Volume2TR

More documents

Recommendations

Info

26 Modern araştırmalar, daha sonraları Yakup Sopası’nda tanınan tarzdaki 1, açı ölçümü prensibinin erken kullanımını, Ebū ʿAlī el-Ḥüseyn b. ʿAbdullāh İbn Sīnā (ö. 428/1037)’nın ʿAlāʾuddevle 1 Schmidt, Fritz: Geschichte der geodätischen Instrumente und Verfahren im Altertum und Mittelalter, Erlangen 1929 (Tekrarbasım: Islamic Mathematics and Astronomy serisi Cilt 89, Frankfurt 1998), s. 341; Sezgin, F.: Qaḍiyyet İktişāf el-āla er-Raṣadiyye «ʿAṣā Yaʿqūb», Zeitschrift für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften içerisinde (Frankfurt) 2/1985/arab. Teil 7-30. A S T R O N O M İ ʿAlāʾuddevle’nin (414/1023 civarında) Hemedān’daki Rasathanesinin Ana Aleti Ahşap, astarlanmış. Çap: 36 cm. Skalalar ve diopter altın kaplama pirinç. (Envanter No: A 5.06) Rasathanesi için geliştirmiş olduğu gözlem aletinde (Āle Raṣadiyye) 2 tespit etti. Bu aletle her şeyden önce astronomik yükseklikler mümkün olabildiğin 2 Wiedemann, Eilhard: Über ein von Ibn Sînâ (Avicenna) hergestelltes Beobachtungsinstrument, Zeit- schrift für Instrumentenkunde içerisinde (Braunschweig) 45/1925/269-275; aynı yazar Th.W. Juynboll’un ortak çalışmasıyla, Avicennas Schrift über ein von ihm ersonnenes Beobachtungsinstrument, Acta orientalia içerisinde (Leiden) 5/1926/81-167 (Bu her iki çalışmanın Tekrarbasımı: E. Wiedemann, Gesammelte Schriften Cilt 2, s. 1110-1203 ve Islamic Mathematics and Astronomy serisi Cilt 92, Frankfurt 1998, s. 129-223); Sezgin, F.: a.e., Cilt 6, s. 276- 278.
ce kesin olarak belirlenebilecekti. Uzun bacakları, sadece derecelere göre değil, aynı zamanda dakikalara ve saniyelere göre de okunabilen bir gözlem sonucunu mümkün kılmaktadır. İbn Sīnā, bu amaca yönelik olarak yaklaşık 7 metrelik bir bacak uzunluğu seçmiştir. «Üst bacakta iki başlık sabitlenmiştir, wz ve αf, her ikisi de aynı büyüklükte ve şekildedir. Metindeki şekil onları yanlış olarak farklı resmetmektedir. Her iki başlık da yanlarından ikişer parçanın eklendiği dikey birer parçadan oluşmaktadır. Üstte bulunan başlık ata binmişçesine bacağın üzerine oturmuş gibi kesilmiş olmalı ve hiçbir surette sallanmayacak şekilde onun üzerinde sağlam bir biçimde hareket etmelidir. Üstte bulunan başlığın devamlı olarak dikey durması, yani devrilmemesi için özellikle çaba gösterilmiştir. ḥṭ ve ṣḳ eklerinin uçları, sivri uçlardır. Eklerin yüzeylerine, bilinen gözleme (Absehe) delikleri açılmıştır. Her iki sivri uç, yani her başlığın her iki deliği tam üst üste ve her iki başlık da tam olarak bacağın yüzeyinde aynı yükseklikte bulunmalıdır. Zayıf ışıklı nesneler genel olarak, güçlü ışıklı nesneler ise sadece oryantasyon için her iki sivri uç üzerinden aranacaktır; bu her iki sivri uç, bizim büyük teleskoplarımıza takılı araştırıcı dürbünü andırmaktadır. Delikler ise daha hassas ölçümlere hizmet etmektedir. Üst bacak üzerine dik olarak bağlanmış hedefleyiciler (Absehe) eklenen yan kollar, benim bildiğim aletlerin hiçbirisinde bulunmamaktadır.» RASATHANELER 27 Wiedemann’ın çizimi İbn Sīnā’nın çizimi «Bu düzeneğin bir yararı, gözleyiciyi gözlem esnasında başı çok rahatsızlık verici bir şekilde aletin üzerine doğru eğilmek zorunda bırakmamasıdır. Nesneye, daha ziyade üst bacak boyunca yan taraftan paralel olarak bakılır ... Daha sonra her iki bacak arasında