1929 polemikleri 'tıp tarihi notları' - Türk Tabipleri Birliği

7
1929 POLEMİKLERİ TIP TARİHİ NOTLARI
SUNUŞ
Sağlık hizmeti ve tıp eğitiminin ana hedefleri, bunların niteliği ve yürütülmesi
üzerinde geçtiğimiz kırk yıl boyunca yapılan tartışmalar günümüz tıp camiasının
belleğinde önemli bir yer tutmaktadır. Sağlık Bakanlığı, hekim örgütleri,
tıp fakültelerinin taraf olduğu bu tartışmalar, siyasi iktidarların tercih ettiği ekonomik-sosyal
politikalar çerçevesinde biçimlenmiştir. Sağlık hizmetinin niteliği
esas olarak 1960 sonrası sosyalizasyon uygulamasıyla canlı tartışmaların konusu
olmuştur. Tez ve antitezler, ana hatlarıyla koruyucu sağlık hizmeti/kamusal
hizmet, tedavi edici sağlık hizmeti/özelleştirilmiş hizmet olarak özetlenebilir. Tıp
eğitimi üzerine tartışmalar ise 1980 sonrası yüksek öğretim politikalarının bu
alandaki etkileri üzerine odaklanmıştır. Tıp eğitiminin yaygınlaştırılıp niteliğinin
düşürülmesi olgusu üzerinde yoğunlaşan bu tartışmalarda, seçilen sağlık politikasıyla
tıp eğitiminin içeriği arasındaki ilişki genellikle gözden kaçmıştır.
Halen yaşayan kuşakların hafızalarında canlı olan bu tartışmalarının bir
benzeri günümüzden yaklaşık yetmiş yıl önce de yaşanmıştı. Eğitim Bakanı
Mustafa Necati Bey’in ani ölümüyle alevlenen iki polemikten biri esas olarak o
dönemde yürütülen sağlık hizmetinin niteliği (ve belki de uzmanlık eğitimi),
diğeri ise tıp eğitimi üzerinde yoğunlaşmıştır. Refik Saydam’ın politikalarına sinsi
bir saldırıyla başlayan ilk polemik kişisel çekişme tonları da almasına rağmen
esas olarak bu tema, yani Refik Saydam politikalarının eleştirisi üzerinde devam
etmiştir. Bu saldırı, dönemin hükümeti tarafından savuşturulmuş, yürütülen
sağlık politikaları üzerinde etki yapmamıştır. İkinci polemiğin tarafları ise ancak
birkaç yıl sonra 1933 Üniversite Reformu ile hesaplaşmışlar, sorun gene hükümetin
iradesi doğrultusunda çözümlenmiştir.
O yılların tek hekim örgütü olan “Etibba Muhadenet -ve Teavün- Cemiyeti”nin
* bu iki polemik sürerken Türk tıp camiası ve hekimlerine gazetelerde yöneltilen
yakışıksız saldırılar karşısında gösterdiği ani, sert ve düzeyli tepki de
dikkate değer.
Gazeteler, BMM, tıp fakültesi, dönemin önde gelen yazar ve hekimleri ile
meslek kuruluşları arasında sert, uzun süreli, ayrıntılı, bazan da mizah konusu
olan bu iki polemiğin dönemin siyasi iktidarının tercihiyle Refik Saydam politikaları
ve çağdaş üniversite lehine sonuçlanması, iktidar olgusunun sağlık politikalarının
hayata geçirilmesindeki belirleyici rolünü göstermesi açısından öğreticidir.
Bu çalışma hazırlanırken 1929 yılına ait metinlerdeki çok sayıda Osmanlıca
sözcük, tamlama ve deyim günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Türkçeleştirme,
bugün artık kullanılmayan sözcüklerle sınırlı tutulmuş, metinlerin özgün anlatım
özelliklerini bozmamak düşüncesiyle diğerlerine dokunulmamıştır. Araştırmacı-
*
Genellikle Etibba Muhadenet, birkaç yerde ise Etibba Muhadenet ve Teavün adlarıyla anılan bu
Cemiyetin adı günümüz Türkçesine Tabipler Dostluk ve Yardımlaşma Derneği olarak çevrilmiştir.
Ayrıntılı bilgi için bak. E. Kadri Unat, A. Arif Atlı: Türk Hekimleri Dostluk ve Dayanıma Derneği’nin
Tarihçesi, İstanbul Tabip Odası, 1999, 64 s.