You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
40 A S T R O N O M İ<br />
H. Seeman’ın çizimi, Die Instrumente der Sternwarte zu Merâgha, a.y., s. 33-53,<br />
özellikle ss. 35 (Tekrarbasım, a.y., s. 99-119, özellikle s. 101); Arapça metin için<br />
bkz. S. Tekeli, Al-Urdî’nin Risalet ..., a.y., s. 108-124.<br />
el-ʿUrḍī, Ptoleme’de 6 ya da Theon’da 9 a yükselen<br />
halka sayısının arttırılmasını gereksiz görmüştür.<br />
Onun aleti, ekliptik sistemde gözlem yapmak için<br />
ekliptik çemberi olarak yapılmıştır.<br />
En dışta bulunan ve aynı zamanda en büyük çember<br />
olan F (bkz. alttaki resim), meridyen dairesini<br />
temsil etmektedir. Bunu, büyük enlem halkası B<br />
izlemektedir. Bu halka 360° = 4 x 90°’ye bölünerek<br />
işaretlenmiştir ve çatal pim 1 ve 2 yardımıyla aşağı<br />
ve yukarı doğru hareket ettirilebilmektedir. C ve D<br />
halkaları 90° ile birbirine [bir ipin aracılığıyla] bağlantılıdır.<br />
A çemberi ekliptik daireyi temsil ederken,<br />
el-ḥalḳa el-ḥāmile («taşıyıcı çember») olarak adlan-<br />
dırılan B çemberi kolur (taşıyıcı) çembere karşılık<br />
gelmektedir. Ekliptik çemberi her defasında 30°<br />
olmak üzere 12 burç sembolüyle gruplandırılmıştır<br />
ve «taşıyıcı çember» aracılığıyla her iki eksen bir pim<br />
çevresinde hareket ettirilebilir. D daha küçük bir<br />
enlem çemberidir. Bu da, B çemberi gibi, ekliptikten<br />
başlayarak 4 x 90° ye bölünmüştür. «Bu derece<br />
bölümlerini yansıtan çizgiler üzerinde D çemberinin<br />
içinde, çemberin yüzünde dokunarak dödürülebilen<br />
göstergenin (alhidadenin) ucu sağa sola kaydırılabilir.<br />
ibreler D halkasının içerisinde, bu D halkasının<br />
düzlemine doğru döndürülebilir olarak yerleştirilmiş<br />
açı cetvelinin uçlarında kaymaktadır.»
Change language