mn düzeneği ileri geri hareket ettirilir» 3 Gözlemlenen gök cisminin yüksekliğinden ibaret belirleyici açı, cetvel taşıyan her iki bacağın trigonometrik ilişkisi sayesinde bulunur. Bu alet basitçe zemine yerleştirilmiş değildir, yatay silindir şeklindeki duvarın orta noktasında bulunan yuvarlak bir sütunun üzerindeki tepe nokta ucunda hareket edebilir biçimde yerleştirilmiştir. Bu düzenek böylelikle aynı zamanda azimutun belirlenmesine hizmette kullanılır, İbn Sīnā aracın bu işlevini de tarif ediyor 4. O, son olarak, aletin oturtulduğu yerin kesinlikle yatay olması gerektiğine işaret etmekte, tesviye için renkli su ile doldurulmuş bir kabın kullanımını önermektedir (bkz. Katalog cilt III, s. 141). 3 Wiedemann, Eilhard: Über ein von Ibn Sînâ (Avicenna) hergestelltes Beobachtungsinstrument, adı geçen yer ve tarih, s. 272-273 (Gesammelte Schriften Cilt 2, s. 1151- 1152). 4 Wiedemann, Eilhard: Avicennas Schrift über ein von ihm ersonnenes Beobachtungsinstrument, adı geçen yer ve tarih, s. 115-116 (Gesammelte Schriften Cilt 2, s. 1151- 1152).
Page 1 and 2: İslam’da Bilim ve Teknik Cilt II
Page 3: İSLAM’DA BİLİM VE TEKNİK Cilt
Page 7 and 8: Bölüm 1 GİRİŞ Astronomi 1
Page 9 and 10: Giriş Arapça ʿilm el-heyʾe veya
Page 11 and 12: ulundukları konumlara göre bölü
Page 13 and 14: 288/901), buna uygun gözlemler yap
Page 15 and 16: sentrik) sistemi ise, Arap-İslam a
Page 17 and 18: Avrupa’daki resepsiyonuna ve geli
Page 19 and 20: gibi almış, diğer yandan kendini
Page 21 and 22: Gezegenlerin tekdüze (uniform) har
Page 23 and 24: ʿAbdurraḥmān eṣ Ṣūfī’ni
Page 25 and 26: Astronominin hiçbir alanı, ne dev
Page 27 and 28: sonra diğer bir Buveyhi Faḫrüdd
Page 29 and 30: tadır. Bu kuşkuyu göz önünde b
Page 31: GİRİŞ REY (ESKİ TAHRAN) RASATHA
Page 35 and 36: Bugün biz, 1972, 1973 ve 1976 yıl
Page 37 and 38: Kulenin ortasında bulunan sekstant
Page 39 and 40: Naṣīreddīn eṭ-Ṭūsī’nin
Page 41 and 42: Taḳiyyeddīn’in çalışma ekib
Page 43 and 44: Tycho Brahe’nin 1577-1597 yıllar
Page 45 and 46: el-ʿUrḍī’nin Aletler kitabın
Page 47 and 48: MER Ā ĠA RASATHANESİ’NİN ALET
Page 51 and 52: VII. Çift Bacaklı Alet «Çift Ba
Page 55 and 56: el-ʿUrḍī’nin tarifine göre a
Page 59 and 60: I. Halkalı Küre MER Ā ĠA RASATH
Page 61 and 62: İstanbul yazmasından, Saray, Hazi
Page 63 and 64: İSTANBUL RASATHANESİ’NİN ALETL
Page 65 and 66: VI. Paralaks Cetveli Modelimiz: Ser
Page 67 and 68: İSTANBUL RASATHANESİ’NİN ALETL
Page 69 and 70: II. Zodyak Halkalı Küre Tycho Bra
Page 71 and 72: IV. Paralaks Cetveli Tycho Brahe ta
Page 73 and 74: VI. Duvar Kadranı Tycho Brahe, qua
Page 75 and 76: SEMERKANT RASATHANESİ Semerkant Ra
Page 77 and 78: SEMERKANT RASATHANESİ’NİN ALETL
Page 79 and 80: Jaipur Rasathanesi’nin krokisi, G
Page 81 and 82: Rām Yantra, dik izdüşümlü sili
Page 83 and 84:
3. Rām Yantra, Jaipur’un aynı a
Page 85 and 86:
Astronomi tarihinde en yaygın ve e
Page 87 and 88:
lardan farklılık göstermemektedi
Page 89 and 90:
el-asṭurlāb el-levlabī (spiral
Page 91 and 92:
edildiği kabul edilmektedir. Kısa
Page 93 and 94:
Nasṭūlus’un 2. Usturlabı Yine
Page 95 and 96:
Usturlap 340/950 yılında Aḥmed
Page 97 and 98:
Usturlap M.S. 10. yüzyıldan Katal
Page 99 and 100:
Bern Burgerbibliothek yazmasından
Page 101 and 102:
Usturlap Muḥammed b. eṣ-Ṣaff
Page 103 and 104:
Usturlap 478/1086 yılında Valenci
