2004 YILI BÜTÇES‹N‹N UYGULAMA SONUÇLARI AÇIKLANDI ...

VERG‹DE GÜNDEM2004 YILIBÜTÇES‹N‹NUYGULAMASONUÇLARIAÇIKLANDIMehmet KORKUSUZDemokratik ülkelerde seçimi kazanarakülkeyi yönetme hakk›n› kazanan bir siyasipartinin sahip oldu¤u en önemli yetki,flüphesiz ki, kamu hizmetlerini belirleyerekyerine getirme ve bunlar›n yerinegetirilmesi için gerekli olan kaynaklar›vergiler yoluyla toplumun fertlerindensa¤lamakt›r. Dolay›s›yla, bir hükümetinbaflar›l› ya da baflar›s›z oldu¤unun enbaflta gelen göstergesi de kamu hizmetlerinindo¤ru ve gerçekçi biçimde belirlenipbelirlenmedi¤i ve bu hizmetlerinyerine getirilmesi s›ras›nda kamu kaynaklar›n›netkin ve verimli bir flekildekullan›l›p kullan›lmad›¤›d›r. Esasen bu,hükümetlere baflta anayasa olmak üzereyasalarla verilmifl bir sorumluluktur.Yani, hükümetler, k›t kamu kaynaklar›ile her geçen y›l gerçek ve görünüfltenedenlerle art›fllar gösteren kamu hizmetiihtiyac›n› en etkili biçimde karfl›lamasorumlulu¤u ile karfl› karfl›yad›rlar.Üstelik bu sorumluluk, sadece hukukide¤il ayn› zamanda vicdani bir sorumlulukturda.Hükümetlerin baflar› ya da baflar›s›zl›klar›n›nen önemli göstergesini, toplumunihtiyaç duydu¤u kamu hizmetlerininbelirlenmesi ve bunlar›n kamukaynaklar›n›n etkin ve verimli biçimdekullan›larak karfl›lanmas› olarak tan›mlay›nca,devlet bütçelerinin de bu göstergeninokunabildi¤i yegane kaynaklaroldu¤u ortaya ç›kmaktad›r. Çünkü, devletbütçeleri, parlamentonun onay›ndansonra yürürlü¤e giren hukuki metinlerolarak, hükümetin bir y›ll›k dönemdeyerine getirece¤i kamu hizmetleri ilebunlar›n yerine getirilmesinde kullanaca¤›kaynaklar›n toplu olarak gösterildi¤imetinlerdir. Parlamentolar, bütçekanunlar›n› onaylayarak, hükümetlerinbütçede belirtilen hizmetler için yinebütçede belirtilen kaynaklar› kullanmalar›nayetki ve izin vermektedir. Konukamu kaynaklar›n›n kullan›m› olunca da,bütçelerin hem haz›rlanmas›, hem uygulanmas›ve hem de uygulama sonuçlar›üzerinde önemle durulmakta ve bütçelerüzerinde yasal, idari ve yarg› denetimlerigerçeklefltirilmektedir. Vergi yükününhenüz tabana yay›lamam›fl olmas›n›nfertlerde kamu kaynaklar› üzerinde birsahiplik duygusu yaratamam›fl olmas›nedeniyle ülkemizde görülmese de,geliflmifl ülkelerde bu sayd›¤›m›z denetimlerinyan› s›ra etkili bir toplumsaldenetim de söz konusudur. Hatta,ülkemizde, kamu kaynaklar›n›n yerindekullan›lmas› konusunda toplumsaldenetim bir yana kamu kaynaklar›ndangeçinmeye çal›flanlar›n say›s›n›n haylifazla olmas›, günümüzde, hükümetlerinkarfl› karfl›ya olduklar› büyük s›k›nt›-lardan biridir.Geliflmifl ülkelerde, son y›llarda, bütçelerüzerindeki toplumsal denetimin sonuçlar›ndanbiri olarak, kamu hizmetlerininkalitesinin yükseltilmesi, kamu kaynaklar›n›ndaha etkin ve verimli kullan›lmas›,siyasal ve yönetsel hesap verilebilirli¤insa¤lanmas›, mali saydaml›¤›n gelifltirilmesiamaçlar›na yönelik olarak kamumali yönetim anlay›fl›n›n sorguland›¤›n›görüyoruz. Bu sorgulaman›n bir sonucuolarak ta, pek çok ülkede, merkezdenyönetimi esas alan geleneksel bütçeuygulamalar›n›n yerini kaynaklar›nyerinden yönetimini esas alan performansesasl› bütçe uygulamalar› al›yor. 1980‘liy›llar›n sonlar›ndan itibaren, önce YeniZelanda ve Avustralya’n›n, daha sonrada, ‹sveç, ABD, Finlandiya, ‹ngiltere,Danimarka ve Hollanda ve yak›n geçmifltede Almanya, ‹sviçre ve Avusturya’n›nperformans esasl› bütçe uygulamalar›nageçti¤ini görüyoruz.Ülkemizde de, bu konuda, 2003 y›l›Aral›k ay›nda TBMM’de kabul edilen5018 say›l› Kamu Mali Yönetimi veKontrol Kanunu ile önemli bir ad›mat›lm›fl bulunuyor. Bu Kanunun 9 uncumaddesinde performans esasl› bütçelemeyeiliflkin olarak, kamu idarelerininbütçelerini stratejik planlar›nda yer alanmisyon, vizyon, stratejik amaç vehedeflerle uyumlu ve performans esas›nadayal› olarak haz›rlayacaklar› hükmeba¤lan›yor. Maliye Bakanl›¤›’n›n buKanunun kendisine verdi¤i yetkiyedayanarak yay›mlad›¤› Rehber’de de,performans esasl› bütçeleme, kamuidarelerinin ana fonksiyonlar›n›, bufonksiyonlar›n yerine getirilmesi sonucundagerçeklefltirilecek amaç vehedeflerini belirleyen, kaynaklar›n buamaç ve hedefler do¤rultusunda tahsisinive kullan›lmas›n› sa¤layan, performansölçümü yaparak ulafl›lmak istenilenhedeflere ulafl›l›p ulafl›lmad›¤›n› de¤erlendirenve sonuçlar› raporlayan birsistem olarak tan›mlan›yor.Yukar›daki tan›mlamalardan da kolaycaanlafl›labilece¤i gibi, performans bütçeuygulamas›, bir anlamda, hükümetlerin,toplumun ihtiyaç duydu¤u hizmetlerido¤ru biçimde tespit edip etmediklerinive tespit ettikleri hizmetleri olabileceken düflük maliyetle gerçeklefltiripgerçeklefltirmediklerini toplumun denetiminesunan bir sistem.Geçti¤imiz fiubat ay› bafl›nda aç›klanan2004 y›l› bütçesinin uygulama sonuçlar›2MART 2005