cezasizlik_sorunu
cezasizlik_sorunu
cezasizlik_sorunu
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
davalarının açılması için kamu yararı ya da<br />
maslahata uygunluk aranabilmekteyken, bir<br />
diğer sistem ceza davası açmakla görevli<br />
makamı, dava açmak için aranan kanuni<br />
şartlar yerine getirilmişse kamu davasını<br />
açmaya mecbur tutmaktadır. Türkiye’de bugün<br />
5271 Sayılı CMK’da kabul edilen sistemde,<br />
“Cumhuriyet savcısının, ihbar yoluyla veya<br />
başka bir suretle, bir suçun işlendiği izlenimini<br />
veren bir hali öğrenir öğrenmez kamu davasını<br />
açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere<br />
hemen işin gerçeğini araştırmaya başlayacağı”<br />
öngörülmek suretiyle soruşturmaya başlama<br />
yönünden mecburilik ilkesi kabul edilmiştir<br />
(md.160/1). Soruşturmanın mecburiyeti, adli<br />
makamların suç şüphesi üzerine soruşturmayı<br />
başlatma yükümlülüğünü ifade eder. Adli<br />
makamlar herhangi bir nedenle soruşturma<br />
yapamayacaklarını söyleyemezler. Aksi<br />
takdirde ilgili memurun ihmal yoluyla görevi<br />
kötüye kullanma suçundan dolayı cezai<br />
sorumluluğu doğar. 65<br />
Bununla birlikte, savcıların güvenlik güçlerinin<br />
fiillerinden kaynaklanan ağır insan hakları<br />
ihlalleri içeren pek çok olayda soruşturma<br />
başlatmak konusunda hareketsiz kaldığı,<br />
mecburilik ilkesine rağmen soruşturma<br />
açma yönünde bir irade ortaya koymadığı<br />
görülmektedir. Genelde, kötü muameleden<br />
işkence ve ateş etmeye kadar, kolluk şiddeti<br />
vakalarının adli soruşturmayla sonuçlanma<br />
oranı düşüktür. Kolluğun şiddet içeren<br />
saldırılarıyla ilgili ortada güçlü ve aleni deliller<br />
olmasına rağmen (televizyonlarda yayınlanmış<br />
görüntüler gibi) savcıların inceleme<br />
başlatmadığı olay sayısı hâlâ çok fazladır. 66<br />
Savcıların soruşturma açmak konusundaki<br />
ihmallerine, TBMM Faili Meçhul Siyasi<br />
Cinayetleri Araştırma Komisyonu Raporu’nda<br />
da bir tespit olarak yer verilerek, “gazetelerde<br />
ve kitaplarda birçok faili meçhul siyasi cinayet<br />
ve diğer iddialarla ilgili olarak haberler yer<br />
almasına rağmen cumhuriyet savcılıkları<br />
tarafından bu konularda herhangi bir işlem<br />
65 Centel, N., Zafer, H. 2011:99.<br />
66 İnsan Hakları İzleme Örgütü -Human Rights Watch-. Adalete<br />
Karşı Safları Sıklaştırmak: Polis Şiddetiyle Mücadele Önündeki<br />
Engeller. 2008:3.<br />
yapılmadığı, adeta normal bir vatandaş gibi bu<br />
iddiaların cumhuriyet savcıları tarafından da<br />
okunduğu” belirtilmiştir. 67<br />
Soruşturma tamamlandıktan sonra kamu<br />
davasının açılması (kovuşturma) konusunda<br />
da yine esas olarak mecburilik ilkesi<br />
benimsenmiştir. CMK’da bu sistemin ifadesini<br />
bulduğu düzenleme 170/2. maddede yer<br />
alır: “Soruşturma evresi sonunda toplanan<br />
deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli<br />
şüphe oluşturuyorsa, cumhuriyet savcısı, bir<br />
iddianame düzenler”. 68 Sonuç olarak mecburilik<br />
ilkesi, esasta suç işlediği konusunda<br />
yeterli delil bulunan herkesin hakim önüne<br />
çıkarılmasını gerektirir. Bu ilkenin savcının<br />
keyfi davranmasını engellediği ve adalet ile<br />
eşitliğin gerçekleştirilmesine yardımcı olduğu<br />
kabul edilir. Savcının hem suç şüphesi üzerine<br />
soruşturmaya başlaması hem de soruşturmayı<br />
sürdürmesi güvence altına alınmak istenir.<br />
Mecburilik ilkesi dava açıldıktan sonra<br />
mahkeme için de geçerlidir. Hiçbir mahkeme,<br />
yetkiye ve hakimin reddine ilişkin kuralların<br />
tanıdığı istisnalar dışında, davaya bakmaktan<br />
kaçınamaz (AY, md. 36/2) ve açılmış olan her<br />
davanın bir hükümle sonuçlandırılması gerekir.<br />
Kural böyleyken, uygulamada savcıların<br />
özellikle güvenlik güçleri tarafından işlenen<br />
ve ağır insan hakları ihlalleri teşkil eden<br />
işkence, yasadışı ve keyfi infazlar, zorla<br />
kaybetmeler gibi fiillerle ilgili soruşturma<br />
açmalarında ve açılmış bir soruşturmayı<br />
yürütmelerinde ciddi aksaklıklar yaşandığı<br />
67 Ülkemizin Çeşitli Yörelerinde İşlenmiş Faili Meçhul Siyasal<br />
Cinayetler Konusunda Meclis Araştırma Komisyonu Raporu,<br />
Esas No: 10/90, 12.10.1995, s. 159.<br />
68 Ancak bu şekilde öngörülen mecburilik sistemini yumuşatan<br />
bazı istisnalara da yine CMK’da ve diğer mevzuatta yer<br />
verilmiştir. CMK’nın “kamu davasını açmada takdir yetkisi”<br />
başlıklı 171. Maddesi’nde öngörülen istisnalar arasında “cezayı<br />
kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin<br />
uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsi cezasızlık<br />
sebebinin varlığı” ile “kamu davasının açılmasının ertelenmesi”<br />
bulunmaktadır. Yürürlükten kaldırılan 1412 Sayılı Ceza<br />
Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun kabul ettiği sistem ile halen<br />
yürürlükte olan 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun<br />
sistemi arasında da bazı farklılıklar bulunmaktadır. Yürürlükten<br />
kaldırılan 1412 Sayılı CMUK’ta kamu davasının açılması<br />
bakımından katı bir mecburilik sistemi kabul edilmiş ve savcıya<br />
bu konuda takdir yetkisi tanınmamıştı.<br />
40<br />
CEZASIZLIK SORUNU: SORUŞTURMA SÜRECİ
Change language