Kıbrıs'ta Mülkiyet ve Siyaset - PRIO

viiiKıbrıs’ta Mülkiyet ve Siyasetadada şu anda mevcut olan yerleşim düzeninin mümkün olduğunca korunması demektir. Bunedenledir ki mülkiyete ilişkin taleplerin çözümü için Kıbrıslı Türklerin yakın zamana kadar tercihettiği formül ‘global takas ve tazminat’ olagelmiştir.Bu rapor, iki tarafın mülkiyet konusundaki karşıt duruşları ile onların Kıbrıs sorununun esasınabakışları arasındaki bağlantıyı incelemektedir. Bu noktada özellikle yararlı olabilecek birgösterge, 1974’teki Türk askeri harekâtı ve bunun ortaya çıkardığı durumun nasıl algılanmasıgerektiği konusundaki Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum görüşleri arasında varolan tezattır.Kıbrıslı Türkler genelde, Temmuz 1974 olaylarını Kıbrıs sorununun, özellikle de 1963’tenitibaren Rum egemenliğindeki bir devlette ikinci sınıf vatandaş düzeyine indirgenmeye karşıyürüttükleri mücadelenin, dönüm noktası olarak görmektedirler. Halen var olan fiili durumu, ikibölgeliliğin uygulamada gerçekleşmiş hali saymaktadırlar. Yapılması gereken tek şey bir miktartoprağın Kıbrıs Rum tarafına geri verilmesidir. Kıbrıslı Türklere göre adadaki bu bölünme, KıbrıslıRumların adaya hakim olma yönündeki bitip tükenmeyen kararlılığı karşısında Kıbrıslı Türkleringüvenliğini – ekonomik güvenlik de dahil – ve özgürlüğünü garanti altına alan tek çözümdür.Kabul edilmiş iki bölgelilik ilkesinin ne anlama geldiğine ve bunun mülkiyet meselesini nasıletkilediğine ilişkin Kıbrıslı Türk kanaatini haklı çıkarma ve güçlendirme konusunda çok önemli roloynayan bir etken daha vardır: 1975 Viyana Anlaşması’nın Kıbrıs Türk tarafına göre yorumu.Kıbrıslı Türklere göre söz konusu anlaşma, Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk nüfusların adayı bölenhattın kuzeyi ve güneyi arasında değiş-tokuşunu öngören bir anlaşmaydı. Bu raporda Kıbrıs Türktarafının bu yorumunun tek yanlı ve çarpıtılmış olduğu ileri sürülmektedir.Kıbrıslı Rumlar ise genelde, 1974 olaylarını Kıbrıs sorununun başlangıcı olarak mütalaaetmekte, ve bu sorunu – kendi ifadeleriyle – ‘ülkemizin üçte birinin Türkiye tarafından istilası veişgali’ olarak algılamaktadırlar. Kıbrıs Rum tarafı, Kıbrıslı Türklerin esası adanın kuzey kesimindebir Kıbrıs Türk bölgesi oluşturmak olan iki bölgelilik anlayışına karşı çıkmaktadır. KıbrıslıRumların çoğu bunu acı verici bulmaktadır, çünkü bu durumu kuzeyde tarihsel olarak ‘Rum’ olanher şeyin kökünün kazınması olarak görmekte ve bunun, Türkiye’nin Kıbrıs’ın başlangıçtan beriRum olan karakterini Türkleştirmek nihai hedefine yönelik ‘yayılmacı planları’nın bir parçasıolduğuna inanmaktadırlar. Bu nedenle amaç, varsayılan bu Türk stratejisinin sonucu olarakortaya çıkan oldu-bittileri esasen ters çevirecek bir çözümdür. Kıbrıslı Rumlar, yerinden edilmişkişilerin mallarıyla ilgili talepleri ve ‘ata topraklarına’ geri dönüşleri meselesinin tek çözüm yoluolarak insan haklarına saygı temel ilkesinin yeniden tesis edilmesini bu bağlamda istemektedirler.Bu, bireysel hakların ötesine giden bir taleptir: buradaki talep aynı zamanda ve esasen kolektifhaklarla ve özellikle de ‘Kıbrıs Elenizminin ata topraklarında var olma hakkı’ ile ilgilidir. Bu durum,Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye aleyhine getirilmiş Kıbrıs kökenli mülkiyetdavalarındaki kararlarının, Kıbrıs Rum tarafındaki birçok kişi tarafından bu tür kolektif bir hakkıntanınması şeklinde hatalı algılanmasına yol açmıştır.Raporun son bölümünde, Kıbrıslı Türklerin ve Kıbrıslı Rumların Annan Planı’ndaki mülkiyetönerilerine tepkileri kısaca incelenmektedir.