Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
dosya<br />
Ýlhan BÝLGÜ<br />
Gerçekler “<strong>Hayat</strong>”ýn Ýçinde Gizlidir<br />
ibilgu@igmg.de<br />
Helâl gýda arayýþý bir<br />
Müslümanýn günlük<br />
hayatýnýn en<br />
önemli çabalarýndan biri olmakla<br />
birlikte, Müslümanlarýn<br />
daha sonra yerleþtikleri<br />
ve azýnlýk olarak yaþadýklarý<br />
yerlerde, helâl gýda arayýþý,<br />
Ýslamî kimliðin oluþumu<br />
ve geliþimi bakýmýndan<br />
da önem arzeder.<br />
Gýdalarýn helâlliði ise,<br />
doðrudan kendisi helâl olan<br />
mamüllerde pek fazla problem<br />
ortaya koymasa da, et<br />
ve et mamüllerinin yaný sýra,<br />
diðer gýda ürünlerine ilave<br />
edilen katký maddeleri<br />
problemin ana kaynaðýný<br />
oluþturmaktadýr.<br />
Et ve et mamüllerindeki<br />
problem, kesim iþleminin<br />
Ýslamî kurallara göre yapýlýp<br />
yapýlmadýðýnda yatmaktadýr.<br />
Sýðýr ve koyun gibi,<br />
etlerininin yenilmesi helâl<br />
olan hayvanlarýn Ýslamî<br />
usullere göre kesilmemiþ<br />
olmasý helâlliðini ortadan<br />
kaldýrmaktadýr. Et kaynaklý<br />
katký maddelerinin helâlliði<br />
de bu ilk kesime göre deðiþmektedir.<br />
Fakat, burada problemin<br />
önemli bir boyutu, helâl kesim<br />
olduðu iddialarýnýn ne<br />
kadar doðru olabileceðinin<br />
tesbitindeki zorlukta yatmaktadýr.<br />
Ayrýca, þoklama<br />
ya da bayýltma ile yapýlan<br />
kesimlerin helâlliði konusunda<br />
ihtilaf bulunurken,<br />
helâl kesim yaptýðýný ifade<br />
eden üretecilerin objektif<br />
bir þekilde denetlenmesi de<br />
bir baþka problemi ve zorluðu<br />
gündeme getirmektedir.<br />
Avrupa’da hayvan kesiminin<br />
þoklama ya da bayýltma<br />
ile yapýlmasý zorunluluðu<br />
karþýsýnda, dinî bir hak<br />
olarak Müslümanlarýn bu<br />
kuraldan muaf tutulmasý<br />
konusunda en yüksek yargý<br />
organlarýnýn kararý bulunurken,<br />
uygulamada zaman zaman<br />
engellemelerin olduðunu<br />
da görmekteyiz. Örneðin,<br />
Almanya’da helâl kesim<br />
konusunda iþadamý<br />
Rüstem Altýnküpe’nin þoksuz<br />
ve bayýltmasýz kesim izni<br />
alabilmek için yýllardan<br />
beri sürdürdüðü hukukî mücadele,<br />
ayný konuda bir kaç<br />
kez ayný mahkemeye baþvurmayý<br />
gerekli kýlmýþtýr.<br />
Anayasa Mahkemesi,<br />
Altýnküpe’nin dinî inanaçlarýna<br />
göre gýda üretme hakkýnýn<br />
bulunduðunu tesbit etmesine<br />
raðmen, idarî merciler<br />
hu hakkýn yaygýn olarak<br />
kullanýlmasýna engeller çýkarmaktadýr.<br />
Almanya’da,<br />
bu davalarýn arkasýndan<br />
“havyan haklarý” anayasal<br />
düzenlemelere dahi girmiþtir.<br />
Bazý üreticiler bu engellemeler<br />
karþýsýnda, zaruret<br />
gerekçesini öne sürerek,<br />
þoklu veya bayýltmalý kesimi<br />
tercih etmektedir. Hulusi<br />
Ünye hocamýzýn yazýsýnda<br />
da iþaret ettiði gibi, helâl gýdalarla<br />
ilgili olarak iki<br />
önemli konferans düzenleyen<br />
ve ortaya çýkan yeni<br />
meselelerin halli için adýmlar<br />
atan teþkilatýmýzýn Din<br />
Ýþtiþare Kurulu, Avrupa’da<br />
zaruret halinin bulunmadýðý<br />
kanaatine varmýþtýr. Helâl<br />
kesim konusunda, þoksuz<br />
ve bayýltmasýz kesimi esâs<br />
alan Din Ýstiþare Kurulu’muz,<br />
