Materiały z konferencji konserwatorstwa archeologicznego, 2007

Ryc. 11. Kopalnie filarowe – system eksploatacji
podziemnej.
Fig. 11. Pillar mines – underground system of
exploitation.
Ryc. 12. Kopalnie komorowe – system eksploatacji
podziemnej.
Fig.12. Chamber mines – underground system of
exploitation.
wbijane były po kilka w szczeliny skalne. Natomiast narzędzia rogowe reprezentowane
są w tych kopalniach przez cały wachlarz form: różnego rodzaju młotki i pobijaki rogowe,
kliny i dźwignie, dłuta i kilofy.
Wszystkie narzędzia noszą ślady wcześniejszej obróbki nadającej im pożądany
kształt. Ponieważ ilość światła docierającego do przodków była niewystarczająca, górnicy
oświetlali sobie miejsca pracy, paląc łuczywo.
Szczytowym osiągnięciem neolitycznej myśli górniczej były kopalnie docierające do
skały litej, nieuwidaczniającej śladów spękania tektonicznego i wietrzelinowego. Jedynym
ułatwieniem w drążeniu wyrobisk było poziome uwarstwowanie skał osadowych
(ryc. 12). Po osiągnięciu skały monolitycznej nie istniało już niebezpieczeństwo obwałów
stropu. Kierunki drążenia dyktowała ekonomika pracy, a nie ułatwienia związane
z budową górotworu. Do pracy używano starannie wykonanych kilofów kamiennych
o jednym końcu zaostrzonym, a drugim przystosowanym do pobijania. Jako kliny
wykorzystywano kawałki konkrecji krzemiennych uformowane kilkoma uderzeniami.
Przodki oświetlano za pomocą łuczywa.
Skomplikowaniu uległa bardzo organizacja pracy. Nakłady poniesione na dotarcie
do złoża na znacznej głębokości wymuszały troskę o maksymalne wykorzystanie udostępnionego
złoża. Najbardziej efektywne było zatem wybranie krzemienia nie tylko
z powierzchni chodników, jak w przypadku kopalń filarowych, lecz także z całej partii
wokół szybu. Dodatkową troską górników była taka gospodarka odpadową skałą wapienną,
aby jak najmniej gruzu trzeba było wydobywać na powierzchnię.
Całość komory wydobywczej przyjmowała formę listków koniczyny ze środkiem
wybranym w całości i trzema dodatkowymi wachlarzami. Przy tym całość wyrobisk
z wyjątkiem chodników i ostatnich przodków była wypełniona szczelnie gruzem. Powierzchnia
takich komór wydobywczych dochodziła do 400 m 2 a odległość do najdalej
wysuniętych przodków sięgała 20 m.
W trakcie pracy napotykano na wiele utrudnień, z których najpoważniejszym był
problem wentylacji. Rozwiązano go poprzez wynalezienie sposobu wymuszania obiegu
powietrza za pomocą rozgrzanego powietrza. W tym celu w pewnych miejscach
19