Saglik Dergisi 15

Bağışıklık sistemi de beyin gibi bu
bilgiyi var olan durum karşısında
değerlendirip, sentezleyip, mikroba
özel ya da kansere, hastalığa,
organ nakline özel yanıtlar üretir.
Bu, beyin ve bağışıklık sistemi
dışında hiçbir sistemde, hiçbir
organda olmayan bir özelliktir.
Bağışıklık sisteminin görevi,
bireyin özünü korumaktır. Bu
nedenle öncelikle kendini
bilmekte ve öze zarar
vermemektedir. Bu bağlamda,
bağışıklık sisteminin, en az
düşmanla savaşmak için
gereken emek kadar kendini
bilmek için de emek harcadığı
söylenebilir. Bu arada her
mikrobu da önemsememektedir.
Örneğin, vücudumuzun içinde
bağışıklık sistemi hücrelerimizin
toplam sayısının en az 30, kimi
çalışmalara göre hatta 100
katı mikrop yaşamaktadır. Ama
onlara cevap verilmemekte
hatta onlar ile karşılıklı kazançlı
olarak denge içinde birlikte
yaşanmaktadır. Tıpkı beyin
gibi bağışıklık sistemimiz de
öğrenme yetisine sahiptir. Bu
öğrendiklerinin bir kısmını bir
deneyim olarak hafızasında saklar
ve gerektiği zaman hatırlayarak
kullanır. Yani sosyal bir varlık
olan insanın kişisel deneyimlerini
saklaması gibi, bağışıklık sistemi
de kendi geçirdiği deneyimlerin
bilgilerini saklar.
Bağışıklık sistemi kendisine ait
olana yani öze karşı hoşgörülüdür.
Bunun şöyle bir faydası vardır: Öze
karşı hoşgörülü olması, sistemin
kendi varlığını sürdürmesi
anlamına gelmektedir. Aslında
immünoloji, benlik bilimidir.
O ‘ben' bilgisi, kendimize ait
hücrelerimize, içimizdeki
herhangi bir organa savaşmamızı,
kendimize zarar vermememizi
sağlamaktadır. Bu sistemin
amacı, zararlı yabancıya karşı
savaşarak, kendini korumaktır. Bu
savaşı verirken de kendine karşı
tamamen zararsız veya en az
zararla savaşı sonlandırmak üzere
programlanmıştır.
Bu sistem ne zaman oluşuyor?
Yeni doğan bebekler bağışıklık
açısından gelişmemiş olarak
doğarlar. Rahim içi yaşam boyunca
anneden koruyucu faktörler
bebeğe geçer. Yeni doğanda
bağışıklık sistemi ile ilgili hücre
ve sıvısal bir takım mekanizmalar
çok az bir şekilde var ama yeterli
değildir. Bu dönemde anneden
gelen bir takım bağışıklık
bileşenleri bebeği korur.
İmmünglobulin adı verilen
koruyucu antikorların tam olarak
yapılabilmesi 3 yaşı bulur. İlginç
olarak, 2 yaşa kadar anne sütü ile
beslenen çocuklarda, anneden
gelen immünglobulinlerin 3 yaşa,
yani bebek bunları tam olarak
yapabilene kadar bebeği koruduğu
bilimsel olarak gösterilmiştir.
Bağışıklık sisteminin hücreleri ile
birlikte tam olgunlaşması ise 6-7
yaş civarında olur ve ondan sonra
da hiç bitmez. Sürekli bilmek
ve öğrenmek, yeni deneyimler
kazanmak ister. Ama bazen de
hatalar yapmaktadırlar.
Bağışıklık sistemi hata yaparsa
sonucunda ne olur?
Örneğin bağışıklık sistemi bazen
kendine karşı az hoşgörülü
olabilir. Bu kendine katlanamama
durumu, kişinin kendi hücrelerine
zarar verebilir ve otoimmün
hastalıklar ortaya çıkar. Basit
anlatımla otoimmün hastalıklar,
bağışıklık sisteminin özüne
toleransının yıkılması şeklinde
oluşur denilebilmektedir. Bazen de
hoşgörünün dozunu ayarlayamaz
ve fazla hoşgörülü olarak içimizde
büyüyen kansere ya da tümöre
karşı kendisiymiş gibi davranabilir.
Yani bizi korumakla yükümlü
bu mekanizma, maalesef bazen
kendi zararımıza çalışabilir. Alerjik
durumlar ortaya çıkabilir ya da
organ naklinde takılan organı
kabul etmeyebilir. Bunların
hepsi de istenmeyen ve ‘herkes
hata yapabilir' denilemeyecek
durumlardır.
Çocuklarda bağışıklık sistemi
nelerden etkileniyor?
Çocuklarda bağışıklık sistemi
konusunda bir beslenme ya da
davranış önerisinin doğrudan
olumlu ya da olumsuz etki
edeceğini söylemek uygun
Platform-Sağlık | 15. Sayı 2020 | Sayfa 9