ayrýca katký maddelerinde<br />
yaþanan karmaþýklýklara<br />
da çözümler bulma<br />
çabasýndadýr.<br />
Bununla birlikte teþkilatýmýz,<br />
Avrupa Helâl Sertifikalama<br />
Enstitüsü gibi kurumlarla<br />
da iþbirliði yaparak<br />
helâl gýda üretiminde<br />
denetimin de önemine vurgu<br />
yapmaktadýr.?Bu enstitü,<br />
gýdalarýn üzerinde “Helâl<br />
yazýyorsa, mutlaka helâl olmak<br />
zorundadýr,” ilkesi ile<br />
çalýþýyor. Tabiî bu arada, denetleyici<br />
kurumlarýn da denetlenmesi<br />
zarurettir. Çünkü,<br />
helâl sertifikasý veren<br />
kurum ya da kiþilerin, bu<br />
sertifikayý hangi fýkhî temel<br />
ve kriterlere göre verdiði<br />
önemelidir. Ayrýca, teknik<br />
donaným ve uzman personel<br />
yeterliliði bulunup bulunmadýðý,<br />
“helâl sertifika”landýrdýklarý<br />
üretici þirketlerin<br />
helâl kriterlerine uyup uymadýklarýnýn<br />
kontrolunde ne<br />
hayat<br />
kadar baðýmsýz ve süreklilik<br />
gösterdikleri de bir baþka<br />
problemdir. Ýlknur Melekoðlu’nun<br />
da incelemesinde<br />
görüldüðü gibi, bu konuda<br />
Avrupa dahil, pek çok ülkede<br />
çok sayýda kiþi ve kurum<br />
çalýþma yapmaktadýr.<br />
Avrupa Helâl Sertifikalama<br />
Enstitüsü bu kurumlar<br />
içerisinde, teþkilatýmýzýn,<br />
denetimde de bulunma yetkisi<br />
bulunduðu kurumdur.?EHZ<br />
Ocak ayýnda yapmayý<br />
planladýðýmýz Helâl<br />
Gýda Konferanslarýndan<br />
sonra alýnanacak kararlar<br />
doðrultusunda kriterlerini<br />
gözden geçirecek ve ona<br />
göre sertifika pratiðini yaygýnlaþtýrmaya<br />
gayret edecek.<br />
Bu sayýmýzda Avrupa<br />
Helâl Sertifikalama Enstitüsü’nün<br />
iki yetkilisi ile ilgili<br />
röportajýmýz yer alýrken, temelde<br />
fýkhî ihtilaflar sebebiyle<br />
müþterek kriterlerin<br />
oluþmasýndaki sýkýntýlarý<br />
gündeme getiren Prof. Dr.<br />
Hayrettin Karaman hocanýn<br />
da deðerlendirmesini bulacaksýnýz.<br />
Helâl gýda konusunda<br />
bazen farklý görüþlerini<br />
de ortaya koyan Karaman<br />
hoca sorunun çözümü<br />
için de önerilerini sunuyor.<br />
Katký maddeleri de baþlý<br />
baþýna bir sorunu gündeme<br />
getirmektedir. Sürekli olarak<br />
geliþen teknoloji ile katký<br />
maddelerinin sayýsý arttýðý<br />
gibi, bu maddelerin gerek<br />
fiziksel, gerekse kimyasal<br />
özellikleri de deðiþikliðe<br />
15 Aralýk / 15 Ocak - 15 Dezember / 15 Januar 2009-10 . Muharrem 1431<br />
17<br />
Müslümanýn<br />
Helal<br />
Gýda<br />
Ýle<br />
Ýmtihaný<br />
uðramaktadýr. Bu deðiþkenlik<br />
de her zaman yeni görüþlerin<br />
ortaya çýkmasýna sebeb<br />
olmaktadýr.<br />
Fakat her Müslüman’a<br />
düþen görev, gýdalarýn<br />
helâlliði konusunda israrcý<br />
olmak ve þüpheden uzak kalacak<br />
þekilde temin etmektir.<br />
HELÂL GIDA<br />
BÝR ÝMTÝHANDIR<br />
Müslüman olarak, hayatýmýzý,<br />
dinimizin emir ve<br />
yasaklarý doðrultusunda düzenlemedeki<br />
gayretimiz, dinimiz<br />
ile olan baðýmýzýn en<br />
önemli göstergesidir. Ýslâmî<br />
terminolojide bu gayrete<br />
“takva” denir. Takva’nýn bu<br />
anlamdaki en kýsa ve özlü<br />
tanýmý da, Allah’ýn emirlerine<br />
uyamama, yasakladýklarýndan<br />
da kaçýnamama korkusudur.<br />
Bu yüzden dir ki,<br />
