Materiały z konferencji konserwatorstwa archeologicznego, 2007

Ryc. 3. Grobowiec bezkomorowy
– quasi-megalit: Sławsko Dolne,
województwo kujawsko-pomorskie,
stanowisko 34. Wg J. Hildebrand
(2001). Legenda: 1 – zasięg
wykopów; 2 – bloki i głazy kamienne
(otoczaki – głownie); 3 – groby;
4 – hipotetyczny zasięg nasypu.
Fig. 3. Tomb without the chamber
– quasi-megalith: Sławsko Dolne,
Kuyavia-Pomerania province, site 34.
According to J. Hildebrand (2001).
Caption: 1 – range of trenches;
2 – stone blocks and boulders;
3 – graves; 4 – hypothetical range of
the mound.
zakończony, w jego kontynuacji pojawiła się także kategoria badań ratowniczych, np.
Sławsko Dolne, stan. 34 (Kośko 2007), ryc. 3.
Istotnym novum komentowanego programu była ewidencja wspominanych form quasi-megalitycznych,
niemieszczących się w schemacie, tak form, jak i wymiarów „żalek”:
krótkich (nasypy: 10-20 m) o trapezowatym lub owalnym kształcie, przy otoczakowej
i otoczakowo-drewnianianej konstrukcji obstawy nasypu (ew. hipotetycznego nasypu)
– zob. Tupadły, stan. 2, Krusza Zamkowa, stan. 16 czy Sławsko Dolne, stan. 34 (około
3500 p.n.e.). Rozpoznano także formy względnie nawiązujące (proporcjami wymiarów,
konstrukcją nasypu?) do klasycznych „żalek” – Krusza Zamkowa, stan. 13 (Kośko
1989). We wszystkich tych przypadkach zwraca uwagę bardzo mała liczba źródeł ruchomych
(ceramiki, krzemieni).
Rejestr tych konstrukcji funeralnych uległ w ostatnim 15-leciu – m.in. w efekcie
uczulenia metodycznego już na etapie prac wykopaliskowych – bardzo istotnemu poszerzeniu.
Próbę ich aktualnej typologizacji (w szerszym ujęciu: grobów bezkomorowych –
w odniesieniu do form uznanych za wczesne (środkowoneolityczne: sprzed 3700 p.n.e.
= fazy I-IIIA KPL) – przedstawił ostatnio Seweryn Rzepecki (2004), (ryc. 4). Wśród
form późnoneolitycznych (fazy IIIB - IIIB-C KPL: 3700-3200 p.n.e.) dostrzegane są
tendencje: zmniejszania rozmiarów oraz zaniku zastosowań „ramy” kamiennej, co zbliża
je do grobów płaskich z brukiem, utrudniając wielokrotnie wiarygodną identyfikację
wykopaliskową (ryc. 5). Dodatkowymi utrudnieniami pozostają bardziej ogólne cechy
„pucharowej” obrzędowości funeralnej: niejasne relacje zastosowań inhumacji i hipotetycznej
kremacji oraz nikłość (stopniowy zanik ?) wyposażenia – zwłaszcza w trwałe
surowcowo przedmioty.
49