Kıbrıs'ta Mülkiyet ve Siyaset - PRIO

Tarafların Çatışan Talepleri: Nedenler ve Amaçlar13Rumlara ait olması şeklindeki rahatsız edici gerçekten kaynaklanan sıkıntılı durumu aşmanın enpratik ve yaşayabilir yolu olarak görülmektedir.‘Global takas ve tazminat’ formülü, daha Şubat 1976’da Viyana Görüşmeleri’nin beşinciturunda Rauf Denktaş’ın 4 sunduğu bir belgede önerilmişti. 5 Bu formül bir tür ‘global ödemeanlaşması’ (‘lump-sum agreement’) anlamına gelip, güneydeki Kıbrıs Türk mülklerin tamamınınkuzeydeki Kıbrıs Rum mülklerinin tamamıyla yönetimler arasında takas edilmesi ve 1974öncesindeki Kıbrıs Türk zararlarını da dikkate alarak, mülklerin değeri arasındaki fark içintazminat ödenmesini içermektedir. 6Bu formül, 2003’e kadar, KKTC 7 hükümetinin kararlılıkla savunulan doktrinlerinden biri oldu.Yetkili makamların ve başlıca medya kuruluşlarının gündemde tutup yaydığı bu duruş, halk ileönde gelen siyasi partiler tarafından kuvvetle desteklenmekteydi. Unutulmamalıdır ki, Kıbrıssorununun kapsamlı çözümü için BM’nin önerisi (Annan Planı) Kasım 2002’de yayınlanana dek,Kıbrıs Türk siyasi partilerinin neredeyse tamamı, ama her durumda Ulusal Birlik partisi (UBP),Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Toplumcu Kurtuluş Partisi (TKP) ve Demokrat Parti (DP) gibibaşlıca partiler, global takas ve tazminatı mülkiyet meselesinin çözüm modeli olarakbenimsemişti.1985’te uygulamaya giren KKTC anayasasına, kuzeyde bulunan ‘terk edilmiş’ Kıbrıs Rummülklerini ‘Tapuda böyle kayıtlı olup olmadığına bakılmaksızın, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetininmülkiyetinde’ ilan eden bir hüküm dahil edilmişti. 8 Bunun ardından, İskan, Topraklandırma veEşdeğer Mal Yasası (İTEM yasası, No. 41/1977) olarak bilinen mevzuatta bir çok değişiklikyapılmış, sonunda çeşitli kategorilerdeki Kıbrıs Türk yurttaşlarına, kendilerine tahsis edilen bu türmülkler için tapu verilmesine olanak tanınmıştır (İTEM yasasında 1995’te yapılan değişiklik).4 1968-2004 yılları arasındaki toplumlararası görüşmelerde Kıbrıs Türk toplumunu temsil etmiş olan Rauf Denktaş,1973’te Kıbrıs Türk toplumu lideri olmuş ve 1974’ten 2005’e kadarki tüm Kıbrıs Türk yönetimlerinin başkanlığınıyapmıştır.5 Bakınız Necati Münir Ertekün, Inter-communal Talks and the Cyprus Problem (Lefkoşa: Kıbrıs Türk Federe DevletiBasımevi, 1977), s. 29-32.6 A.g.y.7 KKTC, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kısaltmasıdır. Kıbrıs Türk toplumu, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin iki toplumluhükümetinin 1963’te (Cumhuriyetin kuruluşundan üç yıl sonra) başlayan toplumlararası çatışmalar sonucundaçökmesinden bu yana, kendi ayrı yönetimine sahip olmuştur. Kıbrıs hükümeti bu durumda tamamen Kıbrıslı Rumlaraait bir yönetim haline gelmiş, ancak o zamandan beri adanın dünyaca tanınan tek devleti olan Kıbrıs Cumhuriyeti’ninmeşru hükümeti olduğunu iddia etmiş ve zamanla uluslararası toplum tarafından da öyle kabul edilegelmiştir (bunun,örneğin, uluslararası niteliğe sahip 1960 Antlaşmaları’nın yeniden müzakere edilerek değiştirilmesi gibi resmi bir yolizlenmeden gerçekleşmiş olması dikkate değerdir). 1974’te adanın fiilen bölünmesinden sonra, 1964-1974 dönemininGeçici Kıbrıs Türk Yönetimi, önce Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi olmuş, daha sonra ise Kıbrıs Türk Federe Devleti’nedönüşmüştür (13 Şubat 1975). Kıbrıslı Türkler, 1983’te bağımsızlık ve bununla birlikte KKTC’nin kuruluşunu ilanetmiştir. BM Güvenlik Konseyi bu deklarasyonun ‘hukuken geçersiz’ olduğu yönünde karar almış (Karar 541) ve ozamandan beri KKTC’yi Türkiye dışında başka herhangi bir ülke tanımamıştır.8 Anayasanın 159’uncu maddesi; bakınız Ek II.