Materiały z konferencji konserwatorstwa archeologicznego, 2007

Wojciech Borkowski
Metodyka badań stanowisk wydobywczych
– zarys problematyki
..................................................................................................................................................................................................................
Wykrywanie, badanie i interpretacja obiektów wydobywczych podlega wprawdzie tej
samej ogólnej procedurze badawczej, jaka powinna być stosowana w odniesieniu do
innych sfer ludzkiej aktywności w przeszłości, ale wymagania szczegółowe narzucane
przez specyfikę działań górniczych w dużej mierze ją modyfikują. Począwszy od rejestracji,
poprzez interpretacje śladów napowierzchniowych na stanowiskach wydobywczych
do badania naziemnych i podziemnych partii kopalń, a także ich zabezpieczania
w trakcie prac, górnictwo wymaga nieco innego aparatu analitycznego. Nie jest to absolutnie
wyjątkowe. Każda dziedzina aktywności wymaga mniej lub bardziej specyficznego
podejścia, co jest zrozumiałe i doceniane przez archeologów już od dawna (Borkowski
W. i in. 1991).
Nie będę ukrywał, że moje doświadczenia w tej dziedzinie budowane były w oparciu
na badaniach stanowisk wydobywczych krzemienia i skał krzemionkowych, ale jest
to doświadczenie spore, wyniesione z pracy na kilkunastu stanowiskach, począwszy od
schyłkowego paleolitu na wczesnej epoce żelaza kończąc. Badałem wiele jednostek realizujących
różne systemy urabiania skały (Borkowski W. 1993).
Choć nie wolna od swej specyfiki metodyka badania obiektów wydobywczych może
dostarczyć w mojej opinii cennych inspiracji o charakterze ogólnym i stąd obecność tej
wypowiedzi na konferencji konserwatorskiej. Mechanizmy powstawania wyrobisk i zjawiska
towarzyszące ich zasypywaniu są uniwersalne dla wszelkich prac w głębi ziemi
(jam gospodarczych, grobowych, komunikacyjnych itp.). Także problemy logistyczne
związane z transportem urobku, wentylacją czy bezpieczeństwem są uniwersalne dla
drążenia w podłożu czegokolwiek w jakimkolwiek celu.
Większość z nas kopała kiedyś dziurę w ziemi, czy to dla rozrywki, czy w celach
pragmatycznych, i ma w tej dziedzinie pewne praktyczne doświadczenie. Pozostali nie-
górnicy może także skorzystają z uwag przytoczonych poniżej w nieokreślonej przyszłości.
Ponieważ problematyce tej poświęcono już wiele publikacji, w tym jedną książkową
o charakterze podręcznikowym (Borkowski W. red. 2000), a ramy wystąpienia
ograniczają objętość referatu, pozwolę sobie jedynie na zasygnalizowanie najistotniejszych
elementów procesu badawczego obiektów wydobywczych, odsyłając zainteresowanych
do bogatej literatury przedmiotu, w tym także krytycznej wobec prezentowanego
stanowiska Zespołu do Badań Pradziejowego Górnictwa PMA.
11