Volume2TR

More documents

Recommendations

Info

2 Evren bütün değişmelerine rağmen bir düzen ve bütün ayrıntılarına rağmen bir ahenk içindedir A S T R O N O M İ İbn Heysem (ö. 432/1041) Maḳāle fī Keyfiyet er-Raṣad.
Giriş Arapça ʿilm el-heyʾe veya ʿilm el-felek diye anılan astronomi, matematiksel bilimler (el-ʿulūm erriyāḍiyye) arasında yer alır ve ʿilm aḥkām en-nucūm veya ṣınāʿat aḥkām en-nucūm (yıldızlardan hüküm çıkarma bilimi veya sanatı) diye anılan astrolojiden ayırt edilmektedir. İslam’dan önce Araplar bilimsel bir astronomiye sahip değillerdi, ancak yıldızlara ilişkin zengin bir bilgi birikimleri vardı 1. Bu bilgiler genel olarak Keldani astronomisinin uzantısı olarak görülmüştür 2. İslam öncesi ve erken dönem Arap- İslam şiirinde 300’den fazla yıldızın adı geçmektedir 3. Hommel’in, bu yıldız adlarından bazılarının Akadca ve Sümerce’ye dayandığı görüşü doğru görünmektedir 4. Ayrıca, Arapların 1./7. yüzyılda burçları bildiği de kesin gibi görünmekte 5 olup, bu bilginin İslam öncesi döneme kadar uzanmış olması da mümkündür. Bu bağlamda, Ḳuṣayr ʿAmra 6 Kasrı’nın (Ürdün’de Amman şehrinin doğusunda) banyo kısmında bulunan Roma hamamı (Caldarium) oldukça dikkat çekicidir. Bu hamamın kubbesinde gökyü- zü haritasını tasvir eden bir fresk bulunmaktadır. 1902 yılından itibaren Alois Musil’in makalelerinde ve monografilerinde ele aldığı 711- 715 tarihli Emevi kasrındaki bu gök haritasının astronomi tarihi açısından önemine, Fritz Saxl ve Arthur Beer 7 de dikkat çekmişlerdi. Söz konusu haritada, yaklaşık 400 yıldız, takımyıldızlar ve burçlar kuşağı (zodyak) koordinatlarıyla birlikte verilmiştir. Burada tasvirin modeline veya kaynağına ilişkin sorulara girmeksizin şu gerçeğe dikkat çekmek gerekiyor: Bu haritanın yapımcıları, ken- dilerini görevlendiren Emevi prensine gerektiğinde 1 Bkz. Henninger, J.: Über Sternkunde und Sternkult in Nord- und Zentralarabien, Zeitschrift für Ethnologie içerisinde (Braunschweig) 79/1954/82-117. 2 Hommel, Fr.: Über den Ursprung und das Alter der arabischen Sternnamen und insbesondere der Mondstationen, Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft içerisinde (Leipzig) 45/1891/592-619 (Tekrarbasım: Islamic Mathematics and Astronomy serisi Cilt 72, Frankfurt 1998, s. 6, s. 8); Sezgin, Fuat: GAS [Geschichte des arabischen Schrifttums], Cilt 6, s. 8. 3 Kunitzsch, P.: Untersuchungen zur Sternnomenklatur der Araber, Wiesbaden 1961, s. 30; Sezgin, F.: a.e., Cilt 6, s. 9. 4 Hommel, Fr.: a.e., s. 599 (Tekrarbasım: a.y., s. 15); Sezgin, F.: a.e., Cilt 6, s. 9. GİRİŞ Ḳuṣayr ʿAmra’nın güneyden görünüşü 3 (Fotoğraf: K. O. Franke). Ḳuṣayr ʿAmra’nın Planı (Encyclopaedia of Islam, New Edition, Cilt 1, s. 612); Roma hamamı (Caldarium) işaretlenmiştir. 5 Bkz. Nallino, C.A.: ʿIlm al-falak, Roma 1911, s. 110-111; Kunitzsch, P.: a.e., s. 21; Sezgin, F.: a.e., Cilt 6, S. 9-10. 6 Bu konu hakkında bkz. Musil, Alois: Ḳuṣjr ʿAmra. David Heinrich Müller’in bir ön sözüyle 2 Cilt, Viyana 1907 (Bu eser hakkındaki tanıtma yazıları için bkz. Bibliographie der deutschsprachigen Arabistik und Islamkunde, Cilt 6, Frankfurt 1991, s. 234). 7 The Zodiac of Quṣayr ʿAmra by Fritz Saxl. The Astronomical Significance of the Zodiac of Quṣayr ʿAmra by Arthur Beer, Early Muslim Architecture içerisinde, K.A.C. Creswell, Cilt 1, Oxford 1932, s. 289-303; Beer, A.: Astronomical Dating of Works of Art, Vistas in Astronomy (Oxford) 9/1967/177-223, özellikle s. 177-187.
