Volume2TR

44 A S T R O N O M İ
VI.
Çift Kadranlı Alet
«Çift Kadranlı Alet» (el-āle zāt er-rubʿayn),
Merāġa Rasathanesi’nin temel aletlerinden birisidir.
Kendisinin geliştirdiklerinden biri olduğunu
vurgulayan Müʾeyyededīn el-ʿUrḍī, bu aleti ayrıntılı
bir biçimde tanıtmıştır. Bu alet yıldızların yüksekliklerini
ve azimutlarını bulmaya yarıyordu. Bu aletin
kendine özgü avantajı, iki gözlemcinin eş zamanlı
olarak gözlemler yürütebilmelerini sağlamasıdır.
Aracın ilk rekonstrüksiyonu Hugo Seemann tarafından
yapılmıştır 1.
1 Seemann, Hugo J.: Die Instrumente der Sternwarte zu
Marâgha nach den Mitteilungen von al-ʿUrḍî, adı geçen
yer ve tarih, s. 72-81; (Tekrarbasım: adı geçen yer ve tarih,
s. 138-147); Arapça metin için bkz. Tekeli, Sevim:
Al-Urdî’nin «Risalet-ün Fi Keyfiyet-il Ersad» Adlı Makalesi,
adı geçen yer ve tarih, s. 135-145.
Modelimiz: Ölçek yaklaşık
1:10. Çap 50 cm. Bir
eksen çevresinde döndürülebilir
iki kadran pirinçten.
Ölçekli ve nişangâhlı
hareketli ibreler.
(Envanter No: A 4.15)
el-ʿUrḍī’nin Aletler kitabındaki çizim, yazma,
İstanbul, III. Ahmet, 3329.