Volume1TR

ÖNSÖZ
Günümüzün dünya bilim tarihi anlayışında, Batının, karanlık bir Orta Çağ
döneminden sonra eski Yunan uygarlığında yatan kökenlerinin ayrımına vararak,
Rönesans, Aydınlanma ve Bilim Devrimi gibi açılımları kapsayan bir süreç üzerinden
çağımızın kendisiyle özdeşleşen uygarlığını ve bilimini geliştirdiği görüşü genel bir
kabul görmektedir. Eski Çağ ile Yakın Çağlar arasındaki yaklaşık 1000 yıllık boşluk bu
bağlamda yeterince irdelenmemekte, Batı biliminin bir yerde eski Yunan uygarlığının
küllerinden yeniden doğarak gelişme sürecine girmiş olduğu düşüncesi bir açık gerçek
olarak yalnızca Batı dünyasında değil onun dışında kalan coğrafyada da yaygın biçimde
benimsenmektedir.
Bilim tarihinin bu yazım biçimi, 19. yüzyıl ortalarından başlayarak, gene Batı
kültür çevresindeki bir avuç bilim insanının Orta Çağ İslam dünyasının doğa bilimleri
alanındaki eserleri üzerinde yürüttükleri çalışmaların sonuçlarının ışığında sorgulanmaya
başlanmıştır. Bu öncü bilim tarihçilerinin başlattığı geleneğin günümüzdeki
seçkin temsilcisi Prof. Dr. Fuat Sezgin bu konuda yaşam boyu sürdürdüğü köklü araştırmalarla
Orta Çağın, Batının gözünden kaçmış olan ve büyük ölçüde İslam bilimiyle
özdeşleşen, bilimsel başarılarını ve bu dönem araştırmalarının özgünlüğünü ortaya
koymaya çalışmaktadır.
Fuat Sezgin, bunun ötesinde, Frankfurt Üniversitesi’ndeki Enstitüsü bünyesinde
eski yazma eserlerde betimlenen alet ve cihazların yeni yapım örneklerini üreterek, 9. –
16. yüzyıllar arasındaki dönemde İslam coğrafyasından kaynaklanan bilimsel katkıların
yer aldığı bir müze yaratmıştır. İslam bilimine ilişkin bilgi eksikliklerinin ve bu eksikliklerden
kaynaklanan önyargıların düzeltilmesi bağlamında bilim tarihi açısından büyük
önem taşıyan bu müzede sergilenen nesnelerin tanıtılması amacıyla F. Sezgin tarafından
ayrıca beş ciltlik “Wissenschaft und Technik im Islam” başlıklı bir katalog kaleme
alınmıştır. Bu eser, içeriği ve irdelediği düşüncelerle Batı odaklı bilim tarihi yazımının
eleştirel bir çözümlemesini yapmakta, İslam ve Orta Çağ bilimine yeni bir bakış açısı
sunarak İslam biliminin eski Yunan, ayrıca Hint, Bizans ve İran dönemlerinden devraldığı
bilimsel mirası korumak ve yaymakla yetinmeyip, onu, eklediği özgün eserlerle
ileri götürmüş olduğu değerlendirmesini yapmaktadır. Sezgin, bu değerlendirmelerden
hareketle, bilimsel gelişmeleri ara durağan dönemleri izleyen sıçramalarla gerçekleşen
bir süreç yerine, süregelen bütünleşik bir evrilme süreci olarak yorumlamaktadır. Buna
göre, İslam biliminin kendisinin sönümlenme sürecine girdiği dönemde devrettiği
miras onu izleyen Batı bilimine feyz ve mesnet oluşturmuştur.
9