Page 1 and 2: İslam’da Bilim ve Teknik Cilt II
Page 3: İSLAM’DA BİLİM VE TEKNİK Cilt
Page 7: Bölüm 1 GİRİŞ Astronomi 1
Page 11 and 12: ulundukları konumlara göre bölü
Page 13 and 14: 288/901), buna uygun gözlemler yap
Page 15 and 16: sentrik) sistemi ise, Arap-İslam a
Page 17 and 18: Avrupa’daki resepsiyonuna ve geli
Page 19 and 20: gibi almış, diğer yandan kendini
Page 21 and 22: Gezegenlerin tekdüze (uniform) har
Page 23 and 24: ʿAbdurraḥmān eṣ Ṣūfī’ni
Page 25 and 26: Astronominin hiçbir alanı, ne dev
Page 27 and 28: sonra diğer bir Buveyhi Faḫrüdd
Page 29 and 30: tadır. Bu kuşkuyu göz önünde b
Page 31 and 32: GİRİŞ REY (ESKİ TAHRAN) RASATHA
Page 33 and 34: ce kesin olarak belirlenebilecekti.
Page 35 and 36: Bugün biz, 1972, 1973 ve 1976 yıl
Page 37 and 38: Kulenin ortasında bulunan sekstant
Page 39 and 40: Naṣīreddīn eṭ-Ṭūsī’nin
Page 41 and 42: Taḳiyyeddīn’in çalışma ekib
Page 43 and 44: Tycho Brahe’nin 1577-1597 yıllar
Page 45 and 46: el-ʿUrḍī’nin Aletler kitabın
Page 47 and 48: MER Ā ĠA RASATHANESİ’NİN ALET
Page 51 and 52: VII. Çift Bacaklı Alet «Çift Ba
Page 55 and 56: el-ʿUrḍī’nin tarifine göre a
Page 59 and 60:
I. Halkalı Küre MER Ā ĠA RASATH
Page 61 and 62:
İstanbul yazmasından, Saray, Hazi
Page 63 and 64:
İSTANBUL RASATHANESİ’NİN ALETL
Page 65 and 66:
VI. Paralaks Cetveli Modelimiz: Ser
Page 67 and 68:
İSTANBUL RASATHANESİ’NİN ALETL
Page 69 and 70:
II. Zodyak Halkalı Küre Tycho Bra
Page 71 and 72:
IV. Paralaks Cetveli Tycho Brahe ta
Page 73 and 74:
VI. Duvar Kadranı Tycho Brahe, qua
Page 75 and 76:
SEMERKANT RASATHANESİ Semerkant Ra
Page 77 and 78:
SEMERKANT RASATHANESİ’NİN ALETL
Page 79 and 80:
Jaipur Rasathanesi’nin krokisi, G
Page 81 and 82:
Rām Yantra, dik izdüşümlü sili
Page 83 and 84:
3. Rām Yantra, Jaipur’un aynı a
Page 85 and 86:
Astronomi tarihinde en yaygın ve e
Page 87 and 88:
lardan farklılık göstermemektedi
Page 89 and 90:
el-asṭurlāb el-levlabī (spiral
Page 91 and 92:
edildiği kabul edilmektedir. Kısa
Page 93 and 94:
Nasṭūlus’un 2. Usturlabı Yine
Page 95 and 96:
Usturlap 340/950 yılında Aḥmed
Page 97 and 98:
Usturlap M.S. 10. yüzyıldan Katal
Page 99 and 100:
Bern Burgerbibliothek yazmasından
Page 101 and 102:
Usturlap Muḥammed b. eṣ-Ṣaff
Page 103 and 104:
Usturlap 478/1086 yılında Valenci
Page 105 and 106:
dayanmaktadır: En dıştaki dairey
Page 107 and 108:
İstanbul Deniz Müzesi’nde Bulun
Page 109 and 110:
Usturlap Modelimiz, 650/1252 1 yıl
Page 111 and 112:
Usturlap Modelimiz, 690/1291 yılı
Page 113 and 114:
Usturlap 15./9. yüzyılın sonlar
Page 115 and 116:
Bir Osmanlı Usturlabı Modelimiz:
