Kıbrıs'ta Mülkiyet ve Siyaset - PRIO

Tarafların Çatışan Talepleri: Nedenler ve Amaçlar17Glafkos Klerides’in 21 anlattığına göre, Makarios’un 22 bu konudaki görüşü, ‘Kıbrıslı Rumlarıkuzeyde ve özellikle Karpaz bölgesinde tutmak Kıbrıslı Türkleri güneyde tutmaktan dahaönemlidir’ şeklindeydi. 23 Makarios ayrıca ‘güneyde Kıbrıslı Türklere karşı ciddi bir hadisemeydana gelmesi haline, Türkiye’nin bunu güneyde bir askeri harekât başlatmak için bir bahaneolarak kullanabilmesi’ olasılığından da çekiniyordu. 24 Daha sonra mesele, Kıbrıslı Rumgörüşmeci Glafkos Klerides ve Kıbrıslı Türk görüşmeci Rauf Denktaş arasında yapılan ViyanaGörüşmeleri’nin üçüncü turunda ele alındı ve sonuçta ortaya 2 Ağustos 1975 tarihli III. ViyanaAnlaşması çıktı.Bu anlaşma, o tarihte güneyde bulunan Türklerin (10,700 kişi) istedikleri takdirde,UNFICYP’nin yardımıyla kuzeye taşınmakta özgür olduklarını, kuzeyde yaşayan KıbrıslıRumların (10,000 kişi) ise orada kalmaya devam etmekte özgür olduklarını ve normal bir hayatsürmek için ihtiyaç duydukları olanakların kendilerine verilmesini öngörmekteydi. Ayrıca,kuzeydeki Kıbrıslı Rumların ‘kendi istekleriyle ve herhangi bir baskıya maruz kalmaksızın’güneye taşınmalarına da izin verilecekti. Buna ek olarak, ‘ailelerin yeniden birleşmesine öncelik’verilmesi ve bunun ‘şu anda Güneyde bulunan bir çok Kıbrıslı Rumun Kuzeye naklini deiçerebileceği’ kararlaştırılmıştı. 25Anlaşmanın uygulamadaki sonuçları çok iyi bilinmektedir. Anlaşmadan sonraki birkaç ayiçinde güneyde kalan Kıbrıslı Türklerin sayısı 130’a indi. Kuzeydeki Kıbrıslı Rum nüfus da azaldıancak bu tedrici bir şekilde oldu. 1990’ların başlarına gelindiğinde kuzeyde kalan Kıbrıslı Rumlaryalnızca 500 kişi kadardı.İki tarafın o zamanki durum ve koşullarla ilgili deneyimlerinin çok ayrı, kaygılarının iseneredeyse birbirine karşıt olduğu düşünüldüğünde, Viyana Anlaşması’nı yorumlayışlarınınepeyce farklı olması belki çok şaşırtıcı değildir. Kıbrıs Türk tarafı, söz konusu anlaşmayı ‘197521 Glafkos Klerides, 1974’ün hem öncesinde hem de sonrasında yapılan toplumlararası görüşmelerin çeşitliaşamalarında Kıbrıs Rum toplumunu temsil etmiştir. 1974’teki darbeyi izleyen Türk operasyonunun ardından kısa birsure için (o yılın Temmuz ile Aralık ayları arasında) cumhurbaşkanlığına vekalet etmiş, 1993-2003 yılları arasındakidönemde iki kez seçilerek cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır.22 Başpiskopos Makarios, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi’nin başıydı (1950-1977). 1960’ta KC’nin ilk cumhurbaşkanı seçilmiş,1977’de ölümüne kadar iki görevi birlikte yürütmüştü. Hala en çok saygı duyulan Kıbrıs Rum lideri olmaya devametmektedir.23 Glafkos Clerides, Cyprus: My Deposition (Nicosia: Alithia Publishing, 1992), s. 295-297.24 A.g.y.25III. Viyana Anlaşmasının tam metni için Ek 1’e bakınız. Bu anlaşmanın taraflar arasında bir tür centilmenlik anlaşmasıolduğunu ve her bir tarafın kendi siyasi perspektifi bakımından asıl önemli olanı vurgulamasına olanak verecek şekildeyazıldığını belirtmek gerekir. Kıbrıs Türk tarafı için önemli olan, Kıbrıslı Türklerin güvenli bir şekilde kuzeyetaşınabilmesini sağlamak; Kıbrıs Rum tarafı için önemli olan ise Kıbrıslı Rumların kuzeyde kalma ve uygun şartlardayaşama özgürlüğüydü. Örneğin, bu anlaşmada Kıbrıslı Türklerin güneyden kuzeye güvenli bir biçimde geçmesinisağlamaya yönelik bir hüküm bulunmakta, ancak güneyde kalmak isteyen Kıbrıslı Türklerle ilgili herhangi birdüzenleme yer almamaktaydı. Bunun, Kıbrıslı Türklerin güneyde kalmak istemesinin istisnai bir durum olacağı yolundaüstü kapalı bir varsayımdan kaynaklandığı düşünülebilir. Öte yandan, kuzeyde kalmak isteyen Kıbrıslı Rumlara yönelikhükümler çok açık bir şekilde ifade edilmişti ve normal bir hayat sürmek için gereken her türlü yardımın kendilerineverileceği belirtilmekteydi. Burada yine, tersinden hareketle (a contrario) yapılacak bir yorumlama ile, güneyde kalmayıseçen Kıbrıslı Türklerin bu tür bir yardımdan istifade edemeyecekleri öne sürülebilir.