18,5ta eski Halkevi’nin çilehaneye
benzeyen basık odasında 12,000i aşan bilimsözün sonuna” ulaşırlar. “1943 yılı
ortalarında Ankara Türk Dil Kurumu bu terimlerin hiç bir yararlanma karşılığı
olmaksızın bastırılmasını” Dr. Şefik İbrahim İşçil’den ister; “çitimlerin (formaların)”
basılması 1948 yılında tamamlanır ve “Deneme” ortaya çıkar.
“Deneme”ye Türk Dil Kurumu’nun koyduğu önsözde hekimlik terimleri
üzerine o yıllarda süregelen tartışma söz konusu edilmektedir: “Bu gibi terimlerin
Avrupa dillerindeki şekillerini olduğu gibi almak düşüncesinde olan arkadaşlar
vardır. Bunların dayanağı ileride Avrupalı yayınlardan faydalanmak zorunda
kalacak olan gençleri şimdiden o yayınlardaki terimlere alıştırmış olmak düşüncesidir.
(Nasıl, çok tanıdık bir gerekçe değil mi ?) Bilim dilimizi yabancı dil öğretimine
alet yapmak, maksat iyilikçi de olsa doğru sayılamaz. Bir mesleğin üyeleri