Page 117 and 118:
Usturlap Modelimiz m.s. 14. yüzyı
Page 119 and 120:
Usturlap Modelimiz, 1570 civarında
Page 121 and 122:
Usturlap Martin Brunold (Abtwil, İ
Page 123 and 124:
Evrensel Disk (Ṣafīḥa) Muḥam
Page 125 and 126:
Evrensel Usturlap USTURLAPLAR Model
Page 127 and 128:
. Sinān el-Ḥarrānī ve Kusṭā
Page 129 and 130:
en-Neyrīzī’nin bu tür usturlab
Page 131 and 132:
el-Bīrūnī, «Usturlap İmalinde
Page 133 and 134:
el-Marrākuşī, bu aleti Cāmiʿ e
Page 135 and 136:
4. Libros del saber de astronomía
Page 137 and 138:
Arap-İslam Kökenli Küresel Ustur
Page 139 and 140:
1070/1660 Yılından Bir Küresel U
Page 141 and 142:
Michel’in tarifinden aşağıdaki
Page 143 and 144:
Sinüs Kadranı 1859’dan kısa bi
Page 145 and 146:
Çift kadranlı şekkāziyye (rubʿ
Page 147 and 148:
Peter Apian (1501-1552)’ın Astro
Page 149 and 150:
KADRANLAR Kadran Diski Pirinç, hâ
Page 151 and 152:
KADRANLAR DİĞER GÖZLEM VE ÖLÇ
Page 153 and 154:
«Üçgenli Alet» Astronom ve fizi
Page 155 and 156:
2. İkinci yükseklik ölçerde, ik
Page 157 and 158:
Kapsamlı Alet (el-Āle eş-Şāmil
Page 159 and 160:
Fol. 9a. Fol. 9b. Fol. 13a. ALETLER
Page 161 and 162:
Modelimizin dış görünüşü (us
Page 163 and 164:
yaparken, küçük bir çubuğun is
Page 165 and 166:
Burada çok önemli olan, Sīdī ʿ
Page 167 and 168:
Bu alet, ekvator düzlemi enleminin
Page 169 and 170:
Diğer Bir Masa Güneş Saati Bir
Page 171 and 172:
ALETLER Bīrūnī, İstīʿāb, Yaz
Page 173 and 174:
ALETLER Çizimler, yazma İstanbul
Page 175 and 176:
ALETLER Birinci Model Eduard Farré
Page 177 and 178:
Fransız-Gotik alette özellikle ş
Page 179 and 180:
Ekvatoryum (Latince æquatio, denkl
Page 181 and 182:
Ekvatoryumun tarihi gelişimini anl
Page 183 and 184:
Ebū Caʿfer el-Ḫāzin’in Ekvat
Page 185 and 186:
Ana’nın arka yüzüne bir zīc-
Page 187 and 188:
İbn es-Semḥ’in Ekvatoryumu Mat
Page 189 and 190:
1 Yazma Biritish Library, Add. 1473
Page 191 and 192:
Endülüs Denia’lı çok yönlü
Page 193 and 194:
Novaralı Campanus’un Ekvatoryumu
Page 195 and 196:
equatorie Bir ekvatoryum yapımına
Page 197 and 198:
leştirilmiş ve episikl yarıçapl
Page 199 and 200:
ların tutulmalarına 2 yönelik ü
Page 201 and 202:
da, Avrupa’nın 710/1310’dan ö
Page 203 and 204:
el-Kāşī’nin yaklaşmayı hesap
Page 205 and 206:
Modelimizin ön yüzü, Schöner’
Page 207 and 208:
Kitabın farklı versiyonlara dayan
Page 209 and 210:
BİBLİYOGRAFYA Bibliyografya ve Di
Page 211 and 212:
Astronomical Instruments in Medieva
Page 213 and 214:
King, David A.: Early Islamic Astro
Page 215 and 216:
Sauvaire, Henri ve Joseph Charles F
Page 217 and 218:
I. Şahıs Adları A- ʿA ʿAbbās
Page 219 and 220:
H - Ḥ - Ḫ Habermel, Erasmus 84,
Page 221 and 222:
Nallino, Carlo Alfonso 3 n., 6, 8,
Page 223 and 224:
II. Kavramlar ve Yer Adları A - ʿ
Page 225 and 226:
Ekvator köprüsü 101 Ekvator saat
Page 227 and 228:
Kritik, Cābir b. Eflaḥ’ın Pto
Page 229 and 230:
ṣafīḥa (ekvatoryum) 175 ṣaf
Page 231 and 232:
III. Kitap Adları A - ʿA Abbrevia
show all

Volume2TR

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?