Ýslâmî kimliðin oluþumu bu<br />
gayretin yoðunluðuyla paralellik<br />
arzeder. <strong>Hayat</strong>ýmýzý<br />
devam ettirmek için gerekli<br />
olan gýdalarýn helâl yollardan<br />
kazanýlmasý takvalý oluþun<br />
bir parçasý olduðu gibi,<br />
ayný gýdalarýn kendilerinin<br />
de helâl oluþuna dikkat etmek<br />
de takva sýnýrlarý içine<br />
girer. Zira gýdalarýmýzýn<br />
helâl olmasý imtihanýmýzýn<br />
bir parçasýdýr. Prof. Dr.<br />
Mustafa Nutku,1 Hazreti<br />
Adem (as) ile Hazreti Havva’nýn,<br />
dolayýsýyla insanýn<br />
ilk imtihanýnýn helâl gýda ile<br />
olduðuna iþaret eder. Bu<br />
yüzdendir ki, helâl gýda arayýþý<br />
Müslümanýn kimliðinin<br />
oluþmasýnda önemli bir yer<br />
iþgal eder. Çünkü, helâl gýda<br />
arayýþýnda bir ön niyet ve<br />
irade beyaný vardýr ve bu ön<br />
niyetle irade beyaný, Ýslam’ýn<br />
bize çizdiði sýnýrlara<br />
uyma gayretini gösterir.<br />
Gerçekten de insanlar<br />
sürekli bir imtihan sürecinden<br />
geçmektedir. Müslüman<br />
olup olmama nasýl bir<br />
imtihan ise, Müslüman olduktan<br />
sonra, Müslüman<br />
olarak yaþayabilmek de bir<br />
imtihandýr. Þüphesiz biz insaný,<br />
karýþým hâlindeki az<br />
bir sudan (meniden) yarattýk<br />
ve onu imtihan edeceðiz.<br />
Bu sebeple onu iþitir ve<br />
görür kýldýk, (Ýnsân Sûresi<br />
[76:2]) ayeti ile Ýnsanlar,<br />
‘inandýk’ demekle imtihan<br />
edilmeden býrakýlacaklarýný<br />
mý zannederler,” (Ankebût<br />
Sûresi [29:2]) gibi<br />
ayetlere baktýðýmýzda, bu<br />
imtihanýn þeklinin ve zamanýnýn<br />
sürekli bir deðiþiklik<br />
arzettiðini, ancak, ayný zamanda<br />
insanýn iþitir ve görür<br />
özellikle yaratýlmasý ile<br />
de, bu imtihaný kazanma<br />
melekesine de sahip bulunduðuna<br />
iþaret edilir. Böylece<br />
sürekli bir imtihan þuurunda<br />
olan Müslümanýn, gýdalarýnýn<br />
da bir imtihan vesilesi<br />
olduðunu bilmekle<br />
yükümlü olduðu ortaya çýkar.<br />
Bu imtihanýn kazanýlmasý<br />
için Kur’an, helâl gýdayý<br />
iyi ve temiz olarak vasýflandýrýlýp,<br />
bu sýnýrlarýn<br />
dýþýna çýkýlmasý Allah’a<br />
karþý gelmek, þeytanýn yolundan<br />
yürümek ve Allah’a<br />
itaat etmekten kopmak olarak<br />
gösterilir.<br />
Örneðin, Ey insanlar!<br />
Yeryüzündeki þeylerin<br />
helâl ve temiz olanlarýndan<br />
yiyin! Þeytanýn izinden yürümeyin.<br />
Çünkü o sizin<br />
için apaçýk bir düþmandýr,<br />
(Bakara Sûresi [2:168])<br />
ayeti ile, Allah’ýn size rýzýk<br />
olarak verdiklerinden helâl,<br />
iyi ve temiz olarak yiyin ve<br />
kendisine inanmakta olduðunuz<br />
Allah’a karþý gelmekten<br />
sakýnýn, (Bakara<br />
Sûresi [2:88]) ayeti her hangi<br />
bir gýdanýn ismini zikretmeden<br />
genel kurallarý koyar.<br />
Diðer bir kaç ayette<br />
harâm gýdalarýn doðrudan<br />
isimlerini zikreden Kur’an,<br />
meselâ, “Verdiðimiz rýzýklarýn<br />
iyi ve güzel olanlarýndan<br />
yiyin” (dedik), (Bakara<br />
Sûresi [2:57]) ayeti ile bu<br />
genelliði sürdürürken, þu<br />
ayetle özel gýdalara iþaret<br />
eder:<br />
Ölmüþ hayvan, kan, domuz<br />
eti, Allah’tan baþkasý<br />
adýna boðazlanan, (henüz<br />
caný çýkmamýþ iken) kestikleriniz<br />
hariç; boðulmuþ,