Kıbrıs'ta Mülkiyet ve Siyaset - PRIO

12 Kıbrıs’ta Mülkiyet ve SiyasetKıbrıs Türk tarafı, herhangi bir kurucu devlette kimin ikamet tesis edeceğine karar vermekonusunda o kurucu devletin sınırsız yetkiye sahip olmasını istedi – onların ‘iki-bölgelilik’anlayışı buydu. Kıbrıslı Rumlar, ... temel insan hakları ve AB müktesebatı ilkelerininherhangi bir Kıbrıs yurttaşının adanın herhangi bir yerine yerleşmesine olanaktanınmasını gerektirdiğini, herhangi bir sınırlamanın yalnızca ilk bir kaç yıl için kabuledilebilir olduğunu öne sürdü – onlara göre ‘iki-bölgelilik’, sadece Kıbrıslı Rumların veKıbrıslı Türklerin yönetiminde iki ayrı bölge anlamına gelmekteydi. 2‘İki-bölgelilik’ ilkesi, uzun zamandır, Kıbrıs’ı bir federal devlet çatısı altında yenidenbirleştirmenin kabul edilen temeli olagelmiştir. Kıbrıs’taki iki taraf arasında varılan 1977 ve 1979doruk anlaşmaları, gelecekteki federal Kıbrıs’ın ‘iki-bölgeli’ olacağını kayda geçirmişti. Aslındaiki-bölgelik, BM Güvenlik Konseyi’nin 649 sayılı (1990) kararıyla resmen, gelecekteki bir Kıbrısçözümü için BM-onaylı bir parametre haline geldi. Bu karar, ‘... 1977 ve 1979 dorukanlaşmalarına uygun olarak anayasal bakımdan iki-toplumlu, toprak bakımından iki-bölgeli birfederasyona’ atıfta bulunmaktadır.Ancak, Genel Sekreter’in raporundan yapılan yukarıdaki alıntıdan da görüldüğü gibi, bu çokönemli kavramın anlamı konusunda iki taraf arasında bir anlaşmazlık vardır. Gerçekten de,tarafların mülkiyet ve bununla bağlantılı gördükleri ‘geri dönüş’ ve ‘yerleşim’ meselelerindeki(özellikle yerinden edilmiş kişilerin ‘geri dönüşü’ bağlamında) bağdaşmaz talepleri, iki tarafın ‘ikibölgelilik’kavramını baştan beri çok farklı algılamış olduğunu göstermektedir. Ayrıca, bukonulardaki duruşları, tarafların ‘insan haklarının’ tekrar tesisi konusundaki yaklaşımlarınınyalnızca bağdaşmaz değil, aynı zamanda epeyce tartışmalı olduğuna işaret etmektedir. Budurum büyük oranda, tarafların genel olarak Kıbrıs sorununun niteliği konusundaki çok farklıgörüşlerinden olduğu kadar, ‘insan haklarına saygı’ ilkesine ilişkin problemli algılayışlarından dakaynaklanmaktadır. Tarafların pozisyonlarının daha yakından incelenmesi bu noktaları daha açıkbir şekilde ortaya çıkarmaya yardımcı olabilir.Kıbrıs Türk tarafının pozisyonuKıbrıslı Türkler arasında genel olarak benimsenen görüş, mülkiyet meselesinin ‘kabul edilmiş ikibölgelilikilkesi’ uyarınca çözülmesi gerektiği şeklinde olagelmiştir. Buna göre sorun, ‘global takasve tazminat’ denilen ve Kıbrıslı Türklerin çoğunluğu tarafından – bugün dahi 3 – ideal model olarakgörülen yöntemle çözülmelidir. Çünkü bu yöntem, en azından, Kıbrıslı Türklerin yönetimindekikuzeyde özel mülkiyetin büyük bir kısmının (yüzde 63.8 ile 78.5 arasında bir yerde) Kıbrıslı2 A.g.y., paragraf 98.3 Kıbrıslı Türklerin tercihinin hala ‘global takas ve tazminat’ olup olmadığı konusu sistematik olarak araştırılmamıştır.Ancak, bazı olgular Kıbrıslı Türklerin tercihinin hala bu olduğuna işaret etmektedir. Örneğin, kuzeydeki Kıbrıs Rummülklerinin inkişafı ve/veya alım-satımı Nisan 2004’ten bu yana azalmadan devam etmiştir. Kuzeydeki Kıbrıs Rummülklerine ilişkin olan ve tazminat ve takas yanında iadeyi de öngören yasaya (Aralık 2005’te yürürlüğe giren 67/2005sayılı KKTC yasası) kamuoyundan gelen tepkinin genelde kuşkucu olması ise bir başka göstergedir.