Page 105 and 106:
dayanmaktadır: En dıştaki dairey
Page 107 and 108:
İstanbul Deniz Müzesi’nde Bulun
Page 109 and 110:
Usturlap Modelimiz, 650/1252 1 yıl
Page 111 and 112:
Usturlap Modelimiz, 690/1291 yılı
Page 113 and 114:
Usturlap 15./9. yüzyılın sonlar
Page 115 and 116:
Bir Osmanlı Usturlabı Modelimiz:
Page 117 and 118:
Usturlap Modelimiz m.s. 14. yüzyı
Page 119 and 120:
Usturlap Modelimiz, 1570 civarında
Page 121 and 122:
Usturlap Martin Brunold (Abtwil, İ
Page 123 and 124:
Evrensel Disk (Ṣafīḥa) Muḥam
Page 125 and 126:
Evrensel Usturlap USTURLAPLAR Model
Page 127 and 128:
. Sinān el-Ḥarrānī ve Kusṭā
Page 129 and 130:
en-Neyrīzī’nin bu tür usturlab
Page 131 and 132:
el-Bīrūnī, «Usturlap İmalinde
Page 133 and 134:
el-Marrākuşī, bu aleti Cāmiʿ e
Page 135 and 136:
4. Libros del saber de astronomía
Page 137 and 138:
Arap-İslam Kökenli Küresel Ustur
Page 139 and 140:
1070/1660 Yılından Bir Küresel U
Page 141 and 142:
Michel’in tarifinden aşağıdaki
Page 143 and 144:
Sinüs Kadranı 1859’dan kısa bi
Page 145 and 146:
Çift kadranlı şekkāziyye (rubʿ
Page 147 and 148:
Peter Apian (1501-1552)’ın Astro
Page 149 and 150:
KADRANLAR Kadran Diski Pirinç, hâ
Page 151 and 152:
KADRANLAR DİĞER GÖZLEM VE ÖLÇ
Page 153 and 154:
«Üçgenli Alet» Astronom ve fizi
Page 155 and 156:
2. İkinci yükseklik ölçerde, ik
Page 157 and 158:
Kapsamlı Alet (el-Āle eş-Şāmil
Page 159 and 160:
Fol. 9a. Fol. 9b. Fol. 13a. ALETLER
Page 161 and 162:
Modelimizin dış görünüşü (us
Page 163 and 164:
yaparken, küçük bir çubuğun is
Page 165 and 166:
Burada çok önemli olan, Sīdī ʿ
Page 167 and 168:
Bu alet, ekvator düzlemi enleminin
Page 169 and 170:
Diğer Bir Masa Güneş Saati Bir
Page 171 and 172:
ALETLER Bīrūnī, İstīʿāb, Yaz
Page 173 and 174:
ALETLER Çizimler, yazma İstanbul
Page 175 and 176:
ALETLER Birinci Model Eduard Farré
Page 177 and 178:
Fransız-Gotik alette özellikle ş
Page 179 and 180:
Ekvatoryum (Latince æquatio, denkl
Page 181 and 182:
Ekvatoryumun tarihi gelişimini anl
Page 183 and 184:
Ebū Caʿfer el-Ḫāzin’in Ekvat
Page 185 and 186:
Ana’nın arka yüzüne bir zīc-
Page 187 and 188:
İbn es-Semḥ’in Ekvatoryumu Mat
Page 189 and 190:
1 Yazma Biritish Library, Add. 1473
Page 191 and 192:
Endülüs Denia’lı çok yönlü
Page 193 and 194:
Novaralı Campanus’un Ekvatoryumu
Page 195 and 196:
equatorie Bir ekvatoryum yapımına
Page 197 and 198:
leştirilmiş ve episikl yarıçapl
Page 199 and 200:
ların tutulmalarına 2 yönelik ü
Page 201 and 202:
da, Avrupa’nın 710/1310’dan ö
Page 203 and 204:
el-Kāşī’nin yaklaşmayı hesap
Page 205 and 206:
Modelimizin ön yüzü, Schöner’
Page 207 and 208:
Kitabın farklı versiyonlara dayan
Page 209 and 210:
BİBLİYOGRAFYA Bibliyografya ve Di
Page 211 and 212:
Astronomical Instruments in Medieva
Page 213 and 214:
King, David A.: Early Islamic Astro
Page 215 and 216:
Sauvaire, Henri ve Joseph Charles F
Page 217 and 218:
I. Şahıs Adları A- ʿA ʿAbbās
Page 219 and 220:
H - Ḥ - Ḫ Habermel, Erasmus 84,
Page 221 and 222:
Nallino, Carlo Alfonso 3 n., 6, 8,
Page 223 and 224:
II. Kavramlar ve Yer Adları A - ʿ
Page 225 and 226:
Ekvator köprüsü 101 Ekvator saat
Page 227 and 228:
Kritik, Cābir b. Eflaḥ’ın Pto
Page 229 and 230:
ṣafīḥa (ekvatoryum) 175 ṣaf
Page 231 and 232:
III. Kitap Adları A - ʿA Abbrevia
show all

Volume2TR

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?