TIPKIBASIM_2017-2018_içerik

uyurulmuştur: “Biz yakında belgelerimizi, her yerde olduğu gibi, kendi üzerlerinde de
göstereceğiz. Artık Kur’an’ın doğru olduğu onlarca da anlaşılsın diye. Senin Rabbinin her
olana bitene tanık olması yetmez mi?” (Fussilet, 41/53). Etrafımıza şöyle bir baktığımızda
bile elbette Allah’ın varlığını, birliğini ve kudretini kavrarız ama onları Allah’ın birer parçası
veya bizzat kendisi olarak görmek bizim inancımıza aykırıdır. Sonuç olarak vahdet-i vücûd
adındaki terim ve aynı zamanda insanı Allah’ın bir parçası sayan inanç, hiçbir şekilde bizim
dinimizce kabul edilemez.
Birçok araştırmalara konu olmuş ve 17. Yüzyılda yaşamış sistem filozofu olarak tanınan
Spinoza ise, kurduğu sistemini rasyonel ilkelere uygun olacak şekilde kurmuştur. Buna
uygun olarak, seçtiği metot matematik metodudur. Çünkü Spinoza’nın düşüncesine göre,
matematikteki kanıtlamalar ile en ufak bir şüphe ve kararsızlığa yer bırakılmadan kesinliğe
ulaşılabilirdi ve karşılaşılabilecek bütün, herhangi bir tür problem içeren durumlardan
kurtulma imkânına sahip oluna bilinirdi. Spinoza, ortaya attığı sisteminde tek bir amacı
hedeflemişti. Bu amaç da, evreni, insan için anlaşılır hale getirebilme ve böylece Tanrı’ya
ulaşabilmeyi başarmaktı. Spinoza, çokluğu birliğe ve tekliğe indirgeme çabası göstermiştir.
Bu amaçla, Descartes’in etkisiyle “Tek töz” kavramını geliştirmiştir. Spinoza için bu töz,
var olmak için başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayan, kendi kendinin sebebi durumundadır.
Ayrıca bu konumdaki töz Allah ile özdeştir. “Spinoza, bunu gerçekleştirerek, metafiziğinin
merkezine monist bir Tanrı anlayışını yerleştirmiştir.”
(http://bilimfelsefeveteoloji.blogspot.com.tr/2013/10/spinoza-ve-ibn-arabinintanr.html
sözün alındığı kaynak). Tanrı’yla özdeş olan bu töz tektir. Bu bakımdan,
Spinoza’nın düşüncesine göre Tanrısal tözün dışında bir töz düşüncesinin kabul edilmesi
mümkün değildir. Descartes’in düalist töz anlayışına karşı çıkması da Tanrısal tözün dışında
bir töz düşüncesinin kabul etmenin mümkün olmadığını savunduğundandır.
Son olarak bir konudan daha bahsetmek istiyorum. Yukarıda bahsettiklerimde gördüğüm
üzere Spinoza ile Muhyiddin İbnü’l Arabî’nin ortaya atmış olduğu düşünce biçimleri fazla
derece benzerdir. Birçok açıdan aynı yönleri de vardır da. Peki, nasıl oluyor da birbirinden
ayrı zamanlarda yaşamış, ayrı kültürlerde yetişmiş ve ayrı iki dine inanan iki düşünürün
düşünceleri böyle bir benzerlik gösteriyor? “Hepsinden öte keşf ve şuhud adıyla bilinen,
dini tecrübeye dayanan sezgicilik metodunu benimsemiş bir doğu mistiği ile tamamen akla
dayanan, matematiksel bir düşünce tarzına sahip olan rasyonalist bir yaklaşımı benimsemiş
bir batı filozofu bu kadar benzer düşünce ve fikirlere ulaşabiliyor?”
(http://bilimfelsefeveteoloji.blogspot.com.tr/2013/10/spinoza-ve-ibn-arabinintanr.html
sözün alındığı kaynak.). Akıl ya da Sezgi. Hangisi bilgiye ulaşmada daha doğru ve
güvenilir bir araçtır? Elbette Muhyiddin İbnü’l Arabî ile Spinoza'nın bambaşka metotları
kullanarak çok benzer fikir ve düşüncelere ulaşması bu tartışmayı tamamen çözecek güçte
değil. Yine de bu, durumun ilginçliğini örtbas etmiyor.
Alper Kaan Gayretoğlu 10-A
96