1929 polemikleri 'tıp tarihi notları' - Türk Tabipleri Birliği

68
1929 POLEMİKLERİ TIP TARİHİ NOTLARI
içinde uluslararası bilim olaylarını yabancı yayınlardan izleyenler daima azınlık
olmaktan ileri geçemezler. Böyle olunca da azınlığa sağlanacak ikinci derecede
bir fayda için çoğunluğu büyük bir vakit ve zihin fedakarlığı zorunda bırakmak
yerinde bir tedbir olamaz.” (Bu da günümüzde çok yaygın olarak ifade edilmese
de somut, mantıklı ve halen geçerli bir yanıt, değil mi ?)
Ülkemizde tıp eğitimi 1839 yılında Fransızca olarak başlar. İkinci Mahmut,
Mekteb-i. Tıbbiye’yi açış konuşmasında eğitimin Fransızca olmasına rağmen
sağlık bilimini “asıl dilimiz olan Türkçe”ye (lisan-ı Osmani değil !) aktarmaktan
söz eder. Buna rağmen yabancı dilde eğitim, Namık Kemal’in de “Türkçe Tababete
Dair Makale-i Mahsusa” ile katıldığı tartışmalar arasında 1870 yılına kadar
devam eder. Fransızca tıp eğitimi sona erer ama eğitim dili Türkçe değil bir tür
Osmanlıca olur. Türkçe, ancak Cumhuriyet’ten sonraki özleştirme atılımıyla
Arapça Farsça karışımı bu tıp dilinin yerini alabilmiştir. Yoksa “baş, göz, kulak,
burun, ağız, boyun” yerine hala “re’s, ayn, üzn, enf, fem, unk” diyor olacaktık.
Tıp dilinin Türkçeleştirilmesi çabaları Dr. Şefik İbrahim İşçil-Ali Ulvi
Elöve’nin “Deneme”sinden (1944) sonra Dr. Saim Ali Dilemre’nin “Hekimlik
Dili Terimleri” (1945), Dr. Zeki Zeren’in “Anatomi Sözlüğü ve Anatomi Terimleri”
(1946), “Hekimlik Terimleri Kılavuzu I (1978, TDK), Hekimlik Terimleri
Kılavuzu (1980, TDK), Dr. Süreyya Ülker’in “Ülker Tıp Terimleri Sözlüğü”.(1986)
ve Cemal Mıhçıoğlu’nun “Türk Hekimlik Dili” (1993) ile devam
eder.
Peki bunca işten sonra biz neden hala hastalara “direkt batın” veya “rie
grafisi” çektiriyor, neden hastaları önce “hospitalize” edip “emar” çektiriyor
sonra da “opere” ediyoruz ? Neden “postop” birinci günde ilaçlarını
“stopluyor” ve “ayvisini kesip orale geçiyoruz” ? Neden “ayvipi”veya “bibiti”
çektiriyoruz ? Neden hala “sivipi” veya “aysipi” takip ediyoruz ? Neden falanca
ilaçtan beş “sisi” “ordır” ediyoruz ? Sizce bu soruların yanıtları bir üst paragrafta
geçen 1946 ile 1993 yılları arasında başımıza gelenlerle ilgili olabilir mi ?
Veya Türk üniversitelerinde Türk öğrencilere Türk öğretim üyeleri tarafından
İngilizce tıp eğitimi veriliyor olması, bir üst paragrafta bahis konusu edilen
garip tıp terminolojisinin (jargonu demek daha doğru olur) aslının (yani
İngilizcesinin) öğretilip bu garabete “asla rücu” yoluyla son verilmesi gibi akılcı
(!) bir amaç güdüyor olabilir mi ? Yoksa bu kültürel, bilimsel, ideolojik bir sömürgecilik
uygulaması mıdır ?
Yanıtları da siz bulun.
KAYNAK
Şefik İbrahim İşçil-Ali Ulvi Elöve: Türkçe Hekimlik Terimleri Üzerine Bir Deneme,
T.D.K., Yeni Basımevi, Bursa 1944.
(Ankara Tabip Odası Bülteni Hekimden Hekime’nin Sonbahar 2000 tarihli
sayısında yayımlanmıştır.)